NEXT

In de luisterruimte staat de Pro-Ject RPM-1 draaitafel, die

in knalrode uitvoering een designstatement vertegenwoor-

digt dat zich helemaal beweegt aan de betaalbare kant van

de high-end. Nou heeft Pro-Ject toch een zekere reputa-

tie opgebouwd. De focus van het bedrijf richt zich op de

productie van designdraaitafels met een aangenaam prijs-

kaartje. Experimenten in het verleden leerden dat zo’n Pro-

Ject, uitgevoerd met een element van pakweg 4000 euro,

nog tot verbazingwekkende prestatieniveaus in staat is. Dat

is vanzelfsprekend geen voor de hand liggende combinatie,

maar het geeft aan dat deze draaitafels nog wat prestatie-

marge hebben ten opzichte van de standaarduitvoeringen

die in de winkels staan.

‘Lekker rood ding’ Op Koninginnedag nog naar platen gezocht? Het is na-tuurlijk nooit uit te sluiten dat je met de ultieme plaat naar huis gaat, maar de spoeling wordt de laatste jaren wel wat dunner. Enerzijds zullen consumenten de doos met vinyl, die al dertig jaar op zolder staat, zelf een tweede le-ven geven en anderzijds verdwijnt het betere werk langza-merhand in de collecties van verzamelaars. Fascinerend om te bedenken waar al die platen zijn. Als collectioneur zult u ongetwijfeld beschikken over enige verzamelwer-ken, prijscatalogi en andere documentatie over vinyl. Een leuk werkje is het tweedelige ‘Jazz Records 1897-1942’, samengesteld door Brian Rust voor Storyville Publica-tions in London. Deze rode boekjes geven een overzicht van jazzplaten uit de genoemde tijdsspanne. Waar zijn al die platen gebleven? Van jazzplaten zijn doorgaans kleine oplagen geperst. Veel materiaal staat in de ‘Library of Congres’ (Washington DC). Andere platen bevinden zich in particuliere collecties. Leuk om

39

test

ed

PRO-JECT RPM-1

te weten dat er een of andere bofkont stiekem zit te luisteren naar die zeldza-me platen, waar iedereen al jarenlang naar zoekt. Een andere bekende publi-catie is de ‘Goldmine Jazz Album Pri-ceguide’. Daar staan ook lang niet alle platen in. Neem nou ‘The Hamilton Man’ van Chico Hamilton en Eric Dolphy. Een plaat die ooit uitkwam op het New York-se Sesac label. Een ander voorbeeld is ‘Gypsy Folk Tales van Art Blakey (Rou-lette 20292). Beide platen worden niet eens genoemd in de Goldmine. Als ze wel genoemd zouden worden, hangt er vaak een waarde aan van twintig dol-lar. Je praat dan vaak over platen die je simpelweg nooit tegenkomt. Je zou ze graag willen kopen voor die twintig bucks, maar die kans is er zelden. Ook jazzplaten kennen zogenaamde ‘best-sellers’. Daarvan zijn er veel geperst. Een voorbeeld is ‘Kind of Blue’. Toch is het ook lastig om jazzplaten uit grotere oplagen te vinden. Wanneer zag u voor het laatst een originele kopie van deze populaire Miles? Het probleem bestaat dus uit artikelen met een lage prijsnote-ring die simpelweg niet beschikbaar zijn. Als je ze wel tegenkomt, zijn ze soms erg goedkoop (geluk!) of je betaalt de hoofdprijs. De prijsindicaties in dit soort gidsen zijn dus zinloos, tenzij je hande-laar bent. Je kunt de klant dan fi jntjes wijzen op het feit dat de aangeboden

een andere diameter van het snaarwiel te leggen. Opvallend is dat de draaitafel uitgerust is met rca-aansluitingen en een aardeschroef. Hoewel er een phono-ka-bel bijgeleverd wordt, is de consument vrij in de keuze van alternatieve kabels. De RPM-1 is nagenoeg een zogenaam-de ‘plug & play’ tafel. Een kartonnen mal beschermt het lager en moet tijdens de installatie verwijderd worden. Ook het gewichtje voor de dwarsdrukcompen-satie dient bevestigt te worden. Tenslot-te dient de motor geplaatst te worden en verdiend de snaar een plaatsje. Voor de rest is het aansluiten en draaien. Het bijgeleverde element heet Ortofon OM-3. Het is een MM, die een afsluitings-weerstand vraagt van 47 kOhm en een capaciteit van 200-600pF (versterker en kabel samen!). Beide waarden die-nen instelbaar te zijn op een losse phon-oversterker of voor het phonodeel van een geïntegreerde versterker. De Pro-Ject RPM-1 is ongetwijfeld een visu-eel attractiepunt. De tafel is in meerdere opvallende kleuren verkrijgbaar, maar de knalrode versie triggert hier de nodige emoties.

Luisteren

Luisteren naar vinyl doe je in stijl. Cd-tjes draaien, hoewel niet onaangenaam, is verworden tot een routinematige be-zigheid met dezelfde charme als het plaatsen van een schijf in een compu-terdrive. Om in stijl te blijven is de Fer-rari-rode Pro-Ject omringd door vintage componenten die hier toevallig enkele dagen bivakkeerden. Een Luxman CL-30 voorversterker heeft alle mogelijke confi guratie-opties voor MM-elemen-ten en stamt uit de analoge hoogtijda-gen. De vraag is natuurlijk waarom je die dingen zo weinig ziet. De buitenlandse eigenaar wist mij te vertellen dat zulke apparaten tegenwoordig gezochte col-lectors-items zijn, maar indertijd in Japan gewone gebruiksvoorwerpen. Net zoals u tegenwoordig een iPod, GSM-tele-foon of mp3-speler gewoon wordt weg-gegooid als het nieuwe model uit is of de zaak defect, gebeurde dat ook met zulke versterkers. In die tijd zag men het als niets bijzonders. Via AudioQuest be-kabeling schakelt de Lux door naar een

platen toch niet zo waardevol zijn. Aan de andere kant zijn er nog hele volks-stammen die denken dat die ouwe zooi uit de kelder goudgeld waard is. Heb-ben ze ergens gehoord dat vinyl hoge prijzen vangt. Maar ja, die Chico Hamil-ton is een iets ander verhaal dan ‘James Last goes Western’. Maar, mocht u ‘Hair’ hebben staan van de genoemde artiest, stuur die dan naar de redactie met mijn naam erop. Voorbeeldje van leuk, niet duur, maar moeilijk te vinden.

Pro-Ject

De Pro-Ject RPM-1 is feitelijk het in-stapmodel van deze fabrikant. Deze komt standaard in de ‘kleur’ zwart. Te-gen een geringe extra vergoeding zijn een aantal kleuren verkrijgbaar, waaron-der de fraaie rode tint van de hier aan-wezige tafel. De machine bestaat uit een mdf-plinth die via kegels rust op de ondergrond. Lager en arm-mount zijn gemonteerd op deze plinth en bie-den stabiliteit aan het mdf-plateau en de arm. De toonarm heeft een vaste shell, dwarsdrukcompensatie en een VTA-in-stelling. Het plateau is in dezelfde kleur als de plinth. De losse motorunit krijgt een plaats in de ronde plinth-uitsparing en maakt geen mechanisch contact. Een fl exibele witte snaar koppelt motor en plateau. Het wisselen van toerental gebeurt door de snaar handmatig rond

40

tested

NEXT

McIntosh MC-225 en liefhebbers weten dat dit apparaat in de Top 5 staat van al-lerbeste klassieke versterkers. Een klas-sieke combinatie zoals de beschreven set, speelt met een onvoorstelbaar ni-veau van realisme en authenticiteit. Aan-gesloten op een Garrard 301 transcrip-tie motor worden grenzen verlegd. Zo’n draaitafel heeft een impulsstijgtijd van nagenoeg zero en een aandrijving die extreem weinig toerentalvariaties kent. Dat geeft resultaten die met veel mo-derne draaitafels onhaalbaar zijn. In ieder geval heeft de 301 het veld moeten ruimen en staat de Pro-Ject startklaar. Na ongeveer vijf uur zoeken in het platenarchief kwam de lp van Art Blakey tevoorschijn. Murphy leert dat het nooit de eerste rij is op de eerste stelling waar zulk vinyl staat. De laatste keer dat die plaat werd gedraaid was waarschijnlijk vijftien jaar geleden. Die geweldige solo op drums in het nummer ‘Hawkman’ leefde namelijk nog vaag in de herinnering. Draaien met de bijgeleverde Ortofon OM-3 leverde een geluidsbeeld op dat aan de lichtelijk warme en enigs-zins romantische kant is. Fraaie diep-te en breedte, voldoende detail en een rijk middengebied. Dat laatste is natuur-lijk niet in de laatste plaats de verdien-ste van de toegepaste elektronica. Het laag van dit element is wat aan de sof-te kant en hoewel niet onvoldoende, is de transiëntsnelheid en de dynamiek enigszins aan de behoudende kant. Er stond zeker een aangenaam en beluis-terenswaardig geluid, maar het is de de-fi nitie van analoog geluid zoals die, ten onrechte, door veel analoogliefhebbers wordt gegeven. Een beetje voor de sof-ties, die zich koesteren in warme weel-de en geen enkel idee hebben hoe live drums klinken. Echt analoog geluid kan explosief dy-namisch en neutraal zijn en enorme ni-veaus van realisme bereiken. Afgaande op eerdere ervaringen zou een Pro-Ject draaitafel daar toch in de buurt moeten kunnen komen. In ieder geval ging de draaitafel vergezeld van een extra (opti-oneel!) Ortofon element. Derhalve werd deze Ortofon Red MM ingebouwd. Van-wege de vaste shell kost dat iets meer

moeite, maar in principe kan het inbou-wen en afstellen niet langer dan twintig minuutjes duren. Over het inregelen van elementen bestaan veel misverstanden. Eigenlijk is het een skill die iedereen uit de babyboom-generatie beheerste. Zo-als de huidige iPod-generatie met de ogen dicht kan sms’en, zat het inrege-len van elementjes in de genen. Wees dus alert op handige neven, die met een toolset binnensluipen waar je ook een Boeing 747 mee kunt servicen en ver-volgens een halve dag nodig hebben om het element te ‘tunen’. Binnen alle gren-zen van redelijkheid kan iemand met een beetje ervaring binnen vijf minuten een goede basisinstelling neerzetten. Dan heb je 95% van de mogelijke perfor-mance. Het gaat dan om naaldkracht, VTA, de juiste positie van de naald, de dwarsdrukcompensatie en de juiste in-stellingen van de phonoversterker. Al-leen exotische armen zoals een SME type V hebben nog een aantal extra mo-gelijkheden. In principe kun je gewoon horen of de boel goed staat. Een groter verschil met de standaard ge-leverde Ortofon is nauwelijks denkbaar. Het hele Pro-Ject combo werd moeite-loos tien performance-klassen verder geschopt. Plotseling stond daar vrijwel alles wat vinylweergave zo aantrekkelijk maakt. Het laag werd strak, de toon neu-traal, er was een enorme toename in zo-wel transiëntspeed als dynamiek en de

fraaie ruimte bleef gewoon behouden. De aangename romantiek van de stan-daard Ortofon maakte plaats voor bar realisme. Juist de eigenschappen waar-om gekozen wordt voor zo’n vintage set. Omdat die dingen doet waar veel mo-derne apparatuur de grootste moeite mee heeft. Dat wordt heel duidelijk tij-dens het beluisteren van de drumsolo op ‘Gypsy Folk Tales’, maar ongetwijfeld ook op ‘The Way I really Play’ volume III van Oscar Peterson. Deze serie platen op het MPS label kom je wat makkelijker tegen tijdens strooptochten op mark-ten, obscure winkeltjes in kinky buurten, kerkveilingen en langs de straatkant ’s nachts voordat de gemeentelijke grof-vuilwagen de mobiele vinylverzamelaar uithangt. Het aardige van deze plaat is de werkelijk knallende dynamiek en power, waarmee Peterson zijn enorme tempo op het klavier tussen de luidspre-kers neerzet. Dat doet de Garrard 301 in de overtreffende trap. Daar staat de pianist echt voor je neus, maar de Pro-Ject bereikt daar absoluut een indruk-wekkend niveau. Het wordt zelfs zó leuk dat de grond bezaaid ligt met platen. U kent dat vast wel. Als iets lekker klinkt, komt de ene na de andere opname uit de kast. Even luisteren hoe dit klinkt en die andere waanzinnige track. De eni-ge die op maandagochtend klaagt is de werkster. Die mag weer al die elpees te-rug in de kasten zetten. Laat duidelijk

41

test

ed

zijn dat het Ortofon-element nog nau-welijks ingespeeld is. Daarom klinkt het hoog nog iets minder soepel. Ook geldt dat over het algemeen MC-elementen iets subtieler en met meer nuance ope-reren. Nog even iets ongepolijster, maar dat is een kwestie van inspelen.

Alternatief

De vraag is nu feitelijk hoe het fenomeen ‘plug & play’ budgetdraaitafel moet wor-den gewaardeerd. Voor de consument die, aangestoken door de wereldwijde opleving van vinyl, de zwarte jeugdsen-timenten van zolder haalt en de bijbe-horende speler al lang in de container heeft gegooid, is zo’n Pro-Ject natuur-lijk een haalbaar alternatief om die twin-tig elpees te gaan beluisteren. Als je de kick dan weer krijgt, kun je altijd upgra-den naar het erepodium van exotische spelers. Aan de andere kant is zo’n spe-ler voor Pro-Ject ook een commercieel avontuur. Voordelige producten gene-reren vaak veel omzet en zijn de ‘cash-cow’ voor de company. Dus hoe goed kan zo’n product zijn? Toch moet ge-constateerd worden dat er een zekere mate van denkwerk achter deze budget-producten schuilgaat. Iedereen zal be-grijpen dat er best nog enkele kritische opmerkingen passen bij een draaitafel zoals deze Pro-Ject, maar dat is ook niet helemaal eerlijk. Naar objectieve maat-staven staat de prestatie gewoon op een behoorlijk hoog niveau. Het is na-

is dat de Golden Earring en voor de an-der John Lennon of Abba. Je hoort nu van personen die hun cd-verzameling wegdoen om alles terug te kopen op vi-nyl. Nu dus de tijd om cd’s in te gaan slaan voor de opleving over twintig jaar! Kijk, om op alles voorbereid te zijn, ook even naar schellak, open reel tapes en Edison cylinders (Blue Amberols). Die eerste impuls leidt vaak tot het her-nieuwd gaan verzamelen van vinyl en de uiteindelijke aanschaf van een toploop-werk. Maar voordat het zover komt, kan deze RPM-1 heel lang meegroeien. Los van de ingezette Ortofon-elementen kan deze draaitafel overweg met veel kost-baarder MC-aftasters. De resultaten zul-len navenant zijn. Laat het ook duidelijk zijn dat de buitengewoon goede testre-sultaten vanzelfsprekend een verdienste zijn van deze draaitafel, maar niet in de laatste plaats het resultaat van de match die de apparatuur vormt. Zoals u waar-schijnlijk inmiddels weet, heeft goed ge-luid alles te maken met de combinatie van componenten en nauwelijks met prijs en/of merk. In de gemaakte set ex-celleert de Pro-Ject RPM-1 op ongeken-de wijze. Dat is de reden dat deze ma-chine niet meteen in de doos verdwijnt, maar dat er minstens nog vierentwintig uur non-stop naar geluisterd gaat wor-den. Naar de power, de speed, de neu-traliteit, het ongekende realisme en de ruimte. Wellicht een tip voor de impor-teur om de RPM-1 standaard te voor-zien van de Ortofon RED. De prijs van dit combo zal dan iets stijgen, maar de toegevoegde waarde is erg groot. Maar nu gaat er geluisterd worden naar dit lekkere rode ding. Wel eens DSC ge-hoord op deze Pro-Ject? Dan gaat het natuurlijk om de echte platen met Peter Schilperoort!

Tekst en fotografi e: Ruud Jonker

tuurlijk eenvoudig om te veronderstellen dat draaitafels uit de analoge ‘gouden tijd’ beter zijn, maar dan kom je rede-lijk bedrogen uit. Uit deze tijd zijn er ook maar een handjevol spelers met echt spectaculaire prestaties. Veel standaard spelers van bekende merken uit deze tijd presteren gewoon slecht tot ma-tig, ook al was het prijskaartje destijds vierduizend gulden of meer. Dat bete-kent dat deze betaalbare Pro-Ject vaak veel beter presteert dan veel ‘klassieke’ draaitafels. Een echte draaitafel, zoals deze Pro-Ject, is ook te prefereren bo-ven draaitafels met mp3-output. Nou is er niets op tegen om platen te digitalise-ren naar mp3-formaat en deze portable af te luisteren. De waarde van niet op cd verkrijgbare muziek gaat dan boven de geluidskwaliteit. Maar, er gaat niets boven het echte ‘full resolution’ analoge geluid. Overigens zijn er tegenwoordig veel mogelijkheden om analoog geluid om te zetten in hoge resolutie digitaal. Dan komt ook de geluidskwaliteit weer in beeld.

Conclusie

De Pro-Ject RPM-1 is een betaalbare draaitafel die heel aantrekkelijk oogt. Het is een uitstekende optie voor de zo-genaamde ‘zwarte herintreders’. Lieden die oude platen vinden op zolder en de muziek willen draaien die de herinnering aan de eerste liefde of andere belangrij-ke momenten vorm gaven. Voor de één

PRIJSPRO-JECT RPM-1 € 259,- (STANDAARD ZWARTE UITVOERING)PRO-JECT RPM-1 € 279,- (GEKLEURDE UITVOERINGEN)

ACSONTEL: 0297-284695

END

42

tested