Taaltheorie en Taalverwerking Week 3: Syntax van Natuurlijke Taal.

Taaltheorie en Taalverwerking

Week 3:

Syntax van Natuurlijke Taal


Vorige weken:

Formele Talen & Formele Grammatica's


Nu:

Toepassing op Natuurlijke Taal

Natuurlijke Taal

B.v.: Engels

Natuurlijke Taal

B.v.: Engels

Opmerking:

– Niet alle talen lijken sprekend op 't Engels.– Sommige zijn “makkelijker”:

Aboriginal-talen (b.v. Warlpiri) ,

Papoea-talen, Amazone-gebied.– Sommige zijn “moeilijker”

(b.v.: Nederlands, Züüritüütsch).

Engels

Tamelijk unieke taal:

• nauwelijks morphologie (verbuigingen, vervoegingen,

e.d.)• vaste woordvolgorde

Woordvolgorde: Engels vs. Nederlands

Jan gaf vanochtend Marie het geld. Jan gaf Marie vanochtend het geld. Jan gaf Marie het geld vanochtend. Vanochtend gaf Jan Marie het geld.

* John gave Mary this morning the money.* John gave this morning Mary the money. John gave Mary the money this morning. This morning, John gave Mary the money.

Woordvolgorde: Engels vs. Nederlands

Op het dak zag Jan een kat zitten. Jan zag op het dak een kat zitten. Jan zag een kat op het dak zitten. Jan zag een kat zitten op het dak.

* On the roof, John saw a cat sitting.* John saw on the roof a cat sitting.* John saw a cat on the roof sitting. John saw a cat sitting on the roof.

Grammatica voor Engels

Contextvrije grammatica's als verantwoording van intuïtieve ideeën over constituentenstructuur.

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead

S NP VP

NP article noun

VP copula adjectiveVP verbverb walks

article thearticle a

noun wumpusnoun boy

copula iscopula was

adjective deadadjective happy

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead

Hoe verzin je zoiets?

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead


(1) Teken de intuïtief correcte hiërarchische structuur.

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead


(1) Teken de intuïtief correcte hiërarchische structuur.(2) Labelling: Constituenten met dezelfde categorie moeten intersubstitueerbaar zijn.

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead


(1) Teken de intuïtief correcte hiërarchische structuur.(2) Labelling: Constituenten met dezelfde categorie moeten intersubstitueerbaar zijn.

Cognitie: Categorie = klasse van intersubstitueerbare woorden.

articlethe

nounwumpus

copulais

S

NP VP

adjectivedead


(1) Teken de intuïtief correcte hiërarchische structuur.(2) Labelling: Constituenten met dezelfde categorie moeten intersubstitueerbaar zijn.(3) Linguïstische conventies. [Bestudeer Jurafsky & Martin, Russell & Norvig, ppt-slides van het hoorcollege, uitwerkingen van het werkcollege.]

articlede

nounman

verbziet

S

NP VP

proper-nounMarie

Linguïstische conventies:

NP: analogie tussen "de man" en "Marie"VP: analogie tussen "ziet Marie" en "loopt"

NP

articlede

nounman

verbziet

S

NP VP

proper-nounMarie

Fout.

NP

adverbniet

articlede

nounman

verbziet

S

NP VP

proper-nounMarie

Fout.

Constituenten met hetzelfde label moeten intersubstitueerbaar zijn.

NP

adverbniet

articlede

nounman

verbziet

S

NP VP

proper-nounMarie

Beter.

NP

adverbniet

articlede

nounman

verbziet

S

NPVP

proper-nounMarie

Nog beter.

NP

adverbniet

VP

Martin & Jurafsky 9.4 The Noun Phrase

Lexicale NP's:Eigennamen: NP ProperNounVoornaamwoorden: NP Pronoun

Complexe NP's: bestaat typisch uit een Lidwoord (Determiner) gevolgd door een zelfstandig naamwoord (Noun). Daartussen en daarachter kunnen nog allerlei optionele constituenten staan.

NP DetP (Card) (Ord) (AP) Noun

DetP the | all | all the | many of the | Card 1 | 2 | 3Ord first | second | lastAP Adj | Adv Adj

Voorbeeld: "The 3 first very early flights"

M&J 9.4 The Noun Phrase



NP DetP (Card) (Ord) (AP) NominalNominal Noun | Noun Nominal

Voorbeeld: "The 3 first morning flights"

M&J 9.4 The Noun Phrase



NP DetP (Card) (Ord) (AP) NominalNominal Noun | Noun Nominal | Nominal PPPP Prep NPPrep on | in | at | to | from

Voorbeeld: "The 3 first morning flights to Dallas"

M&J 9.2 Context-Free Rules and Trees

VP-regels: zie voorbeeldgrammatica L0:

Lexicon: Structurele regels:

M&J 9.3 Sentence-Level Constructions

declarative sentencesS NP VPB.v.: "I prefer a morning flight"

"They list all flights from Burbank to Denver"

imperative sentences (bevelen, opdrachten, suggesties)S VPB.v.: "Show me the lowest fare"

"List all flights from Burbank to Denver"

yes-no questionsS Aux NP VP ?Voorbeelden:

"Do these flights go to Denver?""Can you give me the same information for KLM?"

wh-questionsS WhNP VP ?Voorbeelden:

"What airlines fly from Burbank to Denver?""Which flights serve breakfast?"

S WhNP Aux NP VP ?Voorbeeld:

"What flights to Denver do you have tomorrow?"






S WhNP Aux NP VP ? [Nog niet helemaal goed: incomplete VP!]Voorbeeld:

"What flights to Denver do you have tomorrow?"


Uitbreiding op CFG: Features.

S NP VP

NP proper-nounNP article noun

VP verb

verb loopt | lopennoun hond | hondenarticle alle | elke | vier

Jan loopt

de honden lopen

S NP VP


VP verb


Jan loopt

de honden lopen

Jan lopen

de honden loopt

S NP VP


VP verb


Jan loopt

de honden lopen

Jan lopen

de honden loopt

NP's: elke hondenalle hondvier hond

S NPsing VPsing

S NPplur VPplur

NPsing proper-noun

NPsing articlesing nounsing

NPplur articleplur nounplur

VPsing verbsing VPplur verbplur

verbsing loopt verbplur lopennounsing hond nounplur hondenarticlesing elkearticleplur alle | vier

Jan loopt

de honden lopen

Jan lopen

de honden loopt


elke hond looptalle honden lopen

S NPsing VPsing

S NPplur VPplur

NPsing proper-noun




Jan loopt

de honden lopen

Jan lopen

de honden loopt


elke hond looptalle honden lopen

Nadeel: Duplicatie van regels.

S NPsing VPsing

S NPplur VPplur

NPsing proper-noun





Nog meer zulke syntactische attributen:

1e, 2e, 3e persoon: "ik loop" vs. "Jan loopt"

onzijdig vs. mannelijk/vrouwelijk:"elk kind" vs. "elke hond"

telbaar vs. niet-telbaar:"veel wijn" vs. "veel hond"

S NPsing VPsing

S NPplur VPplur

NPsing proper-noun





Nog meer zulke syntactische attributen:

1e, 2e, 3e persoon: "ik loop" vs. "Jan loopt"

onzijdig vs. mannelijk/vrouwelijk:"elk kind" vs. "elke hond"

telbaar vs. niet-telbaar:"veel wijn" vs. "veel hond"

Naarmate we meer zulke onderscheidenintroduceren, neemt het aantal regels exponentieel toe.

S NPsing VPsing

S NPplur VPplur

NPsing proper-noun




Daarom: feature-grammatica's (unification grammars, augmented CFG's,Definite Clause Grammars (DCG's))

S NP (x) VP (x)

NP (sing) proper-noun

NP (x) article (x) noun (x)

VP (x) verb (x)

Cf. Prolog-unificatie: Feature-agreement ("congruentie") &feature-percolation (inheritance)

S NP [nr:x, person:y] VP [nr: x, person: y]

NP [nr: sing] proper-noun

NP [nr: x] article [nr: x, count:y] noun [nr: x, count:y]

VP [nr: x, person: y] V1 [nr: x, person: y]

article [nr: sing, count: +] a | one | somearticle [nr: plural, count: +] 3 | manyarticle [nr: x, count: +] somearticle [nr: sing, count: x] somearticle [nr: sing, count: -] mucharticle [nr: plural, count: -] 3 liters of

N [nr: sing, count: +] boyN [nr: plural, count: +] boysN [nr: x, count: -] wine

The Verb Phrase and Subcategorization

Subcategorization frame: list of complements that the verb selects for.

Voorbeelden:

vp --> verb.disappear

* want

vp --> verb, np. prefer a morning flight

* disappear a morning flight

vp --> verb, np, pp. put a book on the table

* disappear a book on the table

vp --> verb, vp. want to fly to Orlando

* find to fly to Orlando

Implementing subcategorization: just like the agreement feature

– encode subcategorization form in non-terminal name (larger grammar)

– encode subcategorization in extra argument (smaller grammar)

Slechts één "regel" voor VP:

VP V[subcat: (X1, ..., Xn)] X1 ... Xn

N.B.: Regelschema!

Wh-Questions Revisited

Transformationele Grammatica

Wh-Questions

"Which boys does Mary see?"





S WhNP Aux NP VP ? [Nog niet goed: VP moet incompleet zijn!]Voorbeeld:

”What flights do these flights go to Denver?""What flights to Denver do you have some flights tomorrow?"


Which boys does Mary see?


Which boys does Mary see [ ]?

Does Mary see John?



Which boys does Peter think Mary sees [ ]?

Does Peter think Mary sees John?Does Peter think Mary sees which boys?


Which boys does Peter think Mary sees [ ]?

Noam Chomsky: Transformationele Grammatica.

• CFG genereert “diepte-structuur”:“Does Mary see which boys?”

• Transformatie-regel sleept “which boys” naar voren.

YNQ does NP VP; YNQ[–t] does NP VP[–t]; YNQ[+t] does NP VP[+t];

WHQ WHNP YNQ[+t];

VP[+t] V2 NP[+t];

NP[+t] e;

Noam Chomsky: Transformationele Grammatica.

Kun je nabouwen d.m.v. een contextvrije grammaticamet features (Definite Clause Grammar).

Taaltheorie en Taalverwerking Week 3: Syntax van Natuurlijke Taal.

Documents

Transcript of Taaltheorie en Taalverwerking Week 3: Syntax van Natuurlijke Taal.