TAAL-LEESMETHODEN NADER BEKEKEN - Welkom bij de ... · •Iedere 14 dagen toetsen •Computer...

TAALPROGRAMMA’S

&

TAAL-LEESMETHODEN

NADER BEKEKEN

Joop Stoeldraijer (EDUX)

Kees Vernooy

(lector Hogeschool Edith Stein)

Masterclass PO Raad

najaar 2010

Vooraf: Wat werkt?

Onderwijsonderzoek heeft de verplichting

antwoord te geven op vragen van scholen,

ouders en beleidsmakers over ‘wat werkt’

in het onderwijs (Slavin, 2004).

WAT KOMT ER AAN DE ORDE?

De plus- en minpunten van gangbare

en nieuwe programma’s en methoden

voor:

- groep 1 en 2 (goede leesstart);

- (vlot)technisch leren lezen, methoden

voor begrijpend lezen en

- taalmethoden.

Curriculum, instructie, en

toetsing centraal

Instructie Verlengde instructie Klassenmanagement

Toetsing -vroegtijdig signaleren -methodegebonden -leerlingvolgsysteem

LEERLING

RESULTATEN

Programma’s en methoden

Scholen met risicolezers

Juist voor scholen met veel risicolezers zijn

goede programma´s en methoden die een

wetenschappelijke basis hebben van

cruciaal belang.

Ze sturen namelijk de instructie van de

leerkracht en onderwijseffectiviteit is

instructie-effectiviteit.

De effecten van goed lesgeven

Percentage of Achievement Variance

Students

Teachers

Home

Peers

Schools Principal

~5-10%

~50% ~5-10%

> 30%

Hattie (2003, 2005)

(Bevindingen van een meta-analyse)

INFORMATIE PROGRAMMA’S EN

METHODEN

www.edux.nl

Naast elkaar

www.jsw-online.nl

Kijk bij archief.

http://www.edux.nl/

http://www.jsw-online/



Methode en de leerkracht

‘’Centraal moet hoge kwaliteit van de

instructie staan — de leerkrachten zijn

belangrijker dan de leesmethoden.” (Tivnan, Hemphill, & Ivins, 2002)

Expliciete Instructie voor zwakke

leerlingen

Ik doe het

Jullie kijken

Ik doe het

Jullie helpen

Jullie doen het

Ik help

Jullie doen

het

Ik kijk

Wilhelm, J. D., Baker, T. D., & Dube, J. (2001). Strategic reading: Guiding students to lifelong literacy. Portsmouth, NH: Boynton/Cook.

Aan de andere kant …..

De methode stuurt de instructie van de

leerkracht!

Vroege interventies veranderen leesresultaten

Groep correspondeert met

leeftijd

3 4 5 6

Lee

sn

ive

au

va

n d

e g

roe

p

4

3

2

1

5

Met alleen maar een goede methode

AVI 7

AVI 9 Met een goede methode en met extra interventies

>AVI 9 Laag risico bij eerste screening

AVI 5/6

Hoog risico bij eerste screening

Enschedese

Leesverbeterplan

Vergelijking technisch lezen met

landelijke taalpilots (AVI)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

3 4 5 6 7 8

Enschede

land.pilots

Resultaten Enschede

Begrijpend lezen (juni 2010)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

4 5 6 7 8

Enschede

land pilots

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2006

jan

2008

jan

2010

jan

Lezen

Begr. Lezen

Rekenen

Sbo de Tender

capaciteiten - leerrendement

ONTWIKKELINGEN NIEUWE

TAAL-/LEESMETHODEN

1- Methoden worden steeds omvangrijker en gaan daardoor meer tijd vragen; aan de andere kant verschijnen er ook methoden die minder tijd aan taal besteden;

2- Bij taalmethoden: meer aandacht voor woordenschat.

3- De meeste methoden worden niet uitgeprobeerd.

4- Methoden verschillen sterk van elkaar m.b.t. de tijd die ze vragen.

5- Opkomst digitale methoden.

6- Niet alle methoden zijn even goed!

Wat wil de overheid?

Onderwijsraad/OCW (2006): meer

evidence-based methoden gewenst!

Probleem: die methoden zijn er eigenlijk

nog niet.

Evidence based methoden

• Taal/-leesinhoudelijke

aandachtspunten:

- beginnende

geletterdheid

- leren lezen

- vlot leren lezen

- woordenschat

- leesstrategieën

- spelling

- stellen

• Kenmerken van

effectief onderwijs:

- doelen

- tijd

- expliciete instructie

- differentiatie

- vroegtijdig

signaleren

- motivatie

- monitoren resultaten

GEBRUIK VAN METHODEN IN DE

PRAKTIJK Methoden worden niet goed in-/uitgevoerd

Een groot probleem: het niet doorwerken van methoden. Met name een probleem bij het leren lezen.

Een vervolgprobleem: lage resultaten en geen goede afstemming tussen de groepen.

Ander probleem: handleidingen worden niet gebruikt.

Verklaringen:

- Leerkrachten plannen de methode niet in;

- Methoden zijn zeer omvangrijk geworden.

BETEKENIS GOEDE METHODEN

• De leerkracht heeft goede methoden nodig.

• Een probleem: niet alle methoden zijn even goed.

• Veel methoden zijn zeker niet evidence based!

Linda B. Gambrell (2008)

Alle leerlingen hebben tijdens hun

schoolloopbaan kwalitatief zeer goed

leesonderwijs nodig!

Programma’s groep 1 en 2

De leespiramide

Fonemisch bewustzijn Letter-klankkoppeling

Vlot en vloeiend

kunnen lezen

Woordenschat

Leesstrategieën

(inferenties/monitoring)

Begrijpend

lezen

Mondelinge taalvaardigheid en begrijpend luisteren

Wat zijn met name harde

voorspellers voor het toekomstig

leren lezen?

Mondelinge taal

Letterkennis (o.a. naam kunnen schrijven en benoemsnelheid))

Fonologische vaardigheden: de belangrijkste!

Dit betekent dat de tussendoelen Taalbewustzijn en Alfabetisch principe het belangrijkste zijn voor het toekomstig leren lezen.

http://www.crystalgraphics.com/powerpictures/Image.Search.Details.asp?product=465678

Factoren die het leren lezen

beïnvloeden

spraak/taalontwikkeling letterkennis (benoemsnelheid)

LEREN LEZEN

fonemisch bewustzijn systematische aandacht

klank-letterkoppeling en

auditieve synthese

Onderzoek naar het voorkomen

van Tussendoelen

- Activiteiten opsporen

- Niet extra suggesties of algemene

opmerkingen

- Het meest van toepassing

- Niet Boekoriëntatie, maar aspect van

Boekoriëntatie

Boekoriëntatie

0

10

20

30

40

50

60

70

80 Taalplezier

Piramide

Beg. Geltt.

Ik & Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal op maat

Leeslijn

Wat zeg je

Verhaalbegrip

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90 Wat zeg je

Taalplezier

Piramide

Beg. Gell.

Ik & Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal o M

Leeslijn

Functies geschreven taal

0

20

40

60

80

100

120 Wat zeg je

Taalplezier

Piramide

Beg. Gell.

Ik & Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal o M

Leeslijn

Relatie gesproken en geschreven

taal

0

10

20

30

40

50

60

70 Wat zeg je

Taalplezier

Piramide

Beg. Gell.

Ik & Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal o M

Leeslijn

Taalbewustzijn (fonemisch

bewustzijn)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100 Wat zeg je

Taalplezier

Piramide

Beg. Gelett.

Ik en Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal o M

Leeslijn

Alfabetisch principe

0

5

10

15

20

25

30 Wat zeg je

Taalplezier

Piramide

Beg. Geltt

Ik & Ko

Leeshuis

Leessleutel

Schatkist

Kleuterplein

Taalverhaal

Taal o M

Leeslijn

Rapport per programma

Wat zeg je?

0 0 0 0

23

00

20

40

60

80

100

Boekoriëntatie Verhaalbegrip Functies

geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Taalplezier

7

22

118

61

8

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Piramide

511

19

0

65

00

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Beginnende geletterdheid

6 5

24

12

30

10

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Ik & Ko

6

29

1613

98

9

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Leeshuis

7

14

3 5

1411

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

De Leessleutel

2327 29

39

25

9

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Schatkist

32

65

105

69

84

30

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Kleuterplein

0

5

10

15

20

25

30

35

Boekoriëntatie

Verhaalbegrip

Functies (8)

Relatie (8)

Taalbewu. (32)

Alf. Princ. (16)

Taalverhaal

1114

41

4 2 00

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Taal op Maat

4

27

14

6 8

1

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Leeslijn

7984

33

6064

21

0

20

40

60

80

100


geschreven

taal

Relatie

gesproken

geschreven

taal

Taalbewust

zijn

Alfabetisch

principe

Schatkist of Kleuterplein?

• Tilburg

• 2003

• Eerste aanschaf:

€ 2370,00

• Overige materialen:

€ 2400,00

16 ankers

26 observatiepunten

• Den Bosch

• 2008

• Eerste aanschaf:

€ 2462,00

16 thema’s

52 observatiepunten

Schatkist of Kleuterplein?

• Maan-ster-zon

• Leerlijnen: mondelinge taal, woordenschat, beginnende geletterdheid, beginnende gecijferdheid, sociaal-emotionele ontwikkeling

• Routines

• 385 activiteiten tussendoelen (doel 5+6:114 activiteiten excl.Lettermuur)

• Stapje naar boven-stapje naar beneden

• Leerlijnen: taal/lezen (incl. woordenschat), rekenen, motoriek, wereldoriëntatie, sociaal-emotionele ontwikkeling, muziek

• Routines

• 114 activiteiten tussendoelen (doel 5+6: 48 activiteiten)

GEBRUIK PROGRAMMA’S OP 1112 SCHOLEN

Bron: Inspectie van onderwijs (april 2010)

• Schatkist

• Piramide

• Kleuterplein

• Puk & Ko

• Eigen programma

• 52%

• 12%

• 3%

• 3%

• 16%

Programma’s leren lezen

Wat vraagt leren lezen?

• normaal ontwikkelde taalvaardigheid

• kennis van fonologische structuren

• kennis van het alfabetisch principe: hoe

geschreven taal verbonden is met

gesproken taal:

• letter-klankkoppeling en vlot kunnen lezen

• blootstelling aan geschreven taal

Kunnen alle kinderen leren lezen?

Alle leerlingen zijn in staat om te leren

lezen mits ze

vroegtijdig adequate instructie en

ondersteuning èn

voldoende tijd

krijgen.

Wat zegt de wetenschap?

Technisch lezen en woordenschat zijn niet van

biologische oorsprong.

Beide leesdimensies zijn sterk afhankelijk van de omgeving - thuis, school - waarin kinderen opgroeien.

Professor

Keith Stanovich

Er bestaat sterk en overtuigend

bewijs dat kinderen die slecht starten

met lezen zelden goede lezers

worden.

Aanvankelijk lezen

Prijzen: ongeveer gelijk

- Lang zullen ze lezen

- Leeshuis

- Leessleutel

- Veilig leren lezen

- Leeslijn

Lang zullen ze lezen

• Toveren met woorden

• Reanimeren

• Aan het einde remediëren

• Korte lesbeschrijving (één pagina)

• Dunnetjes

Leeshuis beginnend lezen

• Ot en Sien-Leesbus-Leeshuis

• Compact (géén knippen/plakken)

• Ambitieus

• Indeling in letters

• Meerdere letters per les (oo, w.t.)

• Steuntje in de rug (+stapje vooraf)

• Iedere 14 dagen toetsen

• Computer structureel

• Één AVI-niveau voorsprong (4 maanden)

De Leessleutel

• Véél aandacht voor vriendjeslezen, stimuleren

leesplezier, van alles en

nog wat

• Alles is mogelijk: directe instructie,

ervaringsgericht, ontwikkelingsgericht,

interactief!

• Thuisboekjes

• Véél bijzaken

• Aan het einde remediëren

Veilig leren lezen

• Lange traditie

• Grotendeels wetenschappelijk

onderbouwd,

op praktijk gericht

• Uitgebreide software,

tv-programma’s

• Toetssite, actuele site

• Aanbieding lettervolgorde

• Woordenschat (weinig)

Leeslijn

• Individualiserend

• Saai

• Selectie aan de poort (Leespad versus Leesweg)

• Streefniveau groep 3: AVI 0- juni groep 6 AVI 9

AVI 1-maart groep 6 AVI 9

AVI 3-eind groep 5 AVI 9

• Leesweg: zeer gestructureerd

• Speciaal basisonderwijs

Effecten nieuwe methode. Wat

beїnvloedt methode vooral?

• Systematische aandacht letter-klankkoppeling

• Heterogene aanpak

• Volledig doorwerken methode

• Kenmerken effectief onderwijs (het HOE)

Essentiële verschillen tussen

methoden voor leren lezen Onderzoek vindt dan een combinatie van de volgende

elementen van effectief onderwijs belangrijk:

- doelgerichtheid (minimaal AVI-2/AVI E3);

- systematische aandacht voor de letter/klankkoppeling en auditieve synthese;

- convergente differentiatie (heterogene aanpak);

- expliciete directe instructie;

- tijd (minimaal 400 minuten exclusief taalgedeelte)

- monitoren leesontwikkeling

Methoden die deze elementen bevatten zijn het meest effectief!

De meeste elementen zijn kenmerken van effectief onderwijs!

Piramide van interveniëren

5% zal slagen met niveau 1, 2 en 3 ondersteuning.

Minimum een dagelijkse sessie van 30 min

Voor 15 % van de leerlingen zal ondersteuning in

niveau 1 en 2 voldoende ondersteuning geven

Minimaal 3 x 20 minuten verlengde instructie

sessies per week

Voor 80% van de leerlingen zijn problemen niet aan

de orde bij: een goed curriculum

en voldoende instructietijd

Passend leesonderwijs:

convergente differentiatie

groeps-

instructie

verlengde

instructie zeer intensieve

instructie

niveau 1 niveau 2 niveau 3

c o n t i n u ü m v a n t i j d e n i n t e n s i t e i t

EFFECTIVITEIT METHODEN VOOR LEREN LEZEN

Naam methode Na te streven doelen Systematische

aandacht letter-

/klankkoppeling

Convergente

differentiatie

Directe instructie

Tijd

Totaal

Veilig Leren

lezen

+ + + + + 5

Leessleutel + +/- +/- +/- + 3,5

Leeslijn +/-[1] +/- +/- +/- - 2

Lang zullen ze

lezen

+ + + + + 5

Leeshuis + + + + - 4

ZWALUW + + + - + 4

[1] Voor zwakke lezers is AVI-1 een voldoende resultaat.

Streefdoelen methodes

Aanvankelijk lezen

Methodes Tijdstip Tijdsbesteding per jaar

Lang zullen ze lezen beheersingsniveau AVI 2 228 uur

instructieniveau AVI 3

Leeshuis zwakke lezers AVI 2/3 120 uur

meeste leerlingen AVI 4

De Leessleutel beheersingsniveau AVI 3 240 uur

minlijn AVI 2

Veilig Leren Lezen beheersingsniveau AVI 2 304 uur

instructieniveau AVI 3

Leeslijn Leespad

(goede lezers) AVI 3

Leesweg AVI 1

Leesweg

(zorgleerl.) onder AVI 1 198 uur

Tijd per jaar en methode (volgens

Stoeldraijer)

0

50

100

150

200

250

300

350

LZL LH LS VLL LL

Methode

TIJD EN METHODEN

per week! (volgens handleiding!)

• Leeshuis

• Leeslijn

• Veilig leren lezen

• Leessleutel

• Lang zullen ze lezen

• 200 minuten (exclusief

taal)

• 330 minuten

• 405 minuten (hele groep)

en 480 minuten met

subgroep)(met taal)

• 450 minuten

• 350 minuten (met taal) en

280 minuten (zonder taal)

Tijd en methoden voor leren lezen

(volgens handleiding)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

Leeshuis Leeslijn VLL LS LZL

methoden

Cruciaal voor methoden leren lezen

Veel nadruk op automatisering!

Monitoring

• Leeslijn: twee wegen. Het gevaar dat de leerling er niet meer uit komt;

• VLL: volgt met name op een protocolachtige manier de leesontwikkeling (herfstsignalering; wintersignalering; etc.). Verder: Toetssite

• Leeshuis: elke 14 dagen toetsen;

• Lang zullen ze lezen: les 8 van elk thema is een klassikale toets

• Leessleutel: Elke les 9 van ieder thema is een toets.

Kortom: alle methoden monitoren de leesontwikkeling; VLL doet dit het meest uitgebreid.

Veilig leren lezen

• Lange traditie

• Wetenschappelijk onderbouwd,

op praktijk gericht

• Uitgebreide software,

tv-programma’s

• Toetssite, actuele site

• Aanbieding lettervolgorde

• Woordenschat (weinig)

Analyse Stoeldraijer

nieuwe VLL

• meer nadruk op de elementaire leeshandeling; minder nadruk structureerwoorden;

• meer aandacht automatisering (wisselrijtjes);

• integratie lees-/taalonderwijs;

• speelt in op de verschillen tussen leerlingen (maan-, zon- en sterkinderen);

• na iedere kern controletaken (tijd);

• woordenschatsuggesties;

• toetsservice.

Basisleerlingmateriaal VLL

• Leesboekjes maan 1

t/m 12

• Werkboekjes maan

• Ankermaterialen

• Structureerstroken

• Woordendoos

• Letterzetter

• Woordzetter

• Instructiekalenders

• Computerprogramma

• Wandplaten

• Letterlijn

• Klikklakboekjes

• Ringboekjes maan

• Veilig en vlot

• Leesboekjes zon 1 t/m 12

• Werkboekjes zon

• Lettermuur

´Overbodig´ leerlingmateriaal

• Speelleesset

• Kopieermap

• Letterdoos

• Reuzenwerkbladen

• Klikklakknieboek

• Ringboekje raket

• Feestneus

• Tip Top

• Stempeldoos

• Humpie Dumpie

• Leesseries

Belangrijke nieuw middelen voor

interventies

• Toetssite VLL

• Vlot en Veilig: zeer belangrijk en effectief

voor zwakke lezers

• Leerkrachtassistent voor het digibord



• Veilig leren lezen

• Leeslijn

• Leessleutel

• Leeshuis

• Lang zullen ze lezen

• 80%

• 14%

• 6%

• 1%

• 1%

Programma’s voortgezet technisch

lezen

“Vlot lezen is de meest

genegeerde leesvaardigheid”.

Richard Allington

“Nauwkeurig en snel kunnen lezen is zo

fundamenteel voor het leessucces van

leerlingen, dat het een recht voor

leerlingen zou moeten zijn dat scholen

daaraan aandacht besteden” (Kame’enui

en Simmons).

http://bp1.blogger.com/_v57j6UGX5rs/SDcSL-e9izI/AAAAAAAAAgE/nlCSoSW3EwI/s1600-h/lezen.jpg

Methoden vtl gekoppeld aan een

taal/leesmethode, zoals:

• Wie dit leest (geïntegreerd)

• Taalleesland (aparte module Lees maar

door)

• Goed Gelezen! (aparte module).

• Tekstverwerken (zowel aparte module als

computerprogramma)

• Ondersteboven van lezen (geïntegreerd)

• Leeshuis

Specifieke methoden voortgezet

technisch lezen

Bijvoorbeeld:

• Leestheater

• Goed Gelezen versie 1 en 2

• Lees maar door

• Estafette

• Leesparade

• Lekker Lezen

Nieuwe methode

Strategisch Lezen en Spellen

Een uitgave van:

Gelling Publishing en Training

Waarom nieuwe methode?

De gehele opzet en methodiek zijn voortgekomen uit de ervaringen die Jacques Hoek heeft opgedaan - in een periode van 30 jaar - als schoolbegeleider op het gebied van lezen en spellen en dan met name in achterstandssituaties. Mede daardoor is gekozen voor het neurologisch model en niet voor het gangbare talige interactieve activatiemodel. Dit laatste model werkt met name bij kinderen uit talige milieus en houdt dus onvoldoende rekening met ontwikkelingspsychologische aspecten.

Kenmerken methode

• Een compacte en doelgerichte methode zonder overbodige oefeningen

• Gebaseerd op recente neurologische inzichten

• Stapsgewijs toewerken naar een hoger niveau

• Visuele en auditieve vaardigheden worden stapsgewijs ingeoefend met behulp van leesstrategieën.

• Elke stap wordt begeleid en voorgedaan

• Leerlingen leren door nadoen en oefening

• Veel flexibiliteit en ruimte voor differentiatie

• Kinderen die sneller kunnen, kunnen zelfstandig verder werken

Doelgroep

De methode is geschikt voor alle kinderen vanaf

groep 2, die toe zijn aan het leren lezen en

spellen. Tevens is de methode uitermate

geschikt voor kinderen in het sbo. Het blijkt dat

de methode, mede door zijn totaal andere opzet

en uitgangspunten, heel goed werkt bij kinderen

met leesproblemen en dyslexie. De methode is

geschikt voor alle scholen in het primair

onderwijs. Zowel reguliere basischolen als sbo

scholen maken reeds gebruik van de methode.

Tekst verwerken

• Teksten ongeschikt; opbouw

• Veel verschillende

lettercombinaties per les

Ondersteboven van lezen

• 29 uur technische leeslessen

groep 4

• 13 uur technische leeslessen

groep 5

Leesparade

• 16 weken AVI 2, 16 weken AVI 3

• Geen aandacht voor AVI 7, 8, 9

• Uitgangspunt: véél lezen als basis

Estafette Nieuw

• Nieuwe AVI-indeling

• Startniveau AVI M3-extra

• Werkt vanuit CITO Leestechniek/Leestempo

• Advies: nieuwe AVI-toetsen gebruiken

• Veel leesmateriaal

• Veel leestijd voor groep 7 en 8

• Toetssite

Goed Gelezen!

• 3 leerjaren: 30 uur per leerjaar

• Geleidelijke opbouw (maar begin te moeilijk)

• Gekoppeld aan BSL (begrijpend en studerend lezen)

• Opdrachten voor zelfstandig werken te moeilijk

Leeshuis VTL

• Groep 4: 72 uur (½ zw)



• Ook groep 7 krijgt aandacht

• Ambitieus: vooral gericht op goede

lezers

Lekker lezen

• Een gemiddeld kind gaat per 12 weken 1 avi-niveau vooruit.

• Heeft een kind meer oefening nodig op een avi-niveau, dan kan hij of zij 6 weken langer over een avi-niveau doen. Vertragen i.p.v. intensiveren dus.

• Nergens wordt gewezen op het belang van automatiseren en herhaald lezen.

• Het instructiedeel voor de risicolezers is beperkt (2x een half uur in de week).

• Wel teksten voor zwakke lezers in de bovenbouw.

• Aandacht van groep 4 t/m 8 (onderhouden leesvaardigheid in groep 7 en 8)

Streefdoelen methodes VTL Het bereiken van AVI 9 is het doel bij al deze methodes.

Het tijdstip waarop de doelstelling bereikt moet zijn is

verschillend.

Methodes Tijdstip Tijdsbesteding per jaar

Leestheater eind groep 6 146 uur

Goed Gelezen! (nieuw) eind groep 6 90 uur

Lees maar door eind gr.6 (minimaal 102 uur AVI 6 voor zwakke lezers)

Tekst verwerken eind groep 5 120 uur

Ondersteboven van lezen eind groep 6 63 uur

Leeshuis eind groep 5 189 uur

Leesparade voor zwakke lezers 132 uur

eind groep 5: AVI 6

Estafette Nieuw nieuwe AVIdoelen 408 uur

zwakke lezers 568 uur

Leeslijn Leespad groep 5 Leesweg maart groep 6 Leesweg zorg juni groep 6 286 uur

Lekker lezen nieuwe AVIdoelen 268 uur

Tijd en methoden

(volgens Stoeldraijer)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

LT GG LMD TV OVL LH LP EST Lek

Methode

Tijdsbesteding Estafette nieuw

Groep 4 en 5: 180 minuten

Per week

3 basislessen, 1 toepassingsles

Groep 6, 7, 8: 135 minuten

Per week

2 basislessen, 1 toepassingsles

Leestheater

Goed Gelezen (oud), Lees maar

door

Leesparade, Leeshuis

Tekst verwerken, Ondersteboven

van lezen

Leesweg

Leespad, Goed Gelezen 2

Methoden voor voortgezet technisch

lezen in groep 7 en 8

• Leesparade

• Estafette nieuw

• Leeshuis

• Lekker lezen

• Leeslijn

• Tekstverwerken

• Ondersteboven van

lezen

• Geen-onvoldoende aandacht

• Veel aandacht (158 uur): heel veel!

• Groep 7: 63 uur

• Geen onderhoud; ongeveer 10 uur

• 24 uur

• Geen expliciete aandacht

• 11 uur

Belangrijk verschil Lekker lezen

versus Estafette • Lekker lezen

• Estafette

• Divergente

differentiatie

• Convergente

differentiatie



• Estafette

• Leesparade

• Lekker lezen

• Leestheater

• Goed Gelezen.

Technisch lezen

• Tekst verwerken.

Technisch lezen

• 29%

• 6%

• 5%

• 1%

• 14%

• 4%

Begrijpend lezen

Waar gaat het bij begrijpend lezen

en lezen om te leren om?

• Het betekenis verlenen aan een tekst en

niet aan een serie individuele woorden en

zinnen (Rapp e.a. 2007).

• Het construeren van een samenhangend

beeld of representatie van de inhoud van

de tekst in het geheugen.

Het begrijpend lezen van leerlingen hangt af

van:

- Hoe goed ze technisch kunnen lezen

- Hoeveel kennis ze hebben en hoe ze

denken

- Hoe gemotiveerd ze voor begrijpend lezen

zijn

Wat is volgens de wetenschap

belangrijk voor begrijpend lezen? • Vlot en vloeiend kunnen technisch lezen: kan als

een signaal van goed begrijpend lezen worden gezien

• Taal, woordenschat/begripsmatige kennis/begrijpend luisteren: op oudere leeftijd is er een hoge correlatie tussen beg. lezen en beg. luisteren.

• Monitoring/metacognitie: leerlingen die hun begrijpend lezen monitoren weten wat ze begrijpen en wat ze niet begrijpen en wat ze moeten doen om wat ze niet begrijpen toch te begrijpen.

• Kennis van tekststructuur (kennisgebieden)

Perfetti (2009)

Het monitoren van het begrijpend lezen

(zelfsturing, metacognitie) is de centrale

strategie voor het controleren van het

“begrijpen”.

Misverstand

Het is een misverstand om te denken, dat

het bij begrijpend lezen alleen om

leesstrategieën gaat!

Taal, woordenschat/kennis en vlot lezen

spelen een belangrijke rol bij begrijpend

lezen.

Hoe effectief zijn leesstrategieën?

Cito (2007) over leesstrategieën:

Onderwijs in leesstrategieën heeft geen faciliterend effect op het kunnen begrijpen of interpreteren van teksten of omgekeerd.

Diverse onderzoeken laten zien, dat leesstrategieën zelden een aantoonbaar effect op begrijpend lezen hebben, terwijl dit wel duidelijk het geval is voor vlot lezen en woordenschat.

Het kunnen noemen van

leesstrategieën in groep 8

(PPON 2007)

- 20% van de leerlingen kan geen strategie

noemen

- 40% van de leerlingen kan 1 of 2

strategieën noemen

- 40% van de leerlingen kan meer dan 2

strategieën noemen

Torgesen (2003)

“Er is geen begrijpend leesstrategie die

moeilijkheden met nauwkeurig en vlot

lezen kan compenseren.”

Het belang van

(achtergrond)kennis

.

Begrijpend lezen vraagt van een leerling vooral woordenschat en achtergrondkennis. Instructie van begrijpend leesstrategieën kan het ontbreken van

kennis niet compenseren.

American Educator, “Building Knowledge”, Spring 2006

Overig onderzoek over het

ontbreken van effecten

• SCO Kohnstamm

• Prof. Kris van den Branden (Leuven) en

medewerkers van de Universiteit van Gent

• Hirsch: The knowledge deficit

• het Zweedse leesonderwijs

• IES-onderzoek

Zweedse situatie (2006)

• Onderzoekster Shiel (2006): Budapest, augustus 2006, IRA-conferentie

• Zweden: heeft de beste leesresultaten!

Maar:

- Zweden besteedt geen aandacht aan leesstrategieën!

- Vraag Shiel: Doen leerlingen het het beste bij leerkrachten die het minst begrijpend lezen onderwijzen?

- In de praktijk: de Zweden laten kinderen veel lezen.

IES-onderzoek remediërende

programma’s begrijpend lezen

(februari 2010)

• Vier speciale curricula voor begrijpend lezen

werden op effectiviteit onderzocht

• Dit onderzoek vond bij 5500 leerlingen plaats

• De methoden waren goed geïmplementeerd.

• De leerlingen die met zo’n aanpak werkten,

scoorden lager dan de leerlingen van de

controlegroep.

Amerikaans federaal onderzoek

(mei 2009)

• De vier onderzochte methoden voor begrijpend

lezen laten geen positieve effecten op de

leesprestaties van kinderen uit risicogroepen

zien, soms zijn er zelfs negatieve effecten;

• De kinderen deden het niet beter dan de

kinderen van de controlescholen die geen

methode hadden;

• De methoden waren gebaseerd op onderzoek

over begrijpend lezen.

OMVANG VAN LEZEN EN

BEGRIJPEND LEZEN

“Recent vonden we, dat de omvang van

het lezen van leerlingen in de school één

van de belangrijkste verschillen in

ervaringen was in meer of minder

effectieve klassen.” (Allington, 2003)

Stilleesbeleid: een must!

Kerndoelen begrijpend lezen

9. De leerlingen krijgen in het lezen en schrijven

van voor hen bestemde verhalen, gedichten en

informatieve teksten.

10. De leerlingen leren bij de doelen onder ‘mondeling

taalonderwijs’ en ‘schriftelijk taalonderwijs ‘

strategieën te herkennen, te verwoorden, te

gebruiken en te beoordelen.

Een groot knelpunt

• Internationaal vergelijkend onderzoek: kinderen in Nederland en de Verenigde Staten hebben de meest negatieve instelling ten opzichte van lezen (Twist e.a. 2004).

• In vergelijking met andere landen is in Nederland de groep kinderen die thuis nooit leest zeer hoog (42% versus internationaal gemiddelde van 32%) (PIRLS, 2007).

• Het PPON-Leesvaardigheid op het einde van de basisschool (april 2007): het enthousiasme van leerlingen voor lezen gaat sinds 1993 achteruit.

• Warde e.a. (2007) (Universiteit van Manchester): in Nederland en in Verenigde Staten treedt duidelijk ontlezing op, terwijl dit in Frankrijk, Noorwegen en Groot-Brittannië niet het geval is

http://images.google.nl/imgres?imgurl=http://www.zorgpunt-zhe.nl/logo.gif&imgrefurl=http://www.zorgpunt-zhe.nl/&usg=__BWBVUS9BqKMEYmiq33V9T0tYZBg=&h=520&w=560&sz=24&hl=nl&start=3&tbnid=HJvmp7FACilAVM:&tbnh=124&tbnw=133&prev=/images%3Fq%3Dzorgpunt%26gbv%3D2%26hl%3Dnl

Evidence based

begrijpendleesstrategieën

Activeren

Voorkennis

Beantwoorden/

Stellen vragen

Monitoren

Begrijpend lezen

Samenvatten

Gebruik maken van

visualiseringen

(woordweb)

Componenten

Instructie

(Naar Simmons, Rupley, Vaughn, & Edmonds, 2006)

Een aantal kenmerken

• Tijd die ze vragen

Methoden verschillen van elkaar in de tijd die ze per jaar vragen: Leeshuis vraagt de meeste tijd; Lees je wijzer het minst.

• Differentiatie

Van klassikaal/convergent (Leeshuis, Goed Gelezen, Tekstverwerken) naar adaptief (Tussen de regels en Onderste boven van lezen)

vervolg

• Instructietijd

Ondersteboven voor lezen het meest; Lees je wijzer het minst

• Extra-tijd zwakke lezers

Leeshuis het meest; Tekstverwerken en Lees je wijzer het minst.

• Zelfstandig werken

Goed gelezen het meest en Tekstverwerken en Lees je wijzer het minst.

Tijd methodes begrijpend lezen

totaal waarvan ZW

OVL 230,5 0

Leeshuis 246 84

TLL 225 0

TV 125 0

TDR 261 96

GG! 307,5 112,5

Aantrekkelijker én effectiever

• Neem de methode die het minst irritatie opwekt

• Géén methode voor begrijpend lezen in groep 4

• Of helemaal geen methode meer….

• Vaak aandacht aan elementaire (evidence

based) strategieën

Evidence-based strategieën voor begrijpend lezen (Volgens Kees Vernooy en Joop Stoeldraijer, 2007)

voor 1. Waarom ga ik deze tekst lezen?

2. Ik voorspel

3. Wat weet ik al?

tijdens 4. Wat doe ik als ik het niet meer snap?

na 5. Ik visualiseer de tekst (schema, web)

6. Ik vat samen (o.a. thema, hoofdgedachte)

7. Ik stel vragen over de tekst

Ben ik te weten gekomen wat ik te weten wilde komen?

Wat vind ik van de inhoud?

Wat weet ik nog niet?

Wat kan ik doen om daar achter te komen?

Overzicht Evidence-based strategieën in Tekst Verwerken

In hoeveel lessen van het totaal aantal lessen per leerjaar staat de evidence based strategie centraal?

strategie evidence-based

groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8

1. Waarom ga ik deze tekst lezen?

niet aan de orde niet aan de orde 0/30 0/30 0/20

2. Ik voorspel

5/30 4/30 0/30 0/30 0/20

3. Wat weet ik al?

4/30 0/30 0/30 0/30 0/20

4. Wat doe ik als ik het niet meer snap?

4/30 0/30 4/30 0/30 0/20

5. Ik visualiseer de tekst (schema, web)

niet aan de orde niet aan de orde niet aan de orde 6/30 9/20


6/30 10/30 12/30 8/30 0/20


1/30 2/30 0/30 0/30 0/20

Evidence based strategieën in

Tekst Verwerken

• De evidence-based leesstrategieën komen in de methoden Tekst Verwerken (2006) wel aan de orde, maar staan slechts in een gering aantal lessen centraal.

• Enkele strategieën staan vooral centraal in de lagere groepen, zoals voorspellen en voorkennis activeren.

• De evidence-based strategie die het sterkst in de methode aanwezig is, is samenvatten.

• De metacognitieve strategieën (Waarom ga ik deze tekst lezen? en Wat doe ik als ik het niet meer snap?) staan maar heel weinig centraal in de lessen.

• De methode besteedt veruit de meeste aandacht aan leerdoelen die te maken hebben met het interpreteren van de tekst. De vaardigheden die hierbij horen (bijvoorbeeld verwijswoorden, signaalwoorden, signaalzinnen) zijn volgens onze opvatting niet allemaal te relateren aan de evidence-based strategieën.


Leeshuis • De geformuleerde evidence-based leesstrategieën komen in de methode

Leeshuis niet alle zeven aan de orde.

• In Leeshuis is geen aandacht voor strategie 1: Waarom ga ik deze tekst lezen en ook niet voor strategie 7: Ik stel vragen over de tekst.

• Ook strategie 4: Wat doe ik als ik het niet meer snap, komt slechts in een beperkt aan tal lessen aan de orde.

• Met name de metacognitieve strategieën die het lezen en denken sturen komen in Leeshuis onvoldoende aan bod.

• Voorspellen komt in alle groepen aan de orde. Hierbij is sprake van een doorgaande lijn.

• Gebruik maken van voorkennis zien we ook in alle groepen, behalve in groep 8.

• Het visualiseren van de tekst komt pas centraal te staan in groep 7 en 8.

• De methode besteedt veruit de meeste aandacht aan leerdoelen die te maken hebben met het controleren van begrip. Dit lijkt op het eerste gezicht een evidence-based strategie, namelijk wat doe ik als ik het niet meer snap?. De leerdoelen die de methode echter bij begripsvorming controleren formuleert, zijn zeer divers en lang niet allemaal te relateren aan de evidence-based strategieën.

Overzicht Evidence-based strategieën in Ondersteboven van lezen

I


lessen groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8

1. Waarom ga ik deze tekst lezen? Totaal

Begrijpend lezen

- - - - -

2. Ik voorspel Totaal

Begrijpend lezen

15/100

15/30

9/100

9/40

4/100

4/32

8/100

8/32

8/100

8/24

3. Wat weet ik al? Totaal

Begrijpend lezen

13/100

13/30

9/100

9/40

3/100

3/32

8/100

8/32

8/100

8/24

4. Wat doe ik als ik het niet meer snap? Totaal Begrijpend lezen

5/100

5/30

14/100

10/40

12/100

9/32

7/100

7/32

12/100

12/24

5. Ik visualiseer de tekst (schema, web) Totaal Begrijpend lezen

- - - 17/100

8/32

4/100

4/24

6. Ik vat samen (o.a. thema, hoofdgedachte) Totaal Begrijpend lezen

3/100

3/30

11/100

11/40

10/100

10/32

10/100

6/32

22/100

12/24

7. Ik stel vragen over de tekst Totaal Begrijpend lezen

- 1/100

1/40

- 6/100

6/32

15/100

12/24

Evidence-based strategieën in

Ondersteboven van lezen Minst voorkomende evidence-based strategieën:

• ‘1. Waarom ga ik deze tekst lezen?’ is vertegenwoordigd bij de 8 strategieën van de methode, namelijk: ‘Leesdoel bepalen’. In de strategieën die per unit geformuleerd worden zien we deze strategie echter niet terug.

• ‘1. Waarom ga ik deze tekst lezen?’ staat in geen les centraal. Er staan wel twee vragen op het hulpkaartje die aan deze strategie gerelateerd zijn, waardoor leerlingen er wel mee in aanraking komen (wat wil ik lezen? waarom wil ik dat?).

• 7. Ik stel vragen over de tekst. Deze strategie komt in de hogere groepen aan de orde, in beperkte mate.

• De andere strategieën komen redelijk gelijkmatig aan bod.

• In groep 4 ligt de nadruk op ‘2. Ik voorspel’ en ‘3. Wat weet ik al?’ Doordat deze later ook regelmatig aan de orde komen, zijn dit de best vertegenwoordigde strategieën.

• ‘5. Ik visualiseer de tekst’ is aan de orde vanaf groep 7. Dit gebeurt in de vorm van het maken van een schema bij teksten met verschillende structuren. Doordat de leerlijn Informatie verwerven door lezen hier veel aandacht aan besteedt, komt deze strategie in de hogere groepen veel aan bod.

Overzicht Evidence-based strategieën in Tussen de regels

In hoeveel lessen van het totaal aantal lessen per leerjaar komt de evidence based strategie aan de orde?




niet aan de orde

niet aan de orde

niet aan de orde

niet aan de orde

niet aan de orde

2. Ik voorspel

1/30 3/60 1/60 2/60 4/60

3. Wat weet ik al?

1/30 3/60 3/60 2/60 4/60


2/30 8/60 4/60 3/60 4/60


niet aan de orde

niet aan de orde

niet aan de orde

10/60 10/6-


2/30 10/60 10/60 8/60 8/60


niet aan de orde

niet aan de orde

3/60 2/60 4/60

Evidence-based strategieën in

Tussen de regels De door ons geformuleerde evidence-based leesstrategieën komen in

de methode Tussen de regels niet allemaal aan de orde.

Strategie 1: Waarom ga ik deze tekst lezen komt in geen enkele van de leerjaren aan de orde.

• Strategie 5: Ik visualiseer de tekst, komt alleen aan de orde in groep 7 en 8 in de leerlijn studievaardigheden.

• Strategie 7: Ik stel vragen over de tekst is een twijfelgeval. Vanaf groep 6 wordt de leerlingen gevraagd emoties en gegevens in teksten te koppelen aan eigen ervaringen, eigen kennis en eigen verwachtingen. Dit komt in de richting van het stellen van metacognitieve vragen over de tekst om erachter te komen of de tekst je heeft gebracht wat je ervan verwachtte.

• De overige evidence-based strategieën komen aan bod, maar staan slechts in een gering aantal lessen centraal. De evidence-based strategie die het sterkst in de methode aanwezig is, is samenvatten.

Overzicht Evidence-based strategieën in Goed Gelezen! In hoeveel lessen komt de evidence based strategie aan de orde:




Komt bij iedere les terug.

Idem Idem Idem Idem

2. Ik voorspel 1 - - - -

3. Wat weet ik al? Komt bij iedere les terug.

Idem Idem Idem Idem


- 1 - - -


5 7 3 6 6


14 3 - 13 8


2 - 2 1 -

Evidence based strategieën Goed

Gelezen! • Goed Gelezen! heeft een uitgebreid doelstellingenoverzicht. In de lessen

zijn nog een fors aantal doelen aangetroffen die niet in het schema van Barrett passen, maar die wel behandeld worden in de lessen. Uit het schema blijkt duidelijk dat, op de een of andere manier, visualiseren aan bod komt en het samenvatten, behalve in groep 6, ook.

• Goed Gelezen! besteedt aan een heleboel zaken aandacht die een rol zouden kunnen spelen bij het lezen van teksten. Door de enorme diversiteit is het voor te stellen dat leerlingen niet meer weten wat er toe doet bij het lezen van een tekst.

• Er wordt bij Goed Gelezen! veel aangeleerd wat de goede begrijpende lezer niet nodig heeft. Daar gaat veel tijd inzitten.

• Onderzoek heeft laten zien dat de methode die de meeste tijd aan begrijpend lezen besteedt (Goed Gelezen!) nog niet tot de beste resultaten leidt op de Cito-toetsen voor begrijpend lezen.

• Bij alle lessen van Goed Gelezen! wordt aandacht gevraagd voor het leesdoel en het activeren van de voorkennis. Daarnaast moeten de leerlingen steeds letten op de leesvraag.

• Evidence based doel 1 en 3 komen altijd ter sprake.

Overzicht Evidence-based strategieën in Taalleesland

In hoeveel lesdoelen van het totaal aantal lesdoelen komt de evidence based strategie aan de orde:




niet 4/96 niet 9/104 niet

2. Ik voorspel 6/85 Niet 10/97 niet niet

3. Wat weet ik al? niet niet 6/97 niet niet


niet Niet Niet Niet niet


18/85 6/96 6/97 13/104 18/90


23/85 28/96 13/97 18/104 11/90


Niet Niet 6/97 7/104 4/90


Taalleesland De methode Taalleesland heeft een stevige relatie gelegd

tussen de leerlijn stellen en begrijpend lezen.

Doelen van begrijpend lezen komen aan de orde bij stellen en omgekeerd. Voorbeeld: Bij Leesbegrip staat als lesdoel: De tekstsoorten gedicht, verhaal, weettekst, doetekst en brief/briefje onderscheiden. Bij stellen staat als lesdoel: Een weettekst en een doetekst schrijven. De lesdoelen komen dus twee keer aan de orde, een keer bij stellen en een keer bij begrijpend lezen.

• Een aantal evidence based strategieën komen niet of nauwelijks aanbod. Taalleesland biedt veel strategieën aan die niet vallen onder de categorie evidence based.

Taaltrapeze Overzicht Evidence-based strategieën in Taaltrapeze

In hoeveel lessen van het totaal aantal lessen per leerjaar komt de evidence based strategie aan de orde?


Deel 4 Deel 5 Deel6 Deel 7


niet niet niet

2. Ik voorspel

niet niet niet

3. Wat weet ik al?

niet niet niet


niet niet niet


niet 3 17


niet niet niet

7.Jezelf vragen stellen na het lezen van de tekst

niet niet 7

Evidence based strategieen

Taaltrapeze • Taaltrapeze is geschreven voor het speciaal basisonderwijs en is

bijna niet te vergelijken met andere methodes voor begrijpend lezen.

• Wat opvalt is de aandacht voor elementaire taalkundige aspecten als een punt, een komma, de hoofdletter enz. Deze aspecten komen bij methodes voor begrijpend lezen nooit of slechts terzijde aan bod. Wel is er aandacht voor dergelijke onderwerpen binnen een taalmethode. Taaltrapeze heeft ervoor gekozen om ze op te nemen bij het begrijpend lezen.

• Daarnaast is het opmerkelijk dat er veel aandacht is voor tekstsoorten. Of je daar een betere begrijpend lezer van wordt, valt te betwijfelen.

• De methode biedt de teksten aan op verschillende AVI-niveaus. Dat is handig en verstandig.

• Deel 7 is in de analyse niet meegnomen, maar uit de bestudeerde delen blijkt dat de o.i. belangrijke strategieën wel heel weinig aan bod komen.

• Gelukkig is er wel veel aandacht voor woordenschat.

Overal tekst Leesstrategieën

• Een eenduidige definitie over wat een leesstrategie is bestaat niet. De term strategie kent veel raakvlakken met termen als vaardigheden, doelen en aandachtspunten.

• Overal tekst! gebruikt de term leesmanieren. Met leesmanieren worden zowel (lees)strategieën als (lees)vaardigheden bedoeld. Ze kunnen worden samengevat onder de noemer: hulpmiddelen om teksten beter te begrijpen.

In Overal tekst! komen zeven leesstrategieën aan bod.

• Vooraf

• Waarom ga ik deze tekst lezen? (doel)

• Ik voorspel op basis van het vluchtig doorkijken van de tekst. (inhoud)

• Wat weet ik al? (voorkennis)

• Tijdens

• Ik stel vragen over de tekst. (vanuit het doel)

• Ik visualiseer de inhoud van de tekst. (schema, woordveld, onderstrepen, aantekeningen maken)

• Wat doe ik als ik het niet meer snap? (herlezen, enzovoort)

• Na

• Ik vat samen. (Heb ik mijn doel bereikt? Kan ik de verkregen informatie gebruiken?)

Vervolg Overal Tekst

• De zeven strategieën worden verbreed naar 25 leesmanieren. De 25 leesmanieren vormen samen een gereedschapskist, het zijn (deel)instrumenten die helpen de zeven overkoepelende leesstrategieën goed te behandelen én daarnaast de kerndoelen te dekken.

• In groep 4 komen 12 van de 25 leesmanieren aan bod.

• In groep 5 tot en met 8 worden 25 leesmanieren geleerd, verdiept, geoefend en toegepast. Daarnaast worden in groep 7 en 8 in elke laatste les van een blok de zeven bewezen effectieve leesstrategieën bevraagd.

• Er is sprake van een doorlopende, concentrische leerlijn. De leesmanieren komen elk jaar terug, met een opbouw in moeilijkheid. Soms zit die opbouw in een uitbreiding of verdieping van een leesmanier, soms in de toepassing op complexere teksten.

25 leesmanieren

Vooraf 1. Bedenk je leesdoel

2.Kies hoe je leest

3.Herken de tekst

4.Verken de tekst

5.Onderzoek de tekst (ook ‘tijdens’)

6.Gebruik wat je al weet

Na 22. (Bedenk wat je aan de tekst hebt gehad)

23. Trek een conclusie

24. Vat samen in een korte tekst of in een schema (hele tekst)

25. (Vergelijk teksten met elkaar)

Tijdens 7. Herken het doel en de doelgroep van de

schrijver

8. Bepaal het onderwerp en de hoofdgedachte

9. Stel jezelf steeds vragen

10. Zie de volgorde in de tijd

11. Zie het probleem en de oplossing

12. Zie het doel en het middel

13. Zie de overeenkomst en het verschil

14. Zie de oorzaak en het gevolg

15. Bedenk wat een feit en wat een mening is

16. Lees tussen de regels door

17.Lees kritisch (ook ‘na’)

18. Kijk naar het taalgebruik (ook ‘na’)

19. Vat samen in een schema (stukje tekst)

20. Herken waar het woord naar verwijst

21. Vind de betekenis

Lezen in beeld

• Lezen in beeld is een methode voor

strategisch leesonderwijs.

• Zes leesstrategieën vormen de basis van

de leerstof. Maar voor kinderen is het

werken met strategieën vaak lastig.

Daarom vertaalt Lezen in beeld de leerstof

in zes sleutels. Met deze zes sleutels

kunnen leerlingen elke tekst openen.

De sleutels van Lezen in beeld

1. Verken de tekst.

• Letten op de plaats van de tekst..

• De illustraties bekijken.

• Letten op de titel.

• De eerste zinnen van de tekst lezen.

• Voorspellen waar de tekst over gaat.

2. Lees de tekst. Denk vooruit bij het lezen.

Vragen bedenken over het onderwerp.

• Bij het lezen vooruit denken.

• Letten op signaalwoorden.

Vervolg sleutels

3. Controleer of je begrijpt wat er staat.

• De betekenis van woorden en zinnen uit de tekst bepalen.

• Bepalen waar verwijswoorden naar verwijzen.

• Een tekstdeel opnieuw lezen als dat nodig is.

• De tekst in drie zinnen navertellen.

• Jezelf een voorstelling van de tekst maken.

• Antwoorden op vragen uit de tekst halen.

4. Bepaal de bedoeling van de schrijver.

• De tekstsoort bepalen.

• Het onderwerp van de tekst of de alinea bepalen.

• De hoofdzaak van de alinea bepalen.

• Bij verhaalteksten: bepalen wie de hoofdpersoon is en wat het plan of het probleem van de hoofdpersoon is.

• Bepalen wat de bedoeling van een tekstdeel is.

Vervolg sleutels

5. Verwerk de informatie uit de tekst.

• Informatie uit een schema halen.

• Informatie uit een tekst in een schema plaatsen.

• De opbouw van een tekst in alinea's bepalen.

• Waarom-vragen stellen n.a.v. de informatie in de tekst.

• Een samenvatting maken.

6. Kijk terug. Trek conclusies.

• Na het lezen van de tekst conclusies trekken.

• De tekst beoordelen.

• Jezelf de vraag stellen: Heb ik zoiets zelf ook meegemaakt? Kan ik dit herkennen?

• Bedenken wat je van de tekst hebt geleerd.

• Bedenken wat je nog meet over het onderwerp zou willen weten: meer informatie.

• Na het lezen van de tekst bedenken wat je zult gaan doen.

Enkele opmerkingen

• Lezen in beeld leert de sleutelstrategieën

stap voor stap aan.

• In elk blok komt één sleutel aan bod. En

dezelfde sleutel komt elk jaar in hetzelfde

blok terug.

• Blok 3 is standaard gereserveerd voor de

sleutel 'Lees de tekst. Denk voor uit bij het

lezen.'

Nieuwsbegrip

De leerlijn van Nieuwsbegrip bestaat uit de volgende vijf strategieën: voorspellen, ophelderen van onduidelijkheden, samenvatten, vragen stellen en relaties/verwijswoorden.

Elke strategie staat eens in de vijf weken centraal. Er zijn zeven blokken van vijf weken per jaar, zodat elke strategie zeven keer aan bod komt in dat tijdsbestek.

Leerlijn Nieuwsbegrip Basis • Leerlijn bestaat uit evidence based

strategieën: 1. voorspellen

2. ophelderen van onduidelijkheden

3. vragen stellen

4. samenvatten

5. relaties en verwijswoorden

• Deze strategieën vormen de basis van het stappenplan van Nieuwsbegrip

• Zeven blokken van zes weken, iedere strategie staat één keer per vijf weken centraal. De zesde week worden de strategieën geïntegreerd aangeboden in een Blokles.

Complete, interactieve aanpak

voor begrijpend lezen…

… door toevoeging van:

- actuele lessen met andere tekstsoorten

- strategielessen

- actuele woordenschatoefeningen

- functionele schrijfopdrachten

Nieuwsbegrip Basis + XL dekken de

kerndoelen voor begrijpend lezen

Materialen van Nieuwsbegrip Basis

algemene informatie

veelgestelde vragen

actuele teksten, opdrachten, handleidingen

algemene handleiding

stappenplannen

archief

toetsen

forum

aanmeldknop

alle lesmaterialen in Pdf-

+ in Word-bestanden

leerlingen werken met

papieren materiaal

Nieuwsbegrip XL: actuele lessen met andere

tekstsoorten

- Nieuwsbegrip Basis biedt informatieve teksten aan. Nieuwsbegrip XL biedt alle andere tekstsoorten (gedicht, brief, mening, instructie, verhalend etc.)

- de thema’s sluiten aan bij de

lessen van Nieuwsbegrip Basis

- op de computer te maken, met het digibord behandelen (of uitprinten)

Effecten Nieuwsbegrip

• Vernooy en Mijs (2009): VMBO leerlingen

gingen op de Cito VAS vooruit;

• Egbertsen (2009): Cluster IV leerlingen

gingen in een maand een AVI-

beheersingsniveau vooruit en meerdere

instructieniveaus.

• Mijs (2010): VMBO leerlingen gingen

vooruit.

Effecten

• Utrecht VMBO:

• Begin: ambitieuze doel

gesteld om de

leerlingresultaten

gedurende het schooljaar

met 10 procent te

verbeteren.

• Na: In alle klassen is

sprake van een

gemiddelde leerwinst en

in een aantal gevallen

werd het

leerwinstpercentage van

10 procent benaderd tot

zo’n 7 tot 8 procent.

vervolg

• VMBO Delden: In de BK-klas ligt het gemiddelde BLN bij de beginmeting onder het landelijke startniveau van een VMBO-leerling.

• Aan het begin van het schooljaar scoorde nog 30 % van alle leerlingen op D- en E-niveau.

• Aan het einde van het schooljaar zit het gemiddelde BLN op het landelijke niveau. Ook bij de KT-klas ligt het gemiddelde BLN bij de start van het schooljaar onder het landelijke VMBO startniveau. Aan het einde zit dit het gemiddelde BLN er ruim boven. In beide klassen is dus leerwinst geboekt van respectievelijk 12 en 14 %. Landelijk ligt het leerwinstpercentage op 7 %.

• Aan het einde van het schooljaar scoort nog maar 12 % van de leerlingen op D-niveau en geen leerlingen meer op E-niveau. Het aantal leerlingen in de A- en B-niveaus is ook flink gestegen

Avi Niveau Beheersing

Naam Beginsituatie Streefdoel Behaald resultaat

Leerling 1 4 5 5

Leerling 2 5 6 6

Leerling 3 3 4 3

Leerling 4 3 4 4

Leerling 5 2 3 3

Avi Niveau Instructie

Naam Beginsituatie Streefdoel Behaald resultaat

Leerling 1 6 7 9

Leerling 2 7 8 9

Leerling 3 5 6 9

Leerling 4 6 7 9

Leerling 5 4 5 6

http://www.crystalgraphics.com/PowerPictures/Image.Search.Details.asp?product=364681

Voldoende dekking

Nieuwsbegrip • Gebruik vooral de basisversie

• Pas de strategieën toe op de beste teksten uit je

oude methode voor begrijpend lezen

• Heel veel zaken uit de taalmethode dekken ook

de kerndoelen voor begrijpend lezen

• Pas de strategieën toe bij teksten van de

kennisgebieden

• Gebruik voor zeer zwakke lezers het Cito

Hulpboek Begrijpend lezen

Kidsweek

Lezen = weten

• … richt zich op informatieve teksten die al

aanwezig zijn in de klas (bijvoorbeeld

teksten bij zaakvakken).

• …maakt gebruik van coöperatieve

werkvormen.

• …maakt gebruik van non-verbale

representatie (schema’s, modellen…)

Lezen = Weten

De leerlijn van Lezen = Weten bestaat uit de volgende zeven strategieën:

Voor:

- Verken de tekst door te kijken naar tekstkenmerken

- Voorspel wat er in de tekst staat

- Wat weet ik al (achtergrond/voorkennis)

Tijdens:

- Ik bedenk en beantwoord vragen over de tekst

- Ik visualiseer de tekst

- Wat doe ik als ik het niet meer snap?

Na:

- Ik vat de gelezen tekst samen

Lezen = weten

Materialen:

• algemene informatie

• algemene handleiding

• strategiekaarten (leesstrategieën en woordenschat) met uitgewerkte voorbeelden en suggesties voor;

- coöperatieve werkvormen

- hardop denkend voordoen

- toepasbaarheid bij tekstsoorten.

• cd-rom met leerlingmateriaal.

Lezen = Weten

• De 7 strategieën komen aan bod in alle jaargroepen. Elke les staat één strategie centraal.

• De leerkracht kiest een strategiekaart die past bij de te lezen tekst. Elke strategiekaart kan vaker aan bod komen.

• De methode is concentrisch van opbouw: in groep 5 komt een set strategiekaarten aan bod, in de daaropvolgende jaren kunnen dezelfde strategiekaarten worden ingezet en er komen per jaargroep nieuwe kaarten bij.

Overzicht evidence-based strategieën in

Lezen = Weten Strategie

evidence-based

Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8

1. Ik verken de tekst door te kijken

naar de tekstkenmerken

2 4 5 6

2.Ik voorspel wat er in de tekst

staat

1 2 4 5

3. Wat weet ik al? 2 4 6 8

4. Ik bedenk en beantwoord vragen

over de tekst

2 4 6 7

5. Ik visualiseer de tekst 3 5 7 9

6. Wat doe ik als ik het niet meer

snap?

5 12 22 27

7. Ik vat de gelezen tekst samen 2 5 9 14

Woordenschat 6 6 6 6

Au (2009) • Lijsten van strategieën moeten niet in een korte tijd

behandeld worden.

• Het verdient aanbeveling om je als leerkracht op één á twee strategieën te richten in plaats van op heel veel strategieën. Dat is niet effectief; bovendien zijn al die strategieën niet effectief.

• Plan meerdere lessen aan de hand van één of twee strategieën die vervolgens aan de orde komen.

• Leg in die lessen een sterk accent op het toepassen. (Begeleid) oefenen is essentieel voor de ontwikkeling van een vaardigheid. Bijvoorbeeld een complexe strategie als ‘monitoren van het begrijpend lezen’ kost de leerlingen veel tijd om zich deze eigen te maken. Bij de meeste leerlingen zie je na 2 á 3 lessen geen resultaat

DE LEERKRACHT ALS HARDOP DENKEND MODEL van een goede begrijpende lezer.

Ik doe het voor.

Wij doen het samen.

Jullie doen het (in duo’s).

Jij doet het zelf.

Fisher, Frey & Lapp (2008)

Hersenonderzoek laat het belang van

modeling zien bij het verbeteren van het

begrijpend lezen in het voortgezet

onderwijs.

Modeling is een strategie die werkt!

Maar ook belangrijk ….

Zorg voor actieve betrokkenheid van de

leerlingen bij teksten!



• Goed Gelezen

• Tekst verwerken

• Tussen de regels

• Leeszin

• 48%

• 25%

• 4%

• 3%

Taalmethoden

Belangrijkste overeenkomsten en

verschillen :

Nauwelijks bekend wat de resultaten zijn

Allemaal thema’s

Evenveel tijd voor spelling

Veel ballast

moderniteiten: adaptief,routines, interactief

Taalmethoden

• Véél differentiatiemogelijkheden

• Toets: taalbeschouwing, woordenschat

Verhouding leerlijnen

Taalverhaal:

spreken/luisteren: 18,75%

woordenschat: 37,5%

taalbeschouwing: 25%

stellen: 12,5%

lezen: 6,25%

Percentage Spreken en luisteren in

taalmethoden

0

5

10

15

20

25

30

35

Taalverhaal

Taal actief

Taaljournaal

Taal op Maat

Taalleesland

Taal in beeld

Zin in Taal 2

Taal actief Taaljournaal

• Voorlezen, lezen,

vertellen: 14%

• Luisteren, spreken,

gesprek: 21%

• Stellen: 14%

• Informatiemiddelen:

7%

• Taalbeschouwing:

42%

• Lezen 24%

• Luisteren 18%

• Schrijven 28%

• Spreken 15%

• Taalbeschouwing

15%

Taal op maat

• Spreken en luisteren 25%

• Woordenschat 25%

• Stellen 25%

• Taalbeschouwing 25%

Taalleesland

• Woordenschat 15%

• Luisteren/spreken 8%

• Taalbeschouwing 17%

• Toepassing 8%

• Stellen 17%

• Leesbeleving 6%

• Toets, herhaling/

verdieping, afsluiting 12%

• leesbegrip 17%

Taal in beeld

• spreken/luisteren 25%

• schrijven 25%

• taalbeschouwing 25%

• woordenschat 25%

Taaltrapeze

deel 4 en 5


• begrijpend lezen 14%

• informatieverwerking en schriftelijke taal

14%

• strategisch schrijven 14%

• taaltaak en luisteren of taalbeschouwing

14%

Zin in taal (nieuw)

• kernmodel


• woordbouw 22%

• zinsbouw 22%


• schrijven 12%

• woordenschatmodel


• woordbouw 15%

• zinsbouw 15%

• schrijven 9%


• taalbeschouwingsmodel


• woordbouw 15%

• zinsbouw 23%

• schrijven 15%


Woordenschat

Taalverhaal: 3000 woorden

Taal actief: 3750 woorden

Taaljournaal: 5400 woorden

Taal op maat: Diepte van woordkennis is belangrijker dan hoeveelheid

Taalleesland: 1720 woorden

Taal in beeld: 3200 woorden

Zin in taal: 1800/2550/4050 woorden

Taaltrapeze: 3168 woorden (deel4-7)

Percentage Stellen/schrijven

0

5

10

15

20

25

30

Taalverhaal

Taal actief

Taaljournaal

Taal op Maat

Taalleesland

Taal in beeld

Zin in taal 2

Woordenschat

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Taalverhaal

Taal actief

Taaljournaal

Taal op Maat

Taalleesland

Taal in beeld

Zin in taal 2

Taaltrapeze



• Taal actief (versie 2)

• Taal actief (versie 3)

• Taaljournaal (editie 1)

• Taaljournaal (editie 2)

• Taal op maat

• Taal in Beeld

• Taalverhaal

• Zin in Taal (editie 1)

• Zin in Taal (editie 2)

• Taaltijd

• 15%

• 21%

• 6%

• 12%

• 13%

• 7%

• 6%

• 5%

• 1%

• 4%

Inspectie en toetsen

De inspectie stopt met waarderen van verouderde toetsen. De Brus-1 minuuttest, de begrijpend lezen toets van Aarnoutse en de AVI-kaarten worden met ingang van schooljaar 2009-2010 niet meer beoordeeld.

Met ingang van het schooljaar 2010-2011 beoordeelt de inspectie de resultaten op oude Cito leerlingvolgsysteemtoetsen van 2002 niet meer.

Voor de nieuwe Cito toetsen heeft de inspectie normen voor de vaardigheidsscores bepaald aan de hand van de gegevens op schoolniveau uit de toetshandleidingen en niet zoals gebruikelijk op basis van eigen empirische gegevens. Op basis van het beschikbaar komen van empirische gegevens kunnen deze normen te zijner tijd worden aangepast.

Ideale methodelijn?

Goede methodische taal-/leeslijn in

groep 1 – 8 (mening Vernooy)

• Groep 1 – 2: Schatkist en voor kinderen met

mondelinge taalvaardigheidsproblemen

CPSmap Fonemisch bewustzijn

• Groep 3: Veilig leren lezen

• Groep 4 – 8: nieuwe Estafette

• Groep 4 – 8: Taalverhaal (voldoet ook aan

kerndoelen begrijpend lezen)(is wel een oude

methode!) of Taal in Beeld

• Groep 4 – 8: Nieuwsbegrip

Tot slot: Implementatie niveaus

Leerling

Klas

School

Algemeen directeur

Schoolleiding

Cruciaal voor effectieve

implementatie

• Goede (begeleide) invoering in het eerste jaar. Invoeren zoals de methode voorschrijft.

• Het eerste jaar bepaalt het al of niet succesvol zijn van de methode.

• Instructie en klassenmanagement centraal.

• Snel succes in het eerste jaar: betere resultaten.

ADVIEZEN STOELDRAIJER

1. Kies een goede methode.

2. Voer de methode op de voorgeschreven

wijze uit.

3. Sta niet boven de methode!

TAAL-LEESMETHODEN NADER BEKEKEN - Welkom bij de ... · •Iedere 14 dagen toetsen •Computer...

Documents

Transcript of TAAL-LEESMETHODEN NADER BEKEKEN - Welkom bij de ... · •Iedere 14 dagen toetsen •Computer...