Surrealistisch Brussel Meer dan ooit eist Brussel het statuut op van ...
11
surrealistisch brussel themadossier
Transcript of Surrealistisch Brussel Meer dan ooit eist Brussel het statuut op van ...
surrealistisch brussel themadossier
1. EEN VLEUGJE GESCHIEDENIS 3
2. CULTURELE INSTELLINGEN 4
3. HET SURREALISME, BRUSSELS ERFGOED 6
4. RONDLEIDINGEN 7
5. RESTAURANTS & BARS 9
6. PUBLICATIE 10
7. CONTACTEN 11
MEER DAN OOIT EIST BRUSSEL HET STA-TUUT OP VAN STAD VAN HET SURREA-LISME. DE HOOFDSTAD HEEFT IMMERS DUIDELIJK DE INVLOED ONDERGAAN VAN EEN VAN DE MEEST OPVALLEN-DE KUNSTRICHTINGEN UIT DE 20STE EEUW: HET SURREALISME. DEZE BEWE-GING WERD GEDRAGEN DOOR BEKEN-DE FIGUREN ALS RENÉ MAGRITTE, LOU-IS SCUTENAIRE, MARCEL MARIËN OF DE COMPONIST ANDRÉ SOURIS. ONTDEK HET BRUSSEL VAN DE DROOM!
W W W. V I S I T B R U S S E L S . B E
3
1. EEN VLEUGJE GESCHIEDENIS
TUSSEN KUNST EN POLITIEKHet surrealisme is een artistieke beweging die ontstaat in de concrete context van de periode na de Eerste Wereldoorlog. De oorlog betekent immers het einde van twee idealen die centraal stonden in het sociale debat voor 1914: het internationalisme en het po-sitivisme. De deelname van de verschillende socialistische partijen aan een oorlog tussen de staten heeft de hoop dat de interna-tionale arbeidersbeweging een einde zou maken aan de nationalistische stromingen de bodem ingeslagen. Door het gebruik van wetenschappelijke kennis in de wreedste oorlog uit de geschiedenis is ook de hoop op een betere wereld dankzij de triomf van de kennis op het obscurantisme (licht in de duisternis, kennis in plaats van bijgeloof) vervlogen.
Op het kruispunt van deze twee mislukkingen ontstaat het surrealisme. Verschillende Belgische protagonisten van de beweging nemen deel aan diverse revolutionaire socialistische stromingen die ontstaan als reactie op ‘het verraad van de sociaaldemocratie’ (communisten, trotskisten, maoïsten). Paul Nougé is een van de oprichters van de Kommunistische Partij van België. René Magrit-te wordt drie keer lid van deze partij, maar levert zijn lidkaart telkens weer in. Edouard Léon Théodore Mesens treedt toe tot de Internationale Federatie voor een Onafhankelijke Revolutionaire Kunst, opgericht door Leon Trotski, André Breton en Diego Rivera. Marcel Mariën werkt in Peking voor het tijdschrift ‘China in opbouw’.
Maar het artistieke engagement van de surrealisten staat recht tegenover het socialistische realisme dat Andreï Zhdanov tot een succes maakt in de Sovjetunie. Wat zij zoeken, is de vereniging van het reële en het denkbeeldige (droom en realiteit). Die paradox kan enkel worden verklaard door het zoeken naar een antwoord op het mislukken van het positivisme.
De Belgische surrealistische stroming is de grootste na de Franse stroming. De twee belangrijkste centra van deze stroming zijn Brussel en Henegouwen. De belangrijkste Brusselse vertegenwoordiger is de schilder René Magritte. Maar het Brusselse surrea-lisme bestaat uit veel meer dan de werken van Magritte. Mesens is schrijver en collagist, Nougé is dichter, net als Mariën en vele anderen (meer bepaald Camille Goemans, Marcel Lecomte, Paul Colinet, Louis Scutenaire en André Souris). De enige vrouw die lid is van de groep, is de schrijfster Irène Hamoir, de vrouw van Scutenaire. Gérard van Bruaene, de waard van ‘Het Goudblommeke in Papier’, is een gewaardeerde medestander van de surrealisten, die hij graag ontvangt in zijn café. Hoewel Paul Delvaux ook als een surrealist wordt beschouwd, heeft hij nooit deel uitgemaakt van de groep.
Na 1945 kiest Magritte, vanwege zijn succes en op aandringen van zijn vrouw, voor een carrière als schilder met internationale faam. Mariën beschouwt dit als verraad en wordt zijn tegenstander, in tegenstelling tot Scutenaire en Hamoir, die zijn beste vrien-den blijven.
4
2. CULTURELE INSTELLINGEN
MUSÉE MAGRITTE MUSEUMIn het gebouw van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Bel-gië, kunnen de bezoekers nu het Magritte Museum ontdekken dat een totale oppervlakte van 2.500 m² beslaat. Het museum bevindt zich op het Koningsplein in het centrum van Brussel en biedt het publiek een blik op de creaties van deze surrealistische kunstenaar. De werken zijn het bezit van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België en zijn hoofdzakelijk afkomstig van aankopen en van het legaat van Irène Hamoir-Scutenaire en Georgette Magritte. Deze multidisciplinaire ver-zameling is de meest volledige ter wereld en telt meer dan 200 werken: olie op doek, gouaches, tekeningen, beeldhouwwerken en beschilderde voorwerpen, maar ook reclameaffiches, muziekpartituren, vintage foto’s en films die door Magritte zelf werden geregisseerd.
Koningsplein 1 (toegang via Rengentschapsstraat 3)1000 Brussel Tel. : +32 (0)2 508 32 11E-mail: [email protected]
HET MUSEUMHUIS RENÉ MAGRITTEHet René Magritte Museum is gevestigd in het huis waar de beroemde, surrealistische kunstenaar vierentwintig jaar gewoond heeft. De woning, met de oorspronkelijke meubels gereconstrueerd, was een belangrijke inspiratiebron voor het werk van Magritte. In de eet-kamer van dit appartement heeft de kunstenaar vrijwel de helft van zijn oeuvre geschilderd. Magrittes meest creatieve periode speelde zich af in deze bescheiden ruimte, wat leidde tot talloze meesterwerken.
In de Esseghemstraat 135 was ook het hoofdkwartier van de Belgische surrealisten gevestigd. De vrienden rond de schilder vergader-den er wekelijks en organiseerden er allerlei happenings. Het resultaat van hun ontmoetingen waren talrijke subversieve activiteiten,
boeken, tijdschriften en pamfletten. Op de eerste en tweede verdieping worden deze activiteiten uitgebreid geïllustreerd aan de hand van originele werken, per-soonlijke documenten, objecten, brieven en foto’s.
Deze woning werd tussen 1993 en 1999 gerestaureerd en ingericht als een museum. Ze is bedoeld als een permanente hommage aan een van de meest geniale kunstenaars aller tijden.
Esseghemstraat 135 1090 Brussel (Jette) Tel. : +32 (0) 2 428 26 26E-mail : [email protected]
© R. M
AGRITTE M
USEU
M, BRU
SSELS
5
MUSEUM VAN ELSENEDit museum telt meer dan 13.000 stukken en is vooral bekend omwille van zijn collecties uit de 19de en 20ste eeuw, die een vrij vol-ledig overzicht bieden van de verschillende kunststromingen uit die tijd. Vooral het surrealisme is goed vertegenwoordigd met onder meer bekende namen als René Magritte, Paul Delvaux, Max Ernst en Joan Miró. Bovendien bewaart het museum een uitgebreid par-ticulier kunstfonds met werken van Delvaux, dat als basis dient voor verschillende tentoonstellingen, waaronder “Paul Delvaux. Het ontstaansproces van zijn werk”. Het Museum van Elsene is dus een absolute must voor wie het surrealisme in Brussel wil ontdekken.
Jean Van Volsemstraat 71 1050 Brussel (Elsene) Tel. : +32 (0) 2 515 64 21E-mail : [email protected]
MUSEUM DER LETTEREN EN MANUSCRIPTENHet Museum der letteren en manuscripten stelt in een bijzondere setting zijn rijk patrimonium aan documenten tentoon. In de afdeling Kunst van de permanente collectie bevinden zich documenten van surrealistische kunstenaars als Magritte, Dali, Max Ernst, Chagall, Bellmer, Delvaux en tal van anderen. Deze documenten zijn met name interessant omdat ze tonen welke band deze kunstenaars met elkaar en met hun tijdgenoten hadden (bijvoorbeeld een brief van Hans Bellmer aan André Breton). Zo is er ook de handgeschreven tekst van Dali met de titel “De la boté terrifiante et comestible de l’architecture modern style” uit 1933, de surrealistische tekst die het meest representatief is voor de relatie tussen Dali en André Breton.
In de afdeling Literatuur van de permanente collectie is een uitstalkast gewijd aan het “Surrealisme in België”. Er zijn documenten te zien van Breton, Chavée, Eluard enz.
Koningsgalerij 3 1000 BrusselTel. : +32 (0)2 346 52 06E-mail : [email protected]
HET GOUDBLOMMEKE IN PAPIERGerard (Geert) van Bruaene, Brussels anarchistisch dichter, kocht dit kleine kunstenaarscafé halfweg jaren 1944. Hij doopte het ‘La Fleur en Papier Doré - Het Goudblommeke in Papier’. van Bruaene stond dicht bij de Brusselse groep surrealistische kunstenaars met onder meer Louis Scutenaire, Marcel Mariën, E.L.T. Mesens, Irène Hamoir, Christian Dotremont en Camille Goemans, die in het café vergaderden. Ook René Magritte kwam er van tijd tot tijd langs. Het was bovendien de favoriete kroeg van Pierre Alechinsky, Jacques Brel en Hergé. Deze pittoreske herberg, waar nog een grote groepsfoto van het surrealistische gezelschap hangt, heeft zijn charme van vroeger bewaard. Er hangt een zeldzame sfeer, die opgeroepen wordt door de bonte verzameling voorwerpen en het historische interieur. Tegenover het café sieren de gedachten van enkele surrealisten het stadsmeubilair op het kleine Dinantplein. Het meest opmerkelijke citaat komt ongetwijfeld uit het ‘Livre d’or de la Fleur en Papier Doré’, van Gerard (Geert) van Bruaene: ‘Etre vivant, c’est là une excellente raison de vivre’ (tot de levenden behoren is een uitstekende reden om te leven).
Cellebroersstraat 53-55 1000 Brussel Tel.: +32 (0) 2 511 16 59E-mail: geertvanbruaene@hetgoudblommekeinpapier.bewww.goudblommekeinpapier.be
6
3. HET SURREALISME, BRUSSELS ERFGOED
FRESCO VAN MAGRITTE IN HET THÉÂTRE ROYAL DES GALERIESIn 1847 werd het Théâtre Royal des Galeries door architect Jean-Pierre Cluysenaar gebouwd samen met de prachtige Sint-Huber-tusgalerijen. In 1951 wordt het Théâtre des Galeries verbouwd door architect Paul Bonduelle. René Magritte maakte voor de zaal een prachtige plafondschildering met een typische Magritte-hemel. Het oorspronkelijke ontwerp voorzag een hemel met blauwe bellen. Dat ontwerp werd niet goedgekeurd en in de plaats daarvan kwam een hemel met wolken die een mens tot dromen aanzetten.
Koningsgalerij 32 1000 Brussel Tel. : +32 (0) 2 512 04 07E-mail : [email protected]
MUURSCHILDERINGEN VAN MAGRITTE & DELVAUX IN SQUAREOnder de majestueuze glazen kubus in het centrum van Brussel zitten drie pareltjes verstopt. Het gaat om drie enorme muurschilde-ringen van grote Belgische meesters: Magritte, Delvaux (41 meter lang en 4 meter hoog) en Van Lint. De werken werden zorgvuldig gerestaureerd en in de nieuwe vormgeving van SQUARE geïntegreerd.
SQUARE is een congrescentrum voor professionals en de muurschilderingen zijn voor particulieren alleen na afspraak te bezichtigen.
Kunstberg 1000 Brussel Tel. : +32 (0) 2 515 13 00E-mail : [email protected]
KERKHOF VAN SCHAARBEEKHet kerkhof van Schaarbeek is weliswaar minder bekend dan het Père Lachaise kerkhof in Parijs, maar is voor de bezoekers van onze hoofdstad toch zeker de moeite waard. Het kerkhof is het ideale kader om rustig rond te wandelen op zoek naar typisch Brusselse figuren. Zo liggen hier verschillende bekende personen uit het surrealisme begraven: het echtpaar Magritte, het echtpaar Scutenaire of de dichter Marcel Mariën die op zijn graf volgende boodschap voor ons naliet: “Il n’y a aucun mérite à être quoi que ce soit” (Er is geen enkele verdienste aan om wat dan ook te zijn). Op het kerkhof van Schaarbeek liggen ook nog andere bekende personen zoals de verzetsstrijdster Andrée De Jongh, ontdekkingsreiziger Ernest Cambier en schrijver en staatsman Louis Bertrand.
Everestraat 4 1030 Brussel www.schaarbeek.irisnet.be
KUNST IN DE METROSTATIONS-BEURSDe metro van Brussel is een echt museum. Meer dan zestig kunstwerken versieren de perrons en de metrogangen. Zowat alle kunst-genres komen daarbij aan bod: schilderijen, sculpturen, foto’s, claustra’s, glasramen... en in alle materialen: doek, brons, hout, glas en staal. Elk metrostation heeft zijn eigen persoonlijkheid en vormt een eenheid, waardoor de reiziger een veilig gevoel krijgt. In het metrostation Beurs ontdekt u een werk van Pol Bury (1976: “Moving Ceiling”) en van Paul Delvaux (1978: “Nos vieux trams bruxellois” (Onze oude Brusselse trams). Dit werk van Pol Bury dateert van na zijn surrealistische periode (van 1934 tot 1947). Na de surrealis-tische stroming leunt Pol Bury meer aan bij de CoBrA-beweging en gaat hij op zoek naar zuivere vormen in beweging. Op die manier wordt Bury de meester van een kinetische kunststroming. Ook Serge Vandercam heeft met het surrealisme geflirt. Van hem zien we “La fleur unique” en “Les oiseaux émerveillés” in het metrostation Joséphine Charlotte. Hetzelfde geldt voor Wyckaert in het metrostation Jacques Brel, Pierre Caille (Botanique), Jan Cox (Hermann-Debroux) en Vic Gentils, een Vlaamse surrealist (Thieffry). En dan mogen we zeker niet voorbijgaan aan Christian Dotremont die samen met Pierre Alechinsky aan het grote fresco van het metrostation Delta heeft gewerkt. In de metrostations hangen geen puur surrealistische werken, maar bepaalde werken zijn er toch zeker door beïnvloed.
www.mivb.be
7
4. RONDLEIDINGEN
ITINÉRAIRES : DIT IS GEEN REALISTISCHE ROUTE: MAGRITTE, DELVAUX EN DE ANDEREN, DE SURREALISTI-SCHE KANT VAN BRUSSEL‘To be or not to be, that’s the question.’ Wat bedoelde Magritte toen hij op zijn schilderij ‘Ceci n’est pas une pipe’ schreef? Om het Bel-gische surrealisme te begrijpen zoeken we de plaatsen op die onze auteurs hebben aangedaan, ingepalmd, opgeroepen. We kunnen u ook vol trots vertellen waarom onze hoofdstad als surrealistisch wordt bestempeld!
Waterleidingstraat 171 1050 Brussel Tel.: +32 (0)496 38 85 94 E-mail: [email protected] : www.itineraires.be
ARKADIA Magritte zal geen geheimen meer hebben voor u dankzij deze artistiek bad in de wereld van de schilder. We zullen zijn voetstappen en die van zijn surrealistische vrienden volgen om ons leven te decoderen en om door het vreemde overwelmd te worden : een Brussel echt anders!
Koningsstraat 2/41000 BrusselTel. : +32 (0)2 563 61 53E-mail: [email protected] : www.asbl-arkadia.be
PRO VELO : MAGRITTE EN DE SURREALISTEN Brussel, hoofdstad van het Surrealisme, telt sinds kort 2 musea gewijd aan Magritte ! Er is het Museumhuis René Magritte - het huis waar hij leefde en werkte gedurende meer dan 24 jaar - en het Musée Magritte Museum op het Koningsplein. De gedroomde gelegen-heid voor ons om u een nieuw parcours aan te bieden langs Schaarbeek, Jette en Brussel-Centrum. Hier tonen we de verschillende plaatsen waar hij leefde en inspiratie vond, en vermaken u met talloze anekdotes over de surrealistische beweging. We brengen ook een bezoek aan het Museumhuis René Magritte te Jette. Hiervoor moet u rekenen op een supplement van 4€. 4u - 18km
Londenstraat 151050 BrusselTel.: +32 (0)2 517 17 65E-mail : [email protected] : www.provelo.org
8
CULTURAMA: DIT IS GEEN SURREALISTISCHE ROUTEU hebt 3 mogelijkheden:- een wandeling in het centrum van Jette om o.a. het Museumhuis René Magritte van Jette te bezoeken. 24 jaar lang was dit museum het huis van René en Georgette Magritte. De kunstenaar heeft er zijn belangrijkste werken geschilderd.- een wandeling in het centrum van Brussel in de sporen van René Magritte en zijn vrienden.- een geleid bezoek van het Musée Magritte Museum op het fraaie Koningsplein.
Baron R. De Vironlaan 140 1700 Dilbeek Tel. : +32 (2) 569 27 74 E-mail: [email protected] Website : www.culturamavzw.be
BABBELBUS / BUS BAVARD : OP CAFÉ MET MAGRITTE Een vaste voet in Brussel en met bolhoed in de wolken. Magritte, Marien, Nougé en hun vrolijke vrienden ontmoetten elkaar in café’s met heerlijke namen als Het Goudblommeke in Papier of l’Agneau moustique. Hun geesten dwalen nog altijd rond in de stad en in nog een paar café’s. Grijp u vast aan zwevende paraplu’s en laat u meevoeren naar hun gedurfde kijk op de kunst en de realiteit.
Thujasstraat 121170 BrusselTel. : +32 (0)2 673 18 35E-mail: [email protected] : www.busbavard.be
MEER GELEIDE BEZOEKEN OP :WWW.VISITBRUSSELS.BE/GUIDES
9
5. RESTAURANTS EN BARS
ENKELE ETABLISSEMENTEN WAAR DE BRUSSELSE SURREALISTEN KIND AAN HUIS WAREN, BESTAAN NOG ALTIJD IN DE HOOFDSTAD. ZE HEBBEN HUN ALOUDE KARAKTER BEWAARD EN ZIJN UITSTEKENDE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE BRUSSELSE GASTRONOMISCHE CULTUUR.
HET GOUDBLOMMEKE IN PAPIERDit kleine kunstenaarscafé is niet alleen een belangrijk cultureel bedevaartsoord, maar ook een plek waar u lekker kunt eten. U geniet er van heerlijke kleine Brusselse gerechten in alle eenvoud: stoemp en pottekeis staan op de kaart! De herberg is in de loop van de jaren een echte schatkamer geworden, volgestouwd met voorwerpen, foto’s en teksten bijeengebracht door Geert van Bruaene of gekregen van al dan niet beroemde cafébezoekers. U vindt er foto’s van Hergé, Jean Brusselmans en Magritte, maar ook teksten van Guido Gezelle, Jan Cox, aforismen van Geert van Bruaene enz.Cellebroersstraat 53-551000 Brusseldin-zat : 11.00 > 00.00 u.zo: 11.00 > 19.00 u.www.goudblommekeinpapier.be
GREENWICH“Als Magritte even goed schildert als hij schaak speelt, heeft hij nog veel werk.” Dat was, volgens de legende, de reputatie die René Magritte genoot toen hij zijn eerste doeken in café Greenwich probeerde te verkopen. De Greenwich is een beschermd café dat zeker een omweg waard is. Het dankt zijn faam vooral aan het feit dat het vele jaren lang een trefpunt voor schakers was, waar Magritte vaak kwam spelen met andere Brusselse surrealisten. Vandaag is de Greenwich een gezellige brasserie die typisch Belgische gerechten serveert en waar het decor u vast terugvoert naar de tijd toen Magritte en zijn vrienden de wereld verbeterden rond een goed glas geuze.Kartuizersstraat 7 1000 Brusselwww.greenwich-cafe.be
DE CIRIOProef de unieke sfeer van deze brasserie uit 1886 die zijn karakter van vroeger heeft weten te behouden. Het café met interieur in zuivere art-nouveaustijl heeft in de loop der jaren vele kunstenaars over de vloer gekregen. E.L.T. Mesens en Marcel Lecomte van de Brusselse groep surrealisten waren vaste klanten. De specialiteit van het huis is de ‘Half-en-Half’: een glas gevuld met de helft witte wijn en de helft champagne.Beursstraat 18/201000 Brussel
10
6. PUBLICATION
PLANNETJE “HET SURREALISME IN BRUSSEL”
Brussel heeft de invloed van het surrealisme, een van de meest verbazingwekkende kunststromingen van de 20ste eeuw, in haar midden weten te behouden. Ga in onze hoofdstad op verkenning in de voet-sporen van Magritte en zijn kompanen van de surrealistische groep.
Beschikbaar: FR/EN, NL/DE
CONTACTEN
VISITBRUSSELSKoningsstraat 2-41000 BrusselTel : + 32 (0) 2 513 89 [email protected]
PERS:Martha Meeze [email protected] T +32 (0)2 549 50 93Pierre Massart [email protected] T +32 (0)2 548 04 45Gary Divito [email protected] T +32 (0)2 548 04 46Catherine Renard [email protected] T +32 (0)2 548 04 74
CULTUUR EN VRIJE TIJDEmmanuelle Osselaer [email protected] T+32 (0)2 549 55 00
©visit.brussels-2015© Charly Herscovici, met zijn vriendelijke toestemming – c/o SABAM-ADAGP, 2013
FOTOS: visit.brussels|M.Vanhulst, E. Danhier
FOTOTHEEK ONLINE: WWW.VISITBRUSSELS.BE/PICTURES
MEER INFORMATIE OP :W W W. V I S I T B R U S S E L S . B E / S U R R E A L I S M
