Anke Bonnewyn, PhD

Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut

Dienst Ouderenpsychiatrie

UPC KULeuven – campus Leuven

Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische

factoren en preventiemogelijkheden

1. LEVENSVERWACHTING /

LEVENSTEVREDENHEID

2. SUICIDE

3. RISICOFACTOREN

4. PREVENTIE

Evolutie van de levensverwachting

levensverwachting bij de geboorte per geslacht, 1885-2017

Leeftijdspiramide België

1881 2004

Hogere levensverwachting– In de 20e eeuw meer jaren toegevoegd aan de

levensverwachtingen dan in alle eeuwen

voordien

– Levensduur bijna verdubbeld

Veranderde bevolkingsstructuur– Dalende vruchtbaarheidscijfers

– bevolkingspiramide vervangen door een -rechthoek

2017 – aantal 65+ per gemeente

www.statistiekvlaanderen.be

2027 – aantal 65+ (vooruitzicht)

www.statistiekvlaanderen.be

Geen keuze

Vaak negatief verlies - Van wie men was

- Van hoe het leven was

Onomkeerbaar

Beperkingen aan het leven

Ouder worden brengt veranderingen mee

die men ondergaat/overkomt (ziekten, verminderde mobiliteit,

overlijden,…)

op verschillende levensdomeinen (sociaal, lichamelijk,

cognitief,…)

En toch…

60-plussers gemiddeld meer

tevreden dan de andere leeftijdsgroepen

Gem

iddeld

alg

em

ene

levenste

vre

denheid

Nationaal Geluksonderzoek, 2018

POSITIVITY

EFFECT

Door besef van eindigheid van het

leven

- Aandacht voor positieve aspecten

- Andere prioriteiten/doelen in het

leven

Hoger emotioneel welzijn

Carstensen, 2012

1. LEVENSVERWACHTING / GELUK

2. SUICIDE

3. RISICOFACTOREN

4. PREVENTIE

Leeftijdsspecifieke suicidecijfers Vlaanderen 2016

www.zorg-en-gezondheid.be

Leeftijdsverdeling van suïcidepogers volgens geslacht,

2017

Vancayseele et al., 2018

Suïcide : Suïcidepoging ↗ (1 : 6) Doodsintentie ligt hoger dan bij (jong)volwassenen

Agressievere methoden

Sociale isolatie

Fysieke fragiliteit

Deuter et al., 2016

Okolie et al., 2017

1. LEVENSVERWACHTING / GELUK

2. SUICIDE

3. RISICOFACTOREN

4. PREVENTIE

Conwell et al., 2011

Conwell, 2014

Risicofactoren

Psychiatrische

aandoeningen

depressie als belangrijkste factor

naast angst- en middelenstoornis

Lichamelijke

ziekten

Pijn, functionele

beperkingen

Stressvolle

gebeurtenissen insomnia

Cognitief

Functioneren

↘

Sociale

isolatie

Zich niet sociaal

verbonden voelen,

burdensomeness

Betekenis-Constructies

Impact van het verlies

(op de identiteit, op het leven)

Adaptatie en

Acceptatie

Betekenisconstructies en impact van het verlies

Lichamelijke

aandoeningen

Controleverlies

Afhankelijkheid

Verlies zelfwaardegevoel

Pijn

Functionele beperkingen

…

BETEKENIS

en

IMPACT

Complexe relatie tussen risico- en protectieve

factoren

Gebrek aan

verbondenheid

Geen wederkerigheid

Anderen tot last zijn

Nergens meer bij horen

….

BETEKENIS

en

IMPACT

Sociale Steun ↘

PROTECTIEVE

FACTOR

CONNECTEDNESS

CONNECTEDNESS als sleutelfactor

Ouderen met een doodswens

Maar die ook willen leven

(ambivalente groep)

Ouderen die willen leven

Ouderen met een doodswens

++++

----

+++

Bonnewyn et al., 2016

Gevoel anderen tot last te zijn (burdensomeness)

Controlegevoel over het leven kwijt

Weinig verantwoordelijkheden

Weinig toekomstperspectief

Mentale en/of fysieke pijn

Cesuur in het leven, in de identiteit

Geen “connectedness”

Suicidaliteit = “ik wil ZÓ niet meer verder leven”

Suïcidepoging

Suïcideplan

Suïcide-ideatie

Doodswens

Gevoel anderen tot last te zijn

Controlegevoel het leven kwijt

Weinig verantwoordelijkheden

Weinig toekomstperspectief

Mentale en/of fysieke pijn

Cesuur in het leven, in de identiteit

Geen “connectedness”

Niet suïcidaal

Veranderlijke risicofactoren: impact mogelijk in elk stadium

DOODSINTENTIE ↑

Suïcidepoging

Suïcideplan

Suïcide-ideatie

Doodswens

Niet suïcidaal

Confrontatie met EINDIGHEID van

het leven in suïcidaal proces:

Lage doodsangst

Insomnia (fysieke & mentale uitputting)

Angst (catastroferen)

Depressie (piekeren, generaliseren, rigiditeit,…)

Factoren voor faseverandering in suïcidaal proces

Suïcidepoging

Suïcideplan

Suïcide-ideatie

Doodswens

Niet suïcidaal

1. LEVENSVERWACHTING / GELUK

2. SUICIDE

3. RISICOFACTOREN

4. PREVENTIE

Preventie op verschillende niveaus

Maatschappelijk

– Hoe verouderen in onze maatschappij?

• Perceptie?

• Stereotypering?

• Rollen?

– Zingeving

– Connectedness

Behandeling

- Suïcidaliteit op zich

- Onderliggende psychiatrische pathologie