Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde van docent · Succesvolle inzet ict vereist meer...

Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde van leerkracht | F4371| TNS NIPO | februari 2009 1

Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde

van docent Onderzoek onder docenten in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en

beroepsonderwijs

Suzanne Plantinga | Ferieke de Heer

F4371 | februari 2009

Bestemd voor:

Kennisnet

Grote Bickersstraat 74

1013 KS Amsterdam

Postbus 247

1000 AE Amsterdam

t 020 522 54 44

f 020 522 53 33

e [email protected]

www.tns-nipo.com

Rapport


Inhoud

Inleiding 6

1 Ict-gebruik: primair onderwijs en beroepsonderwijs liggen voor op

voortgezet onderwijs 8

1.1 Ict-coördinator aanwezig, docenten veel keuzevrijheid 8

1.2 Binnen meerderheid scholen ruimte om te experimenteren met ict 8

1.2.1 Voortgezet onderwijs blijft iets achter in vergelijking tot primair en

beroepsonderwijs 10

1.3 Toename intensiteit ict-gebruik in primair onderwijs 14

1.4 In het primair onderwijs minder docenten die zelf digitaal leermateriaal

ontwikkelen 16

1.5 Vrijwel alle docenten werken thuis op computer aan

schoolwerkzaamheden 19

1.6 Internet meest gebruikte manier om buiten school verder te oefenen met

kennis die in de klas is opgedaan 19

1.7 Frequentie van gebruik verschillende toepassingen neemt verder toe 24

1.8 Vooral spelletjes aansluitend op de lesstof worden gebruikt 30

1.8.1 Limiet lager binnen primair onderwijs 32

1.8.2 Ondersteuning informatievaardigheden grootst binnen beroepsonderwijs 34

2 Ambities voor de toekomst blijven positief 36

2.1 Docenten verwachten net als ieder jaar stijging computergebruik 36

2.2 Hardware en software heeft in alle sectoren prioriteit 39

2.2.1 Educatieve software en ict-infrastructuur prioriteit in primair onderwijs 39

2.2.2 Voortgezet onderwijs prioriteit zou moeten liggen bij ict-infrastructuur 40

2.2.3 Beroepsonderwijs geeft hoogste prioriteit aan educatieve software 41

2.3 Beleidsplan meestal aanwezig 42

3 In primair onderwijs tevredenheid over de toereikendheid van ict-

voorzieningen gestabiliseerd en behoefte aan ondersteuning

verminderd 43

3.1 Docenten op primair onderwijs meest tevreden over toereikendheid ict-

voorzieningen 43

3.1.1 Ict-materiaal in primair onderwijs vaak verkregen via de lesmethode of

internet 46

3.1.2 Behoefte aan ondersteuning over algemeen gedaald t.o.v. 2008 47

3.1.3 Nog steeds grote behoefte aan het vindbaar maken van digitaal

leermateriaal voor het onderwijs 50

4 Docenten primair onderwijs vinden meeste steun bij ontwikkeling

ict-vaardigheden zowel van collega’s, de ict-afdeling als in de vorm

van cursussen 53

4.1 Kantoortoepassingen belangrijk voor onderwijs 53


4.2 Meeste leerkrachten voldoende op de hoogte van computertoepassingen

die in onderwijs gebruikt kunnen worden 55

4.2.1 Docenten ook relatief kritisch over eigen vaardigheden 59

4.2.2 Docenten in beroepsonderwijs meer behoefte aan ondersteuning 62

4.3 In beroepsonderwijs verwacht men over 3 jaar meer digitale leermiddelen

dan boeken 66

Samenvatting 69

Bijlagen

1 Onderzoeksverantwoording

2 Herweging

3 Methode van onderzoek: CATI

4 Vragenlijst

5 Tabellen

6 Open antwoorden

Inhoud figuren en tabellen

1 Q8001: Typering computergebruik op school 8

2 Q8910: Werkwijze met ict- situaties die regelmatig tot vaak voorkomen 9

3 Q40: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen? 10

4 Q40 po: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen –

ontwikkeling 11

5 Q40 vo: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen –

ontwikkeling 12

6 Q40 mbo: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen –

ontwikkeling 13

7 Q50 po: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven 14

8 Q50 vo: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven 15

9 Q50 mbo: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven 16

10 Q8960 Ontwikkelt u zelf digitaal leermateriaal? 17

11 Q8970 bent u bereid het door u zelf ontwikkelde leermateriaal via internet

beschikbaar te stellen aan andere docenten? 18

12 Q80: Intensiteit van computergebruik voor schoolwerkzaamheden door leraren

thuis 19

13 Q8002: Kunnen leerlingen via een computer thuis of buiten de school nog verder

oefenen wat ze in de klas hebben geleerd? 20

14 Q60 po: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de

computer moeten uitvoeren 21

15 Q60 vo: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de


16 Q60 mbo: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de


17 Q100 po: Hoe vaak wordt in het basisonderwijs gebruik gemaakt van de

computer voor… 24


18 Q100 po: Gemiddeld gebruik per week van verschillende toepassingen door de

tijd heen (aantal keer) 25

19 Q100 vo: Hoe vaak wordt in het voortgezet onderwijs gebruik gemaakt van de

computer voor… 26

20 Q100 vo: Gemiddeld gebruik van verschillende toepassingen door de tijd heen

(aantal keer) 27

21 Q100 mbo: Hoe vaak wordt in het beroepsonderwijs gebruik gemaakt van de

computer voor… 28

22 Q100 mbo: Gemiddeld gebruik van verschillende toepassingen (aantal keer per

week) 29

23 Q8920 po:Hoe vaak komt een van de volgende vormen van inzet van ict binnen

uw onderwijs voor? 30

24 Q8920 vo: Hoe vaak komt een van de volgende vormen van inzet van ict binnen

uw onderwijs voor? (wekelijks gemiddelde) 31

25 Q8930 Waar ligt volgens u de limiet voor effectief gebruik van ict in het

onderwijs? 32


onderwijs?Percentage van de lessen waarin ict wordt toegepast 33


onderwijs? Aantal computers of laptops per klas 34

28 Q8940 Hoe vaak biedt u tijdens uw lessen leerlingen ondersteuning bij het

verwerven van de volgende vaardigheden (gemiddelde per week) 35

29 Q50 en Q160 po: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week 36

30 Q50 en Q160 vo: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week 37

31 Q50 en Q160 mbo: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week 38

32 Q162 po: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten

krijgen? 39

33 Q162 vo: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten

krijgen? 40

34 Q162 mbo: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten

krijgen? 41

35 Q8004: Welke van de volgende omschrijvingen is het meest van toepassing op

het ict-beleid van uw school/instelling? 42

36 Q70: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor uw

functioneren als docent? 43

37 Q70 po: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor

uw functioneren als docent? 44

38 Q70 vo: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor

uw functioneren als leraar? 45

39 Q80030: Tabel: Hoe verkrijgt u uw ict-lesmateriaal? 46

40 Q150 po: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten 47

41 Q150 vo: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten 48

42 Q150 mbo: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten 49

43 Q800100 po: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan

bruikbare digitale leermaterialen? (top 6) 50


44 Q800100 vo: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan


45 Q800100 mbo: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan


46 Q8005: Tabel software (gemiddeld gebruik per week) 53

47 Q80060: Welk computerprogramma of digitale content vindt u voor uw

onderwijs het waardevolst? 54

48 Q90: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u bij

uw onderwijs zou kunnen gebruiken? 55

49 Q90 po: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u

bij uw onderwijs zou kunnen gebruiken? 56

50 Q90 vo: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u


51 Q90 mbo: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u


52 Q1201 po: Hoe vaardig zijn docenten in het primair onderwijs in… (gevorderd

+ zeer gevorderd) 59

53 Q1201 vo: Hoe vaardig zijn docenten in het voortgezet onderwijs in…

(gevorderd + zeer gevorderd) 60

54 Q1201 mbo: Hoe vaardig zijn docenten in het beroepsonderwijs in… (gevorderd

+ zeer gevorderd) 61

55 Q80110: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen? 62

56 Q80110 po: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen? 63

57 Q80110 vo: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen? 64

58 Q80110 mbo: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen? 65

59 Q8008: Welk deel van de leermiddelen bestaat uit boeken en welk deel is

digitaal? En hoe ziet die verdeling er volgens u over drie jaar uit? 66


digitaal? Huidige verdeling 67


digitaal? Verwachting over drie jaar 68


Inleiding

Achtergrond

Sinds 2001 heeft TNS NIPO voor Kennisnet (en Ict op school) verschillende

bekendheids- en gebruikersonderzoeken uitgevoerd. Kennisnet heeft aan TNS NIPO

gevraagd ook in 2009 een vervolgonderzoek uit te voeren.

Kennisnet is benieuwd in welke mate scholen in het primair, voortgezet en middelbaar

beroepsonderwijs het afgelopen jaar ict verder hebben geïntegreerd in de lessen

(middelbaar beroepsonderwijs wordt verder in dit document kortweg aangeduid als

beroepsonderwijs). Ook vindt Kennisnet het belangrijk meer inzicht te krijgen in de

wensen, behoeften, verwachtingen en ambities van zijn doelgroepen bij de integratie van

ict in het onderwijs.

Doel van het onderzoek

Kennisnet wil met dit onderzoek meer inzicht verkrijgen in de ambities en verwachtingen

van docenten en ict-managers op het gebied van ict en de ondersteuning die Kennisnet

kan bieden om deze ambities te realiseren.

De resultaten van het onderzoek geven inzicht in:

� stand van zaken omtrent ict-gebruik in het onderwijs;

� wensen/behoeften aan ondersteuning in de toekomst;

� het belang van samenwerking.

Doelgroep

Het totale onderzoek heeft binnen het primair, voortgezet en beroepsonderwijs

plaatsgevonden en is gehouden onder de volgende doelgroepen:

� ict-management

� docenten

In dit rapport worden de belangrijkste resultaten weergegeven van het onderzoek onder

docenten. Waar mogelijk worden de resultaten vergeleken met eerdere metingen.

Aangezien het beroepsonderwijs in 2008 voor het eerst is meegenomen, kunnen we voor

deze doelgroep alleen de resultaten van 2008 en 2009 vergelijken.

Bij weergave van de resultaten valt op dat de meting van 2007 mist. De meting van 2006

heeft echter in het najaar plaatsgevonden, terwijl de meting van 2008 begin 2008 heeft

plaatsgevonden.

Vragen die in dit rapport beantwoord worden, zijn: Hoe wordt het computergebruik

tijdens de lessen door de docenten getypeerd? Hoeveel wordt er gebruik van gemaakt;

voor welke doeleinden wordt gebruik gemaakt van de computer en betrekken docenten de

computer ook bij het maken van schoolopdrachten thuis?


Methode en steekproef

In totaal hebben 658 docenten meegedaan aan het onderzoek (po: n=281, vo: n=284,

mbo: n=93) via CAWI (Computer Assisted Web Interviewing). Het veldwerk heeft

plaatsgevonden van 22 januari tot en met 30 januari 2009.

Voor een beschrijving van de gebruikte methode en steekproef wordt verwezen naar de

onderzoeksverantwoording in de bijlagen. Als bijlagen vindt u tevens de gebruikte

vragenlijst en de tabellen van dit onderzoek.


1 Ict-gebruik: primair onderwijs en beroepsonderwijs liggen voor op voortgezet onderwijs

Dit hoofdstuk bevat een overzicht van de typering van computergebruik door leraren.

Vervolgens wordt aandacht besteed aan de omvang en aard van het computergebruik in

het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.

1.1 Ict-coördinator aanwezig, docenten veel keuzevrijheid

Sinds 2008 is gevraagd naar de afspraken die gemaakt zijn omtrent de didactische inzet

van ict op school. In veel gevallen is er wel een ict-coördinator aanwezig, maar over het

algemeen is er redelijk veel keuzevrijheid bij het inzetten van ict. Het aantal scholen dat

voor vrijwel alle leerstofonderdelen afspraken heeft gemaakt omtrent de inzet van ict is

dan ook bij alle onderwijsniveaus zeer beperkt (maximaal 13% bij mbo).

Zowel in 2008 als in 2009 is kiest in alle sectoren het merendeel van de leraren zelf voor

welke leerstofonderdelen ict ingezet wordt (po: 60%, vo: 87%, mbo: 65%).

1 | Q8001: Typering computergebruik op school

po vo mbo

% % % % % %

2008 2009 2008 2009 2008 2009

n=250 n=281 n=259 n=284 n=158 n=93

� verantwoordelijkheid van leraar wel of geen

gebruik van ict bij lesgeven 7 8 31 35 32 32

� coördinator aanwezig voor ict-voorzieningen

waarbij leraar zelf kiest voor welke

leerstofonderdelen ict ingezet wordt

51 52 54 52 34 33

� voor merendeel leerstofonderdelen afspraken

over didactische inzet van ict 34 31 11 8 22 22

� voor vrijwel alle leerstofonderdelen

afspraken over didactische inzet van ict 8 9 4 5 13 13

Bron: TNS NIPO, 2009

1.2 Binnen meerderheid scholen ruimte om te experimenteren met ict

Op scholen wordt verschillend omgegaan met het gebruik van ict. Op zowel primair

onderwijs, voortgezet onderwijs als beroepsonderwijs krijgen docenten op ruim twee


derde van de scholen regelmatig tot vaak de ruimte om met ict te experimenteren (po:

78%, vo: 77%, mbo: 67%).

In het PO is de afstand tussen directie en docenten omtrent ict-gebruik en ondersteuning

van ict-gebruik kleiner dan binnen het VO en MBO.

2 | Q8910: Werkwijze met ict- situaties die regelmatig tot vaak voorkomen

78

61

60

58

57

57

54

77

45

47

30

49

29

39

67

32

39

20

31

32

32

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

ruimte voor docenten om met ict in het onderwijs te

experimenteren

directie stelt tijd en middelen beschikbaar voor

onderwijsplannen met ict

docenten krijgen ondersteuning bij uitvoering van ict-

gebruik in hun onderwijs

stand van zaken van ict-gebruik wordt met docenten

besproken

directie volgt wat docenten doen op gebied van ict en

onderwijs

afspraken over werkwijze met ict in onderwijs worden

bewaakt

stimuleren en organiseren van teamprofessionalisering

op gebied van onderwijskundig gebruik ict

%

po

vo

mbo



1.2.1 Voortgezet onderwijs blijft iets achter in vergelijking tot primair en

beroepsonderwijs

In figuur 3 wordt duidelijk in welk stadium het computergebruik voor

onderwijsdoeleinden zich momenteel bevindt in primair, voorgezet en beroepsonderwijs.

3 | Q40: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen?

2 5 33

9 10

41

41

23

46

37

51

8 713

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo bve

%

Weet niet

Vergevorderd gebruik

Gevorderd gebruik

Beginnend gebruik

Oriëntatie op de mogelijkheden

Geen gebruik, ook nog geen plannen


In alle onderwijstypen bevindt het gebruik van ict voor onderwijsdoeleinden zich

voornamelijk in een begin- of een gevorderd stadium. Bij het primair onderwijs en het

voortgezet onderwijs zijn deze twee groepen vrijwel even groot. 41% in het primair

onderwijs geeft aan dat het computergebruik in het beginstadium is, 46% zegt dat dit in

een gevorderd stadium is. Ook bij het voortgezet onderwijs zijn deze groepen vrijwel

even groot, 41% geeft aan dat het computergebruik nog in een beginstadium ligt en 37%

ziet gevorderd gebruik van ict voor onderwijsdoeleinden. In het beroepsonderwijs

verschillen deze groepen meer van elkaar: in dit onderwijstype geeft de helft van de

ondervraagde docenten aan (51%) dat het ict-gebruik zich in een gevorderd stadium

bevindt, een kwart geeft een beginstadium aan (23%).

Het beroepsonderwijs vindt zichzelf redelijk ver ontwikkeld wat ict-gebruik voor

onderwijsdoeleinden betreft. Het percentage vergevorderd gebruik onderstreept dit: 13%

in het beroepsonderwijs ten opzichte van 7% in het voortgezet onderwijs en 8% in het

primair onderwijs.


De ontwikkeling door de tijd heen laat voor zowel het primair als het voortgezet

onderwijs zien dat er wel een verschuiving van beginnend naar gevorderd gebruik

plaatsvindt. Figuur 4 laat de cijfers vanaf 2001 zien voor het primair onderwijs, figuur 5

doet hetzelfde voor het voortgezet onderwijs.

4 | Q40 po: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen – ontwikkeling

5 7 6 4 2 2 2

10 6 515

3 3 3

45 52 56 38

50

42 41

32

31 30

3939

45 46

42 3

7 84 2 1 0

74

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

Geen gebruik, ook nog geen plannen Oriëntatie op de mogelijkheden Beginnend gebruik Gevorderd gebruik Vergevorderd gebruik Weet niet


Na de toename van (ver)gevorderd gebruik die te zien was sinds 2001 is voor het eerst

sinds jaren het (ver)gevorderd gebruik stabiel gebleven.


In het voorgezet onderwijs is er ook sinds 2005 sprake van een toename in

(ver)gevorderd gebruik.

5 | Q40 vo: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen – ontwikkeling

611 12

36 8 5

18

1610

118 6

9

49 40

39 57 56

4541

1924

30

20 20

31 37

6 8 7 9 10 10 72 1 1 0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

Geen gebruik, ook nog geen plannen Oriëntatie op de mogelijkheden Beginnend gebruik Gevorderd gebruik Vergevorderd gebruik Weet niet


Het percentage ondervraagden dat aangeeft in een oriënterende fase te zitten, is dit jaar in

tegenstelling tot voorgaande jaren toegenomen. Daarentegen is het percentage dat

aangeeft geen plannen te hebben voor toekomstig gebruik afgenomen. Ict neemt de

laatste jaren een steeds vooraanstaander plek in het onderwijs in. Het vergevorderde

gebruik is nog niet significant veranderd de laatste jaren. Wanneer we kijken naar het

totaalpercentage van gevorderd en zeer gevorderd, zijn er steeds meer leraren die van

mening zijn op gevorderd niveau gebruik te maken van ict voor leren.

Ondanks de groei van gevorderd gebruik in het voortgezet onderwijs, blijft het voortgezet

onderwijs achter in vergelijking tot het primair en het beroepsonderwijs.


6 | Q40 mbo: Hoe ver bent u met het computergebruik in uw eigen lessen – ontwikkeling

73

5 10

24 23

4751

1713

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2008 2009

%

Geen gebruik, ook nog geen plannen Oriëntatie op de mogelijkheden Beginnend gebruik Gevorderd gebruik Vergevorderd gebruik


Wanneer we de categorieën bij elkaar optellen is er niks veranderd ten opzichte van 2008:

het aantal docenten binnen het beroepsonderwijs waarbij het computergebruik in een

gevorderd of vergevorderd is, is gelijk (2008 en 2009: 64%).


1.3 Toename intensiteit ict-gebruik in primair onderwijs

In het primair onderwijs is dit jaar sprake van een toename van het aantal uren dat er

gebruik gemaakt wordt van computers. De groep die aangeeft twee tot vijf uur gebruik te

maken van computers (29%) is even groot als de groep die aangeeft vijf tot tien uur

gebruik te maken (28%). De groep die tien tot vijftien uur gebruik maakt van computers

blijft groeien, net zoals de groep die twintig uur of meer gebruik maakt.

7 | Q50 po: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven

1

22

36

18

10

5 53

1

22

30

23

17

3 3 21

23

34

26

9

3 4

01

27

40

119

47

1

13

37

25

12

5 5

1

16

29 28

14

4

9

1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Geen Minder dan 2 uur

per week

2 tot 5 uur 5 tot 10 uur 10 tot 15 uur 15 tot 20 uur 20 uur of meer Weet niet

%

2003

2004

2005

2006

2008

2009


Ten opzichte van 2006 is het percentage docenten dat aangeeft minder dan vijf uur per

week ict in te zetten, flink gedaald (68% in 2006, 46% in 2009).

De weinige docenten die helemaal geen gebruik maken van ict in de lessen, geven aan dat

er te weinig computers aanwezig zijn om ict in de lessen te integreren, of dat de software

niet is afgestemd op de methode die in de les gebruikt wordt.


In het voortgezet onderwijs maken van de ondervraagde leraren ruim zeven op de tien

docenten maximaal vijf uur per week gebruik van computers bij het geven van onderwijs

(69%).

Het percentage docenten dat minstens tien uur per week gebruik maakt van computers

voor het geven van onderwijs ligt in het voortgezet onderwijs op 15%. In het primair

onderwijs is dit 27%.

8 | Q50 vo: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven

2

53

25

9 8

23

43

2218

53

75

48

23

129

31

4239

7 74

1 1 12

46

25

13

62

411

37

31

15

75

31

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


per week


%

2003

2004

2005

2006

2008

2009


De meest genoemde reden voor het niet gebruik maken van ict in het voortgezet

onderwijs (2%) een gebrek aan tijd.


In onderstaande grafiek zien we een overzicht van de intensiteit van computergebruik

door leraren in het mbo.

9 | Q50 mbo: Intensiteit van computergebruik door leraren bij het lesgeven

3

19

30

1517

5

9

21

14

31

25

16

6 6

1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


per week


%

2008 2009


Vorig jaar vielen de verschillen met de andere onderwijstypen op. Bij het

beroepsonderwijs was er sprake van een relatief hoog percentage bij tien tot vijftien uur

per week. Ook het percentage docenten dat twintig uur of meer per week gebruik maakt

van de computer in de les, was in het beroepsonderwijs relatief hoog (9%). Dit jaar is het

verschil met de andere onderwijstypen en met name met het primair onderwijs minder

groot. Dit lijkt veroorzaakt te worden door de toename van het aantal uren dat gebruik

gemaakt wordt van computers in het primair onderwijs.

De 1% die geen gebruik maakt van ict in de lessen, geeft voornamelijk aan dat het gebrek

aan computers de oorzaak daarvan is. Tevens geven zij aan dat de software niet altijd

goed is afgestemd op de methode die in de les gebruikt wordt.

1.4 In het primair onderwijs minder docenten die zelf digitaal leermateriaal ontwikkelen

Voor het eerst hebben we dit jaar de vraag voorgelegd of docenten zelf digitaal

leermateriaal ontwikkelen.

In het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs ontwikkelen drie op de tien docenten

digitaal leermateriaal. In het primair onderwijs komt dit veel minder voor: slechts 13%

van de docenten ontwikkelt zelf digitaal leermateriaal.


Tevens is hier het aantal docenten dat ook geen digitaal leermateriaal ontwikkelt en niet

van plan is dit zelf te ontwikkelen veel groter dan in het voortgezet onderwijs of het mbo.

In het mbo zijn in vergelijking met het primair onderwijs en voortgezet onderwijs meer

docenten van plan digitaal leermateriaal te ontwikkelen.

10 | Q8960 Ontwikkelt u zelf digitaal leermateriaal?

13

29 30

21

21

31

66

50

40

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo mbo

%

Nee en niet van plan

Nee, maar wel van plan

Ja



Van de docenten die aangeven zelf digitaal leermateriaal te ontwikkelen of van plan te

zijn dit te ontwikkelen, is ruim de helft zonder meer bereid het ontwikkelde materiaal via

internet beschikbaar te stellen aan andere docenten. Ongeveer twee op de tien docenten

geven aan niet door hen zelf ontwikkeld leermateriaal via internet beschikbaar te stellen.

Twee tot drie op de tien docenten geven aan het ontwikkelde leermateriaal alleen op

bepaalde voorwaarden te willen delen via internet. De meest genoemde voorwaarde is dat

er sprake is van uitwisseling waardoor zij ook over leermateriaal van andere docenten

kunnen beschikken. Tevens geven docenten aan dat zij alleen leermateriaal beschikbaar

willen stellen als hier tijd voor is of als er een vergoeding wordt gegeven. Een andere

voorwaarde die genoemd wordt heeft betrekking op de veiligheid. We verwijzen naar de

open antwoorden in de bijlage voor de overige antwoorden.

11 | Q8970 bent u bereid het door u zelf ontwikkelde leermateriaal via internet

beschikbaar te stellen aan andere docenten?

62

52 52

21

27 29

1721 19

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo mbo

%

Nee

Ja, mits…

Ja, zonder meer



1.5 Vrijwel alle docenten werken thuis op computer aan schoolwerkzaamheden

Bijna elke docent maakt thuis gebruik van een computer om schoolwerkzaamheden uit te

voeren. In het primair en voortgezet onderwijs zegt respectievelijk 3% en 2% dit niet te

doen, in het beroepsonderwijs is er niemand die geen gebruik maakt van een computer.

Het merendeel van de docenten in het primair onderwijs (37%) maakt thuis meer dan 5

uur per week gebruik van de computer. Binnen het voortgezet onderwijs en het

beroepsonderwijs maken docenten thuis meer gebruik van de computer, namelijk

respectievelijk 52% en 54% maakt thuis meer dan 5 uur per week gebruik van de

computer.

12 | Q80: Intensiteit van computergebruik voor schoolwerkzaamheden door leraren thuis

3

21

39

19

11

3 42

13

33

24

17

5 6

0

15

3129

16

63

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Geen Minder dan 2 uur per

week

2 tot 5 uur 5 tot 10 uur 10 tot 15 uur 15 tot 20 uur 20 uur of meer

%

po vo mbo


1.6 Internet meest gebruikte manier om buiten school verder te oefenen met kennis die in de klas is opgedaan

Circa de helft van de docenten in het primair onderwijs verlangt vrijwel nooit van hun

leerlingen dat zij computeropdrachten thuis doen. In het voortgezet onderwijs worden

computeropdrachten die thuis uitgevoerd moeten worden op ruim de helft van de scholen

wekelijks tot maandelijks gegeven. In het beroepsonderwijs gebeurt dit op bijna de helft

van de scholen wekelijks en veel vaker dan op het primair of voortgezet onderwijs zelfs

dagelijks. Ook uit deze cijfers blijkt dat ict door docenten en leerlingen in het

beroepsonderwijs het intensiefst wordt gebruikt.


Onderstaande tabel geeft weer op welke manier leerlingen kunnen werken aan opdrachten

buiten school om.

13 | Q8002: Kunnen leerlingen via een computer thuis of buiten de school nog verder

oefenen wat ze in de klas hebben geleerd?

po Vo Mbo

% % % % % %

2008 2009 2008 2009 2008 2009

� ja, via internet 21 23 34 44 32 35

� ja, leerlingen beschikken over een cd met

oefeningen

14 9 29 23 12 16

� ja, via elektronische leeromgeving 3 2 12 17 17 25

� ja, anders 7 7 5 4 14 7

� nee 55 58 19 12 25 17


In het voortgezet onderwijs lijken er dit jaar meer scholieren die thuis op de computer

kunnen oefenen dan vorig jaar het geval was. In het primair onderwijs kan ruim de helft

van de leerlingen nog steeds geen gebruik maken van de computer om thuis verder te

gaan met de leerstof. Internet is in alle onderwijstypen de meest gebruikte manier om

buiten school leerstof te oefenen, vooral in het voortgezet onderwijs is er een toename in

het gebruik te zien.

Net zoals vorig jaar wordt in het voortgezet onderwijs het vaakst aangegeven dat het

mogelijk is om buiten school om leerstof te oefenen (88%, mbo 83%, po 42%). Het

verschil tussen voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs is echter minder groot dan

vorig jaar.


14 | Q60 po: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de computer

moeten uitvoeren

7 6

1917

48

1

1411

21

51

5

15

119

60

3

14

10

25

48

1

1214

20

51

3

1113

19

54

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Dagelijks Wekelijks Ongeveer 1 keer per maand Enkele keren per jaar Minder vaak of nooit

%

2003 2004 2005 2006 2008 2009


Ruim de helft van de docenten in het primair onderwijs geeft (bijna) nooit opdrachten

mee naar huis die leerlingen op de computer moeten uitvoeren (54%). In het primair

onderwijs worden de computeropdrachten voor thuis voornamelijk enkele keren per jaar

gegeven (19%). Uit deze grafiek blijkt dat het geven van computeropdrachten voor thuis

in de loop der jaren weinig verandert.


In het voortgezet onderwijs geven docenten vaker opdrachten mee naar huis die

leerlingen thuis op de computer moeten uitvoeren.

15 | Q60 vo: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de computer

moeten uitvoeren

3

29 31

15

23

6

23

39

19

13

4

29

22

35

106

25

42

16

106

33 33

17

11

4

3531

25

6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Dagelijks Wekelijks Ongeveer 1 keer per

maand

Enkele keren per jaar Minder vaak of nooit

%

2003 2004 2005 2006 2008 2009


Bijna drie kwart van de docenten geeft de leerlingen minimaal maandelijks een

computeropdracht mee naar huis (31% eens per maand, 35% eens per week, 4%

dagelijks, totaal 70%). Dit is beduidend vaker dan in het primair onderwijs (27%

minimaal maandelijks). Vorig jaar gaf ruim een op de tien docenten in het voortgezet

onderwijs bijna nooit opdrachten voor op de computer mee naar huis, dit jaar is dit nog

maar 6%.


Dit jaar geven nog meer docenten in het beroepsonderwijs wel eens een

computeropdracht mee naar huis dan vorig jaar het geval was. Nog maar 5% doet dit

nauwelijks of nooit, terwijl dit vorig jaar nog 16% was. Ruim zes op de tien docenten

sturen hun leerlingen minimaal wekelijks met opdrachten naar huis die op de computer

uitgevoerd moeten worden (48% wekelijks, 17% dagelijks, totaal 65%).

16 | Q60 mbo: Intensiteit van het geven van opdrachten die leerlingen thuis op de

computer moeten uitvoeren

16

45

16

6

1617

48

21

95

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Dagelijks Wekelijks Ongeveer 1 keer per maand Enkele keren per jaar Minder vaak of nooit

%

2008 2009



1.7 Frequentie van gebruik verschillende toepassingen neemt verder toe

In het primair onderwijs worden computers verreweg het meest ingezet voor het oefenen

van de leerstof. Meer dan de helft van de docenten (59%) geeft aan dagelijks gebruik te

maken van computers voor oefenprogramma’s, nog eens 30% doet dit wekelijks

(gemiddeld 3,3 keer per week). Op de tweede plaats volgt de elektronische leeromgeving

(20% dagelijks, 26% wekelijks, gemiddeld 1,7 keer per week) op de voet gevolgd door

het opzoeken van informatie op internet (16% dagelijks, 39% wekelijks, gemiddeld 1,5

keer per week). De computer wordt door twee op de vijf docenten minimaal wekelijks

ingezet voor tekstverwerking (42%, gemiddeld 1 keer per week) en door bijna een derde

voor zelfstandig werken (29%, gemiddeld 1 keer per week). De computer wordt het minst

gebruikt voor portfolio (5% wekelijks, 1% dagelijks, gemiddelde 0,3 keer per week)

communicatie (4% dagelijks, 11% wekelijks, gemiddeld 0,5 keer per week). Ook wordt

in het primair onderwijs nog weinig gebruik gemaakt van de computer voor toetsen (2%

dagelijks, 6% wekelijks).

17 | Q100 po: Hoe vaak wordt in het basisonderwijs gebruik gemaakt van de computer

voor…

15

211

2226

17 15

40

17

0

0

0

00

21

1

010

2

12

32

42

2035

40

3419

1

9

6

8

5

24

6

15

15

6

12

11

8

9

17

7

1133

30

39

19

11

26

6 5

19

9

59

1610

4

20

2 1 4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Tekstverwerking

Oefenprogram

ma's

Opzoeken op internet

Zelfstandig werken

Internet voor comm

unicatie

Elektronische leeromgeving

Digitaal toetsen

Portfolio

Gam

es

%niet van toepassing weet niet minder vaak of nooit enkele keren per jaar ongeveer 1 keer per maand wekelijks dagelijks



Ten opzichte van vorig jaar is het gemiddeld gebruik per week van veel toepassingen

verder toegenomen. De grootste toename is te zien bij de toepassing opzoeken op internet

en de elektronische leeromgeving. Net zoals in alle voorgaande jaren zijn

oefenprogramma’s de meest gebruikte toepassing.

18 | Q100 po: Gemiddeld gebruik per week van verschillende toepassingen door de tijd

heen (aantal keer)

2,2

2,72,8

3,7

2,92,8

3,3

0,6

0,80,9 0,9

1,1

0,7

1

0,3

0,8

1

1,2 1,2

0,9

1,5

0,70,8

1,1

0,9

0,7 0,7

1

0,3

0,7

0,50,4 0,4

0,5

1,1

1,7

0,4 0,40,3

0,6

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

Oefenprogramma's Tekstverwerking Opzoeken op internet

Programma's ter ondersteuning zelfstandigheid Internet voor communicatie Elektronische leeromgeving

Digitaal toetsen Gebruik portfolio Games



Als we in het voortgezet onderwijs kijken naar het percentage docenten dat dagelijks of

wekelijks gebruik maakt van computers voor bepaalde toepassingen, dan worden de

computers het meest dagelijks of wekelijks gebruikt voor het zoeken op internet (61%),

tekstverwerking (48%), communicatie (47%) en elektronische leeromgeving (41%). Er

wordt nog weinig gebruik gemaakt van de mogelijkheid om digitaal te toetsen.

19 | Q100 vo: Hoe vaak wordt in het voortgezet onderwijs gebruik gemaakt van de

computer voor…

0 2 08 6 9 8

23 26

12

0

2 31 1

32

4

9

1

32

1820

39

34

45

20

22

18

14

16 13

27

14

11

27

25

20

16

916

14 14

5

31

30

40

20

28

25

7 10417

821

7

1916

4 28

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Tekstverwerking

Oefenprogram

ma's


Zelfstandig werken

Internet voor comm

unicatie


Digitaal toetsen

Portfolio

Gam

es

%Niet van toepassing Weet niet Minder vaak of nooit Enkele keren per jaar

Ongeveer 1 keer per maand Wekelijks Dagelijks



Het gebruik van de verschillende toepassingen is over het algemeen toegenomen of gelijk

gebleven. De computer wordt steeds meer gebruikt voor het opzoeken van informatie op

het internet (gemiddeld 1,6 keer per week), internet voor communicatie (gemiddeld 1,5

keer per week), en voor een elektronische leeromgeving (gemiddeld 1,3 keer per week).

20 | Q100 vo: Gemiddeld gebruik van verschillende toepassingen door de tijd heen

(aantal keer)

0,80,9

1,3

1,6

1,4

0,8

1,4

0,70,8

0,9

1,6

0,90,8

0,9

0,4

0,9

1,1

1,3

1 1

1,6

0,5 0,5

0,7

1,3

0,8 0,8 0,8

0,3

0,70,8

0,9 0,9

1,5

0,8

1,3

0,30,40,4

0,7

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

Tekstverwerking Oefenprogramma's Opzoeken op internet

Programma's ter ondersteuning zelfstandigheid Internet voor communicatie Elektronische leeromgeving

Digitaal toetsen Gebruik portfolio Games

aantal keer per

week


In het beroepsonderwijs wordt ict het meest gebruikt voor het opzoeken van informatie

op internet, tekstverwerking en communicatie. Digitaal toetsen en games worden

verhoudingsgewijs het minst gebruikt.


21 | Q100 mbo: Hoe vaak wordt in het beroepsonderwijs gebruik gemaakt van de

computer voor…

16

08

2 412

6

2111

60

1

0

1

0 0

0

0

6

22

0

7

1

19

512

22

12

41

32

11

4

8

2

12

1

6

31

10

7

12

8

5

22

6

13

13

5

14

15

4

17

12

34

37

28

26

25

47

16

36

4 15

33

55

19

63

22

54

25

5

21 1610

28

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Tekstverwerking

Oefenprogram

ma's


Zelfstandig werken

Internet voor comm

unicatie


Digitaal toetsen

Portfolio

Gam

es

Programm

a's voor leerroute

Com

puter om begeleiding te raadplegen

%

Niet van toepassing Weet niet Minder vaak of nooit Enkele keren per jaar

Ongeveer 1 keer per maand Wekelijks Dagelijks


De percentages voor dagelijks gebruik liggen beduidend hoger dan in de andere

onderwijstypen. De ruime meerderheid (63%) gebruikt dagelijks internet als

informatiebron. Daarnaast geeft de meerderheid (55%) van de ondervraagde docenten aan

dat leerlingen dagelijks gebruik maken van de computer voor tekstverwerking. Het

gebruik van internet voor communicatiedoeleinden wordt door eenzelfde groep (54%)

genoemd als toepassing van de computer. Volgens een vijfde van de docenten worden

computers dagelijks gebruikt voor oefenprogramma’s, programma’s om zelfstandig te

kunnen werken, de elektronische leeromgeving en voor een portfolio.


Onderstaande figuur geeft het geschatte gemiddelde gebruik van de verschillende

toepassingen in het beroepsonderwijs weer.

22 | Q100 mbo: Gemiddeld gebruik van verschillende toepassingen (aantal keer per

week)

2,2

3,2

1,4

1,6

2,1

3,5

1,3

1,6

1,8

3,1

1,6

1,9

0,4

0,6

1,6

1,2

0,9

2

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

2008 2009

Tekstverwerking Oefenprogramma'sOpzoeken op internet Programma's ter ondersteuning zelfstandigheidInternet voor communicatie Elektronische leeromgevingDigitaal toetsen Gebruik portfolioGames Programma's voor planning van eigen leerroutePc om docent, studiebegeleider te raadplegen

aantal keer per

week


De frequenties waarmee de toepassingen in het beroepsonderwijs gebruikt worden, zijn

net zoals bij de andere twee onderwijstypen verder toegenomen. Vooral het opzoeken op

internet wordt frequenter gedaan dan in het vorige jaar, maar ook tekstverwerking en het

internet voor communicatie zijn veelgebruikte toepassingen.


1.8 Vooral spelletjes aansluitend op de lesstof worden gebruikt

De helft van de docenten geeft aan dagelijks gebruik te maken van oefeningen en

spelletjes aansluitend op de lesstof, 35% wekelijks. Ict ten behoeve van klassikale uitleg

wordt minder gebruikt. Bijna vier op de tien docenten (37%) maken dagelijks tot

wekelijks gebruik van ict voor klassikale uitleg. Bijna de helft van de docenten maakt

dagelijks tot wekelijks gebruik van oefeningen en spelletjes die niet per definitie

aansluiten op de lesstof.

23 | Q8920 po:Hoe vaak komt een van de volgende vormen van inzet van ict binnen uw

onderwijs voor?

22

50

15

15

35

32

7

5

18

8

3

14

47

6

20

1

0

1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ict voor klassikale uitleg

Oefeningen en spelletjes

aansluitend op de lesstof

Oefeningen en spelletjes die niet

per se aansluiten op de lesstof

dagelijks wekelijks maandelijks enkele keren per jaar (bijna) nooit weet niet



Onderstaande grafiek maakt duidelijk hoe vaak er gemiddeld per week gebruik gemaakt

wordt van deze vormen van inzet van ict binnen het onderwijs. Oefeningen en spelletjes

aansluitend op de lesstof zijn duidelijk het populairst. Deze vorm wordt gemiddeld drie

keer per week ingezet binnen het primair onderwijs. ict voor klassikale uitleg en het

gebruik van oefeningen en spelletjes die niet aansluiten op de lesstof worden minder vaak

gebruikt (respectievelijk 1,3 en 1,1 keer per week).

24 | Q8920 vo: Hoe vaak komt een van de volgende vormen van inzet van ict binnen uw

onderwijs voor? (wekelijks gemiddelde)

2,9

1,31,1

1

2

3

4

5

6

7

Oefeningen en spelletjes aansluitend op de

lesstof

Ict voor klassikale uitleg Oefeningen en spelletjes die niet per se

aansluiten op de lesstof

wekelijks gemiddelde



1.8.1 Limiet lager binnen primair onderwijs

Dit jaar hebben we docenten ondervraagd over de limiet voor effectief gebruik van ict in

het onderwijs.

Over het algemeen zien we dat docenten binnen het primair onderwijs de limiet voor het

effectief gebruik van ict in het onderwijs lager leggen dan de docenten binnen het

voortgezet en het beroepsonderwijs.

Het maximale aantal uren per week dat een leerling gebruik maakt van een computer of

internet voor schooltaken ligt in het primair onderwijs gemiddeld op 5 uur tegenover 10

uur in het voortgezet onderwijs en 11,7 uur in het beroepsonderwijs.

Docenten binnen het primair onderwijs vinden dat scholieren niet meer dan 6,8 uur per

week achter de computer zouden moeten werken. Dit gemiddelde ligt hoger binnen het

voortgezet onderwijs (11,6 uur) en het beroepsonderwijs (15,3 uur).

25 | Q8930 Waar ligt volgens u de limiet voor effectief gebruik van ict in het onderwijs?

6,8

5

11,6

10

15,3

11,7

0 5 10 15 20 25 30 35 40

aantal uur per week dat een student

op school achter de computer

werkt

aantal uur per week dat een student

thuis gebruikmaakt van computer

of internet voor schooltaken

mbo

vo

po



De limiet met betrekking tot het aantal lessen waarin ict nog effectief zou worden ingezet,

ligt volgens de docenten in het primair onderwijs op 40%. Binnen het voortgezet

onderwijs zou in 45% van de lessen nog effectief ict toegepast kunnen worden. Bij het

beroepsonderwijs is dit 47%.

26 | Q8930 Waar ligt volgens u de limiet voor effectief gebruik van ict in het

onderwijs?Percentage van de lessen waarin ict wordt toegepast

39,7

45,147,4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

percentage van de lessen waarin ict wordt toegepast

%

po vo mbo

B

ron: TNS NIPO, 2009


Zowel binnen het voortgezet onderwijs als binnen het beroepsonderwijs is het maximale

aantal computers in de klas ongeveer twintig. Binnen het primair onderwijs vindt men

tien computers per klas al maximaal.

27 | Q8930 Waar ligt volgens u de limiet voor effectief gebruik van ict in het onderwijs?

Aantal computers of laptops per klas

9,6

20,1 20,4

0

5

10

15

20

25

aantal computers of laptops in de klas

po vo mboB

ron: TNS NIPO, 2009

1.8.2 Ondersteuning informatievaardigheden grootst binnen beroepsonderwijs

Dit jaar zijn we voor het eerst ingegaan op de ondersteuning die docenten leerlingen

bieden bij het verwerven van vaardigheden die nodig zijn voor het werken met ict,

omgaan met informatie en veilig omgaan met internet.

Binnen het primair onderwijs wordt gemiddeld minimaal een keer per week

ondersteuning geboden bij het bedienen van de computer (1,5 keer ), het uitvoeren van

zoekopdrachten (1 keer) en ergonomisch verantwoord werken met de computer (1 keer).

Binnen het voortgezet onderwijs wordt er minder ondersteuning geboden. Slechts bij het

aannemen van een kritische houding tegenover gevonden informatie wordt er minstens

een keer per week binnen de lessen ondersteuning geboden (1,1 keer). Ondersteuning bij

het uitvoeren van zoekopdrachten komt ook nagenoeg wekelijks voor (0,9 keer).


Binnen het beroepsonderwijs wordt bij vrijwel alle bevraagde vaardigheden minimaal 1

keer per week ondersteuning geboden door de docenten, behalve bij omgang met virus,

spams, pop-ups (0,7 keer per week).

28 | Q8940 Hoe vaak biedt u tijdens uw lessen leerlingen ondersteuning bij het

verwerven van de volgende vaardigheden (gemiddelde per week)

0,8

0,5

0,8

0,9

1

0,7

1,5

1

0,7

0,3

0,6

0,5

0,7

1,1

0,9

0,7

0,6

0,4

0,6

0,4

1,2

1,2

1,4

1,5

1,5

1

1,3

1,1

1

0,7

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6

bepalen welke internetbronnen het

geschiktst zijn voor een opdracht

het ordenen van digitale informatie

het zoekproces bijsturen op basis

van gevonden resultaten

een kritische houding tegenover

gevonden informatie

zoekopdrachten uitvoeren

respecteren van omgangsvormen

bij electronische communicatie

bedienen van de computer en

beschikbare randapparatuur

ergonomisch verantwoord werken

met computer

respect voor intellectueel

eigendom van anderen

omgang met virus, spams, pop-ups

po vo mbo



2 Ambities voor de toekomst blijven positief

Docenten in alle ondervraagde onderwijstypen verwachten net als vorig jaar een flinke

stijging van het computergebruik in de lessen. In het voortgezet onderwijs wordt de

kleinste stijging verwacht. Docenten zijn net als vorig jaar positief over het ict-gebruik in

de toekomst, maar de verwachte stijging is nog niet naar voren gekomen als

daadwerkelijke stijging van het computergebruik in de les (zie figuren 7 en 8). Ieder jaar

lijken docenten een te hoge inschatting te maken van het toekomstig ict gebruik binnen

het onderwijs.

2.1 Docenten verwachten net als ieder jaar stijging computergebruik

Momenteel maakt iets meer dan de helft van de docenten in het primair onderwijs meer

dan vijf uur per week gebruik van computers in het onderwijs (55%). Verwacht wordt dat

dit aantal over drie jaar gestegen zal zijn naar twee derde (68%).

29 | Q50 en Q160 po: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week

0

16

29 28

14

4

9

25

20 21 20

13 14

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


per week

2 tot 5 uur 5 tot 10 uur 10 tot 15 uur 15 tot 20 uur 20 uur of meer

%

Nu Over drie jaar



De intensiteit van computergebruik in de lessen in het voortgezet onderwijs ligt lager dan

bij het primair onderwijs. Het toekomstbeeld van de docenten in het voortgezet onderwijs

is wel vergelijkbaar, in de zin dat men een flinke stijging verwacht. Wel blijft het

verwachte computergebruik in de toekomst lager dan dat van de docenten in het primair

onderwijs. Zo verwacht 58% dat in de komende jaren vijf uur of meer gebruik gemaakt

gaat worden van computers, tegenover 68% in het primair onderwijs.

30 | Q50 en Q160 vo: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week

1

37

31

15

75

31

4

9

27 27

14

8

4 5

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


per week


%

Nu Over drie jaar


Momenteel maakt een derde van de docenten minimaal vijf uur per week gebruik van

computers in het onderwijs (31%). Verwacht wordt dat dit aantal over drie jaar bijna

verdubbeld is, naar 58%.


31 | Q50 en Q160 mbo: Huidig en toekomstig aantal uren computergebruik per week

1

14

31

25

16

6 6

11

6

1922

1715 14

7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Geen Minder dan 2

uur per week


%

Nu Over drie jaar


Momenteel geeft iets meer dan de helft van de docenten in het beroepsonderwijs aan dat

zij vijf uur of meer per week gebruik maken van de computer in de lessen (54%). Ook

deze docenten verwachten dat het computergebruik over drie jaar gestegen zal zijn.

Verwacht wordt dat drie kwart van de docenten dan minstens vijf uur per week de

computer zal inzetten bij het lesgeven. Deze cijfers komen het meest overeen met de

verwachting van de docenten in het primair onderwijs.


2.2 Hardware en software heeft in alle sectoren prioriteit

Bij de invoering van ict in het onderwijs zijn vier aandachtsvelden te onderscheiden:

� apparatuurvoorzieningen/ ict-infrastructuur;

� educatieve software;

� kennis en vaardigheden (de eigen deskundigheid van de docent);

� visie op het gebruik van ict (onderwijsopvattingen).

De docenten in het voortgezet onderwijs zouden vooral prioriteit willen geven aan ict-

infrastructuur. In het beroepsonderwijs heeft volgens leraren educatieve software de

hoogste prioriteit om verdere ontwikkeling van ict-gebruik in het onderwijs te realiseren.

In het primair onderwijs wil men graag dat er aandacht besteed wordt aan beide

aandachtsgebieden.

2.2.1 Educatieve software en ict-infrastructuur prioriteit in primair onderwijs

Om in de toekomst goed gebruik te kunnen maken van ict in de lessen, zou er volgens de

docenten in het primair onderwijs op dit moment vooral aandacht moeten worden

geschonken aan educatieve software (30%) en aan de ict-infrastructuur (31%). Dit is

onveranderd ten opzichte van vorig jaar. Dit komt net zoals vorig jaar overeen met de

redenen waarom docenten in het primair onderwijs momenteel nog geen gebruik maken

van ict in de les (n=17): deze groep ondervraagden gaf vooral het gebrek aan computers

aan en de slechte aansluiting van de software op de methode.

32 | Q162 po: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten krijgen?

23

45

12

18

33 32

14

18

33 32

14

19

38

20

16

23

2932

19 19

31 30

17

23

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ict-infrastructuur Programmatuur/educatieve

software

Kennis en vaardigheden Visie op het gebruik van ict

%

2003

2004

2005

2006

2008

2009



2.2.2 Voortgezet onderwijs prioriteit zou moeten liggen bij ict-infrastructuur

In het voortgezet onderwijs geven de docenten aan met name prioriteit te willen geven

aan ict-infrastructuur (40%). Op de tweede plaats volgt educatieve software (28%). Een

vijfde van de docenten in het voortgezet onderwijs geeft aan visie op het gebruik van ict

prioriteit te willen geven (19%), terwijl een op de acht (13%) aangeeft dat de eigen

deskundigheid van de docenten de hoogste prioriteit verdient.

33 | Q162 vo: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten krijgen?

33 34

11

23

39

30

6

23

3026

24

20

49

2118

12

39

25

12

21

40

28

13

19

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ict-infrastructuur Programmatuur /educatieve software Kennis en vaardigheden Visie op het gebruik van ict

%

2003 2004 2005 2006 2008 2009


Wanneer we kijken naar de afgelopen metingen, zien we een duidelijke terugloop van het

belang van educatieve software tot en met 2006. Sinds 2008 is deze terugloop

gestagneerd. De aanschaf van apparatuur staat nog steeds bovenaan het prioriteitenlijstje.

Als het aan de docenten ligt, krijgt de ontwikkeling van eigen deskundigheid minder

prioriteit dan de overige aandachtsgebieden.


2.2.3 Beroepsonderwijs geeft hoogste prioriteit aan educatieve software

In het beroepsonderwijs is een duidelijke verandering te zien in de prioriteiten voor de

aandachtsgebieden. Er is een forse stijging te zien in het aantal docenten dat vindt dat

educatieve software de hoogste prioriteit verdient waardoor dit aandachtsgebied op de

eerste plaats komt. Vorig jaar was dit nog het aandachtsgebied visie op het gebruik van

ict. Dit jaar vinden echter aanzienlijk minder docenten dat dit gebied de hoogste prioriteit

moet krijgen.

34 | Q162 mbo: Welke aandachtsgebieden zouden de hoogste prioriteit moeten krijgen?

22

28

14

33

27

43

13

18

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Ict-infrastructuur Programmatuur/educatieve software Kennis en vaardigheden Visie op het gebruik van ict

%

2008 2009



2.3 Beleidsplan meestal aanwezig

In de meeste gevallen is er een beleidsplan voor ict-gebruik aanwezig op de verschillende

onderwijsinstellingen. In het primair onderwijs wordt dit plan het vaakst ook

daadwerkelijk uitgevoerd.

35 | Q8004: Welke van de volgende omschrijvingen is het meest van toepassing op het

ict-beleid van uw school/instelling?

1419 21

9

2230

30

34 31

26

29

23

49 34 33

57

38 31

812 15

8 1116

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo mbo po vo mbo

2009 2008

%

helemaal geen beleidsplan beleidsplan aanwezig, maar wordt niet gebruikt beleidsplan aanwezig en uitgevoerd weet niet


In het primair onderwijs geven de minste docenten aan dat er helemaal geen beleidsplan

is. Circa een derde van de docenten van de onderwijstypen geeft aan dat er wel een

beleidsplan is, maar dat het niet gebruikt wordt.


3 In primair onderwijs tevredenheid over de toereikendheid van ict-voorzieningen gestabiliseerd en behoefte aan ondersteuning verminderd

In dit hoofdstuk gaan we in op de ict-infrastructuur. Docenten zijn redelijk kritisch over

de toereikendheid van de ict-voorzieningen. Nog steeds is er behoefte aan meer

computers en meer bruikbaar materiaal om beter te kunnen functioneren.

3.1 Docenten op primair onderwijs meest tevreden over toereikendheid ict-voorzieningen

Ruim een derde van de docenten in het primair onderwijs vindt de ict-voorzieningen op

hun school uitstekend of goed (34%) toereikend om als docent goed te kunnen

functioneren. In het voortgezet onderwijs (16%) en het beroepsonderwijs (19%) liggen

deze percentages lager. De percentages docenten die de voorzieningen matig of slecht

vinden, liggen in deze onderwijstypen dan ook hoger (vo: 49% matig of slecht, mbo: 52%

matig of slecht). Nog geen drie op de tien docenten in het primair onderwijs vinden de

ict-voorzieningen matig of slecht (28% matigof slecht).

36 | Q70: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor uw

functioneren als docent?

2 2 0

711

11

21

38 41

36

32 29

26

13 18

83

1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo mbo

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet



In onderstaande grafieken zetten we de resultaten van het primair onderwijs en het

voortgezet onderwijs af tegen de voorgaande metingen. We zien met name bij het primair

onderwijs een gunstige ontwikkeling, waarbij er in 2006 een kritische houding onder

docenten zichtbaar is.

37 | Q70 po: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor uw

functioneren als docent?

93 3 1 2

10

4 67

23

37

28

23

28 32

32

22

21

33

37

3233

38

46 36

16

2515

24

7

23

26

48

16

4 58

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet


In 2008 is drie kwart van de docenten binnen het primair onderwijs tevreden over de

toereikendheid van de ict-voorzieningen. Sinds 2006 zien we een behoorlijke toename

van het aantal docenten dat tevreden is met de toereikendheid van de ict-voorzieningen.

In 2006 is nog niet de helft (45%) van de docenten tevreden. De toename van het aantal

docenten dat de toereikendheid van de ict-voorzieningen voldoende, goed of uitstekend

beoordeelt, lijkt zich ondanks een minimale daling te stabiliseren (74% in 2008 en 70% in

2009). Dezelfde trend zien we in gunstig opzicht voor het aantal ontevreden docenten

binnen het primair onderwijs. Van 2006 op 2008 zien we een daling die zich in 2008 lijkt

te stabiliseren (2006: 55%, 2008: 25% en 2009: 28%).

Tevens valt op dat docenten dit jaar een meer uitgesproken mening hebben: 2009 laat ten

opzichte van 2008 zowel een lichte stijging zien in het aantal docenten zeer ontevreden

docenten (3% in 2008 naar 7% in 2009).


38 | Q70 vo: In hoeverre vindt u de ict-voorzieningen op uw school toereikend voor uw

functioneren als leraar?

4 2 1 2 2

10

29

18 1610 11

34

4138

3733

3438

25 3333

2631 37

32

2114

14 15 1315 13

5 8 65

62

3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet


Van 2005 tot 2008 nam het aantal tevreden (uitstekend, goed, voldoende) docenten

binnen het voortgezet onderwijs toe (2005: 46%, 2006: 50%, 2008: 54%). Hoewel er

sinds 2003 sprake was van een daling in het aantal docenten dat de toereikendheid van de

ict-voorzieningen matig vindt, lijkt dit nu te stagneren (2008: 34%, 2009: 38%).


3.1.1 Ict-materiaal in primair onderwijs vaak verkregen via de lesmethode of

internet

In het primair onderwijs wordt het meeste ict-materiaal verkregen via de lesmethode

(64%) of door zelf op internet te zoeken (64%), gevolgd door collega’s (55%) en

Kennisnet (51%).

In het voortgezet onderwijs zijn internet (70%) en het lesboek (64%) ook de twee meest

genoemde bronnen van ict-materiaal. In het beroepsonderwijs ontwikkelen de meeste

docenten zelf ict-materiaal of zij bewerken bestaand materiaal (54%) of zoeken zij op

internet (51%). Daarnaast is het lesboek ook een populaire informatiebron van ict-

materiaal binnen het beroepsonderwijs (47%).

39 | Q80030: Tabel: Hoe verkrijgt u uw ict-lesmateriaal?

po vo Mbo

2008 2009 2008 2009 2008 2009

% % % % % %

� ict-materiaal wordt bij lesboek

geleverd

63 64 66 64 46 47

� zelf zoeken op internet 52 64 68 70 46 51

� via Kennisnet 49 51 27 31 19 16

� via collega’s 48 55 36 41 37 40

� zelf ontwikkelen of

bestaand materiaal bewerken

18 26 45 51 52 54

� via ict-coördinator 2 - - - 1 -

� via de website (van uitgever) - - 1 - 1 -

� anders 3 8 1 5 5 2

� weet niet 3 2 1 0 2 1


In vergelijking met vorig jaar is er binnen het primair onderwijs sprake van een stijging in

het gebruik van internet als informatiebron (2008: 52%, 2009: 64%). Tevens wordt er

vaker gebruik gemaakt van zelf ontwikkeld materiaal (18% naar 26%).

In het voortgezet onderwijs zien we ook dat er veel materiaal zelf ontwikkeld wordt

(51%) en dat er veel materiaal via collega’s wordt verkregen (41%).


3.1.2 Behoefte aan ondersteuning over algemeen gedaald t.o.v. 2008

In onderstaande tabellen zien we welke ondersteuning de docenten in de verschillende

onderwijstypen het liefst zien of het hardst nodig hebben.

40 | Q150 po: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten

primair onderwijs 2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

(zeer) grote behoefte % % % % % % %

� programma’s waarmee leerlingen

zelfstandig kunnen werken

81 79 77 78 81 76 68

� 2001-2008: extra computers of andere

computervoorzieningen/2009: extra

computers zoals laptops

64 53 65 66 71 75 67

� een bruikbaar computerprogramma dat

hulp biedt bij het afnemen en nakijken van

toetsen

-1 - - - - 64 62

� meer bruikbaar lesmateriaal voor

computergebruik

- - 67 68 72 73 61

� directe deskundige hulp als de computers

of het netwerk haperen

72 59 74 77 72 75 58


Binnen het primair onderwijs valt op dat alle percentages lager zijn dan vorig jaar. Er lijkt

dus sprake van een afname in de behoefte van docenten aan ondersteuning. Programma’s

waarmee leerlingen zelfstandig kunnen werken, blijven, ondanks een daling ten opzichte

van 2008, hoog in het lijstje ondersteuningsbehoeften staan (68%). Directe deskundige

hulp bij computerproblemen lijkt minder hard nodig dan vorig jaar (2008: 75%, 2009:

58%). Hetzelfde geldt voor de behoefte aan meer bruikbaar lesmateriaal voor

computergebruik (2008: 73%, 2009: 61%) en extra computers (2008: 75%, 2009: 67%).

Wel is de behoefte aan een bruikbaar programma dat hulp biedt bij het afnemen en

nakijken van toetsen stabiel (2008: 64%, 2009: 62%).

1 De top 5 is dit jaar veranderd. Dit antwoord is mogelijk wel genoemd in voorgaande

jaren.


41 | Q150 vo: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten

voortgezet onderwijs 2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

(zeer) grote behoefte % % % % % % %

� 2001-2008: extra computers of andere

computervoorzieningen/2009: extra

computers zoals laptops

70 60 70 75 72 72 66

� meer bruikbaar lesmateriaal voor

computergebruik

75 67 71 79 67 72 66

� computerprogramma’s waarmee

leerlingen zelfstandig kunnen werken

82 67 73 74 74 70 62

� goede voorbeelden van ict en didactiek - - - - - 68 60

� directe deskundige hulp als computers of

netwerk haperen

77 58 76 75 79 68 56


Ook in het voortgezet onderwijs lijkt er in het algemeen sprake van een verminderde

behoefte aan ondersteuning. De behoefte aan extra computers en meer ict-lesmateriaal is

nog steeds het grootst (beide 66%). Daarnaast hebben docenten behoefte aan

computerprogramma’s waarmee leerlingen zelfstandig kunnen werken (62%) en aan

goede voorbeelden van ict en didactiek (60%). De behoefte aan directe deskundige hulp

als computers of netwerk haperen, zit nog steeds in de top 5, maar is sterk gedaald ten

opzichte van 2008 (2008: 68%, 2009: 56%).


42 | Q150 mbo: Top 5 van ondersteuningsbehoeften van docenten

beroepsonderwijs 2008 2009

(zeer) grote behoefte % %

� directe deskundige hulp als de computers of het

netwerk haperen

67 68

� meer bruikbaar lesmateriaal voor computergebruik

(content)

65 66

� goede voorbeelden van ict en didactiek 58 62

� betere afstemming tussen ict-voorzieningen voor

schooladministratie en de programmatuur voor

onderwijsdoeleinden waar leraren en

leerlingen/studenten gebruik van maken

60 59

� extra computers of andere computervoorzieningen

(2008)/extra computers zoals laptops (2009)

64 58


Over het algemeen is de behoefte aan ondersteuning binnen het beroepsonderwijs stabiel.

Directe deskundige hulp bij computerproblemen is in het beroepsonderwijs de grootste

behoefte (68%), gevolgd door meer bruikbaar lesmateriaal (66%) en goede voorbeelden

van ict en didactiek (62%). Daarnaast heeft een groot deel van de docenten behoefte aan

extra computers (58%). Vorig jaar was de behoefte aan programma’s waarmee leerlingen

zelfstandig kunnen werken het grootst (68%). Deze behoefte is dit jaar sterk gedaald

(55%) en behoort niet tot de top 5 van 2009.


3.1.3 Nog steeds grote behoefte aan het vindbaar maken van digitaal

leermateriaal voor het onderwijs

Al ruim tien jaar geven veel docenten aan behoefte te hebben aan meer bruikbare digitale

leermaterialen. Sinds 2008 vragen we de docenten wat er volgens hen moet gebeuren om

te voorzien in deze behoefte.

43 | Q800100 po: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan

bruikbare digitale leermaterialen? (top 6)

Po

2008 2009

% %

� beschikbare digitale leermaterialen voor het onderwijs vindbaar maken 37 46

� meer digitale leermaterialen via Kennisnet beschikbaar stellen 40 44

� gebruik maken van open source software zonder kosten 47 43

� inzichtelijk maken welke digitale leermaterialen het beste passen bij een bepaalde

manier van lesgeven

46 40

� onderzoeken met welke digitale leermaterialen leerlingen beter presteren 49 36

� een kwaliteitskeurmerk voor digitale leermiddelen toepassen 30 32


In het primair onderwijs vindt bijna de helft (46%) van de docenten dat om te voorzien in

de behoefte aan bruikbare digitale leermaterialen de beschikbare digitale leermaterialen

voor het onderwijs vindbaar gemaakt moeten worden. Vorig jaar deelde slechts 37% deze

mening.

De behoefte aan meer digitale leermaterialen via Kennisnet is redelijk hoog, maar

onveranderd ten opzichte van 2008. Ook het gebruik van open source software zonder

kosten scoort hoog in de top 6 (2008: 47%, 2009: 43%).

Tevens hebben veel docenten het idee dat om te voorzien in de behoefte aan bruikbare

digitale leermaterialen het van belang is inzichtelijk te maken welke digitale

leermaterialen het beste passen bij een bepaalde manier van lesgeven (2008: 46%, 2009:

40%).


44 | Q800100 vo: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan


Vo

2008 2009

% %


� leraren meer faciliteiten geven om zelf te ontdekken welke digitale leermiddelen

het beste passen bij de eigen manier van lesgeven

34 42



� inzichtelijk maken welke digitale leermaterialen het beste passen bij een bepaalde

manier van lesgeven

34 37



Docenten binnen het voortgezet onderwijs noemen ook het vaakst het vindbaar maken

van digitale leermaterialen (47%). Daarnaast vinden zij dat leraren meer faciliteiten

zouden moeten krijgen om zelf te ontdekken welke middelen het beste passen bij de

eigen manier van lesgeven (42%) en dat er gebruik gemaakt moet kunnen worden van

kosteloos open source software (41%).


45 | Q800100 mbo: Wat moet volgens u gebeuren om te voorzien in de behoefte aan


Mbo

2008 2009

% %


� transparant maken voor welke leerdoelen digitale leermaterialen bedoeld zijn 30 42

� leraren meer faciliteiten geven om zelf te ontdekken welke digitale leermiddelen

het beste passen bij de eigen manier van lesgeven

31 37



� een kwaliteitskeurmerk voor digitale leermiddelen toepassen 20 28



Ook in het beroepsonderwijs wordt het vindbaar maken van beschikbare digitale

leermaterialen het vaakst genoemd (47%). Dit percentage is gegroeid ten opzichte van

vorig jaar (35%).

Binnen het beroepsonderwijs vindt men het ook van groot belang dat het transparant

wordt gemaakt voor welke leerdoelen digitale leermiddelen bedoeld zijn (42%). Net als

in het voortgezet onderwijs vinden de docenten in het beroepsonderwijs het nodig leraren

meer faciliteiten te geven om zelf te ontdekken welke leermiddelen het beste passen bij

de eigen manier van lesgeven (37%).

De rol van Kennisnet wordt vooral in het primair onderwijs genoemd (44%). In het

voortgezet en beroepsonderwijs wordt Kennisnet door drie op de tien docenten genoemd.

Uiteraard zijn er zeer veel verschillende antwoorden gegeven op deze vraag. Voor de

complete lijst met antwoorden wordt verwezen naar de tabellen in de bijlage.


4 Docenten primair onderwijs vinden meeste steun bij ontwikkeling ict-vaardigheden zowel van collega’s, de ict-afdeling als in de vorm van cursussen

Docenten verwachten dat het aandeel van digitale materialen verder toe zal nemen. Het

aantal leraren dat de eigen vaardigheden in het gebruik van ict in het onderwijs als

gevorderd beoordeelt, groeit.

4.1 Kantoortoepassingen belangrijk voor onderwijs

E-mail, methodegebonden software en kantoortoepassingen zijn net zoals voorgaande

jaren de computerprogramma’s die het meest gebruikt worden door de drie

onderwijstypen. Mailprogramma’s lijken in het voortgezet en beroepsonderwijs minder

vaak gebruikt te worden dan vorig jaar. Opvallend is de forse toename van het gebruik

van specifieke software in het primair onderwijs.

46 | Q8005: Tabel software (gemiddeld gebruik per week)

Po vo Mbo

2008 2009 2008 2009 2008 2009

� mailprogramma 2,3 2,1 3,4 2,6 3,7 3,1

� leerboek of methodegebonden software 1,8 2,3 1,2 1,1 1,3 1,2

� kantoortoepassingen (bv. tekstverwerking,

presentatiesoftware)

1,7 2,1 2,4 2,7 2,7 3,1

� software om samen aan taak te werken (bv.

Wiki, Googledocs, Blog)

0,4 0,3 0,3 0,5 0,3 0,5

� specifieke software voor oefenen van leerstof 0,4 2,7 0,3 0,7 0,5 1,2

� grafische software (bv. fotosoftware,

videosoftware)

0,3 0,5 0,4 0,6 0,7 0,8

� simulaties (bv. voor nabootsen van proefjes) 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 0,5

� games - 0,4 - 0,2 - 0,3



Vorig jaar vonden ongeveer evenveel docenten in het primair onderwijs de

software/website behorende bij de methode en Ambrasoft het waardevolst. Dit jaar zijn er

aanzienlijk meer docenten die het digitale schoolbord het waardevolst vinden voor hun

onderwijs (20%, 2008: 4%).

In 2008 hebben we voor het eerst gevraagd welk computerprogramma of digitale content

docenten het waardevolst vinden voor het onderwijs. Deze vraag hebben we dit jaar

herhaald, maar met behulp van antwoordcategorieën in plaats van een open vraag.

Vanwege deze trendbreuk is vergelijking met vorig jaar echter niet mogelijk.

Software/website behorende bij de methode wordt in het primair onderwijs en het

voortgezet onderwijs het vaakst het waardevolst gevonden. Het computerprogramma

Microsoft Office komt in het voortgezet onderwijs op de tweede plaats en in het

beroepsonderwijs op de eerste plaats. Internet of website wordt ook binnen het voortgezet

onderwijs en het beroepsonderwijs door veel docenten het waardevolst gevonden.

47 | Q80060: Welk computerprogramma of digitale content vindt u voor uw onderwijs het

waardevolst?

po vo Mbo

% % % % % %

2008 2009 2008 2009 2008 2009

� software/website behorende bij

methode

14 21 9 21 2 17

� digitale schoolbord 4 20 1 7 - 1

� zoekmachines 3 1 0 4 1 4

� Ambrasoft 12 12 - - - -

� Kennisnet 7 8 2 2 1 5

� Veilig Leren Lezen 6 5 - 0 - -

� leerlingvolgsysteem 5 9 2 2 3 6

� elektronische leeromgeving - 1 - 15 - 19

� internet, website 3 5 8 16 8 11

� Microsoft Office (in het algemeen,

2008)/ Microsoft Office (bijv. Word,

PowerPoint, Excel, 20092)

- 5 5 19 8 28


De meerwaarde van de programma’s die genoemd worden, zit vooral in het zelfstandig

kunnen werken door leerlingen en het op een aantrekkelijke manier kunnen oefenen met

leerstof en programma’s.

2 In 2008 waren ‘PowerPoint’ en ‘Word’ aparte antwoordcategorieën.


4.2 Meeste leerkrachten voldoende op de hoogte van computertoepassingen die in onderwijs gebruikt kunnen worden

Twee derde van de docenten in het primair onderwijs (66%) zegt voldoende tot

uitstekend op de hoogte te zijn van de mogelijkheden voor ict-inzet bij het onderwijs.

Docenten in het voortgezet onderwijs zijn over het algemeen iets minder goed op de

hoogte dan hun collega’s in het primair onderwijs. Meer dan de helft van de docenten

(59%) geeft aan (meer dan) voldoende op de hoogte te zijn van de mogelijkheden van ict

in de les.

48 | Q90: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u bij uw

onderwijs zou kunnen gebruiken?

1 0

5 83

30

33 44

44 36

36

1619

17

4 4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

po vo mbo

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet


Docenten in het beroepsonderwijs zijn net zoals vorig jaar over het algemeen slechter op

de hoogte van de mogelijkheden van ict in de lessen dan hun collega’s in het primair en

voortgezet onderwijs.


Onderstaand figuur geeft weer wat de trend in het primair onderwijs is over de periode

2001 tot en met 2009. Sinds 2001 is de mate waarin docenten op de hoogte zijn van de

computertoepassingen die in het onderwijs gebruikt kunnen worden, nagenoeg stabiel.

49 | Q90 po: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u bij

uw onderwijs zou kunnen gebruiken?

5 61 2 1

5 4

72 1

85

2824 30

32

24

33

30

35

33

41 46

50

39

44

20 3015

1823

1616

64

72 43 2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet



In het voortgezet onderwijs is ten opzichte van voorgaande metingen het percentage

docenten dat matig of slecht op de hoogte is van de mogelijkheden van ict in de les

nagenoeg onveranderd (42% in 2008, 41% in 2009).

50 | Q90 vo: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u bij


1 1 04

3 510

3 7 8

3330

22

24

25

35 33

3338

44

43

44

3836

22 23 22

20

20

15 19

67 7

38 4 4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet



De resultaten van het beroepsonderwijs laten een forse verandering zien in het

kennisniveau van de computertoepassingen voor in het onderwijs. Meer dan twee keer zo

veel docenten zijn (meer dan) voldoende op de hoogte van computertoepassingen dan

vorig jaar het geval was (21% in 2008 versus 53% in 2009).

51 | Q90 mbo: In welke mate bent u op de hoogte van de computertoepassingen die u bij


8

0

35

3

36

44

11

36

917

1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2008 2009

%

uitstekend

goed

voldoende

matig

slecht

weet niet



4.2.1 Docenten ook relatief kritisch over eigen vaardigheden

Aan docenten is gevraagd aan te geven in hoeverre zij zichzelf vaardig vinden in

bepaalde ict-vaardigheden. Binnen een 4-puntsschaal kon men kiezen voor ‘helemaal

niet’, ‘basaal’, ‘gevorderd’ en ‘vergevorderd’. Docenten in het primair en voortgezet

onderwijs vinden zichzelf lang niet allemaal deskundig genoeg, vooral docenten in het

beroepsonderwijs zijn kritischer over hun eigen deskundigheid. In deze paragraaf gaan

we in op de vaardigheden van de docenten.

Vorig jaar vonden vier op de tien docenten in het primair onderwijs zichzelf vaardig in

het gebruik van een leerlingvolgsysteem, het gebruik van educatieve programmatuur en

het gebruik van de computer als didactisch hulpmiddel in het algemeen. Dit jaar is dit

percentage verder toegenomen en vindt iets meer dan de helft zichzelf nu vaardig op deze

gebieden. Ook is er groei te zien in het aantal docenten in het primair onderwijs dat

zichzelf vaardig acht in het organiseren van lessen waarin ict wordt gebruikt en het

integreren van ict in het onderwijs.

52 | Q1201 po: Hoe vaardig zijn docenten in het primair onderwijs in… (gevorderd +

zeer gevorderd)

24

31

45

43

49

51

45

35

42

46

47

54

56

21

32

32

33

33

35

36

42

42

42

45

25

41

42

29

39

40

32

54

53

59

24

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Gebruik van elektronische leeromgeving

Organiseren van lessen waarin ICT wordt gebruikt

Integreren van ICT in het onderwijs

Digitaal lesmateriaal van internet aanpassen voor in de les

Met de klas werken aan project met verschillende ict-toepassingen

Beoordelen bruikbaarheid educatieve programmatuur

Communiceren via ict met leerlingen

Gebruik van computer als didactisch hulpmiddel

Gebruik van educatieve programmatuur

Gebruik van leerlingvolgsysteem

Ict gebruiken voor lesvoorbereiding

%

2005

2006

2008

2009



In het voortgezet onderwijs zijn docenten het meest bedreven in de communicatie met

leerlingen via ict-middelen (61%), het gebruik van het leerlingvolgsysteem (50%) en het

gebruik van de computer als didactisch hulpmiddel (48%).

53 | Q1201 vo: Hoe vaardig zijn docenten in het voortgezet onderwijs in… (gevorderd +

zeer gevorderd)

28

38

36

33

39

44

34

39

37

44

37

47

49

49

22

30

30

33

35

35

35

37

40

58

61

36

38

43

50

47

37

39

48

40

61

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Gebruik van elektronische

leeromgeving


Gebruik van educatieve

programmatuur


Organiseren van lessen waarin ICT

wordt gebruikt

Beoordelen bruikbaarheid

educatieve programmatuur

Digitaal lesmateriaal van internet

aanpassen voor in de les

Gebruik van computer als

didactisch hulpmiddel

Met de klas werken aan project met

verschillende ict-toepassingen


Communiceren via ict met

leerlingen

%

2005

2006

2008

2009



In het beroepsonderwijs is sprake van een algemene toename van vaardigheden met

verschillende ict-toepassingen. De grootste veranderingen zijn te zien op het gebied van

het gebruik van de elektronische leeromgeving en het gebruik van het

leerlingvolgsysteem. Het aantal docenten dat aangeeft hier (zeer) gevorderd mee te zijn,

is toegenomen tot respectievelijk 49% en 36%. Ook zijn er aanzienlijk meer docenten die

aangeven vaardig te zijn met het organiseren van lessen waarin ict gebruikt wordt.

54 | Q1201 mbo: Hoe vaardig zijn docenten in het beroepsonderwijs in… (gevorderd +

zeer gevorderd)

68

60

46

38

37

36

34

34

31

29

16

72

58

50

38

34

40

50

36

49

36

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Communiceren via ict met

leerlingen


Met de klas werken aan project met

verschillende ict-toepassingen

Gebruik van computer als

didactisch hulpmiddel

Digitaal lesmateriaal van internet

aanpassen voor in de les

Beoordelen bruikbaarheid

educatieve programmatuur


Organiseren van lessen waarin ICT

wordt gebruikt

Gebruik van educatieve

programmatuur

Gebruik van elektronische

leeromgeving


%

2008

2009



4.2.2 Docenten in beroepsonderwijs meer behoefte aan ondersteuning

De meeste steun bij het ontwikkelen van ict-vaardigheden ervaren docenten van

collega’s. Verder biedt de school in veel gevallen mogelijkheden voor het volgen van

cursussen (po: 53%, vo: 41%, mbo: 38%).

55 | Q80110: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen?

69

53

44

9

36

50

4138

11 11

5

50

38

31

22

11

1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

hulp van collega's mogelijkheden voor

cursussen

samenwerking met

ict-afdeling die uitleg

geeft

geen, maar heb wel

de behoefte

geen, maar heb ook

geen behoefte

anders

%

po vo mbo


In het beroepsonderwijs krijgt een op de vijf docenten net zoals vorig jaar nog steeds

geen ondersteuning, terwijl hij of zij daar wel behoefte aan heeft (22%). In de andere

sectoren ligt dit percentage lager: po 9%, vo 11%.


In vergelijking met 2008 zien we dat men in het primair onderwijs steeds vaker de hulp

van een collega inschakelt.

56 | Q80110 po: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen?

60

53

38

9

7

3

69

53

44

9

3

6

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

hulp van collega's

mogelijkheden voor cursussen

samenwerking met ict-afdeling die

uitleg geeft

geen, maar heb wel de behoefte

geen, maar heb ook geen behoefte

anders

%

2008

2009



In het voortgezet onderwijs zien dit jaar nauwelijks veranderingen ten opzichte van vorig

jaar als het gaat om de steun die men ontvangt voor de ontwikkeling van ict-

vaardigheden.

57 | Q80110 vo: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen?

51

47

39

13

9

2

50

41

38

11

11

5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

hulp van collega's



uitleg geeft



anders

%

2008

2009

Voortgezet Onderwijs



Ook binnen het beroepsonderwijs zien we dit jaar een vergelijkbaar beeld met 2008. We

zien wel een toename in de samenwerking met de ict-afdeling voor uitleg om de ict-

vaardigheden onder leerkrachten te ontwikkelen.

58 | Q80110 mbo: Welke steun ontvangt u vanuit school om uw ict-vaardigheden te

ontwikkelen?

48

38

24

22

13

50

38

31

22

11

1

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

hulp van collega's



uitleg geeft



anders

%

2008

2009

Beroepsonderwijs



4.3 In beroepsonderwijs verwacht men over 3 jaar meer digitale leermiddelen dan boeken

Momenteel wordt in het beroepsonderwijs het meest gebruik gemaakt van digitale

leermiddelen. In alle onderwijsvormen verwachten docenten dat het gebruik van boeken

af zal nemen en dat de digitale leermiddelen steeds meer ingezet zullen worden.

59 | Q8008: Welk deel van de leermiddelen bestaat uit boeken en welk deel is digitaal?

En hoe ziet die verdeling er volgens u over drie jaar uit?

85

66

83

64 64

47

15

34

17

36 36

53

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

nu over drie jaar nu over drie jaar nu over drie jaar

%

digitaal

boeken

po mbovo


In het beroepsonderwijs denken de docenten dat over drie jaar het merendeel van het

lesmateriaal digitaal is (53% digitaal, 47% boeken). In primair en voortgezet onderwijs

zien docenten in de toekomst nog steeds twee derde van het lesmateriaal in de vorm van

boeken. Het aandeel digitale leermiddelen is volgens hen over drie jaar wel ruim

verdubbeld (po: van 15% nu naar 34% over drie jaar, vo: van 17% nu naar 36% over drie

jaar).


Ten opzichte van vorig jaar zien we geen veranderingen in de verhouding van

schriftelijke leermiddelen en digitale leermiddelen.


Huidige verdeling

87 85 84 83

65 64

13 15 16 17

35 36

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2008 2009 2008 2009 2008 2009

PO VO MBO

%

digitaal

boeken

B

ron: TNS NIPO, 2009


Ook de verwachting van de hoeveelheid digitale leermiddelen ten opzichte van de

hoeveelheid schriftelijke leermiddelen over 3 jaar is nagenoeg onveranderd.


Verwachting over drie jaar

69 66 64 64

47 47

31 34 36 36

53 53

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2008 2009 2008 2009 2008 2009

PO VO MBO

%

digitaal

boeken



Samenvatting

Op de meeste scholen krijgen docenten ruimte om met ict in het onderwijs te

experimenteren. Het computergebruik in de lessen bevindt zich volgens leraren steeds

meer in een (ver)gevorderd stadium. In vergelijking met voorgaande metingen is de

ontwikkeling in frequentie van ict-gebruik voor het eerst sinds jaren gestabiliseerd.

Docenten in het primair onderwijs maken vooral gebruik van ict voor oefenprogramma’s,

en zijn, zeker in vergelijking met hun collega’s uit het voortgezet onderwijs en het

beroepsonderwijs, tevreden over de toereikendheid van de ict-voorzieningen op hun

school om goed te kunnen functioneren als docent. Hun collega’s in het voortgezet

onderwijs en beroepsonderwijs maken vooral gebruik van internet om informatie op te

zoeken, om te communiceren en van ict als tekstverwerking.

Binnen het beroepsonderwijs bieden docenten het vaakst ondersteuning aan leerlingen bij

het werven van vaardigheden die nodig zijn om met ict te werken, om te gaan met

informatie en veilig om te gaan met internet.

In alle drie onderzochte typen onderwijs hebben leraren vooral behoefte aan ict-

infrastructuur en educatieve software.

Al meer dan tien jaar geven veel docenten aan behoefte te hebben aan meer bruikbare

digitale leermaterialen. Er is vooral veel behoefte aan het vindbaar maken van

beschikbare digitale leermaterialen, zodat leraren beter gebruik kunnen maken van de

beschikbare ict voor het onderwijs.

Docenten verwachten dat de verhouding tussen boeken en digitaal materiaal steeds meer

verschuift in de richting van een groeiend aandeel digitale leermiddelen. In het primair en

voortgezet onderwijs verwachten docenten dat de verdeling over 3 jaar verschoven is

naar eenderde digitaal materiaal en tweederde schriftelijk. Collega’s in het

beroepsonderwijs verwachten dat over drie jaar meer dan de helft van het lesmateriaal

digitaal is.

Het merendeel van de ondersteuning voor het ontwikkelen van ict-vaardigheden

ontvangen leraren van collega’s.

Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde van leerkracht | F4371 | TNS NIPO

februari 2009

Bijlagen


februari 2009

Bijlage 1 Onderzoeksverantwoording


februari 2009

In totaal zijn er 658 leerkrachten ondervraagd, waarvan 281 in het basisonderwijs, 284 in

het voortgezet onderwijs en 93 in het beroepsonderwijs. De resultaten van het onderzoek

zijn herwogen op regio, denominatie en op aantal leerlingen. De resultaten van het

beroepsonderwijs zijn alleen herwogen op regio.

Veldwerk

Het veldwerk heeft telefonisch bij TNS NIPO Callcenter plaatsgevonden (zie bijlage 3) in

de periode van 22 januari 2008 t/m 30 januari 2009. De vragenlijst is opgenomen in de

bijlagen.

Toelichting bij de tabellen

De computer berekent het percentage van elk cijfer afzonderlijk volgens een vaste

afrondingsinstructie. Het gevolg is dat de optellingen van percentages niet altijd gelijk

zijn aan het percentage van de som de (absolute) basiscijfers. Dergelijke (kleine)

verschillen zijn dus slechts afrondingsverschillen.

Meervoudige antwoorden

In sommige gevallen komen antwoorden van ondervraagden in meer dan een

antwoordcategorie voor, waardoor een optelling boven de 100% uitkomt. Percentuele

uitkomsten van minder dan 0,5 worden in de resultaten aangegeven met ‘0’.


februari 2009

Bijlage 2 Herweging


februari 2009

Bijlage 3 Methode van onderzoek: CATI


februari 2009

CATI

Snel een representatief onderzoek

Telefonisch ondervragen is snel en dankzij de goede sturingsmogelijkheden

bijzonder representatief. Door voortdurend optimaal gebruik te maken van

technologische ontwikkelingen heeft TNS NIPO telefonisch onderzoek ofwel CATI

(Computer Assisted Telephone Interviewing) uitgebouwd tot een uniek instrument.

De telefoon is nog steeds het communicatiemiddel met de hoogste penetratiegraad en

daardoor uitstekend geschikt om snel een representatief onderzoek uit te voeren.

CATI biedt alle voordelen van computergestuurd onderzoek, zoals optimale

steekproeftrekking, foutloze routing in de vragenlijsten en directe data output. Daarnaast

heeft de combinatie van telefonisch enquêteren en computergestuurde dataverzameling

nog een aantal specifieke voordelen:

� Representatief. De respondenten kunnen worden geselecteerd uit TNS NIPObase,

maar het is ook mogelijk te werken met een databestand van een opdrachtgever of om

uit alle telefoonnummers in Nederland at random respondenten te generen.

� Top of mind. Telefonisch onderzoek is uitermate geschikt als het gaat om onderzoek

naar actuele onderwerpen waarbij reactie of opinie moet worden geregistreerd. Ook

voor onderzoek naar spontane bekendheid van producten, merken of campagnes, is

telefonisch onderzoek zeer geschikt.

� Effectief. Computergestuurd enquêteren betekent het efficiënt afnemen van

ingewikkelde vragenlijsten omdat de juiste volgorde van de vragen is

voorgeprogrammeerd. Doorverwijzingen worden automatisch door de computer

gevolgd. Hoe ingewikkeld de vragenlijst ook is, de enquêteur hoeft alleen maar de

vragen die op zijn scherm verschijnen op te lezen en kan zich verder geheel op de

antwoorden concentreren.

� Direct controle door opdrachtgever. De opdrachtgever kan inloggen op de computer

van de enquêteur. Dit maakt meekijken en –luisteren bij het doorlopen van de

vragenlijst mogelijk.

TNS NIPO Callcenter

TNS NIPO beschikt over uitgebreide faciliteiten voor computergestuurd telefonisch

onderzoek. Door het gebruik van de computer is een optimale voortgangsbewaking van

het veldwerk mogelijk. TNS NIPO Callcenter beschikt over een geautomatiseerd

afsprakensysteem waardoor de gesprekken plaatsvinden op tijdstippen die de

respondenten het beste uitkomt. Bovendien is het mogelijk om afgebroken interviews op

een later tijdstip te hervatten.

Net als bij CAPI bewaakt de computer de voortgang van het veldwerk. Aan het eind van

elke dag wordt automatisch een responsverslag gemaakt. Op deze wijze kan onmiddellijk

worden ingegrepen als de respons in bepaalde groepen achterblijft.

Het systeem levert tevens informatie over de gemiddelde gespreksduur (totaal en per

enquêteur), het aantal gesprekken dat is gerealiseerd (totaal en per enquêteur), het aantal


februari 2009

afspraken, het aantal weigeringen (met motief) en het aantal nummers/adressen dat nog

openstaat. Zo is er permanent inzicht in de vorderingen van het veldwerk en kan er tijdig

worden bijgestuurd of ingegrepen.

In het TNS NIPO Callcenter bewaken supervisors continu de kwaliteit van het veldwerk

vanuit speciaal ingerichte controle-units (meeluister- en meekijkfaciliteiten). Volgens een

vaste steekproefroutine wordt met enquêteurs meegekeken en -geluisterd. De supervisor

maakt een verslag van het functioneren van de enquêteur dat wordt opgeslagen in een

evaluatielogboek. Indien nodig geeft de supervisor aanwijzingen en fungeert bij

problemen als vraagbaak voor de enquêteurs.

Database met ongekende mogelijkheden

Uiteraard kan CATI worden ingezet voor onderzoek onder specifieke doelgroepen of

onder relaties van opdrachtgevers. Daarnaast beschikt TNS NIPO over verscheidene

bronnen voor steekproeftrekking. TNS NIPO selecteert voor CATI haar respondenten uit

TNS NIPObase, een unieke database met ruim 200.000 respondenten. Door de omvang

van TNS NIPObase en de rijkdom aan geregistreerde socio-economische, demografische,

gedrags- en bezitskenmerken kunnen we voor elke doelgroep omvangrijke en

representatieve steekproeven samenstellen. In de database is veel informatie over alle

respondenten beschikbaar. Dit maakt het mogelijk om snel onderzoek te doen naar zeer

laag gepenetreerde artikelen of diensten. Een tijdrovende screening is niet meer nodig. En

omdat de instrumenten in TNS NIPObase gebruik maken van dezelfde software, is het

mogelijk om binnen een onderzoek of zelfs binnen één interview verschillende

veldwerkinstrumenten te combineren (bijvoorbeeld bij lange vragenlijsten).

TNS NIPO besteedt veel zorg aan de samenstelling en instandhouding van TNS

NIPObase. Daarom is het goed mogelijk continue effectmetingen van kort- of

langlopende reclamecampagnes of bijvoorbeeld sponsoringacties uit te voeren. Ook het

uitvoeren van vervolgonderzoek is zeer gemakkelijk. Gegevens uit eerdere onderzoeken

kunnen worden benut om vervolgonderzoek uit te voeren bij (delen) van de respondenten

die eerder voor de opdrachtgever zijn ondervraagd. Daarnaast kan TNS NIPObase

worden verrijkt met gegevens die van de opdrachtgever afkomstig zijn. Zo zijn single-

source koppelingen en analyses mogelijk.


februari 2009

Bijlage 4 Vragenlijst


februari 2009

Bijlage 5 Tabellen


februari 2009

Bijlage 6 Open antwoorden

Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde van docent · Succesvolle inzet ict vereist meer...

Documents

Transcript of Succesvolle inzet ict vereist meer kennis en kunde van docent · Succesvolle inzet ict vereist meer...