26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 1 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

1 0 N O V E M B E R 0 6 : 0 0 - 6 M I N .

Subsidie voor nepvlees:investering in de toekomst ofverkapte staatssteun?

S T I J N V A N G I L S

Samen met bedrijven als Unilever werkt de universiteit van

Wageningen aan nieuwe vleesvervangers die nog meer op echt

vlees lijken. Er worden miljoenensubsidies voor verstrekt, maar

kleinere concurrenten voelen zich benadeeld: zij hádden al zoiets

ontwikkeld. En nu komt het geld toch weer bij grote

ondernemingen terecht.

20! " # $

%

OVER FTM AUTEURS DOSSIERS PANELS

DONEER GEEF CADEAU 0I N G E L O G D A L S

wouter de heij

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 2 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

Trots haalt hij een dieproze lap ‘vlees’ uit de vriezer: het lijkt precies

op biefstuk. En dat is exact de bedoeling, want deze biefstuk is

gemaakt van soja. Een speciaal daarvoor ontwikkelde machine heeft de

structuur van de soja aangepast om tot dit resultaat te komen.

Met gepaste trots vertelt hoogleraar food structuring Atze Jan van der

Goot van Wageningen University & Research dat de machine van

eigen makelij is: ‘Samen met de TU Delft ontwikkeld. De eiwitten

worden als het ware uit elkaar getrokken; zo ontstaan deze

structuren.’

In de mond mag het dan voelen als vlees, lekker is de biefstuk nog

niet. Of in ieder geval: we moeten Van der Goot maar op zijn woord

geloven, want proeven mag niet. Maar volgens de hoogleraar is dat

slechts een kwestie van tijd: voor het onderzoek naar de ‘biefstuk’ is

een flink onderzoeksbudget beschikbaar.

Eerder waren al enkele

miljoenen uitgetrokken

voor vergelijkbaar

onderzoek, grotendeels

afkomstig van de overheid

en deels via crowdfunding;

dit keer gaat het in totaal

om zes miljoen euro, die

naar het project Plant Meat

Matters gaat. Het geld komt

via de Topsector Agri & Food: een samenwerkingsverband tussen

overheid, onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven, bedoeld om de

Nederlandse voedingssector verder te ontwikkelen.

De toekenning van onderzoekssubsidies gebeurt door een

onafhankelijke commissie. Het gaat daarbij om een klein wereldje: ‘Als

iemand iets te maken kan hebben met bijvoorbeeld het bedrijf, dan

loopt die persoon tijdens de beoordeling van dat project de zaal uit,’

‘Als iemand iets temaken heeft met

het bedrijf, danloopt die persoon

even de zaal uit’

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 3 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

vertelt Kees de Gooijer, die zich chief inspiration officer van de

Topsector Agri & Food noemt.

In Plant Meat Matters doen mee: zeven

multinationals of onderdelen daarvan — waaronder Unilever en

machinebouwer Meyn, en de Vegetarische Slager. Deze veelal

buitenlandse bedrijven betalen de helft van dit publiek-private

onderzoek. Een groot deel van die bijdrage hoeft trouwens niet

financieel te zijn: ook het zorgen voor hulpmiddelen en praktische

Eigenlijk begon het als een bezuiniging: Nederland stond er in 2011

financieel niet goed voor en toenmalig minister Maxime Verhagen

(CDA) van Economische Zaken moest beknibbelen op het budget voor

toegepast onderzoek. Besloten werd om de financiële middelen te

concentreren op negen vakgebieden waarop Nederlandse bedrijven en

onderzoekscentra uitblinken: de topsectoren. ‘Water’, ‘Logistiek’ en

‘Energie’ zijn er voorbeelden van.

In een Topsector werken overheid, bedrijfsleven en onderzoekscentra

nauw met elkaar samen. Zij stellen een onderzoeksagenda op en

financieren onderzoeksprojecten. Uiteindelijk wordt voor elk

onderzoeksproject een contract afgesloten tussen de

onderzoeksinstelling en de betrokken bedrijven. Dat gaat bijvoorbeeld

over octrooirechten en de exacte verdeling van het geld.

‘Die contracten moeten voldoen aan allerlei eisen,’ vertelt Kees de

Gooijer van de Topsector Agri & Food. ‘De regels over octrooi zijn

bijvoorbeeld altijd lastig. Daarin staat dat er een marktconforme

vergoeding voor moet worden betaald. Maar ja, wat is marktconform?

De inhoud van deze contracten is geheim. De openbaarmaking

daarvan is lastig omdat er concurrentiegevoelige informatie in kan

staan. Wij hebben zelf ook niet alle contracten.’

G E H E I M E C O N T R A C T E N R O N D O M V E E L B E L O V E N D

O N D E R Z O E K

I N K L A P P E N

acht bedrijven +

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 4 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

hulp tellen mee. Het overige geld komt grotendeels van het Ministerie

van Economische Zaken, die dit soort samenwerkingen stimuleert.

Door deze nauwe samenwerking met bedrijven kan een product sneller

op de markt komen, is het achterliggende idee. Over vier jaar zouden

de vegetarische biefstukjes van Van der Goot in de supermarkt kunnen

liggen.

Nepvlees: alleen maar voordelenVan der Goot vindt het belangrijk dat dit soort producten snel op de

markt komen: plantaardige vleesvervangers nemen uiteindelijk

namelijk minder landbouwgrond in beslag dan de productie van echt

vlees. Ook kost de productie ervan uiteindelijk minder energie.

‘Nepvlees’ is daarmee dus beter voor het milieu. In die zin dient de

subsidie een breed maatschappelijk belang: ‘Je zou er uiteindelijk ook

stoffen in kunnen stoppen die gezonder zijn,’ filosofeert Van der Goot.

Alleen maar voordelen dus. De pers was dan ook lovend over het

nieuwe project: platform Vice adviseert zelfs om zelf geld in deze

techniek te stoppen en spreekt van een ‘grote stap naar

diervriendelijker en milieuvriendelijker vlees’. Wie kan daar nou tegen

zijn?

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 5 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

Maar van verschillende horen we wel degelijk

kritiek. ‘Ik wil geen gedoe,’ zegt bijvoorbeeld een manager van een

fabriek die op dit moment al vleesvervangers produceert, ‘maar eerlijk

vind ik het niet. Wij hebben jarenlang keihard moeten werken: zonder

subsidie, met eigen geld. En dan krijgt de [van

Wageningen, red.] nu al voor de tweede keer miljoenen om iets

soortgelijks te maken.’

ProductontwikkelingOok Het Planeet, de brancheorganisatie van producenten van

duurzame eiwitproducten, is kritisch ten aanzien van de

miljoenensubsidie. Directeur Jeroen Willemsen: ‘Meer onderzoek is

altijd leuk, maar er zijn al lang verschillende hele goede

vleesvervangers op de markt. De Consumentenbond heeft het pas nog

"Wij hebbenjarenlang keihard

moeten werken,zonder subsidie.En dan krijgt de

universiteit nu alvoor de tweedekeer miljoenen"

anonieme bronnen +

universiteit +

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 6 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

bekeken: heel veel mensen kunnen ze niet van vlees onderscheiden.

Wij vinden het zonde dat er in verhouding zo veel geld naar weer

nieuw fundamenteel onderzoek gaat.’

De Vegetarische Slager is nota bene zelf één van de producenten van

eiwitvervangers die bijna niet van echt vlees zijn te onderscheiden

zijn. Natuurlijk, ook die producten kunnen nog verder worden

verbeterd — ‘maar dat is geen wetenschap, dat is

productontwikkeling,’ zegt een voormalig medewerker van een

concurrerend bedrijf. Ook deze medewerker wil alleen off the record

reageren: het is een klein wereldje.

De voormalig medewerker

vertelt dat al decennia een

brede discussie woedt over

de mate waarin

universiteiten zich met

toepassingen bezighouden,

in plaats van met ‘zuivere’

wetenschap: ‘In Amerika

kunnen ze dit soort structuren al lang maken. Dus wat is er überhaupt

nieuw aan?’ Met andere woorden: is hier wel sprake van echt

onderzoek? Of gaat het meer om een verkapte overheidssubsidie voor

productontwikkeling van de betrokken ondernemingen?

Eigen kennis en technologieHet bedrijf De Vegetarische Slagerzoueigen kennis en technologie voor

het maken van vleesvervangers evenwel goed kunnen gebruiken. Nu

nog koopt het bedrijf de ‘kipstuckjes’ en ‘shoarma’ in bij producent

Ojah, een bedrijf dat tien jaar geleden startte en het toen zonder grote

subsidies moest doen. Ook voor Unilever zou de nieuwe kennis goed

uitkomen: het bedrijf voert nog wel de bekende Unox-rookworst, maar

is tot nog toe nauwelijks actief in de snel groeiende markt voor

vleesvervangers.

Is hier wel sprakevan echt

onderzoek?

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 7 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

Van der Goot, die zelf een aantal jaar bij Unilever heeft gewerkt, heeft

zelf niks met de verdeling van geld te maken. Hij hoort vaker dat het

voor kleine bedrijven lastiger is, maar of dat klopt weet hij niet: ‘Ik leid

met dit project juist ook mensen op die later bij de kleine bedrijven

gaan werken’, vertelt hij later.

Hij benadrukt dat de techniek die hij heeft helpen ontwikkelen

wezenlijk anders is dan wat er nu op de markt is. ‘Met deze techniek

kunnen we op een veel kleinere schaal vleesvervangers maken.

Daardoor zou je bijvoorbeeld gepersonaliseerd vlees kunnen maken,

met bijvoorbeeld medicijnen er al in.’ Verder is de techniek volgens

hem energiezuiniger dan de manier waarop vleesvervangers nu

worden gemaakt.

Maar als de techniek zoveel voordelen heeft, dan zou je toch

verwachten dat ondernemingen daar zelf al in hadden geïnvesteerd?

Van der Goot wijst op de wetenschappelijke aspecten die er volgens

hem aan zijn onderzoek zitten: ‘In de VS hebben ze veel meer geld en

daar willen ze vleesvervangers van molecuul af aan opbouwen. Wij

willen dat juist niet: we gaan uit van bestaande plantstructuren en

passen die aan. Zoiets kost veel minder energie. Daarbij stellen we ook

hele fundamentele vragen die voor de wetenschap interessant zijn.

Normaal gesproken wordt soja voor dit soort processen gebruikt. Voor

het milieu zou het goed zijn om ook andere planten te kunnen

gebruiken. We hebben bijvoorbeeld ook gekeken of dit proces werkt

met de plantensoort lupine, maar dat is niet het geval. We snappen

alleen nog niet waarom niet.’

‘De uitkomsten van het

onderzoek worden

trouwens gewoon

gepubliceerd in

wetenschappelijke

tijdschriften en zijn

daardoor ook beschikbaar

‘Er wordt eeneigen bijdrage

gevraagd; die wasindertijd hoger

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 8 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

voor anderen die de kennis

willen gebruiken. Wel kan er

wat vertraging in het proces

zitten. Ook bevatten die

wetenschappelijke verhalen

niet alle details. We gaan, als we een machine bouwen, bijvoorbeeld

niet vertellen waar elk schroefje precies zit. Deelnemers aan ons

project hebben dus wel degelijk voordeel. Wat mij betreft hadden

andere fabrikanten van vleesvervangers ook gewoon mee mogen

doen.’

Voordeel voor grote bedrijvenVoor kleine bedrijven is het echter lastig om mee te doen met

dergelijke grote gesubsidieerde onderzoeksprojecten. ‘Er wordt altijd

een eigen bijdrage gevraagd. Die was indertijd hoger dan onze

jaaromzet. Dat was dus geen optie,’ legt een medewerker van een

andere vleesvervangerfabriek uit. ‘En dat terwijl de meeste innovatie

juist van kleine bedrijven komt.’

Aan de publicaties die dit project oplevert, heeft hij ook niets: zijn

fabriek maakt de vergelijkbare structuren immers met een

fundamenteel andere techniek. ‘Ik zou zo graag willen dat

universiteiten zich echt met fundamenteel onderzoek bezig houden,’

zegt hij. ‘Ik vind dat je grote bedrijven überhaupt niet moet steunen.’

‘Als je groot bent, kun je wel voor jezelf zorgen,’ zegt een ander.

De Gooijer van de Topsector Agri & Food erkent dat het voor kleine

bedrijven soms lastig was om mee te dingen voor subsidie. ‘En wij

vinden die groep wel heel belangrijk voor de verdere ontwikkeling. Wij

hebben er juist daarom veel aan gedaan om ook regelingen voor

kleinere ondernemingen op te zetten. Dat is een tijdje gelukt in een

innovatieve regeling, die erg succesvol was — zo succesvol dat het nu

breder uitgerold is, zodat wij hem niet meer zelf in beheer hebben. Dit

is de : een speciale mkb-subsidie voor samenwerkend onderzoek

dan onzejaaromzet’

MIT +

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 9 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

of ontwikkeling. Ook zijn er verschillende regionale en Europese

subsidies.’

‘Mkb-ondernemers met een goed idee kunnen zeker bij ons

aankloppen voor meer informatie,’ zegt De Gooijer. ‘Als mkb-bedrijven

mee willen doen met een publiek-privaat project, krijgen ze daarnaast

ook voorrang: we geven op elk onderdeel een bonuspunt in de

projectaanvraag. Als zij een perfect onderzoeksvoorstel inleveren,

kunnen ze dus in plaats van een 10 een 12 halen.’

LangetermijndenkenUiteindelijk vindt De Gooijer dat er voldoende mogelijkheden voor

mkb-ondernemers zijn: ‘Het was van voor onze tijd, maar ook de

vleesvervangers van Ojah zijn op de machines van Wageningen U&R

ontwikkeld. Wij hebben op dit moment 225 projecten voor publiek-

private samenwerking lopen, en dat is nog zonder MIT. Daar zijn 400

"Er is altijd geldvoor iets wat in de

verre toekomstligt. Maar daarmaken we het

verschil nú nietmee"

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 10 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

bedrijven bij betrokken; de helft daarvan is mkb.’

Die score klinkt prachtig, ware het niet dat 99 procent van de bedrijven

uit mkb-bedrijven bestaat.En de Gooijer vindt het ook weer geen goed

idee om veel meer subsidie naar het mkb te laten stromen: ‘Het gaat

om de echt verre toekomst. Grote bedrijven zijn vaak beter in

langetermijndenken. Het is niet voor niets dat het werken met

verschillende scenario’s – cruciaal bij langetermijndenken omdat de

toekomst niet te voorspellen is – bij het grote Shell vandaan komt.

Mkb’ers zijn daarentegen veel beter in snel schakelen en iets vlot op

de markt te zetten. Daarom is het zo belangrijk om beide bij een

project betrokken te hebben.’

Wat De Gooijer betreft, kunnen andere kleine bedrijven in principe

nog aanhaken bij het nieuwe project voor vleesvervangers — ‘maar

niet meer over vier jaar, dat zou free riding zijn.’ Het lijkt hem een goed

plan als meer bedrijven meedoen: ‘De huidige vleesvervangers zijn

leuk voor nu, maar de technologie waar aan gewerkt wordt, is veel

beter voor het milieu.’

Volgens Willemsen van brancheorganisatie Het Planeet is het juist

verkeerd om op zo veel van dit soort grote onderzoeksprojecten te

verwachten: ‘Er is altijd veel geld voor iets wat in de verre toekomst

ligt. Maar daar maken we het verschil nú niet mee. De vleesvervangers

van nu zijn al vijf keer milieuvriendelijker dan vlees. Natuurlijk

kunnen we dat nog iets verbeteren qua energieverbruik, maar het

werkelijke probleem is dat consumenten ze nog zo weinig gebruiken.

Voor het milieu zou het veel meer impact hebben als we onderzochten

hoe we dát kunnen veranderen. Dat er geld is voor dit soort projecten

is prima, maar de balans is zoek. Het wordt tijd voor subsidie om echte

maatschappelijke impact mogelijk te maken.’

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 11 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

WAGENINGEN UNIVERSITY & RESEARCH NEPVLEES

VEGETARISCHE SLAGER

G E R E L AT E E R D E A R T I K E L E N

O V E R D E A U T E U R

Stijn van Gils

Gevolgd door 138 leden

Voedsel wordt verbouwd in

een veranderende wereld vol

belangen. Ik wil weten wat dit

betekent voor ons eten van nu

en straks.

L E E S M E E R

VOLG DEZE AUTEUR

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 12 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

1 9 O K T O B E R 0 6 : 0 0

Bier is gezond, zegt dewetenschap (ingefluisterddoor Heineken)

7 N O V E M B E R 2 0 1 6 0 6 : 3 0

Chinese belastingbetalerhelpt Wageningen metaardappel waar je niet dik vanwordt

1 5 O K T O B E R 2 0 1 6 0 8 : 0 0

Wageningen wordt eenverlengstuk van devoedingsindustrie

R E A C T I E S2 0

PLAATS REACTIE

wouter de heij

F I L T E R +2

8

-1

0

0

7

+1

5

' 10 november 08:11

Wat het laatste betreft, over de consumenten: meertransparantie zou helpen. Juist mens- endieronvriendelijke producten als zodanig benoemen.

Matthijs2 3

REAGEREN (

0

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 13 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

' 10 november 09:38

Hoe staat het eigenlijk met de meelwormen?Worden die al toegepast?

Edward 2 1

REAGEREN (

' 10 november 09:46

Ik vind al dit soort initiatieven voorbarig, als je bedenktdat we

1 minder vlees zouden kunnen gaan eten en dus dooreen kleinere en gezondere veestapel cqlandbouwsector een minder zware aanslag op onsmilieu doet. Elke dag vlees is glad niet nodig en zelfsniet zo gezond.

2 als je je bedenkt hoeveel vlees/vis nu niet benutwordt, bv ganzen en ander wild, insecten, rivierkreeftjesin Amsterdamse grachten, prima vis uit de Noordzeewaar nu onvoldoende belangstelling is (schol, wijting,poon).

Uiteindelijk blijven de vegetariërs dan over, maar vraagis of die allemaal behoefte hebben aan vegetarische'bijna echte' biefstukken.

PeterUU 5

REAGEREN (

2' 10 november 12:21

Bedankt voor dit artikel dat treffend laat zien waaromtopsectorenbeleid een ondoelmatige besteding is vancolleciteve middelen. Het is stuen aan het Nederlandsegrootbedrijf. Innovatie is de noemer om onder hetverbod op staatssteun uit te komen. Daarmee hebbende subsidies verder weinig te maken. Zoek op

Theodoor

0

+2

+2

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 14 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

topsectorenbeleid en je struikelt over analyses waaromdit dom beleid is. Zelfs Economische zaken zelf plaatst vraagtekens bij hetbeleid.Onbegrijpelijk dat nieuwe regering hettopsectorenbeleid voortzet.

REAGEREN (

' 10 november 12:21

Wie wel eens door Nederland rijdt ziet dat er genoegruimte is voor landbouw en veeteelt, al dat prachtigegras ( dat wij niet kunnen eten) groeit vanwege de zonwordt door het vee tot gezond en heerlijk vleesgevormd dus eigenlijk draaien we al op zonne-energie,al jaren lang, net zoals de carnivoren in de natuur datdoen!

Bob Fleumer 3

REAGEREN (

Bob Fleumer ' 10 november 13:43

Ik gok dat als we onze veestapel met alleen gras enhooi van eigen bodem moeten voeden en niet meto.a. soja waarvoor oerwouden worden gekapt, wede veestapel zouden moeten terugbrengen tot 10%.

MaartenH 8

)

REAGEREN (

MaartenH ' 10 november 14:44

landbouw en veeteelt gaan samen met flinkeCO2 uitstoot, verarming en vervuiling van degrond, verlies aan biodiversiteit etc etc etc.Daarbij produceert de nederlandseslachtindustrie voor de export, waarvan je hetnut ook wel kan afvragen in deze tijden.

Matthijs2 3

)

0

+2

+2

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 15 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

Ruimte is niet echt het probleem dat hieraangekaart wordt.

REAGEREN (

MaartenH ' 11 november 09:02

Stel je eens voor dat we 50% van het landbouwareaal omzetten in natuurgebied! Dat zouNederland weer echt een stuk mooier maken. Inhet Groene hart van Holland opnieuw groteveengebieden, een prima remedie tegen debodemdaling en het legt bakken CO2 vast.Hoeven we het niet fabrieksmatig in de grond teproppen.

De biodiversiteit in het westelijk havengebied inAmsterdam is hoger dan die op de weilandenen akkers van een boerenbedrijf. Al dat mooiegroene landbouwgras is voor de natuur net zoaantrekkelijk als een grindbak ik de Sahara.

JoostdeV 1

)

REAGEREN (

JoostdeV ' 12 november 23:28

Hans 127

) 0

' 10 november 16:07

Martin van den Heuvel 1 +1

Martin van den Heuvel 1 ' 11 november 09:18

beste Martin, je slaat de spijker op de kop! Vlees vervangers zijn nog steeds erg duur per100gram, en dat helpt dus helemaal niet in deacceptatie. De milieu-effecten zijn evident; waaromdan geen subsidie op acceptatie om het volume teverhogen en de kostprijs naar beneden te krijgen!?

Mike de Leeuw

)

+2

+2

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 16 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

En zoals al vaak opgemerkt en aangetoond, isgezond en bewust eten gewoon te duur voor delagere inkomens...

Mike de Leeuw

REAGEREN (

' Bewerkt 10 november 17:02

Mooie afsluiter van het artikel! Inderdaad hoeveranderen we het consumptiegedrag van debevolking? De supermarkten liggen op dit moment alvol met een grote variatie aan vleesvervangers. Dit isblijkbaar niet voldoende om voor een verschuiving vande consumptie van dierlijke naar plantaardige eiwittente zorgen. Ik verwacht dat dit niet zal veranderenwanneer er een burger in het schap erbij komt die netiets meer op vlees lijkt. Ik ben van mening dat er geïnvesteerd moet worden inbewustwording. Mensen hebben duidelijke redenennodig om hun dagelijkse eetpatronen te veranderen.Niet alleen bewustwording over de effecten van hetconsumeren van dierlijke eiwitten op onze aarde, maarook over de overconsumptie van eiwitten die op ditmoment gaande is. In veel kringen heerst nog deopvatting dat je zonder vlees niet genoeg eiwittenbinnen krijgt. Bij een plantaardig dieet krijg je echter almeer dan genoeg eiwitten binnen. Het zal nog een lange weg zijn, maar op naar vegetariërals de norm!

Madelon. 1

REAGEREN (

Madelon. ' 10 november 17:54

De meeste krachtsporters zullen omnivoren blijvenwant die weten heel erg goed dat vlees in hun dieetheel erg belangrijk is. Voor de gemiddeldekantoorslaaf maakt het idd niet zoveel uit.Maar het is grotendeels gewoonte en waarschijnlijk

Marla Singer 5

)

0

+1

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 17 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

dat het grote publiek niet goed weet om met diemogelijke veranderingen om te gaan.

Waar ik over viel was de opmerking om medicijnenaan het voedsel toe te voegen. Dat geeft al hetonbegrip aan dat voedsel an sich al een medicijn is.Daar hoef je geen oud kruidenvrouwtje voor te zijnmaar als je naar de Aziatische geneeskunst kijkt danis dit al lang en breed aangetoond. Wat dat betreftloopt de westerse geneeskunst hier achteraanomdat ze hier met mondjesmaat onderzoek naardoet. Maar als het niet te patenteren valt is deanimositeit snel verdwenen.

REAGEREN (

Madelon. ' 11 november 09:22

In navolging van jouw en Martin's reactie hierboven:- subsidieer vleesvervangers en groenten naar hunmilieuwinst en nop weg naar schaalvergroting ineen uitgebalanceerd dieet, - en belast vlees idem dito op basis van het milieu-effect.Op naar een gebalanceerd huishoudboekje voor ditkabinet

Mike de Leeuw

)

REAGEREN (

Madelon. ' 11 november 09:22

In navolging van jouw en Martin's reactie hierboven:- subsidieer vleesvervangers en groenten naar hunmilieuwinst en nop weg naar schaalvergroting ineen uitgebalanceerd dieet, - en belast vlees idem dito op basis van het milieu-effect.Op naar een gebalanceerd huishoudboekje voor ditkabinet

Mike de Leeuw

)

REAGEREN (

+2

0

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 18 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

' 11 november 08:48

Verander je denken, verander je eetgewoonten.

Corrie 6

REAGEREN (

' 11 november 10:10

Goed stuk, dank. En het geldt naar mijn ervaring vooralle topsectoren. MKB wordt door universiteiten nietgewaardeerd, men lonkt veel liever naar 'de grotejongens'. Idem overheid, die de MKB ('haar banen eninnovatiemotor') opzadelt met nog meer goedbetaaldemensen die wel even voor jou zullen factureren,incasseren, risicovolle leningen lospeuteren,abonnementen afsluiten, en niet te vergeten subsidiesvoor je regelen(https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2016/11/18/extra-aanbod-van-financiering-voor-banenmotor-mkb). Alsofwe niets anders te doen hebben dan datparasietenleger buiten de deur te houden.

Tedje van Asseldonk, IEZ 5

REAGEREN (

' 11 november 14:40

De vleesvervangers van nu zijn al vijf keermilieuvriendelijker dan vlees. Natuurlijk kunnen wedat nog iets verbeteren qua energieverbruik, maarhet werkelijke probleem is dat consumenten ze nogzo weinig gebruiken.

Veel vleesvervangers bevatten nu nog ei en / of zuivel.Ook die van de Vegetarische Slager. Het onderzoek naarvlees op basis van soja is 100% plantaardig. Dit houdt indat voor de productie van veel van de huidigevleesvervangers nog steeds veel CO2 wordt uitgestotenen veel water wordt gebruikt. Het is al een stuk beter

Elmar Otter 3

0

+1

+1

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 19 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

dan vlees, maar het kan nog veel beter. Onderzoekhierna blijft dan ook nodig.

Ik ben het wel eens dat consumenten die productenveel meer moeten gaan gebruiken en dat daarna ookveel onderzoek nodig is.

Wat de subsidies betreft. Dat is een veel brederprobleem. Dat zie je ook bij techbedrijven zoals Apple.Veel onderdelen van de iPhone zijn bijvoorbeeldontwikkeld door Defensie en de NASA. Die productenzijn dus publiek ontwikkeld en worden nu privaatuitgebaat. Wellicht is het een idee dat de patenten vandergelijke ontwikkelingen eigendom worden van deoverheid en dat die deze in licentie geeft aan bedrijven.Dan vloeit de opbrengst / winst van de ontwikkelingweer terug naar de overheid en de bevolking.

REAGEREN (

' Bewerkt 11 november 18:54

Ook ik viel over de opmerking om medicijnen aan hetvoedsel toe te voegen (los nog van de eveneens altijdzogenaamde 'ongevaarlijke' E-nrs). Bij een Chinesemaaltijd met een beetje teveel VE-tsin (= eenMononatriumglutamaat) kun je snel op de SEH van hetziekenhuis belanden omdat dit een hoge bloeddruk kangeven met als gevolg verlies van bewustzijn doorhartritme-stoornissen e.d. Bovendien zijn er veelmensen met een auto-immuunziekte zoals bijv. MS dieabsoluut geen soja kunnen verdragen. Belangrijk indeze is dat hier voortdurend (onafhankelijk) adequaatToezicht op dient te worden gehouden.

Esmée Denise

REAGEREN (

' 14 november 19:15

Misschien ben ik niet slim genoeg om het nut te

Bart 5

+1

+2

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 20 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1

P L A T F O R M V O O R O N D E R Z O E K S J O U R N A L I S T I E K

snappen van dit onderzoek, maar wat bij mij opkomt ishet volgende: Ze passen de structuur van soja zo aandat het op een biefstuk lijkt. En aangezien we allemaalgraag biefstuk eten stappen we dan massaal over op denepbiefstuk van soja? Ik snap dat niet helemaal, maarbegrijp dat het doel is om uiteindelijk meer plantaardigeten. Kunnen al die wetenschappers zich daar niet oprichten ipv het omtoveren van plantaardig voedsel naarnepvlees? Waar zit de winst van dat proces?

REAGEREN (

" ! #

Op de hoogte blijven van ons belangrijkste nieuws? Meld je aan voorde nieuwsbrief:

AANMELDEN

OVER FTM VOORWAARDEN VEELGESTELDE VRAGEN WERKEN BIJ FTM

TIP DE REDACTIE

DONEER ZAKELIJK ABONNEMENT GEEF FTM CADEAU

Website door: Hosting door:

26-11-17 13(51Subsidie voor nepvlees: investering in de toekomst of verkapte staatssteun? - FTM

Pagina 21 van 21https://www.ftm.nl/artikelen/subsidie-voor-nepvlees-investering-in-de-toekomst-of-verkapte-staatssteun?share=1