STRESSPREVENTIE

2

Inhoudsopgave STRESSPREVENTIE .........................................................................................................................1 INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................2 WAT IS STRESS ................................................................................................................................4 SIGNALEN VAN STRESS ................................................................................................................ 10 OORZAKEN VAN STRESS .............................................................................................................. 11 STRESS REDUCEREN .................................................................................................................... 14

3

Inleiding Er zijn talloze factoren in een organisatie die ervoor kunnen zorgen dat de belasting van de werksituatie te groot is, zoals de organisatie van het werk, onduidelijkheid over de werkzaamheden, te grote verantwoordelijkheid, tijdsdruk, werkonzekerheid, onvoldoende communicatie, een slechte sfeer op de afdeling, een moeizame relatie met de leidinggevende. Deze factoren kunnen leiden tot werkstress. De praktijk van stressmanagement wordt vaak gekarakteriseerd door een individugerichte aanpak: individuele medewerkers worden getraind om stress beter te hanteren. In toenemende mate wordt echter het belang erkend van een preventieve, systematische en stapsgewijze aanpak van stressproblemen binnen de organisatie. Leidinggevenden spelen hierin een belangrijke rol. Leidinggevenden hebben de belangrijke taak bij hun medewerkers spanningen tijdig te signaleren en bespreekbaar te maken. Door stress bespreekbaar te maken kan het voor de leidinggevende duidelijk worden of en zo ja welke structurele maatregelen binnen de organisatie nodig zijn om werkstress te voorkomen. Tevens kan de leidinggevende inschatten of er daarnaast individuele aandacht en begeleiding nodig is voor de betrokken werknemer(s). Ook is bekend dat bij alledaagse stressproblematiek, sociale ondersteuning in het werk een belangrijke rol kan spelen bij het al dan niet ontstaan van werkstress. Met name bij een hoge taakbelasting is ondersteuning van de leidinggevende en collega’s van belang. Deze ondersteuning stelt werknemers in staat problemen met anderen te delen en maakt het oplossen en omgaan met problemen vaak gemakkelijker. Het geeft werknemers het gevoel er niet alleen voor te staan. Daarnaast is het van belang in een organisatie of afdeling systematisch te inventariseren waar zich welzijnsrisico’s bevinden en maatregelen te treffen om deze stapsgewijs en systematisch aan te pakken.

4

Wat is stress In het algemeen komt stress vaak voor in situaties die veranderingen veroorzaken voor mensen. Vooral wanneer mensen zich aan die veranderingen dienen aan te passen. Wanneer mensen worden geconfronteerd met een gebeurtenis of een reeks van gebeurtenissen stellen ze zichzelf vragen als: 'Lukt me dat?' of 'Kan ik dat wel aan?' of 'Wat staat me te wachten?’ of ‘Wat moet ik nu?' of 'Zal ik niet afgaan?’ Zullen ze me wel zien zitten?' Vragen die allemaal op de een of andere manier duiden op een verstoring van het op dat moment aanwezige innerlijke evenwicht. Er ontstaat dan spanning die stress wordt genoemd. De oorzaak van die spanning wordt 'stressor' genoemd. Bijvoorbeeld een nieuwe klus op uw werk waarvan u op het eerste gezicht niet weet hoe u die moet aanpakken. Dergelijke situaties doen zich dagelijks voor en zijn niet te vermijden. Dus ook stress is alledaags en hoort erbij. Sterker nog: de op deze wijze opgeroepen stress stimuleert normaal gesproken een lichamelijke gesteldheid waardoor we extra goed toegerust zijn om adequaat te reageren op situaties. Zo is aangetoond dat door stress bepaalde lichaamsfuncties worden geactiveerd via hormoonproduktie. Hierdoor zijn we in staat om alerter en geconcentreerder te reageren. Er bestaat dan ook een verschil tussen gezonde, gewone stress en ongezonde stress. Men spreekt van ongezonde stress als er een langdurige verstoring optreedt van het evenwicht tussen de draagkracht (dat wat iemand aankan) en de draaglast (de belasting waar iemand mee te maken krijgt).

Stress, prestatie en herstel Stress is nodig voor het leveren van prestaties. Er is echter een maximale hoeveelheid stress die goed is. Prestaties gaan afnemen als stress nog verder oploopt. De prestatie is het beste bij een gemiddeld stressniveau. We spreken dan van een optimaal stressniveau. In de volgende figuur is dit weergegeven:

5

Figuur 1 Het verband tussen stress- en prestatieniveau Figuur 1 is niet voor iedereen hetzelfde. Sommige mensen hebben in verhouding veel stress nodig voor goede prestaties of kunnen veel stress aan. Anderen leveren bij een laag stressniveau hun beste prestatie. Deze individuele verschillen hebben te maken met iemands persoonlijkheid (ervaringen, vaardigheden, behoeften) en met iemands conditie (erfelijkheid, geslacht, gezondheid). Ook kunnen mensen het ene moment meer stress verdragen dan het andere. Mensen zoeken altijd naar een evenwicht: tussen de hoeveelheid stress die wordt ervaren (draaglast) en de hoeveelheid stress die men aankan (draagkracht). Dan functioneren mensen het beste. Wat gebeurt er in het lichaam? Iedereen heeft te maken met stress. Zonder stressreactie zouden we ons niet goed kunnen handhaven of zelfs niet kunnen overleven. Een paar (stress)voorbeelden: • rijdend in het verkeer ziet u ineens van links een auto op u afkomen die geen voorrang verleent; • de telefoon gaat terwijl u al een hele avond zit te wachten op uw partner die 'maar even' weg zou

blijven; • u ziet uw baby van negen maanden zijn evenwicht verliezen en achterover vallen op de houten

vloer. Bij bovengenoemde situaties komt ogenblikkelijk in uw lichaam een stressreactie op gang.

6

De stressreactie Een stressreactie ontstaat door prikkeling van een deel van de hersenen en de daarop volgende activatie van een gedeelte van het centrale zenuwstelsel. Daardoor worden bepaalde hormonen afgescheiden. Door de produktie van de hormonen wordt de bloeddruk verhoogd en neemt de hartslag toe, de longblaasjes verwijden zich, evenals de bloedvaten naar de hersenen, de (skelet)spieren en de kransslagader. De bloedvaten naar de huid, nieren en spijsverteringsorganen vernauwen zich en de spijsvertering wordt grotendeels stopgezet. Aldus ontstaat er een verhoogde toestroming van zuurstofrijk bloed naar de spieren, het hart en de hersenen. Tevens zet adrenaline de lever aan tot een verhoogde produktie van glucose als brandstof voor spier- en zenuwcellen, en suiker- en vetreserves worden aangesproken als extra energievoorraad voor de spieren. Bovendien wordt de stollingsfactor van het bloed verhoogd zodat eventuele verwondingen niet leiden tot overmatig bloedverlies en sneller kunnen genezen. Al deze fysiologische activiteiten uiten zich onder meer door verwijde pupillen, een samengeknepen keel, gespannen spieren (van bijvoorbeeld nek en schouders), een oppervlakkige en snelle ademhaling, een droge mond, een bonzend hart, koude en zwetende handen. Natuurlijk verloopt de stressreactie niet altijd op precies dezelfde manier. Zo kan de bloeddruk bijvoorbeeld slechts een beetje omhoog gaan, maar ook flink stijgen. Bij de ene mens wordt een beetje adrenaline door het lichaam geproduceerd en bij de andere weer veel. Ook kan de hartslag gedurende langere of kortere tijd hoog blijven. Kortom: de stressreactie kan variëren in intensiteit en duur. Door de stressreactie wordt het lichaam in staat gesteld de energiebronnen zo snel mogelijk te mobiliseren en te gebruiken om te vechten of te vluchten. Daarom wordt deze reactie ook wel de vecht- en vluchtreactie genoemd. De stressreactie is een gezonde, noodzakelijke en functionele reactie. De stressreactie stelt ons in staat te reageren op - en ons aan te passen aan - veranderde of veranderende omstandigheden. Wat is chronische stress? Wanneer iemand langdurig mentaal overbelast wordt kan een chronisch stress syndroom ontstaan. Hoe komt dit? Ieder mens heeft een eigen prestatie/energie verhouding. Dat wil zeggen dat men bij een bepaalde hoeveelheid energie een bepaalde prestatie kan maken. Deze verhouding heeft een maximum. (figuur 2)

7

figuur 2 Verhouding prestatie/energie Wanneer men meer wil presteren dan dit maximum dan heeft men daar naar verhouding veel meer energie (door extra inspanning) voor nodig. Dit wordt wel de ”wet van de verminderde meeropbrengst” genoemd. U kent dit wel van bijvoorbeeld het benzinegebruik bij auto’s: 100 km per uur rijden kost naar verhouding de minste benzine. Bij 120 km per uur neemt het benzine gebruik met 30% toe.

Figuur 3 Wet op de verminderde meeropbrengst Dus om meer te presteren dan uw maximum heeft u naar verhouding meer energie nodig en ook meer hersteltijd. Energie krijgt u door het hormoon adrenaline aan te maken. Dit hormoon veroorzaakt in hoge dosering een fysiek stressgevoel. Door te rusten verdwijnt de adrenaline weer uit uw bloed. Wanneer u overbelast bent en moe wordt kunt u minder goed presteren. Om toch het oude prestatieniveau te kunnen halen heeft u extra energie nodig en zult u extra inspanning moeten verrichten. Dit krijgt u voor elkaar door weer meer adrenaline aan te maken. Dat kost u weer extra energie en uiteindelijk put het u uit en komt u van de regen in de drop. Zo raakt u steeds meer uitgeput en de adrenalinespiegel stijgt en blijft hoog staan.

8

Wanneer u na een drukke dag of week voldoende uitrust is er niets aan de hand. Bij rust daalt de adrenaline spiegel. Wanneer u niet voldoende uitrust blijft de adrenaline-spiegel echter hoog. Dan wordt de adrenaline thermostaat als het ware hoger gezet. Het gevolg is dat u steeds meer uitgeput raakt. Vervolgens gaat uw lichaam ter compensatie steeds meer adrenaline aanmaken. Zo wordt het ene gat met het andere gedicht. Uiteindelijk zal de adrenaline-spiegel niet meer onder een bepaald minimum dalen. (figuur 4) Adrenaline uitscheidingscurve

Figuur 4 Adrenaline - uitscheidingscurve Als een stresssituatie op het werk te lang duurt kan men op den duur zogenaamd overspannen of burn-out (opgebrand) raken. Overspanning Onder overspanning verstaan we een beeld dat ontstaat als iemand niet in staat is om met de stress om te gaan. Kenmerkende uitspraken zijn: “ik kan het niet meer aan”, “ik kan er niet meer tegenop”, “ik ben de moeilijkheden niet meer de baas”, “ik ben de greep op de problemen kwijt”. Er bestaan klachten zoals in … beschreven. Deze klachten verminderen niet bij ontspannen of slapen. Daarnaast is het sociale functioneren verstoord: Men voelt zich niet meer in staat om bepaalde taken naar behoren te volbrengen. Overspanning ontstaat na een relatief korte periode van overbelasting (< half jaar). Burnout Burnout betekent letterlijk “opgebrand” zijn en is een vorm van overspanning die met name voorkomt in contactuele beroepen. Centraal staat een ernstige vermoeidheid, in combinatie met een afstandelijke houding (o.a. niet goed meer kunnen inleven in anderen, minder betrokken voelen) cynisme (o.a. twijfelen aan het nut van het werk) en afgenomen professionaliteit (o.a. problemen niet adequaat kunnen oplossen, werk minder goed uitvoeren). Burnout is het gevolg van een jarenlang durend proces van overbelasting

9

Een verhoogd risico op overspanning en burnout komt vooral voor bij mensen die de volgende gedragspatronen vertonen: q Neiging tot perfectionisme q Bij alles wat ze doen hard werken q Plichtsgetrouw q Toegewijde idealisten q Ambitieus q Behoefte zichzelf te bewijzen q Doelgericht q Moeite met nee-zeggen q Kennen hun grenzen onvoldoende q Doen meer dan ze aankunnen q Doen meer dan ze zouden moeten doen q Moeite met delegeren van taken q Offeren zichzelf op Het proces van opgebrand raken verloopt in fasen. Kenmerkend voor de eerste fase is dat mensen veel te optimistisch zijn en irreële of te hoge verwachtingen hebben ten aanzien van het werk en de organisatie. Men begint te enthousiast aan een nieuwe baan of opdracht, werkt hard eraan en is vol zelfvertrouwen. Het werk wordt gezien als een uitdaging. Als deze fase goed zou verlopen wordt men na een aantal teleurstellingen realistischer. Men past dan de oorspronkelijke idealen en verwachtingen aan aan de realiteit. Mensen die een burn-out ontwikkelen passen zich echter niet aan en raken uiteindelijk opgebrand.

10

Signalen van stress Bij het chronisch stress syndroom komen signalen van stress voor op: - cognitief niveau - gedragsniveau - emotioneel niveau - lichamelijk niveau Cognitief niveau: moeite met concentreren, geen twee dingen tegelijkertijd kunnen doen, er moeite mee hebben om dingen te volgen die niet echt de focus van de aandacht hebben. Men vindt het dan moeilijk om bijvoorbeeld de rode draad in hun activiteiten vast te kunnen houden. Men kan ook moeilijk onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken. Men piekert en maalt veel. Gedragsniveau: te veel eten, toename alcoholgebruik, toename medicijngebruik, meer gaan roken, druk gedrag vertonen. Emotioneel niveau: opgejaagd voelen, somber, snel geïrriteerd, rusteloos, moe, nergens zin in hebben. Lichamelijk niveau: hoofdpijn, buikpijn, spierpijn, pijn in de rug, trillende handen, duizeligheid, slapeloosheid, hoge bloeddruk, lichamelijke vermoeidheid, hartkloppingen, maag- en darm-stoornissen, afweersysteem raakt aangetast, sneller griep en infecties.

11

Oorzaken van stress In deze paragraaf wordt een aantal oorzaken van stress besproken. Deze oorzaken zijn te herleiden tot vier hoofdoorzaken: 1. Ingrijpende levensgebeurtenissen 2. Dagelijkse stress-situaties 3. Persoonlijkheid en persoonlijkheidskenmerken 4. Stress in het werk 1. Ingrijpende levensgebeurtenissen Er zijn gebeurtenissen die het leven van iemand helemaal kunnen veranderen en die aanpassingen vereisen. Bijvoorbeeld: overlijden van een partner, echtscheiding, gevangenisstraf, persoonlijk ongeluk/ziekte, ontslag, huwelijk, pensionering, ziekte van een gezinslid, zwangerschap, seksuele problemen, gezinsuitbreiding, verhuizing, verandering van werk, problemen met de kinderen, financiele zorgen, e.d. Er zijn grote verschillen in de manier waarop mensen reageren op gebeurtenissen. Een verhuizing bijvoorbeeld is voor de één een ingrijpende, tot veel stress leidende situatie en voor de ander een leuke verandering in zijn leven. 2. Dagelijkse stress-situaties Er zijn altijd wel kleine frustraties, irritaties en spanningen. Het zijn meestal voorvallen en gebeurtenissen die op zichzelf onschuldig zijn, waaraan we weinig of niets kunnen doen en waarover we meestal geen controle hebben. Doordat zulke gebeurtenissen zich opstapelen en zich op een ongelegen moment opeens voordoen, kunnen ze irritatie en stress met zich meebrengen. Bijvoorbeeld: u staat in een file en u hebt een belangrijke vergadering Er zijn belangrijke stukken kwijt Bij telefonische inlichtingen krijgt u te horen “er zijn nog 12 wachtenden voor u” Het computernetwerk valt uit 3. Persoonlijkheid en persoonskenmerken Het maakt wel wat uit of iemand gevoelig is voor druk van buitenaf of niet. Sommige mensen kunnen wat dat betreft veel meer aan dan anderen; zij hebben geen spanningen, hebben weinig slaap nodig en maken altijd een vitale indruk. Het lijkt erop of zij de grootste moeilijkheden zonder problemen aankunnen. Anderen daarentegen zijn tegen de kleinste spanningen nog niet opgewassen. Zij zijn overgevoelig voor stress. Een voorbeeld van een stressgevoelig persoon is een perfectionist, die zich voor alles sterk verantwoordelijk voelt, die moeilijk kan delegeren, weinig souplesse toont, alles van de zorgelijke kant bekijkt, moeilijk beslissingen neemt, afhankelijk is van het oordeel van anderen. De steun van anderen kan een belangrijk tegenwicht vormen voor stressgevoelige personen. Iemand die veel steun krijgt van zijn omgeving kan aan meer problemen het hoofd bieden. Deze ondersteuning kan de vorm hebben van: - Daadwerkelijke hulp (instrumenteel) - Begrip, een luisterend oor (emotioneel) - Adviezen (informatief) - Feedback (gericht op prestatie)

12

4. Stress op het werk Mogelijke oorzaken van werkstress kunnen chronisch belastende omstandigheden zijn. Het gaat hierbij om aspecten van het werk, die steeds aanwezig zijn en als het ware bij het werk lijken te horen. Die aspecten kunnen te maken hebben met: - arbeidsinhoud (wat, hoe moet het gebueren) - arbeidsomstandigheden (werkplek) - arbeidsvoorwaarden (salaris, werktijden) - arbeidsverhoudingen (inspraak, relaties) - ingrijpende veranderingen Stress voor uw medewerkers kan optreden als gevolg van ingrijpende veranderingen in de werksituatie. Vaak heeft men op deze veranderingen geen invloed. Ze worden “aangedaan” door anderen van wie men afhankelijk is: het management, de overheid, ontwikkelingen op de markt. Voorbeelden zijn fusie/overname, gedwongen ontslagen, reorganisatie, verandering in de te leveren dienst/product. Het volgende schema geeft een overzicht van de overige aspecten:

Arbeidsinhoud q Sleur q Onevenredige verdeling van het werk q Teveel werk, te hoog tempo q Te moeilijk werk q Te weinig werk q Te eenvoudig werk q Teveel hetzelfde werk q Veel herhalende bewegingen in werk q Te veel afwisseling in het werk q Te veel verantwoordelijkheid q Te weinig verantwoordelijkheid q Gevaarlijk werk q Tegenstrijdige taakeisen en rolconflict q Onduidelijke taakeisen en

rolonduidelijkheid q Te weinig regelmogelijkheden (te weinig

zelf kunnen bepalen wat en hoe je het werk doet)

q Emotioneel te belastend

Arbeidsverhoudingen

q Slechte onderlinge relaties q Onvoldoende sociale steun van collega’s q Onvoldoende sociale steun van de direct

leidinggevende q Stijl van leidinggeven q Overbelast direct leidinggevende q Te weinig zeggenschap q Ongewenste intimiteiten q Discriminatie q Slecht functionerende bottum-up/top-down

informatiekanalen q Onduidelijke hiërarchische lijnen q Te snelle veranderingen binnen functies,

afdelingen of de organisatie q Onvoldoende feedback over arbeidsprestaties q Verwaarlozing van afdelingen en functies q Cultuur waar alles “gisteren” klaar had

moeten zijn

13

Arbeidsomstandigheden

q Lawaai/ trillingen q Verlichting q Temperatuur, vochtigheid en

luchtvochtigheid q Werkhouding q Zwaar werk q Gevaarlijke situaties q Ontbreken van hulpmiddelen q Onvoldoende voorbereiding bij invoering

van automatisering q Gebruik computer en software q Huisvesting

Arbeidsvoorwaarden q Werk- en rusttijdenregeling q Lage beloning q Te weinig loopbaanmogelijkheden q Te weinig mobiliteitsmogelijkheden q Te weinig opleidingsfaciliteiten q Te weinig mogelijkheden om jezelf te

ontwikkelen in je werk q Contractvorm q Werkzekerheid

14

Stress reduceren In de vorige hoofdstukken is veel uitgelegd over de oorzaken van stress. Daarin ligt dus impliciet ook een deel van de oplossing om te zorgen dat u gezond en vitaal blijft. Het gaat daarbij niet alleen om het element stress, om gezond en vitaal te blijven. Ook voeding en beweging spelen daarbij een rol. Het is daarbij van belang dat de elementen beweging, voeding en stress met elkaar in balans zijn, zoals in het onderstaande figuur.

6

Evenwicht

voeding

beweging

stress

Alleen dan is de driehoek in het midden te zien. Deze driehoek staat voor gezondheid en vitaliteit. Helaas is bovengenoemd evenwicht bij veel mensen niet optimaal en zijn zij minder gezond en vitaal dan mogelijk is. De elementen zijn dan in dysbalans, waardoor de driehoek van gezondheid en vitaliteit niet zichtbaar, teams en bedrijven. Stressreductie dient zich dan ook te richten op alle drie de elementen: - stress - beweging - voeding Stressreductie doormiddel van hartcoherentie Een methode om stress te reduceren en beter met stress te leren omgaan is Hartcoherentie. Bij hartcoherentie vormt het hart de basis. Het fysieke hart welteverstaan. Ons hart is cruciaal voor ons functioneren, onze gezondheid en het gevoel van welbevinden. Het hartritme is het beginpunt van informatie die van ons brein naar het lichaam gaat, en wordt in hoge mate beïnvloed door gevoelens en emoties. De mens is in staat zijn hartritme te beïnvloeden, en daarmee ook zijn gezondheid en mate van welbevinden. Wanneer je het hebt over hartritme komt het fenomeen 'hartritmevariatie (HRV)' aan bod. Hoe regelmatiger het hartritme varieert, des te gunstiger het effect op lichaam en geest. 'Regelmatige hartritmevariatie' wil in feite zeggen: in balans, voor het lichaam het meest optimaal. Wij noemen deze regelmatige hartritmevariatie hartcoherentie. Het hartritme is rechtstreeks van invloed op onze hersenen.

15

De hersenen sturen ons activiteitsniveau aan: het sympatische zenuwstelsel zorgt voor activiteit (het gaspedaal), het parasympatische zenuwstelsel zorgt voor rust en herstel (de rem).

Sympathisch zenuwstelsel parasymphatisch zenuwstelsel

Bij mensen met veel stress is de balans verstoord: zij geven voortdurend gas en weten de rem niet meer te vinden. Door HartRitmeVariatie te trainen wordt de balans tussen gasgeven en remmen hersteld. Verder wordt de productie van twee hormonen via de hersenen beïnvloed: DHEA en cortisol. Het hormoon DHEA zorgt voor het herstel en de opbouw van de cellen in ons lichaam, terwijl cortisol een stresshormoon is dat een stimulerende invloed heeft (zie figuur). Door de variatie in het hartritme te trainen stijgt de hoeveelheid van het 'herstel'hormoon DHEA in het lichaam en daalt de hoeveelheid cortisol.

16

Hoe kun je zorgen voor een regelmatige HartRimteVariatie? Een stressreductietraject biedt een eenvoudige methode om zelf te zorgen voor meer regelmaat.

Daarvoor kan je gebruik maken van een StressEraser©. Een klein en makkelijk mee te nemen apparaat, ter grootte van een mobiele telefoon. Op elk moment geeft het je een signaal over je hartritme. Je stopt je wijsvinger in het apparaat en je hartslag wordt opgepikt. De variatie in je hartritme zie je terug op het display.

Je kunt er voor kiezen om er ook een geluidsignaal bij te laten horen. De techniek om je hartritme te trainen, wordt uitgelegd tijdens het traject. Het gaat er daarbij ook om dat op zoveel mogelijk uiteenlopende momenten te doen, dus ook voor een belangrijke vergadering, of een ingewikkeld gesprek. Het resultaat Door met de StressEraser© je hartritme te trainen, nemen stress-symptomen aanzienlijk af en daarmee ook stressgerelateerde klachten en aandoeningen. Je prestatievermogen in het algemeen groeit, angsten nemen af, je stemming verbetert, en je denkvermogen neemt toe. Uiteindelijk zorgt dit voor een positieve, opwaartse spiraal. Het hartritme is namelijk gevoelig voor emotionele veranderingen. Wie veel stress ervaart, emotioneel niet in balans is, of last heeft van angsten, heeft een minder coherent hartritme. Wanneer je je hartritme traint, zul je de positieve effecten al snel bemerken. Het wordt bovendien makkelijker je hartritmevariatie regelmatig te houden en zo ondervind je minder negatieve gevolgen van stress in je dagelijks leven. De StressEraser© is momenteel het meest geavanceerde instrument voor de consument om hartritmevariatie te beïnvloeden!

17

Voeding:

In een goed stressreductie programma wordt aandacht besteed aan vetten!

Uit linolzuur (omega-6) en linoleenzuur (omega-3) maakt je lichaam alle vetzuren aan die je nodig hebt. Dit is een natuurlijk proces. De verhouding omega-3/6 is belangrijk voor een vlotte omzetting. Door de enorme toename van de consumptie van met name omega-6 na de tweede wereldoorlog, is de huidige verhouding in onze voeding tussen omega-3 en omega-6 ongeveer 1 : 20 geworden. Hierdoor wordt er onvoldoende DHA en EPA aangemaakt in het lichaam. DHA en EPA zijn belangrijke bouwstoffen, met name voor de hersenen. Het is dus van groot belang om minder omega-6 te gaan eten en meer omega-3! Hiermee komt verhouding meer te liggen in de buurt van 1 : 10, waardoor er meer kans is op voldoende DHA en EPA en daardoor meer bestendigheid tegen stress.

Het innemen van Omega-3 heeft een zeer positief effect op stress, emoties, angsten en de daarbij behorende klachten. Het wetenschappelijk onderzoek naar het positieve effect van Omega-3 is overweldigend. Onomstotelijk is aangetoond, dat met name de inname van EPA (een bestanddeel van Omega-3) belangrijke positieve effecten heeft op stress en stressgerelateerde klachten.

Beweging:

Beweging vormt het sluitstuk maar is minstens zo belangrijk als gezonde voeding en stressvermindering om zo vitaal mogelijk te zijn. Tijdens een stressreductietraject maak je kennis met een nieuwe manier om beweging te meten en u scoort uw eigen hoeveelheid beweging gedurende een week op een bijzonder eenvoudige wijze. Belangrijk om te weten is dat bewegen en sporten 2 verschillende zaken zijn en dat het zeker niet altijd nodig is om te sporten om gezond en vitaal te zijn of te worden.

18

Meer informatie:

U kunt contact opnemen met:

Marcel Hamers, arts Adres: Reaalhof 136

Postbus 292 8000 AG Lelystad E-mail: hamers@nuvitaal.nu Website: www.nuvitaal.nu www.lcsvitaal.nl Telefoon: 0320-239024 06-20422482 Fax: 0320-239029