Stress. Tot voor kort wist niemand wat dit betekende. Nu heeft bijna iedereen er last van.

Dit boek heeft niet als doel om de zoveelste theorie over stress op de lezer los te laten, maar

heeft wel de bedoeling kennis te laten maken met twaalf lichaamsgeoriënteerde methoden om

stress te reduceren.

Het eerste deel van dit boek bevat algemene beschouwingen over stress. In het tweede ge-

deelte worden mogelijke technieken beschreven om stress voor kinderen en volwassenen te

voorkomen of te verminderen en om de lezer te helpen een juiste balans te vinden in het leven.

Naast de defi nitie van elke techniek, de achtergronden en de indicaties worden de methoden

samen met praktische richtlijnen beschreven. Er wordt ook aandacht besteed aan de weten-

schappelijke waarde van elke techniek. Daarnaast wordt er bij elke methode verwezen naar

mogelijke boeken, opleidingen, websites of DVD’s die nog dieper op de techniek ingaan.

Dit boek is bedoeld voor iedereen die stress ervaart. Voor kinesitherapeuten, psychologen,

psychomotorische therapeuten, artsen, leraars of pedagogen vormt dit boek een basis van

waaruit dieper op de verschillende technieken kan worden ingegaan.

Marijke Van Kampen is professor in de revalidatiewetenschappen en kinesitherapie, deel-

tijds werkzaam als kinesitherapeut in het UZ Leuven op de dienst Fysische Geneeskunde en

Revalidatie en deeltijds hoogleraar revalidatiewetenschappen verbonden aan de Faculteit

Bewegings- en Revalidatiewetenschappen, K.U.Leuven.

Mirjam Vervaeke is licentiate L.O., psychomotore therapeute, psychotherapeute en relaxa-

tietherapeute. Zij is werkzaam in het UZ Leuven op de diensten Fysische Geneeskunde en

Revalidatie, psychiatrie, gynaecologie, fertiliteit en vrouwelijke seksuele disfuncties en geeft

opleiding stressreductie bij klinisch personeel.M

arijke Van Kam

pen & M

irjam Vervaeke (red.) STR

ESS

STRESSPreventie, reductie en ontspanning. Twaalf methoden

Marijke Van Kampen & Mirjam Vervaeke (red.)

E. MaexM. ProbstM. DelbarJ. SimonsT. WindelsF. StickensM. SomersP. WichmanE. LangfordE. Neerinckx

J. van DixhoornM. Vanormelingen

9 7 8 9 0 3 3 4 6 8 8 7 2

Inleiding

Stress wordt meer en meer gezien als een algemene ‘volksziekte’. Een jachtig le-vensritme, ontevredenheid, prikkelbaarheid, slapeloosheid en een toenemende soci-ale verantwoordelijkheid zijn typische verschijningsvormen van onze huidige maat-schappij. Deze leiden tot stress of hoge spanningsmomenten. Ze kunnen je hetgevoel geven dat je de situatie niet meer aankunt. Te veel is te veel! Stress ervaar jehier negatief.

Stress kan ook een positieve rol hebben. Een leven zonder stress zou saai zijn.Elke mens moet een zekere mate van stress ervaren, wat leidt tot creativiteit en pro-ductiviteit. Uitdagingen in het leven geven stress, maar kunnen achteraf tot enormevoldoening leiden. Stress doet je beter presteren, bijvoorbeeld bij een sportwed-

INLEID

ING

13Figuur 1. Stress en prestatieniveau.

Relaxerende ademtherapieJan van Dixhoorn

‘In het gezelschap van een vriend adem je vrij.’

De ademhaling is een vitale biologische functie, die ook toegankelijk is voor onzebewuste waarneming en tot op zekere hoogte bewust beïnvloedbaar is. Adembeïn-vloeding is een van de meest gebruikte middelen om de eigen spanning te regelenen er is een veelheid van manieren om een effect te bereiken. Uit wetenschappelijkonderzoek komt naar voren dat bijvoorbeeld meer met de buik ademen, langzamerof een paar keer juist dieper ademhalen inderdaad gunstige gevolgen kan hebbenvoor de psychische of fysieke spanningstoestand en klachten kan doen afnemen.Dergelijke vormen van ademregulatie vinden dan ook een plaats in de alledaagsecultuur én in de professionele toepassing van relaxatie door de ademhaling. Veel re-laxatiemethoden benutten dergelijke instructies voor het ademen.

Aan de andere kant is het ademen een functie van het levende organisme diede actuele toestand van het individu weerspiegelt. In wetenschappelijk onderzoekwordt registratie van het ademen vooral gebruikt om veranderingen in spanningvast te leggen. In die hoedanigheid is bewuste beïnvloeding van het ademen dusnadelig, want het verstoort de betekenis van de ademmeting. Een ander bezwaartegen ademregulatie is dat de precieze manier waarop men tracht te ademen, niethoeft te kloppen met wat werkelijk gunstig is voor het organisme. Er bestaan veelideeën over ‘goed ademen’, maar weinig zekerheid. Zo denkt men dat buikademha-ling beter is, terwijl in feite een functionele ademhaling de gehele romp beweegt,inclusief de borst en de rug. Een van de kenmerken van een natuurlijke ademhalingis dat ze wisselvallig en veranderlijk is en zich aanpast aan de situatie van het mo-ment. Deze variabiliteit en flexibiliteit stellen het ademen in staat het organisme teondersteunen bij elke vorm van gedrag. Daarentegen is iedereen die bewust ademt,geneigd om regelmatig en vrij diep te gaan ademen. Met andere woorden: het be-wust regelen van de ademhaling mag op zijn tijd zinvol zijn, maar het is even be-langrijk om de adem niet te regelen en vanzelf te laten gaan.

RELA

XER

END

EA

DEM

THER

APIE

27

Mind-bodytherapieMirjam Vervaeke

‘Je besteedt beter je tijd door driehonderd keer per dag even stil te staanbij een relaxatieresponstechniek, dan dezelfde tijd te besteden aan hetzich opjagen en piekeren.’

De mind-bodytherapie vertrekt van de veronderstelling dat een menselijke persoonzijn lichaam is en niet louter een lichaam heeft. Dualistische begrippen worden ver-meden. Men gaat ervan uit dat de manier waarop wij in ons lichaam zitten, veelmeer reveleert over hoe we als mens functioneren dan we door bewuste zelfreflec-tie op het spoor kunnen komen.

Stress is typisch een fenomeen dat zowel psychische als lichamelijke compo-nenten omvat. Stress uit zich altijd op een of andere manier via het lichaam. Het isdan ook belangrijk dat we via het lichaam aan deze problematiek kunnen werken.Stress duikt op bij traumatiserende ervaringen of als mensen het gevoel krijgen datze de normale controle over hun situatie verliezen. Hierbij enkele voorbeelden uitde medische sfeer.– Als een vrouw opgenomen wordt met een risicozwangerschap, dan is het op-

merkelijk hoe de angst, de onzekerheid en het gevoel van controleverlies licha-melijke spanningen met zich meebrengen. Deze vrouwen hebben heel veel baatbij psychologische begeleiding en bij het leren van een ‘relaxatierespons’.

– Voor een zware oncologische ingreep gebeurt het vaak dat patiënten in paniekgeraken. Het is belangrijk dat hun op dat ogenblik technieken worden aangereiktom de angst onder controle te krijgen, waardoor ze zich op een rustigere manieraan de ingreep kunnen overgeven.

Binnen de hightechgeneeskunde mag de psychologische ondersteuning niet meerontbreken. De artsen-specialisten behandelen fysieke problemen maar staan soms teweinig stil bij emotionele stressfactoren. De mind-bodytherapie helpt de patiënt omzich te ontspannen, zijn emoties te uiten en negatieve denkpatronen te doorbreken.Door het aanleren van relaxatieresponstechnieken voelen de patiënten zich rustiger,ondanks de soms moeilijke situatie waarin ze zich bevinden.

MIN

D-B

OD

YTH

ERA

PIE

103

12.4.2.4 De methode van Sherborne en van Kiphard

De methode van Sherborne en van Kiphard zijn minder verspreide, maar daaromniet minder goede methodieken.

RELA

XATIE

BIJ

KIN

DER

EN

157Figuur 12.5. Sherbornerelax en Sherbornerol.