Samenwerken aan kwaliteit in het primair onderwijs!

En verder... Schoolleiders maken het verschil | Dienstbare daadkracht | Professionalisering en professionele ruimte in verbondenheid | Gedeeld leiderschap | ‘Liever vlammen dan vinken’ | Schoolleiders van de toekomst |

Marja Creemers Aan de slag met het Schoolleiders-register PO

Ursie Lambrechts: ‘Schoolleiders-register voor en door de professional’

Joseph KesselsDuurzaam leren en organiseren: bekwaam maakt bevoegd

2

Ursie Lambrechts ‘Schoolleidersregister voor en door de professional’

‘U bent het middelpunt: het schoolleidersregister is

voor u en van u’, dat is de belangrijkste boodschap van

Ursie Lambrechts, voorzitter van Schoolleidersregister

PO, tijdens de startbijeenkomsten van het schoollei-

dersregister. In haar toespraak benadrukt zij de cruciale

rol van schoolleiders voor de kwaliteit van het onder-

wijs. Lambrechts: Ik nodig schoolleiders van harte uit

om het register samen met ons verder te ontwikkelen.

Het schoolleidersregister is vooral van de beroeps-

groep zelf.’

Goed vakmanschap en onderlinge kennisdeling

Schoolleiders krijgen steeds meer verantwoordelijk-

heden en staan, samen met de schoolbesturen, voor

inhoudelijke, organisatorische en strategische keuzes.

Schoolleiders moeten over goede onderwijskundige

en zakelijke leiderschapskwaliteiten beschikken. Con-

tinue scholing en professionalisering is daarom van

groot belang. ‘Schoolleidersregister PO’ ondersteunt

schoolleiders om te komen tot goed vakmanschap en

onderlinge kennisdeling.

Positie van de schoolleider/relatie met de kwaliteit

van het onderwijs

Lambrechts: ‘Ons primair onderwijs scoort in inter-

nationale vergelijkingen nog steeds hoog, maar kan

nog beter. Het McKinsey-onderzoek over hoe landen,

ongeacht hun uitgangspositie, van goed naar beter

of zelfs tot excellent onderwijs kunnen komen, legt

hierbij de focus op het primaire proces: de ontwikke-

ling van schoolleiders; betere lerarenopleidingen en

professionalisering van het leraarsvak.

Excellente schoolsystemen typeren zich door een cul-

tuur waarin professionals voortdurend van elkaar leren.

Uit internationaal onderzoek blijkt dat het verschil in

leerlingenprestaties tussen scholen voor 25 procent

komt door het verschil in de kwaliteit van schoolleiders.

3

De ontwikkeling van de schoolleidersfunctieDe schoolleidersfunctie heeft zich sterk ontwikkeld en is daarmee complexer geworden: meer verant-woordelijkheden, andere bestuurlijke verhoudin-gen en door eisen van ‘Good Governance’.Ook zijn er nieuwe onderwijskundige inzichten. Lambrechts: ‘U kent de voorbeelden als geen ander: opbrengstgericht werken, team-teaching, passend onderwijs, ICT-gebruik, om er een paar te noemen.’

Het doel van het schoolleidersregisterHet register is allereerst een erkenning van de belangrijke rol die schoolleiders spelen in het onderwijs. ‘Uw professionalisering staat hoog op de agenda van de politiek en de sociale partners, een belangrijke voorwaarde om het register succes-vol te maken. Het is bijzonder dat in deze tijd van bezuinigingen bijna 30 miljoen euro is vrijgemaakt voor de professionalisering’.

Het register is geen doel op zich. Het is een middel en het moet:- schoolleiders houvast bieden voor de verdere

ontwikkeling van kennis en vakmanschap;- schoolbestuurders ondersteunen in het

voeren van goede functioneringsgesprekken met schoolleiders over hun scholing en ontwikkeling.

- de samenleving vertrouwen geven in het onderwijs.

Het register draagt er aan bij dat schoolleiders effectief en efficiënt met professionalisering bezig kunnen zijn. Het helpt om overzicht te houden in alles wat zij doen om zich te blijven ontwikkelen en professionaliseren. Bovendien laten schoolleiders hiermee aan bestuurders, leraren en ouders zien dat zij vakbekwaam zijn. Het registreren van bekwaamheidseisen en bekwaamheidsonderhoud is essentieel voor de borging van goed onderwijs.

BuitenlandOok in andere landen staat de professionalisering van schoolleiders hoog op de agenda. In Canada, Australië en Schotland staan aspirant-schoolleiders ingeschreven in het lerarenregister en zijn bijbeho-rende verplichtingen, zoals scholing, soms in een contract vastgelegd. Oostenrijkse schoolleiders hebben een proeftijd van vier jaar en volgen een tweejarige opleiding. Startende Canadese school-leiders krijgen een ervaren schoolleider als mentor.

Registreren verplichtVan andere registers kan Schoolleidersregister PO leren dat vrijwilligheid ook vrijblijvendheid kan suggereren. Een register werkt pas optimaal als ie-dereen eraan deelneemt en professionals zich aan elkaar kunnen spiegelen. In de cao is afgesproken dat schoolleiders over vier jaar moeten voldoen aan de registratie-eisen. Lambrechts: ‘Waar wij niet over gaan, is de beoordeling over hoe competent u bent. Die ligt uiteraard bij de schoolbesturen. ‘

Inhoud van het registerHet register maakt de kennis en kunde van de schoolleider zichtbaar en toont hoe hij werkt aan zijn professionalisering. Op deze wijze borgt het register de kwaliteit van scholing en ontwikke-ling. Wat komt erin te staan? Allereerst de zakelijke gegevens zoals het huidige dienstverband en informatie over de school/scholen. Ook kunnen schoolleiders een CV of portfolio toevoegen. Vanaf september kunnen schoolleiders aangeven wat zij aan hun professionalisering hebben gedaan. Verder kunnen schoolbestuurders zien wie van hun schoolleiders zich hebben geregistreerd en, met instemming van de betreffende schoolleider, de professionaliseringsgegevens inzien.

In ontwikkelingAan welke eisen moeten schoolleiders gaan voldoen? Hoe beoordeel je of ze aan de gestelde eisen voldoen? Hoe zorgen we ervoor dat de opleidingen op de eisen kunnen inspelen? En hoe

4

kunnen we het register zo inrichten dat schoolleiders

van elkaar leren? Lambrechts: op deze vragen gaan we

samen met u een antwoord vinden. Het ontwikkelen

van het register verloopt in fases. Dat is niet voor niets

want wij willen dat graag samen met de beroepsgroep

doen, in commissies en in werkgroepen. Dat voorkomt

dat anderen de regels, eisen en procedures voor u

gaan bepalen. Het register groeit mee met de dyna-

miek van uw beroep.’

Bestuur Schoolleidersregister POSchoolleidersregister PO wordt gedragen door de AVS, CNV Onderwijs, AOb en PO-Raad. Het bestuur bestaat uit de volgende leden:

Ursie LambrechtsUrsie Lambrechts is de onafhankelijke voorzitter van het bestuur van Schoolleidersregister PO. Ze heeft Kunstgeschiedenis en Onderwijskunde gestudeerd aan de tegenwoordige Radboud Universiteit Nijmegen. Na zeven jaar lid te zijn geweest van Provinciale Staten van Noord-Brabant vervolgde zij van 1994 tot 2006 haar carrière als Tweede Kamerlid voor D66. Zij was onder andere woordvoerder onderwijs. Zij is oud-voorzitter van de Evaluatie- en Adviescom-missie Passend Onderwijs. Op dit moment is zij ook lid van de Onderwijsraad.

Roelf WillemsteinRoel Willemstein is directeur bij de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) en is namens de AVS bestuurslid van Schoolleidersregister PO.

Yvonne Vaes-LucasYvonne Vaes-Lucas is bestuurslid van School- leidersregister PO namens de CNVO. Bij CNVO is ze kaderlid van de Landelijke Activiteiten-groep Limburg en bestuurslid van CNV School-leiders. Hiernaast is zij directeur van Basisschool Het Dal/Brede School Markeent in Weert en ambassadeur van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen.

Frens LemeerNamens de AOb neemt Frens Lemeer deel aan het bestuur van Schoolleidersregister PO. Hij is daarnaast directeur van Sprankel, speciaal basis-onderwijs te Den Bosch.

Hubert de WaardHubert de Waard is namens de PO-raad be-stuurslid voor het schoolleidersregister PO. Daarnaast is hij lid van de arbeidsvoorwaarden-commissie bij de PO-Raad. Als bezoldigde baan is hij lid van het College van Bestuur van Agora, Stichting voor Bijzonder Primair Onderwijs in de Zaanstreek. Daar is hij tevens voorzitter van het onderwijsplatform.

4

5

Kick-off: Schoolleiders maken het verschil

Op 10 juni 2013 gaf Sander Dekker, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap , het start-sein voor het schoolleidersregister voor het pri-mair onderwijs. Met een druk op de knop ging de website www.schoolleidersregisterpo.nl de lucht in. Staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs):

Bottom up‘Schoolleiders maken het verschil. De ambitie en de kwaliteit van een gedreven schoolleider stralen af op alle docenten. Het initiatief van dit register komt van de sector zelf, ‘bottom up’. Dat is ook de kracht ervan. Hiermee laten schoolleiders zien dat ze hoge eisen stellen aan hun eigen professionaliteit. Dat ze het beste willen halen uit zichzelf, uit hun team én uit de leerlingen.’

Excellent onderwijsSchoolleidersregister PO is een belangrijke stap om van goed naar excellent onderwijs te komen. En op die weg lopen schoolleiders voorop, zij maken het verschil. Als een schakel tussen bestuur en leer-krachten bepaalt de schoolleider samen met het team wat er moet gebeuren en in welke volgorde om de doelen te halen.

Leren van elkaarVoor deze uitdagende baan moet je van veel markten thuis zijn. Daarvoor is een continu proces van professionalisering nodig, door het volgen van

opleidingen en cursussen, maar ook door te leren van elkaar. Dat vind ik heel belangrijk. Onderzoek geeft aan dat dit de meest effectieve manier is om jezelf te ontwikkelen. Door met een kritische blik te kijken hoe anderen het doen, en door elkaar te coachen. Van elkaar leren, elkaar inspireren en motiveren: dat is precies waar ik heen wil, dat is de cultuur die het onderwijs verder brengt.

Extra professionaliseringsbudgetHet kabinet heeft in het Begrotingsakkoord 2013 extra geld vrijgemaakt om de professionalisering steviger op de kaart te zetten. Vanaf 2013 krijgen scholen hiervoor € 29,5 miljoen. Sociale partners hebben in de cao voor het primair onderwijs af-spraken gemaakt over de invulling ervan. Jaarlijks is er voor schoolleiders een extra professionalise-ringsbudget voor studieverlof, studiekosten of an-dere professionaliseringsactiviteiten afgesproken. Staatssecretaris Dekker: ‘Het kabinet heeft extra middelen vrijgemaakt voor opleiding en coaching van schoolleiders. Er zijn afspraken gemaakt over bekwaamheidsonderhoud, en daarin speelt het schoolleidersregister een belangrijke rol.’

6

Duurzaam leren en organiseren: bekwaam maakt bevoegd

Joseph Kessels

‘Een ‘lerende gemeenschap’ krijgt vanzelf behoefte aan kwaliteitscriteria en standaardisatie’

Waar we met ons onderwijs op uit zijn, is de ontplooi-

ing van de talenten van jonge mensen. De kwaliteit

van leraren is een doorslaggevende factor voor school-

succes en voor de latere loopbaan, zo blijkt uit talloze

onderzoeken. De schoolleider is degene die de voor-

waarden schept voor een schoolklimaat dat het beste

haalt uit leraren en leerlingen.

Het dilemma van de schoolleider

Een van de aanbevelingen van McKinsey (2010) om tot

een excellent schoolsysteem te komen, is: schoolleiders

werken minimaal 40 procent van hun tijd samen met

leraren aan onderwijskwaliteit. Hierachter zit de gedach-

te dat leraren professionals worden door van elkaar te

leren: een professional word je ‘met de deur open’.

Aan de andere kant van het takenspectrum vindt de

schoolleider de prestatie-afspraken, kwaliteitseisen

en verantwoordingsverplichtingen waar hij met zijn

school aan moet of wil voldoen. Het laveren tussen

deze beide polen - enerzijds ruimte geven aan de pas-

sie en nieuwsgierigheid van leraren, anderzijds resul-

taatgerichtheid en het bewaken van regels en afspra-

ken - is de grote uitdaging van het vak van schoolleider.

Regels versus vrijheid

Als regels puur van buitenaf worden opgelegd werkt

het niet, zo blijkt uit de ervaringen in het afgelopen

decennium met het programma ‘No child left behind’

in de VS. Het afdwingen van jaarlijkse voortgang (AYP

oftewel Adequate Yearly Progress) in schoolprestaties

(rekenen en taal), leidde juist tot een lagere plek op de

internationale onderwijsranglijst en veroorzaakte veel

druk op leraren en schoolleiders. In Finland daarente-

gen lijken de goede schoolprestaties haast het bijpro-

duct van een systeem met veel vrije ontwikkelmoge-

lijkheden voor leerlingen en leraren. In dit land zijn

leraren academisch opgeleid en staat het beroep hoog

in aanzien. Er is geen Inspectie.

Professionele ruimte

Leraren hebben professionele ruimte nodig om

vakbekwaam en bevlogen te blijven. Hierbij past een

uitnodigende vorm van leidinggeven en een cultuur

7

van delen en van elkaar willen leren. ‘Distributed leaderschip’ waarbij iemand op basis van ervaring en expertise op een deelgebied leiding neemt en collega’s elkaar dit gunnen, wordt steeds belang-rijker. Het is de ervaring dat een dergelijke ‘lerende gemeenschap’ van professionals uit zichzelf be-hoefte krijgt om resultaten en voortgang te meten en standaards te ontwikkelen voor kwaliteit. Je wilt graag laten zien dat je het goed doet. Daar ben je trots op!

Eisen aan de schoolleiderDe vakbekwaamheid van schoolleiders bestaat in de kern uit: - Visie: een duidelijk beeld over hoe je in de

school, samen met leraren en ouders vorm wilt geven aan het onderwijs.

- Omgeving: verbindingen leggen met de leef- woon- en werkgemeenschap rond de school.

- Organiseren: realiseren van het onderwijs sa-men met de medewerkers, waarbij het welbe-vinden en de leerresultaten van de leerlingen het vertrekpunt vormen.

- Ontwikkelen: voortdurend werken aan verbete-ring en vernieuwing, en aan de professionalise-ring van leraren en van zichzelf.

Het register als kansHet schoolleidersregister maakt deze bekwaamhe-den zichtbaar en kan zo bijdragen aan de erken-ning en waardering van een bijzonder vak. Van belang is, dat het register gaat werken als een ont-moetingsplatform waar schoolleiders gezamenlijk invulling geven aan de vraag wat iemand tot een goede schoolleider maakt. Een plek waar infor-matie over nieuwe ontwikkelingen wordt gedeeld en lastige vraagstukken gezamenlijk besproken worden. Waar informele vormen van leren erkend worden naast opleidingen en cursussen.

> Presentatie Joseph Kessels: Duurzaan leren en organiseren. Bekwaam maakt bevoegd.Joseph Kessels is hoogleraar Opleidingskundig Leider-schap aan de Open Universiteit en werkzaam bij het Wetenschappelijk Centrum Leraren Onderzoek (LOOK).  Hij is sinds 2000 ook als hoogleraar Human Resource Development verbonden aan de Universiteit Twente.

8

Dienstbare daadkracht

Thea Meijer

‘De schoolleider vervult een spilfunctie’

Als hoofd van een basisschool in de jaren ’80 stond

ik voor de klas en had één dag per week voor mijn

directeurstaken. Die bestonden toen nog voornamelijk

uit het uitvoeren van circulaires uit ‘Zoetermeer’. En ik

stelde samen met mijn team op basis van lange, verhit-

te discussies een schoolwerkplan op, dat ik vervolgens

uittypte op een IBM schrijfmachine. Tweemaal per jaar

hadden we een verplichte studiedag. Alles liep goed

op onze school; we waren een hecht team en met ons

allen ‘onbewust bekwaam’.

Echt vak

Tegenwoordig is schoolleider een echt vak geworden

dat niet meer kan varen op toeval. Er wordt integraal

leiderschap van je gevraagd, ook onderwijskundig.

De leraar ‘maakt het’ nog steeds, maar wel onder jouw

aansturing.

De schoolleider anno nu vervult een spilfunctie. Je

bent de verbinding tussen school en samenleving.

Je vertaalt je onderwijsvisie in een onderwijsaanpak

en maakt daarbij bewuste keuzes over de inzet van

personeel en middelen. Je zorgt voor een professio-

neel werk- en leerklimaat waarbij je ‘eigenaarschap’ bij

medewerkers stimuleert; een goede gesprekscyclus

is daarvoor de basis. Je probeert kwaliteit te bewaken

en te borgen, zodat dat wat goed gaat, ook goed blijft

gaan. De basis van kwaliteit is voor mij: ga in de klassen

kijken, en stimuleer een open, nieuwsgierige houding

bij leerkrachten.

Je hebt als schoolleider een voorbeeldfunctie: een

goede directeur ‘doet ertoe’. Dit citaat van Michael

Fulham verwoordt het in mijn ogen precies: ‘Persoons-

kenmerken van een groot schoolleider zijn onschuld,

nieuwsgierigheid, vakmanschap, (zelf)beheersing,

bescheidenheid, vasthoudendheid, dienstbaarheid en

een intense professionele wil’.

> Presentatie Thea Meijer: Dienstbare daadkracht

Thea Meijer is voorzitter van het College van Bestuur van

de Stichting openbaar Primair Onderwijs Utrecht (SPO).

SPO Utrecht telt 10.000 leerlingen, 1000 personeelsleden

en 33 scholen voor primair en speciaal onderwijs.

9

Professionalisering en professionele ruimte in verbondenheid

Jules van Brecht

‘Het register moet een professionele leerge-meenschap worden’

De St. Katholieke Scholen Westelijk Weidegebied (SKSWW) richt zich op een sterk schoolsysteem. ‘Passie voor leren’ is ons vertrekpunt: talenten ont-wikkelen door actief leren. Onze kernwaarden zijn: kwaliteit, verantwoordelijkheid, autonomie, het kind centraal, en creativiteit. Het primaire proces, het leren in de klas, staat centraal. Leiderschap is daaraan dienstbaar. Leiders werken samen binnen en buiten de stichting, we opereren niet als ‘losse’ scholen. Leiders leren ook zelf. Ons kwaliteitsbe-leid is als een vliegtuig. Je geeft als piloot zowel richting aan de vleugel van ontwikkelend leren als aan die van doelgericht sturen op organisatie- en omgevingseisen.

Hogere orde denkenProfessionalisering binnen de SKSWW vindt plaats via zowel formeel als informeel leren. Leraren vormen professionele leergemeenschappen en werken samen in bovenschoolse activiteiten. Zo creëren we professionele ruimte in verbondenheid.De basiscompetenties voor een schoolleider zoals geformuleerd door de NSA beschouwen wij als een goed uitgangspunt: visiegestuurd werken, in relatie staan tot de omgeving, organiseren vanuit een onderwijskundige gerichtheid, samenwerken, leren en onderzoeken op alle niveaus, en hogere

orde denken. Vooral voor het hogere orde denken kan het register van belang. Dan zou het wel het karakter moeten krijgen van een professionele leergemeenschap. Met een voortdurende toetsing en bijstelling van de beroepsstandaard en ontwik-keling van zelfevaluatie- en beoordelingsinstru-menten. Het register zou tevens een relatie moeten leggen naar de initiële en masteropleidingen.

> Presentatie Jules van Brecht : Professionalisering & professionele ruimte in verbondenheidJules van Brecht is voorzitter van het College van Bestuur van de St. Katholieke Scholen Westelijk Weide-gebied (SKSWW). Hij geeft leiding aan 16 schooldirec-ties (375 medewerkers, 4000 leerlingen) en een klein bestuurs- en managementbureau.

10

Gedeeld leiderschap

Ton Duif

‘Iedereen kan iets toevoegen vanuit de eigen professionaliteit’

De opmerking ‘Zo hebben we het altijd gedaan’ is ach-

terhaald. De wereld verandert snel en is zo complex ge-

worden, dat je als (school)leider niet langer ‘the lonely

rider at the top’ kunt zijn. Leiderschap doe je tegen-

woordig samen. De ondernemende inzet van alle me-

dewerkers is nodig om als school succesvol te kunnen

handelen en op de veranderingen in te spelen. Zo ont-

staat ‘distributive leadership’ oftewel gedeeld leider-

schap. Dat betekent overigens niet dat bevoegdheden

gedelegeerd worden, wel dat je als leider initiatieven

van anderen accepteert. Niet iedereen is een ‘decision

maker’, maar alle medewerkers kunnen iets toevoegen

vanuit de eigen professionaliteit. Gedeeld leiderschap

betekent: ieders mening telt en wordt gehoord.

Dit gedeelde leiderschap blijft bij voorkeur niet be-

perkt tot de school, maar geldt voor de hele omgeving

waarin een kind opgroeit: de driehoek gezin, straat,

school. Zo ontstaat niet alleen ‘distributive leadership’

maar zelfs ‘system leadership’. Denk aan de Engelse

‘Academies’: groepen scholen die zich met elkaar en

met hun omgeving verbonden voelen.

Leren met en van elkaar

Een leider heeft als belangrijkste eigenschappen: hij of

zij is transparant, heeft visie, stelt zich dienend op, gaat

verbinding aan, is respectvol, zichtbaar, toegankelijk

en straalt passie uit.

Leiderschap vraagt dat je ook zelf voortdurend blijft

leren, dat je nieuwsgierig blijft. Het gaat daarbij niet

zozeer om het volgen van gevalideerde cursussen. Je

leert vooral met en van elkaar, door goede oplossin-

gen te delen in netwerken. Daarbij is ICT een zeer nut-

tig hulpmiddel; denk aan videoconferencing, digitale

communities en dergelijke.

Aan het NSA-register ontbrak, dat professionals er hun

eigen ontwikkeling in onderbrachten. Het Schoollei-

dersregister PO biedt ons een nieuwe kans om er als

beroepsgroep iets van te maken waar je wat aan hebt

en waar je bij wilt horen.

Ton Duif is oud-schoolleider en sinds 1992 voorzitter van

de Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS). Hij is

tevens oprichter van de Nederlandse Schoolleiders Acade-

mie (NSA), de voorloper van het Schoolleidersregister PO.

Daarnaast is hij voorzitter van de European School Heads

Association en het World Educational Forum.

11

Schoolleidersregister PO in discussie: ‘Liever vlammen dan vinken’Tijdens de startbijeenkomsten van 10, 11, 12 en 13 juni 2013 in Den Haag, Zwolle, Nijmegen en Eind-hoven is onder leiding van dagvoorzitter Hester Macrander intensief gedebatteerd over nut en noodzaak van het register. Voor elke bijeenkomst was een discusssiepanel samengesteld en ook de schoolleiders en schoolbestuurders in de zaal lieten zich niet onbetuigd.

Een register draagt niets bij aan de kwaliteit van een sector

De meeste deelnemers vinden een beroepsregister nuttig en juist wel bijdragen aan de kwaliteit. Een register kan bijdragen aan zichtbaarheid en erkenning van het beroep. En belangrijker: het

gesprek over het vak binnen de beroepsgroep sti-muleren. ‘Laten we vooral bezig gaan met de kern-zaak: een professionele leergemeenschap worden’, stelt panellid Marjolein van der Klooster. Ook zijn er een aantal personen met twijfels. ‘Een register op zich zegt nog niets, het gaat erom hoe je het ‘vult’.’ Is de schoolleider eigenlijk wel het juiste aangrijpingspunt? ‘Zou je niet eerder de besturen moeten ‘afrekenen’?’ ‘Of scholen certifi-ceren in plaats van hun directeuren?’ Panellid Flip Dronkers: ‘In de jeugdzorg gaan we juist terug naar de beroepsbeoefenaar zelf, omdat daar te veel re-gels zijn belegd op het niveau van instanties. Maar klanten praten met een hulpverlener.’

12

Verplicht stellen van registratie is een goede zaak

De voorstanders van verplichte registratie overheer-

sen. ‘Vrijblijvendheid werkt niet, dat hebben we bij de

NSA gezien.’ Enkele tegengeluiden: ‘Op onze school

nemen we allang verantwoordelijkheid voor kwaliteit,

maar sectorbreed gezien is het misschien wel nuttig.’

‘Ik ben bang dat onze vrijheid en professionele ruimte

te veel worden ingeperkt.’ Daartegenover wordt

gesteld: ‘Als het register iets voorstelt, wil je er vanzelf

bij horen.’ Hubert de Waard, Bestuurder van Schoollei-

dersregister PO, relativeert: ‘Honderd procent registra-

tie is niet onze maat voor succes, maar de meerwaarde

die het register biedt.’

Iedere schoolleider moet minimaal een opleiding op masterniveau hebben

Sommigen zeggen volmondig ‘ja’. ‘Kijk maar naar

Finland, daar is het verplicht, zelfs voor leraren.’ ‘Je

kunt er het goede voorbeeld mee geven.’ Anderen

nuanceren: ‘Het gaat niet om het papiertje, maar om

het werk-denkniveau.’ ‘Registratie noch een masterop-

leiding garanderen dat iemand een goed schoolleider

is. Gedrevenheid en passie kun je op deze manier niet

‘vangen’.’ Gepleit wordt voor erkenning van informele

vormen van leren. ‘Niet alleen formele opleidingen

moeten meetellen, ook andere manieren waarop je

aan je ontwikkeling werkt.’

Door ambitieuze eisen te stellen blijft de beroeps-groep zich ontwikkelen

Hier is iedereen het mee eens. Daarom stelt dagvoor-

zitter Hester Macrander snel een vervolgvraag: Is daar

een register voor nodig? Spreker Joseph Kessels geeft

aan dat professionals graag stappen willen zetten in

hun werk en ook niet bang zijn zichzelf en elkaar kwa-

liteitseisen te stellen, maar dat liever niet onder dwang

doen. ‘Liever vlammen dan vinken’, formuleert panellid

Jules van Brecht pregnant. Frens Lemeer , bestuurder

van Schoolleidersregister PO: ‘Er zijn ook schoolleiders

die ‘eenpitters’ zijn. Voor hen biedt het register de

mogelijkheid tot professionele dialoog.’

Het kunnen spiegelen van je bekwaamheden aan die van andere schoolleiders is een belangrijk voordeel van het register

Panellid Eline de Vries vindt: ‘We moeten als beroeps-

groep zelf aan het stuur zitten en formuleren wat wij

belangrijk vinden aan ons vak.’ Ze krijgt bijval uit de

zaal: ‘We moeten onszelf en elkaar scherp houden wat

de eisen zijn en dat we er aan voldoen.’ Het bijhouden

en verder ontwikkelen van je professionaliteit moet

niet teveel aan richtlijnen worden gebonden. Thea Me-

ijer voegt vanuit het panel toe: ‘De diversiteit is groot.

Het gaat erom: wat wil ik nu leren in deze context?’ En-

kele aanwezigen pleiten voor modulaire opleidingen,

waaruit je ‘bouwblokken’ kan kiezen.

13

Als geregistreerde schoolleider spreek ik leerkrachten makkelijker aan om zich te registreren.

‘Registreren kan statusverhogend werken, ook voor het leraarsberoep’, vinden enkelen. ‘Leiderschap is belangrijker dan registratie, dus mik daar liever op’, werpt een andere deelnemer tegen. Panellid Matthijs ter Bork: ‘Geef het goede voorbeeld. Wees open over je leren, deel je professionele ontwikke-ling ook met je lerarenteam.’

Voorlopige conclusies‘Kwaliteit van de schoolleider leidt tot kwaliteit in het onderwijs. Het register is daarbij een mooi hulpmiddel’, is de uitspraak waarmee dagvoorzitter Hester Macrander de aftrap gaf. En dat is ook met-een de conclusie van de bijeenkomsten. Allen zijn gedreven zich in te zetten voor goede scholen met goede en bezielde schoolleiders. Van ‘primus inter pares’ is schoolleider een vak geworden dat onder-wijskundig inzicht en brede leiderschapskwalitei-

ten vraagt, die je moet bijhouden. Het register kan ‘de duw geven er een schepje bovenop te doen’, zoals het in Zwolle wordt verwoord. Ook het regis-ter zelf moet steeds worden aangepast aan nieuwe ontwikkelingen. Yvonne Vaes, bestuurder van Schoolleidersregister PO: ‘Het is een instrument waar we met elkaar aan moeten blijven werken.’ Op de laatste bijeenkomst in Eindhoven klinkt de perfecte uitsmijter: ‘We moeten het samen doen, voor het kind!’

Tijdens en na de startbijeenkomsten is druk getwitterd op #schoolleidersregister. Wie wil kan alsnog mee-tweeten! Ook kunt u mee discussiëren op onze Linked-in groep: schoolleidersregisterpo.Wie actief betrokken wil zijn bij de verdere ontwikke-ling van het Schoolleidersregister PO kan zich aanmel-den via www.schoolleidersregisterpo.nl. Op deze site vindt u tevens alle achtergrondinformatie.

14

Schoolleiders van de toekomst

Hoe ziet de schoolleider van de toekomst er uit? Welke competenties heeft een schoolleider in de toekomst no-

dig? Vier schoolleiders en twee bestuurders geven hun visie en schetsen hun verwachtingen ten aanzien van het

schoolleidersregister. > Bekijk de film ‘Schoolleiders van de toekomst’.

Als schoolleider geef je niet alleen leiding

aan het onderwijs

De schoolleider van de toekomst geeft leiding aan

een complexe organisatie die niet alleen onderwijs

faciliteert. Naast onderwijs, zorg je voor opvang,

ontspanning en recreatie, ook buiten schooluren.

Dat vraagt wat van een schoolleider: leiding geven,

koers bepalen, goed kunnen luisteren en mensen

kunnen aansturen. Maar ook ruimte geven voor

eigen professionaliteit, vertrouwen durven geven.

Het schoolleidersregister is een waarborg dat je

gekwalificeerd bent om deze complexe taak uit te

kunnen uitvoeren. Daarmee is vanzelfsprekend dat

het niet een vrijblijvende zaak is, je zal er iets voor

moeten doen om geregistreerd te kunnen zijn en

te blijven. Je zal constant aan je competenties en

vaardigheden moeten werken en blijven aantonen

dat je het waard bent om geregistreerd te zijn . Het

eigenaarschap van het schoolleidersregister ligt in

mijn optiek voor het grootste gedeelte bij de di-

recteuren zelf. Zij moeten er inhoud aan geven. De

waarborg en consequenties die daaraan verbonden

zijn liggen bij het ministerie en de sectorraden.

Rien Spies, bestuurder Stichting Agora.

Een schoolleider is ook ondernemer

De schoolleider van de toekomst is een ondernemer.

Die samen met zijn team kansen ziet en benut om een

omgeving te creëren die er voor kinderen en ouders

plezierig is. Een ondernemer is iemand die stappen

zet en lef heeft om dingen te ondernemen maar ook

zich rekenschap durft af te leggen over datgene wat hij

doet. Risico’s durven aangaan vanuit een overtuiging

dat je een bepaald doel wilt bereiken. Het Schoollei-

dersregister is een eerste stap in het bewustwordings-

proces van een leidinggevende in een continu proces

van leren en ontwikkeling. Het register zou moeten

uitgroeien tot een persoonlijk portfolio die zichtbaar

maakt hoe schoolleiders theorie en praktijk bij elkaar

brengen. Als dat bewustwordingsproces van leren

en ontwikkelen bij schoolleiders op gang komt en er

vertrouwen is om verantwoording af te leggen, is het

schoolleidersregister voor mij geslaagd.

Henk Derks, bestuurder Stichting Eduquaat.

15

Ideeën moeten van beneden naar boven komenScholen groeien steeds meer naar een professi-onele organisatie met een zakelijke cultuur. Veel ideeën komen van bovenaf terwijl het in de toe-komst steeds belangrijker wordt dat de veran-dering van onderaf komt. Dat vraagt een andere rol van een schoolleider. De schoolleider van de toekomst moet goed los kunnen laten, mensen vertrouwen geven en mensen verantwoorde-lijkheid geven om zelf zaken op te pakken. Dat geeft de schoolleider vervolgens de mogelijk-heid om bezig te zijn met analyse en de ontwik-keling van de school en steeds minder met het begeleiden van het proces. Ten aanzien van het schoolleidersregister moeten schoolleiders niet door een overheid gestuurd worden. Schoollei-ders moeten er zelf de meerwaarde van inzien. Ook het register moet van onderaf komen en is pas succesvol als de grote meerderheid van schoolleiders zich registreert, deelneemt en een actieve rol aanneemt.Arjan van der Haar, directeur basisschool De Vijverhof.

Als schoolleider moet je een beetje extravert zijnDe schoolleider van de toekomst moet weten wat er speelt en daar op anticiperen. Je moet zicht heb-ben op de ontwikkelingen in de maatschappij en eigenlijk net een stapje vooruit lopen op het hier en nu. Een schoolleider heeft onderwijskundig lei-derschap en moet misschien een beetje extravert zijn. Je moet kunnen presenteren, dingen goed over weten te brengen en dat ook leuk vinden om te doen. Als schoolleider heb je een verantwoor-delijke baan en een specialistisch vak. Daarom is het van belang dat je steeds blijft bijscholen. Het is goed om dat aan te tonen door middel van een register. Schoolleiderschap heeft wat mij betreft veel te maken met passie en betrokkenheid. Toch kijken veel instanties er meer op een zakelijke ma-nier tegen aan. Wil je het schoolleidersregister tot een succes maken? Zorg dan dat ook de ‘klant’, de ouders, meepraten. Over hoe zij een goede school-leider herkennen.Antoinette Gillet, directeur SWS Balans.

16

Schoolleiders moeten goed luisteren

en observeren

De samenleving verandert en er zijn veel complexe

gezinssituaties waardoor je veel meer moet samen-

werken. Als schoolleider moet je sociaal en cultu-

reel betrokken zijn. Dat betekent dat schoolleiders

goed moeten inspelen op de behoeftes van een

kind: goed luisteren en observeren. Ook moet je als

schoolleider zorgen dat je op de hoogte blijft van

de laatste ontwikkelingen op het gebied van ICT

en internet. Kinderen weten en leren veel op dat

gebied, daardoor krijg je een heel ander systeem.

Het schoolleidersregister kan een platform zijn om

over dit soort onderwerpen met elkaar in gesprek

te gaan, ervaringen te delen en van elkaar te leren.

De verantwoordelijkheid en eigenaarschap van

het schoolleidersregister ligt in mijn optiek bij de

schoolleiders zelf, zij zijn zélf verantwoordelijk voor

hun eigen ontwikkeling.

Esther Nabben, directeur basisschool De Kameleon.

Als schoolleider moet je iets willen betekenen

De schoolleider van de toekomst is iemand die midden

in de maatschappij staat, die ondernemend is, com-

municatief vaardig, maar is vooral iemand die iets wil

betekenen. Belangrijke competenties waarover een

schoolleider moet beschikken zijn: het kunnen voeren

van goed personeelsbeleid, in verbinding met je om-

geving staan en onderwijsinhoudelijk richting bepa-

len. Schoolleiders hebben hun ontwikkeling op deze

terreinen in eigen hand. Een schoolleidersregister is er

dan vooral om te bepalen aan welke bekwaamheidsei-

sen schoolleiders moeten voldoen. Voor het portfolio

ben je zelf verantwoordelijk, maar ook moet er door

een onafhankelijke kritische kant bekeken worden of

je jezelf niet te mooi ‘verkoopt’. Het eigenaarschap van

het register ligt wat mij betreft bij de schoolleiders en

besturen. Het stellen van de norm en toelating tot het

register, bij de organisatie Schoolleidersregister PO.

Erna Bouten, directeur basisschool De Kerneel.

17

Aan de slag met het Schoolleiders-register PO

Marja Creemers, directeur Schoolleidersregister PO

‘We hopen op een ‘levend’ register’

Vanaf het moment dat het register op 10 juni 2013 officieel geopend werd, stromen de inschrijvin-gen binnen. Aan het eind van het jaar moeten alle schoolleiders PO in Nederland een account hebben aangemaakt. Op dit moment bevat het register alleen nog de zakelijke gegevens die aangevuld kunnen worden met een CV of portfolio. Vanaf september kunnen professionaliseringsac-tiviteiten worden toegevoegd. Direct na de vier startbijeenkomsten stond de teller al op zo’n 1200 aanmeldingen!

Prioriteit voor goede schoolleidersSchoolleidersregister PO is tot stand gekomen via een besluit van de sociale partners. De verplichting tot registratie is vastgelegd in de cao po 2013. Er is in totaal dertig miljoen euro per jaar aan extra geld vrijgemaakt voor de professionele ontwikkeling van de schoolleider. Iedere schoolleider kan jaar-lijks tweeduizend euro besteden aan studiekosten Hieruit blijkt dat de professionele bekwaamheid van schoolleiders in deze tijden van bezuinigingen een hoge prioriteit heeft. Immers, goede school-leiders zorgen voor goede scholen waarin leraren en leerlingen gedijen, wat positief uitwerkt op de leerresultaten.

De beroepsgroep aan zetWe hebben tot 2018 de tijd om vast te stellen dat iedereen die in het register staat, daaraan voldoet. Daarna houdt het werk niet op. Vanuit het register zullen ook eisen gesteld worden aan bekwaam-heidsonderhoud en professionele ontwikkeling. Bovendien is het onderwijs voortdurend in bewe-ging, wat kan leiden tot aanpassingen in de be-roepsstandaard en bekwaamheidseisen van de schoolleider.De invulling van de beroepsstandaard voor school-leiders PO is een zaak van de beroepsgroep zelf. Wij als bureau zullen hen daarin faciliteren. De komende maanden gaan we de globale ‘marsroute’ naar 2018 verder vormgeven vanuit het bestuur en de organisaties die zij vertegenwoordigen.

18

Voorwerk

Gelukkig hoeven we niet bij nul te beginnen. De NSA,

het eerdere register van schooldirecteuren, heeft ons

een uitgewerkt en breed gedragen advies met een

beroepsstandaard van schoolleiders in het primair on-

derwijs nagelaten. Het bevat een competentieprofiel,

bekwaamheidseisen en eisen aan verdere professio-

nalisering, mede gebaseerd op wetenschappelijke in-

zichten over effectief leiderschap. Dit advies vormt een

uitstekend vertrekpunt voor de criteria van het nieuwe

Schoolleidersregister PO. Ook doen we ons voordeel

met de ervaringen van andere beroepsgroepen, en

leggen we ons oor te luister bij het in 2012 gestarte

lerarenregister Registerleraar.nl.

Platform

Het is nadrukkelijk de bedoeling dat het register niet

beperkt blijft tot een formele aangelegenheid. Het is

een middel om de kwaliteit van de schoolleider zicht-

baar te maken en te verdiepen. Naar de buitenwereld

laat het register zien dat schoolleiders hun professio-

naliteit serieus nemen, wat bijdraagt aan meer erken-

ning en waardering van hun beroep. Voor de beroeps-

groep zelf betekent een ‘levend’ register een platform

om als schoolleiders met elkaar in gesprek te blijven

over het vak.

Vanuit het register zal ook aandacht besteed worden

aan validering en erkenning van het professionalise-

ringsaanbod voor schoolleiders. Ook informeel leren

door schoolleiders zal meetbaar gemaakt moeten

worden om een plek te krijgen in iemands professiona-

liseringdossier.

Meedenken

Schoolleiders kunnen zich nu al aanmelden om ad

hoc mee te denken of deel te nemen aan werkgroe-

pen, commissies en werkbijeenkomsten. Na de zomer

zullen we gerichte oproepen doen en uitnodigin-

gen verspreiden voor activiteiten waar men aan kan

meedoen. We hopen nadrukkelijk op een mengsel van

‘oudgedienden’ die hun sporen al verdiend hebben in

de discussies en inzichten rond het schoolleiderschap,

en ‘vers bloed’ van bevlogen schoolleiders die zich

sterk willen maken voor de zichtbaarheid en erkenning

van hun vak.

U hoort van ons!

Marja Creemers is directeur van het Schoolleidersregister

PO. Met haar medewerkers ondersteunt zij de verdere

totstandkoming van het register door de beroepsgroep.

Het bureau onderhoudt de website waarop gebruikers

kunnen inloggen om zich te registreren en hun gegevens

aan te vullen.

Het publieke gedeelte van het register waar u kunt zien

welke schoolleiders zich hebben geregistreerd, is voor

iedereen toegankelijk. Meer informatie is te vinden op

www.schoolleidersregisterpo.nl