Aanbieders begeleiding bij zelfevaluaties, visitaties en audits - Po … · 2018-07-10 · als...

Aanbieders begeleidingbij zelfevaluaties, visitaties

en audits

Juni 2018

Inhoud

Aanleiding 4

B&T verantwoord veranderen Pilotproject collegiale visitaties primair onderwijs 5

BCO onderwijsadvies Training uitvoeren collegiale visitatie 8

Bijsterbosch-Onderwijs-Advies Zicht op Onderwijs 11

BMC Advies Training Interne audits en zelfevaluatie als kwaliteitsspiegel 14

Bureau Meesterschap Assen Auditopleiding: Auditor in Education 17

Bureau Wolters Schoolzelfevaluatie en ontwikkelingsgerichte audit in het kader van schoolontwikkelingen kwaliteitszorg 20

Capgemini Consulting Naar een werkend intern auditsysteem voor scholen en bestuur 23

CED-Groep Auditorentraining 26

Cito Schoolzelfevaluatie in 4-voud 29

Dyade AdviesZelfvaluaties en audits 32

Edux Onderwijspartners Doen we de goede dingen goed? Zelfevaluatie, visitatie en audit 35

Expertis Onderwijsadviseurs Uitvoeren van een schoolanalyse (audit). 39

Hoffmans & Heegsma Aanpak zelfevaluatie en audits/visitaties 42voor besturen en scholen PO, SO en VO, samenwerkingsverbanden en instellingen voor voor- en vroegschoolse educatie (vve) 42

Quartz-crew, onderdeel van Centrum onderwijs & innovatie Leiden (COIL) van Hogeschool Leiden Anders evalueren & verantwoorden (Tri-band verantwoorden) 45

2 AANBIEDERS BEGELEIDING BIJ ZELFEVALUATIES, VISITATIES EN AUDITS

M’ij Organisatieadvies Begeleiding bij het opzetten en uitvoeren van collegiale visitatie-werkwijzen 48

Beermann, Schipper & Partners, Maatschap Onderwijs VOF Collegiaal visiteren en werken vanuit een kwaliteitskring 51

OBD NoordwestIntegraal kwaliteitsbeleid: Audit als kwaliteitsinstrument 54

OberonOntwikkeling en implementatie kwaliteitszorgsysteem 57

OinO adviesSpiegeltje spiegeltje aan de wand…Kwaliteitsverbetering door feedup, feedback en feedforward 59

Onderwijs Maak Je SamenVan Eiland naar Wijland: Collegiale Visitatie 61

OnderwijsAdviesLeergang visitaties en audits 64

OnderwijsMensSpiegelbeeld Onderwijskwaliteit.nu 67

Penna Onderwijs Adviseurs BVOntwikkeling en begeleiding van zelfevaluatie, ontwikkelingsgerichte collegiale visitaties en (kwaliteits)audits voor besturen en scholen in PO, SO, VO en samenwerkingsverbanden PO en VO 70

SardesProfessioneel auditen 73

Vol van LerenGrip op kwaliteit 76

EduGroeiWerken met interne audits in schoolorganisaties 79


Aanleiding

Goed bestuur is een voorwaarde voor onderwijskwaliteit. Daarom werken schoolbesturen in het primair onderwijs volop aan de professionalisering van hun organisatie.

Zelfevaluaties, (collegiale) visitaties en audits zijn belangrijke instrumenten die schoolbesturen hulp kunnen bieden bij het zichtbaar maken en evalueren van de kwaliteit van hun organisatie. Veel schoolbesturen zoeken daarom naar begeleiding bij het op de juiste manier inzetten en verder ontwikkelen van deze instrumenten.

De PO-Raad vindt dit kwaliteitsbewustzijn horen bij een volwassen, zelfbewuste sector horen. Het zijn immers publieke middelen waar de sector mee werkt. Daarom stimuleert de sectororganisatie voor het primair onderwijs haar leden om gebruik te maken van zelfevaluaties, visitaties en audits en ondersteunt ze hen hierbij.

In dit kader heeft de PO-Raad het aanbod van begeleiding bij de inzet van deze instrumenten en de bijbehorende gebruikerservaringen in kaart gebracht. Het kan hierbij gaan om diverse vormen van begeleiding; zoals het uitvoeren van audits, het aanbieden van opleidingen of het verzorgen van maatwerktrajecten. Een eerste inventarisatie, op basis van een oproep in onze communicatiemiddelen, heeft geleid tot dit overzicht van 25 dienstverleners.

Het is de bedoeling dat het overzicht verder wordt uitgebreid met meerdere dienstverleners. Geïnteresseerde organisaties kunnen zich melden bij Nienke Deelstra, Beleidsmedewerker Onderwijskwaliteit bij de PO-Raad, door een mail te sturen naar: [email protected]


https://www.poraad.nl/nieuws-en-achtergronden/po-raad-inventariseert-aanbod-begeleiding-bij-zelfevaluaties-en-visitaties

mailto:[email protected]

B&T verantwoord veranderen

Krijn Taconiskade 4181087 HW Amsterdam088 – 205 16 [email protected]

Pilotproject collegiale visitaties primair onderwijs

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenIn onze trajecten is de projectleiding in handen van een groep die is samengesteld uit mensen uit de organisatie waarvoor we werken (directieleden, beleidsmedewerkers, bestuur scholengroep primair onderwijs) en adviseur(s) van B&T. In dit traject is tot 1-8-2017 Harm Klifman senior adviseur B&T betrokken geweest. Na 1-8-2017 zijn dat: • Martine Fuite, senior adviseur B&T [email protected] • Caroline Offerhaus, senior adviseur B&T [email protected]• Nienke Pol senior, adviseur B&T [email protected]

DoelgroepBasisscholen en speciale basisscholen

OpbrengstOntwikkeling van een optimaal format voor collegiale visitatie tussen scholen voor primair onderwijs.

InhoudSamen met de scholen onderzoeken we op welke wijze collegiale visitatie de schoolontwikkeling in het PO ondersteunt én aan welke kenmerken collegiale visitatie in deze sector dient te voldoen om adequaat in te spelen op de sectorcontext en het nieuwe inspectiekader. Alle belangrijke kenmerken van collegiale visitatie komen aan bod in het licht van het vernieuwde inspectiekader. Er is ruimte gecreëerd voor het opdoen van ervaringen in de breedste zin van het woord. Dit betekent dat binnen een logisch opgebouwde globale structuur (startgesprek, zelfevaluatie schrijven, presentatie zelfevaluatie, visitatiedag, advisering/rapportage, evaluatie) veel ruimte is voor experiment in verschillende vormen. De inhoudelijke en organisatorische vorm van de visitatie wordt steeds in overleg afgestemd op de vraag vanuit de school.

WerkwijzeMet werkgroep van schoolleiders en stafmedewerkers wordt een programma gemaakt voor de uitvoering van visitaties (‘onderzoeken en leren door samen te doen’), Per visitatie:• startgesprek door secretaris en voorzitter met de schoolleiding: – onderzoeksvraag verkennen met de school – presentatie en rondleiding: de school presenteert de zelfevaluatie aan de hele visitatiecommissie,

doorspreken van de inrichting van de visitatie op locatie, rondleiding door de school om een beeld te krijgen van de sfeer en ruimtelijke inrichting

• visitatiedag met daarin opgenomen de voorbereidende afstemming binnen de commissie; aan het eind van de dag presentatie eerste conclusies

• opstellen conceptrapport door secretaris• becommentariëring rapport door overige commissieleden• verzending rapport aan gevisiteerde school• evaluatie: terugblik op proces en product.De extern voorzitter is bij alle fasen actief.

PILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJS


https://www.vbent.org/




Tijdpad/doorlooptijdHet totale traject, van eerste bijeenkomst werkgroep en schets visitatietraject (inhoud – proces) tot eerste uitvoering collegiale visitaties op een aantal pilotscholen: acht maanden.Per school: circa twee maanden tussen startgesprek en evaluatiegesprek.

VerantwoordingDe bovenschoolse werkgroep legt verantwoording af aan het College van Bestuur en de scholen. Elke visitatie wordt geëvalueerd. Gedurende de loop van het traject wordt de werkwijze doorlopend tegen het licht gehouden en waar nodig bijgesteld.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectHet College van Bestuur toont ambitie om voor het PO de zorg voor de kwaliteit van het primaire proces op de scholen te faciliteren door een werkstructuur die schoolontwikkeling stimuleert. Dit is een bestuurlijke en strategische keuze. Directeuren van scholenclusters legitimeren deze keuze, terwijl de schoolleiders optreden als directe opdrachtgever van elke visitatie afzonderlijk. Binnen de te visiteren school zijn alle geledingen betrokken, naar de aard van het onderwerp van visitatie. Leerkrachten zijn steevast informant, daarnaast onderwijsassistenten, ouders, onderwijs ondersteunend personeel en in een enkel geval ook taakbetrokkenen als pleinwachten (vrijwilligers/ouders).

• Aandacht voor de inhoudElke visitatie is inhoud gerelateerd, de school formuleert in overleg een onderzoeksvraag. Het primair proces staat steeds centraal. De inzet is ontwikkelingsgericht: aansluiten bij wat goed gaat, dat versterken en afscheid nemen van hetgeen dat belemmert.

• Aandacht voor het procesEr is veel aandacht voor het proces daar de visitatie niet ‘zomaar even een schoolbezoekje’ is, maar zich voltrekt langs een zorgvuldig gelopen traject van nauwkeurige formulering van de onderzoeksvraag, passende selectie van relevante informanten, format voor de zelfevaluatie zodat de goede informatie wordt gewisseld en de juiste focusvragen worden gesteld. Een goede secretariële ondersteuning is dringend gewenst, niet alleen om logistieke redenen, maar ook om het niveau van de visitatie en in het bijzonder de kwaliteit van de rapportage/advies aan de school te garanderen.

• De begeleiding bevat trainingselementenStandaard is dat zowel de te visiteren scholen (schoolleiders) als de visitatoren worden geschoold in deze taak. Denk hierbij aan inzicht in het leveren van een bijdrage aan schoolontwikkeling, aan het lezen en beoordelen van een zelfevaluatie, aan het leren de juiste vragen te stellen en goed te luisteren naar de antwoorden, aan het leren panelgesprekken te voeren respectievelijk te leiden, aan waarderingsgerichte advisering, en zo meer. Er is aparte scholing voor voorzitters van de visitatiecommissie, vooral via ‘learning on the job’ door een ervaren voorzitter.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktCollegiale visitatie is zelf een al lang bestaand en gewaardeerd kwaliteitszorg-instrument dat op zijn beurt vaak gebruik maakt van andere instrumenten zoals analyse van onderwijsopbrengsten, tevredenheidsonderzoeken, kijkwijzers, waarderende interviewtechnieken en dergelijke.

ReferentiesIngrid Cloosterman, Kennismakelaar Lucas Academie Tel: 06-11561603 / e-mail:[email protected]

PILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJSPILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJS


Tot slotHet hierboven beschreven aanbod is slechts één van de vele mogelijkheden die B&T biedt op het gebied van kwaliteitsverbetering en onderwijsontwikkeling op scholen. Wij ontwikkelen auditen visitatietrajecten, coachen bestaande auditen visitatieteams, voeren systeemaudits uit en leiden schoolleiders en kwaliteitsmedewerkers op via onze leergangen kwaliteitszorg. Deze leergangen zijn als formeel aanbod opgenomen in het Schoolleidersregister PO bij het professionaliseringsthema ‘Kennis- en kwaliteitsontwikkeling’. Schoolleiders die deze leergang volgen, kunnen hiermee het betreffende thema afronden voor hun herregistratie.We geloven in samen leren waarbij de vragen van onze opdrachtgevers het uitgangspunt zijn. Ons aanbod is daarom uitgebreid en flexibel. Meer hierover is terug te vinden op onze website: www.vbent.org of via telefoonnummer: 088 - 205 16 00.

Gebruikerservaringen dienstverlening B&T

Wat heeft B&T voor uw organisatie gedaan?B&T heeft ons begeleid bij het opzetten van collegiale visitaties in het PO. We deden al collegiale visitaties in onze VO-scholen en wilden dat verbreden passend bij de context van het PO waarin behoefte was aan meer ruimte. B&T heeft met ons samen eerst goed uitgevraagd wat we eigenlijk wilden bereiken. Tien van onze schoolleiders waren in dit traject nauw betrokken. Vervolgens is een opleidingstraject gestart waarin de begeleider aanvankelijk de rol als voorzitter had en toewerkte naar een situatie waarin uiteindelijk drie voorzitters en drie secretarissen zelf deze rollen op een geschoolde manier invulling kunnen geven.

Wat heeft het opgeleverd?In het traject hebben we een draaiboek gemaakt waarin formats voor gesprekken en alles wat we daarvoor nodig hadden aan de orde kwam. Nu gaan we deze stappen doorontwikkelen. Van pilot naar project. We stellen het niet verplicht maar zien dat meer scholen aansluiten. We denken er samen over na wat nog meer nodig is en of we verschillende instrumenten in moeten zetten. Collegiale visitatie, audits, …? We zijn ook aan het bekijken hoe we zo goed mogelijk recht kunnen doen aan de vraag van de school. Schoolleiders zien het gevolgde traject ook als een grote meerwaarde voor de eigen professionele ontwikkeling.

Zou u B &T adviseren aan anderen?B&T heeft heel goed geluisterd naar onze wensen. Zij bieden openheid en ruimte maar zijn op het juiste moment ook duidelijk en scherp in hun feedback. Wij waarderen erg dat het echt een cocreatie is geweest tussen ons en B&T. Prettige mensen om mee te werken met veel knowhow. Wat ook een grote meerwaarde is dat er gewerkt wordt vanuit ‘waarderend auditen’.

Ingrid Cloosterman,Senior beleidsmedewerker en coördinator van de Lucas Academie, Den Haag

PILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJSPILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJS


https://www.vbent.org

BCO onderwijsadvies

Wylrehofweg 115912 PM [email protected]

Training uitvoeren collegiale visitatie

Projectleider en eventueel andere uitvoerenden• Mark Froger, adviseur / relatiemanager Innofun, specialisatie: blended learning processen,

nieuwe leertechnologieën• Gert Custers, adviseur Innofun, specialisatie: 21 ste eeuwse vaardigheden, ICT, taal• Jan-Jos Janssen, senior-adviseur BCO Onderwijsadvies, specialisatie: organisatieverandering, coaching, conflicthantering.

DoelgroepLeerkrachten, MT-leden, taal-, rekenen/of gedragsspecialisten verbonden aan scholen primair onderwijs

OpbrengstDe deelnemers bezitten de kennis en vaardigheden om na de training op een gerichte en samenhangende wijze collegiale visitatie te kunnen voorbereiden, uitvoeren en afronden. (Ingebed in de context van de school / stichting)

InhoudIn deze driedaagse training leren de deelnemers stapsgewijs hoe zij een collegiale visitatie moeten voorbereiden, uitvoeren en afronden.Hierbij worden de volgende fases onderscheiden:1. De voorbereidingsfase2. De uitvoeringsfase3. De afrondingsfaseKenmerken van de collegiale visitatie• houdt de school een spiegel voor,• gaat uit van een zelfevaluatie die de school heeft uitgevoerd,• vertrekt vanuit ontwikkelvragen van de school zelf• leidt tot een advies aan de school,• beantwoordt de opdracht die door de school is verstrekt,• levert maatwerk,• gebruikt de dialoog als methode.

WerkwijzeWe trainen iedere fase van de collegiale visitatie. Op elke trainingsdag staat een fase centraal. We werken met concrete voorbeelden. Leren door te doen staat in iedere fase voorop.

Tijdpad/doorlooptijdDe training neemt drie dagen in beslag:• Tijdens de eerste dag gaan we in op de voorbereidingsfase.• Tijdens de tweede dag gaan we in op de uitvoeringsfase.• Tijdens de derde dag gaan we in op de afrondingsfase.Tussen de trainingsdagen liggen steeds twee werkweken. Daarbij is er tussendoor huiswerk.



VerantwoordingHet uitvoeren van collegiale visitatie is succesvol in de praktijk beproefd.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectIn deze aanpak zijn alle leden van een school betrokken.Daar waar een bestuursbrede aanpak wordt gebruikt, kunnen de uitkomsten van de collegiale visitatie onderling besproken worden.

• Aandacht voor de inhoudDe aanpak is proactief en onderzoekend van aard. Na de uitvoering van de collegiale visitatie ligt er een visitatierapport (en een procesbeschrijving voor de uitvoering).

• Aandacht voor het procesHeel belangrijk is de kwaliteit van het proces: hoe creëren we veiligheid, zorgvuldigheid en accuratesse?

• De begeleiding bevat trainingselementenDe directie en teamleden leren door middel van een gerichte aanpak met een open blik naar de school te kijken en daar ook in gestructureerd vragen bij te stellen.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktDe gebruikte werkwijze is mede in eigen beheer ontwikkeld. (De kwaliteitszorg-instrumenten die de school / stichting gebruikt worden meegenomen in de opzet).

Referenties• Mart van Gessel, beleidsmedewerker onderwijs en kwaliteit SpoVenraij; [email protected]• Juanita de Jong, stafmedewerker onderwijs SKPO Eindhoven e.o.; [email protected]• Jacqueline Vriens, beleidsmedewerker jeugd gemeente Helmond; [email protected]

Tot slotIn het verlengde van bovenstaand aanbod willen we ook attenderen op een alternatief traject, teamfoto in een dag.

In het schoolbezoek in het kader van het maken van een teamfoto in een dag helpen wij om de talenten in het team in kaart te brengen en ideeën te laten ontwikkelen hoe deze talenten zo goed mogelijk benut kunnen worden om de visie krachtig te ontwikkelen.Dat willen we doen in de vorm van kritische vriend. We gaan samen kijken waar de kracht ligt van de school ligt en waar kansrijke mogelijkheden zijn voor een “verderkom”-strategie.

Aan het einde van de dag gaan we met het team het gesprek aan en geven onze impressies weer van hetgeen we tot nu toe hebben gezien. Waar liggen de talenten van dit team? Op welke wijze worden deze talenten gebruikt om krachtig te werken aan de ontwikkeling van de visie van de school? Welke uitdagingen zijn voor dit team in deze school volgens ons herkenbaar?Tot slot ontvangt de school van ons een beeldend overzicht van een aantal markante situaties (teamfoto) die wij naar aanleiding van ons schoolbezoek hebben verzameld.

TRAINING UITVOEREN COLLEGIALE VISITATIE




mailto: [email protected]

Gebruikerservaringen dienstverlening BCO

Wat heeft BCO gedaan in uw organisatie?Onze organisatie stond een paar jaar geleden voor de uitdaging om een nieuw strategisch plan op te stellen. Het was aanvankelijk een zoekend proces. BCO heeft in deze periode vooral bijgedragen in het proces van realisatie als op de aspecten van inhoud. Het heeft er toe geleid dat wij fundamenteel zijn gaan nadenken over doel en functie van het Strategisch beleidsplan en het Koersplan. Vanuit brede betrokkenheid van teams, ouders en kinderen zijn de directeuren in een tweedaagse op zoek gegaan naar de relevante principes en de mindset die richting geeft. Een van de uitkomsten is dat het bestaande systeem van verantwoording niet meer paste bij de nieuwe uitgangspunten. ‘Kwaliteit ontwikkelen door stimuleren en waarborgen’ is onze nieuwe inzet waarbij de verantwoording over kwaliteit van het onderwijs wordt verbonden met de interne en externe ontwikkelingen.In de oude situatie lag het accent meer op verantwoording en controle en minder op ontwikkeling en was vooral top-down. Vanuit het Koersplan gaan wij nu meer in dialoog over ontwikkelingen. Ons kwaliteitsmodel geeft de richting van ons proces, de opbrengsten, de verhouding met de inspectie en de schoolbezoeken.

Wat heeft het opgeleverd?Een proces waarin integraliteit leidend is en het belang van onze stichting, onze scholen en onze leerlingen uitgangspunt zijn. Er ligt nu een gedragen notitie kwaliteitsbeleid.

Wat was krachtig en zou u BCO aanbevelen aan anderen?Voor ons is het systeemdenken een belangrijk uitgangspunt voor denken en handelen. Vanuit dat systeemdenken werden wij ook begeleid. BCO heeft geen pasklare oplossingen uit een begeleidingspraktijk, maar blijft dicht bij wat wij in onze ontwikkeling nodig hebben.

Mart van Gessel,stafmedewerker kwaliteit SPOV, Venray

PILOTPROJECT COLLEGIALE VISITATIES PRIMAIR ONDERWIJS


Bijsterbosch-Onderwijs-Advies

Deventerweg 307203AK Zutphen06-57283485info@bijsonderwijsadvies.nlwww.bijsterbosch-onderwijs-advies.nl

Zicht op Onderwijs

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaar en projectleider: Herman Bijsterbosch.Ervaring als leraar, directeur, onderwijsadviseur en (coördinerend) inspecteur

DoelgroepBesturen of netwerken van besturen.Deelnemers aan de training kunnen zijn: bestuurders, beleidsmedewerkers, schooldirecteuren of intern begeleiders.

OpbrengstDeelnemers leren een audit op een school uit te voeren (aan de hand van het nieuwe inspectiekader) en daarover te rapporteren.

InhoudDe training in auditeren bestaat uit 4 theoretische dagdelen Kijken naar onderwijskwaliteit, mede gebaseerd op het nieuwe inspectiekader. Daarin krijgt de zelfevaluatie van de school een centrale rol.Vervolgens worden 2 audits op een school uitgevoerd onder leiding van de cursusleider, waarbij de eerste audit volledig wordt uitgevoerd door de cursusleider en de cursisten waarnemen en de tweede audit wordt uitgevoerd door de cursisten onder supervisie van de cursusleider.Ter afsluiting vindt een bijeenkomst plaats waarin het systeem van audits wordt vertaald naar de specifieke situatie van het bestuur en de scholen.

WerkwijzeIn de theoretische bijeenkomsten leren de cursisten: criteria voor kwaliteit van een school, waarnemen en observeren, gesprekstechnieken en rapporteren.De praktijkaudits worden gebaseerd op de voorinformatie en de zelfevaluatie van de school: documentenanalyse, klassenbezoeken, gesprekken met directie, intern begeleider, leerlingen, ouders, leraren. Aan het einde van de dag een mondelinge terugkoppeling van de bevindingen en daarna een schriftelijke rapportage met daarin de oordelen en aanbevelingen.Tussendoor en aan het einde vinden reflectiegesprekken plaats over de uitvoering van de audit en de waarde daarvan voor uitvoering binnen het eigen bestuur.De afsluitende bijeenkomst is gericht op het organiseren en borgen van audits binnen de organisatie.

Tijdpad/doorlooptijdHet traject kent een doorlooptijd van ongeveer 2 maanden.

VerantwoordingVoor de training is een begeleidingsmap samengesteld met materialen en verdieping. Daarin zitten een beoordelingskader, observatie-instrumenten, beschrijvingen van onderwijskwaliteit en voorbeelden van rapportages.



http://www.bijsterbosch-onderwijs-advies.nl

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectBij deze training kunnen betrokken zijn: bestuurders, directeuren, stafmedewerkers en intern begeleiders.

• Aandacht voor de inhoudDe cursisten zijn in staat om na de training zelfstandig audits uit te voeren, aan de hand van een erkend kader met behulp van een concreet draaiboek. De organisatie beschikt over een kader waarin audits in de toekomst uitgevoerd kunnen worden.

• Aandacht voor het procesGedurende de training wordt gereflecteerd op de voorwaarden om audits uit te voeren binnen de eigen organisatie. Desgewenst kan als follow-up extra informatie worden verstrekt aan geledingen binnen de stichting of vereniging.

• De begeleiding bevat trainingselementenDe training bevat diverse praktijkelementen:• observeren van lessituaties aan de hand van filmpjes;• oefenen van gesprekken met directie en intern begeleiders;• uitvoeren van twee proef-audits op scholen onder leiding van een oud-inspecteur.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktIn het theoretisch deel wordt informatie aangeboden over bestaande kwaliteitszorgmodellen, in relatie tot het beoordelingskader van de audit en de functie van de audits binnen de eigen organisatie.

ReferentiesPiet-Hein Herfkenscoördinator audits Bisschop Möller Stichting, Leeuwardentel: 06-55887364 of 0515-433828

Andrew SimonsHoofd kwaliteitszorg Onderwijsstichting Movare, KerkradeTel: 045-5466986

Tot slotDe opleiding kan uitgevoerd worden binnen de eigen organisatie, maar ook op individuele basis (bij voldoende deelname).

Gebruikerservaringen dienstverlening Bijsterbosch Onderwijsadvies

Wat heeft Bijsterbosch Onderwijsadvies gedaan in uw organisatie?Wij kozen voor het invoeren van audits als middel om meer zicht te krijgen op dat wat er in de scholen aanwezig is en wat nog verbeterd kan worden. Inmiddels is een tweede groep van 10 mensen (directeuren en interne begeleiders) getraind. Deze tweede training is verzorgd door Bijsterbosch Onderwijsadvies. In twee trainingsdagen is aandacht besteed aan de verschillende auditvaardigheden. Daarna is Bijsterbosch Onderwijsadvies betrokken bij de uitvoering van de audits. Bij de eerste drie audits is de begeleider de voorzitter, daarna volgen drie audits waarbij Bijsterbosch Onderwijsadvies de rol van supervisor neemt en de opgeleide auditoren zelf aan zet zijn.

ZICHT OP ONDERWIJS


Wat heeft het opgeleverd?We hebben nu goed opgeleide auditoren die dezelfde taal spreken. De 2e training is mooi aanvullend op de kennis en vaardigheden van de eerste groep. Een positief neveneffect is dat de opgeleide auditoren ook kritischer reflecteren over de onderwijskwaliteit in de eigen school.

Inmiddels zijn we, onder andere door de begeleiding, ook aan het nadenken over een auditsysteem 2.0. Hierbij moet de zelfevaluatie veel duidelijker een plek krijgen. We willen dat de scholen zich zelf gaan presenteren. Hierbij is het doel dat de audits meer onderdeel uitmaken van een samenhangend systeem. De zelfevaluatie geeft een beeld, in de audit sluit je daarop aan en spreek je minder in beoordelende termen als goed of fout.

Wat was er krachtig en zou u Bijsterbosch Onderwijsadvies aanbevelen aan anderen?Bijsterbosch Onderwijsadvies heeft veel kennis over de ins en outs van het nieuwe inspectiekader. We ervaren een prettige samenwerking: deskundig, toegankelijk en capabel om de informatie goed over te brengen op de mensen in onze organisatie. Verder waarderen we het ambitieuze karakter: ambitieus in wat van scholen en ook van auditoren verwacht mag worden.

Piet-Hein HerfkensDirecteur Thomas van Aquinoschool Sneek en coördinator auditcommissie Bisschop Möller Stichting, Leeuwarden

ZICHT OP ONDERWIJS


BMC Advies

P: Postbus 4903800 AL AmersfoortB: Spacelab [email protected]

Training Interne audits en zelfevaluatie als kwaliteitsspiegel

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenDrs. Bonne van Dam. Senior adviseur. Hij heeft veel ervaring met kwaliteitsanalyse en -verbetering in het primair onderwijs en met training van onderwijsprofessionals in zelfevaluatie en interne audits. Tevens is hij oud-inspecteur van het onderwijs.

DoelgroepIncompany training in opdracht van schoolbestuur. Deelnemers: schoolleiders, intern begeleiders, leerkrachten, stafmedewerkers bestuursbureau.

OpbrengstNa afloop van de training kunnen de deelnemers voor hun school of bestuur zelfstandig een zelfevaluatie of een interne audit uitvoeren.

InhoudOnderwerpen die aan bod komen:• Rol van de (collegiale) onderzoeker (zelfevaluatie) en intern auditor.• Onderzoeksvaardigheden: – Documenten analyseren, lessen observeren, gespreksvaardigheden, rapportagevaardigheden. – Gegevens verzamelen, secundaire analyse en rapporteren.• Adviesvaardigheden: terugkoppeling en beleidsmatige reflectie met school over rapportage (interne

audit)• Onderwijsinhoudelijk kader voor zelfevaluatie en interne audits (gebaseerd op ‘state of the art’

onderzoeksliteratuur en actuele onderzoekskader inspectie.)

WerkwijzeDe training is gebaseerd op het principe van ‘learning by doing’. De nadruk ligt op actief praktijkleren met behulp van gezamenlijke opdrachten en oefeningen, met veel interactie, uitwisseling en feedback.• Vooraf: – Informatiebijeenkomst bovenschools directie-overleg (interne audittraining) of schoolteam

(zelfevaluatie). – Workshops: kennis van inhoudelijk kader voor zelfevaluatie en interne audit en training

onderzoeksvaardigheden. Interne audit: 5 trainingsdagen. Zelfevaluatie: 2 trainingsdagen.• Tijdens: Mede-uitvoering (‘modeling’) en begeleiding van de zelfevaluatie of de interne audit door

de trainer/adviseur: – Intakegesprek met de school. – Voorbereidingsbijeenkomsten met zelfevaluatie- of auditteam. – Uitvoering zelfevaluatie of interne audit op de school. – (Mee) opstellen rapportage.


http://www.bmc.nl


• Na afloop: Evaluatie – Met zelfevaluatieteam of intern auditteam: inhoud en proces. – Met schoolleider/MT (interne audit) of het MT/onderwijsteam (zelfevaluatie).

Tijdpad/doorlooptijd• Voorbeeld tijdpad interne audits: 5 workshops: 8 weken. Uitvoering en rapportage per audit:

4 weken.• Voorbeeld tijdpad zelfevaluatie: 2 workshops: 3 weken. Uitvoering en rapportage: 4 weken.Opmerking: tijdpad afhankelijk van wensen en beschikbaarheid medewerkers van de organisatie.

VerantwoordingLiteratuur/werkmaterialen:• Dam, B. van (2016). Draaiboek zelfevaluatie en interne audits als kwaliteitsspiegel (met instrumenten

zoals stappenplan zelfevaluatie en interne audit, kijkwijzers, gespreksleidraden, scan leerstofaanbod en voorbeeldrapportages).

• Drewes, T. & Van Dael, H. van (2013). Goed Onderwijs. Praktijkboek Basisonderwijs Amsterdam (inhoudelijk onderzoekskader; leidraad voor zelfevaluatie).

• Presentaties, praktische opdrachten en oefenmaterialen trainingsbijeenkomsten (filmopnames lessen; matrix lesobservaties; opbrengstgegevens; groepsoverzichten, groepsplannen en dag-/weekplanningen; logboeken; jaarplannen en evaluaties; voorbeeldrapportages).

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectDe training richt zich op schoolleiders, intern begeleiders, leerkrachten en stafmedewerkers bestuur.

• Aandacht voor de inhoudVeel aandacht voor:• Integrale en diepgaande onderwijsinhoudelijke analyse met nadruk op samenhang tussen de

leeropbrengsten, het primaire onderwijsproces en de schoolcondities (‘kwaliteitsfoto’).• Onderzoeksvaardigheden (probleemstelling en onderzoeksvragen formuleren, hypothesen en

onderzoeksplan opstellen, gegevens verzamelen, interpreteren en analyseren).• Communicatieve vaardigheden (interviewen; samenwerken in onderzoeksteam; mondeling

terugkoppelen en schriftelijk rapporteren).

• Aandacht voor het procesEr is aandacht voor draagvlak bij de school door de praktische organisatie tijdens het intakegesprek met de schoolleiding, de voorlichting aan het onderwijsteam en door de open en niet-oordelende aanpak van de gesprekken tijdens de audit of de zelfevaluatie. Essentieel is dat de zelfevaluatie of de interne audit door de school als opbouwend en ondersteunend wordt ervaren. De bijbehorende vaardigheden worden tijdens de voorafgaande workshops geoefend (demonstraties en simulaties).

• De begeleiding bevat trainingselementenDe training is gericht op kennis- en vaardigheidsontwikkeling en vindt plaats tijdens workshops vooraf en tijdens de uitvoering van de zelfevaluatie of interne audit. Essentiële elementen:• Systematisch en tot in detail leren observeren van het pedagogisch-didactisch handelen van

leerkrachten.• Leren analyseren van de leeropbrengsten en het hieruit afleiden van hypothesen/aandachtspunten

voor het onderzoek.• Leren analyseren van documenten over schoolklimaat en veiligheid en over de onderwijskundige

inrichting van het onderwijs (leerstofaanbod, didactisch handelen, leerlingenondersteuning).• Leren analyseren van kwaliteitsdocumenten om een beeld te krijgen van de schoolcondities en de

kwaliteitscultuur.• Training gespreksvaardigheden: interviewtraining, terugkoppeling bevindingen, adviseren.• Training schrijven van rapportage of delen daarvan.

TRAINING INTERNE AUDITS EN ZELFEVALUATIE ALS KWALITEITSSPIEGEL


• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktHet inhoudelijke onderzoekskader en de gebruikte instrumenten (bijvoorbeeld kijkwijzers en gespreksleidraden) zijn gebaseerd op de onderzoeksliteratuur (Marzano, 2003; Slavin, 2011; Hattie, 2012), het onderzoekskader van de inspectie en instrumenten voor zelfevaluatie.

Referenties• Stichting PCBO Rotterdam-Zuid (collegiale visitaties, 30 scholen, looptijd 2011-2015).

Contactpersoon: mw. L. (Lidie) Konijnendijk, beleidsmedewerker kwaliteit of drs. C.J.M. (Kees) Terdu, voorzitter CvB.

• Stichting Un1ek Vlaardingen (interne audits; traject loopt). Contactpersoon: mw. M. (Miriam) Wesemann, stafmedewerker onderwijs & kwaliteit.

Tot slotMeer informatie: Drs. Bonne van Dam (BMC Advies), telefoon 06 – 220 223 39.

Gebruikerservaringen dienstverlening BMC

Wat heeft BMC in uw organisatie gedaan?Vorig schooljaar zijn wij als bestuur in de werkgroep kwaliteit gaan nadenken over de invoering van audits. Het doel dat wij met de audits hebben is scholen helpen in hun ontwikkeling. Wij wilden dit goed in de organisatie wegzetten, want auditeren is best kwetsbaar. Daarbij hebben wij gebruik gemaakt van de ervaringen van BMC. Met hen hebben we als werkgroep vanuit de inspectie indicatoren onze eigen set (kritische) indicatoren opgesteld, inclusief de indicatoren voor de Integrale Kindcentra. We hebben goed met hen nagedacht over de vragen: wat gaan we doen? Hoe gaan we het doen? Wat levert het ons op? We hebben 16 auditoren geworven die vervolgens door BMC getraind zijn. Wij hebben nu de eerste 2 interne audits uitgevoerd. Observaties hebben plaats gevonden, gesprekken zijn gevoerd met directie en leerkrachten, zowel als met ouders en leerlingen. BMC verzorgde daarbij begeleiding on the job.

Wat heeft het opgeleverd?Onze eerste ervaringen – al opgedaan bij de training – zijn dat het vooral gaat om leren van en met elkaar; niet alleen de school leert van een auditbezoek, maar ook de auditoren leren van elkaar en van hun ervaringen.Omdat we al werkende nog in de ontwikkelingsfase zitten, liggen er nog wel vragen die beantwoord moeten worden in de vervolgfase: Hoe bieden we de juiste nazorg? Hoe sluiten wij aan bij de geschiedenis van de school? Op welke wijze kunnen we de vragen van de school mee nemen?

Wat was er krachtig en zou u BMC aanbevelen aan anderen?BMC is een bekende in onze organisatie. Hun inbreng is vooral het inbrengen van de diepere inzichten, de vaardigheden om zonder oordeel te kijken en te luisteren. Zij leren ons ook de belangrijkste vaardigheid van het auditen: vragen en door-, door- en doorvragen. Dat is de kern!

Miriam Wesemann,beleidsmedewerker pedagogiek, onderwijs en kwaliteit Un1ek, Vlaardingen

TRAINING INTERNE AUDITS EN ZELFEVALUATIE ALS KWALITEITSSPIEGEL


Bureau Meesterschap Assen

Oosterhoutstraat 9A, 9401 NA Assen0592-304040info@bureaumeesterschap.nlwww.bureaumeesterschap.nl

drs. Carla Rink([email protected])

Auditopleiding: Auditor in Education3-jarig Post-HBO traject: CPION gecertificeerd

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenTrainers van Bureau Meesterschap:Drs. Jan Oudeboon, senior onderwijsadviseur, trainer en oud-onderwijsinspecteurMarjolein Morks: internationaal gecertificeerd NLP, trainer en coachBrenda Kokje, senior onderwijsadviseur, specialist analyseteamsSigrid Houtsma, senior onderwijsadviseur, specialist Jonge KindDrs. Clementine van der Hoek: senior adviseur, specialist schriftelijke rapportage, oud-onderwijsinspecteur

DoelgroepDirecteuren en adjunct-directeuren van scholen voor basisonderwijs (waaronder ook speciaal basisonderwijs); intern begeleiders op LB-niveau.Daarnaast behoren ook beleidsmedewerkers van besturen tot de doelgroep.

Opbrengst1e jaar: basistraining Uitvoering Schoolzelfevaluatie.Deelnemers ontvangen het certificaat: ‘Auditor Basisopleiding’ van Bureau Meesterschap.Na de basisopleiding fase 1 zijn de cursisten in staat zélf een kwaliteitsaudit c.q. verificatieonderzoek op hun eigen school uit te voeren.2e en 3e jaar: Excellente cursisten kunnen zich daarna laten opleiden tot gediplomeerd Auditor in Education. Het afronden van de opleiding leidt tot het diploma Post-HBO Auditor in Education. (CIPION gecertificeerd).Na positief volbrengen van alle opdrachten en een positief kwaliteitseindoordeel van de examencommissie wordt de cursist erkend als Auditor in Education. Hij/zij ontvangt het Post-HBO-diploma Auditor in Education en kan daarmee zelfstandig audits uitvoeren en/of deel uit maken van een auditteam onderwijs van een stichting of vereniging.

Inhoudo.a.• Kennis waarderingskader en audittechnieken.• Notitie opbrengsten,• Omgaan met weerstanden• Analyseren beeldmateriaal: leren observeren, observeren bij kleuters• Producten Portfolio: o.a. Auditrapporten, draaiboek.• Uitvoeren externe audits• Meelezen en bespreken rapporten, zorgstructuur• Bespreken auditverslagen, coaching on the job• Voeren professionele dialoog, bespreken literatuurlijst



http://www.bureaumeesterschap.nl


WerkwijzeDe trainingen zijn opgebouwd uit: hoorcolleges, werkcolleges, leren observeren, observeren bij kleuters, groepsopdrachten, intervisie, supervisie en eindgesprekken.

Tijdpad/doorlooptijd1e jaar De basisopleiding bestaat uit 5 studiedagen en een eindgesprek. Totaal 150 uur2e jaar Het 2e jaar bestaat uit 5 studiedagen en een eindgesprek. Totaal 150 uur3e jaar Het 3e jaar bestaat vooral uit het uitvoeren van minimaal 5 audits en 3 intervisiebijeenkomstenTotaal 156 uur

VerantwoordingDe opleiding is de enige Post HBO opleiding voor Auditors in Education in Nederland. Geaccrediteerd door het CPION. Deelnemers ontvangen een Post HBO diploma.De opleiding is geaccrediteerd door het schoolleidersregister.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectDe auditor werkt autonoom maar rapporteert aan alle geledingen in woord en geschrift.

• Aandacht voor de inhoudDe deelnemers ontwikkelen hun eigen draaiboek, en schrijven auditrapporten.

• Aandacht voor het procesActiviteiten die deelnemers uitvoeren zijn:• Voorbereiden en plannen van de externe audit.• contact maken met de directeur van die school.• Intakegesprek voeren met de ontvangende directeur.• Produceren draaiboek externe audit.• Produceren auditrapport• Formeren van reflectieteams (concept auditrapport).• voorbereiding feedback auditrapport• presentaties auditrapportages

• De begeleiding bevat trainingselementenEr is naast de auditvaardigheden expliciet aandacht voor communicatieve vaardigheden, omgaan met weerstanden, gesprekken voeren, presenteren.Het schrijven van rapporten. Inhoudelijk, grammaticaal, stijl en verzorging.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktEr wordt een koppeling gemaakt met diverse kwaliteitszorginstrumenten onderwijs. De cursist leert gebruik te maken van het bekwaamheidskompas Bureau Meesterschap

ReferentiesStichting ComprixVan Harenstraat 378471 JC Wolvega0561-691777contactpersoon: Ingrid van Veen, directeur primair onderwijs en gecertificeerd Auditor in Education.

AUDITOPLEIDING: AUDITOR IN EDUCATION


Tot slotDe Auditopleiding is een onderdeel van het Auditcentrum van Bureau Meesterschap.De auditopleiding wordt aangepast aan het nieuwe Onderzoekskader 2017 PO en SBO, waarbij de wettelijke veranderingen, (WOT en WPO) de wijze van beoordelen en de nieuwe beslisregels vanaf 1 juli 2017 veranderen.

Het bestuur is vanaf die datum verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit op de scholen en daarom begint en eindigt het nieuwe toezicht bij het bestuur.Daarbij komt het accent steeds meer te liggen op zelfevaluatie. De auditopleiding zal auditoren opleiden om in te spelen op dit vernieuwde toezicht.Het waarborgen van de basiskwaliteit en het stimuleren van de verbetercultuur

Kijk voor meer informatie op onze website:www.bureaumeesterschap.nl

Gebruikerservaringen dienstverlening Bureau Meesterschap

Wat heeft Bureau Meesterschap voor uw organisatie gedaan?In de opleiding Auditor in Education van Bureau Meesterschap werd in het eerste jaar onder andere aandacht besteed aan het inspectiekader. We leerden objectiever te kijken en onze waarnemingen naast elkaar te zetten. Aan de orde kwam ook om waarnemingen om te zetten in bevindingen, conclusies en aanbevelingen. Daarnaast was het leren van en met elkaar belangrijk. Onderdeel van het eerste jaar was namelijk ook het samen met collega studenten uitvoeren van audits.Na afronding van het eerste jaar was er de mogelijkheid om door te gaan om tot meer verdieping te komen. De docenten waren toen meer supervisor, kwamen dichter bij en gaven ons veel feedback in de voorbereiding, uitvoering en afronding van een audit. Ook werden diverse experts ingezet om hun kennis met ons te delen.

Wat heeft het opgeleverd?Leren kijken, leren analyseren. Ik heb nu veel meer zicht op het inspectiekader en kan gerichter kijken ook in mijn eigen school. Dat komt van pas bij mijn werk als directeur maar zeker ook binnen de organisatie waar ik coördinator onderwijs ben. In de opleiding was naast het overdragen van kennis (meest in het eerste jaar) ook veel ruimte voor intervisie en spreken over de ontwikkelingen in de eigen organisatie. In het tweede leerjaar is een digitale leeromgeving gebruikt waar we veel profijt van hadden.

Zou u Bureau Meesterschap adviseren aan anderen?Als je geïnteresseerd bent in het analyseren, de school in kaart brengen is het zeker een aanrader. Een driejarige opleiding heeft mij zeer zeker veel opgeleverd, maar vergt ook zelfdiscipline. Het eerste jaar is eigenlijk voor iedere directeur aan te bevelen. Bureau Meesterschap heeft veel deskundigheid in huis en de docenten zijn fijne sparringpartners.

Ingrid van VeenDirecteur OBS De Klaeter, De Hoeve, Stichting Comprix, Wolvega

AUDITOPLEIDING: AUDITOR IN EDUCATION


http://www.bureaumeesterschap.nl

Bureau Wolters

Reutjesweg 476077 NA St. Odilienbergwww.bureau-wolters.nlinfo@bureau-wolters.nl0475-53286106-43223887

Schoolzelfevaluatie en ontwikkelingsgerichte audit in het kader van schoolontwikkeling en kwaliteitszorg

Projectleider en eventueel andere uitvoerenden• Pierre Wolters verzorgt onder andere trainingen, cursussen en opleidingen voor schoolteams, intern

begeleiders, directeuren, besturen en samenwerkingsverbanden.• Sjoerd Verheijden, MSc, is onderwijskundige en pedagoog en vormt samen met Pierre Wolters de

organisatie Bureau Wolters.

DoelgroepBureau Wolters ondersteunt scholen, besturen en samenwerkingsverbanden in het primaire onderwijs.Gebied: Limburg, Noord-Brabant en Gelderland.

OpbrengstDoel van de ondersteuning is dat besturen en scholen inzicht krijgen in ontwikkelingsbehoeften op diverse gebieden. Op basis van conclusies en bevindingen wordt met de school/het bestuur verkend hoe schoolontwikkeling verder vormgegeven kan worden en wat hiervoor nodig is in de vorm van professionalisering en implementatie.Naast het inzichtelijk maken van de ontwikkelingsbehoeften ondersteunt Bureau Wolters scholen en besturen in het kader van kwaliteitszorg.

InhoudAfhankelijk van de vraag/behoefte wordt met de school/het bestuur een of meerdere van de onderstaande elementen verkend:• Indicatoren passend onderwijs• Zorg en ondersteuning (basisniveau van zorg en extra ondersteuning)• Indicatoren onderzoekskader inspectie• Kwaliteitszorg• Cognitieve opbrengsten op school-, groepen leerlingniveau• Sociaal-emotionele opbrengsten op school-, groepen leerlingniveau• Sociale veiligheid

Werkwijze• Intakegesprek met bestuur of school: afstemmen inhoud, vorm en organisatie traject.• Inhoudelijk gesprek met directie en betrokkenen over inhoud.• (Een Internetenquête waarin scholen/leerkrachten worden bevraagd).• (Analyse en interpretatie van internet enquête)• Schoolbezoek: gesprek met directie en intern begeleider en eventuele klassenbezoeken.• Concept rapportage op basis van internetenquête en gesprekken.• Bespreken van bevindingen en conclusies met directie/MT.• Opstellen definitieve rapportage.• Terugkoppeling naar het bestuur.


http://www.bureau-wolters.nl


Tijdpad/doorlooptijdAfhankelijk van de vraag, behoefte en grootte van het bestuur.De bovengenoemde werkwijze op schoolniveau kan in principe binnen twee weken worden doorlopen.

Verantwoording• Vigerende onderzoekskaders inspectie• IJkpunten passend onderwijsVerder wordt bij de ontwikkelingsgerichte audit en de schoolzelfevaluatie gebruik gemaakt van wettelijke kaders en recentelijke wetenschappelijke literatuur.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken bij het trajectBureau Wolters streeft naar afgestemd onderwijs voor alle leerlingen en richt met name op het primaire proces in de groep. Dit betekent dat in een ontwikkelingsgerichte audit maar ook in een schoolzelfevaluatie de actoren op alle niveaus worden bevraagd.

• Aandacht voor de inhoudAlle conclusies en acties moeten uiteindelijk leiden tot een verbetering/ontwikkeling in het primaire proces. Wij gaan in onze ondersteuning uit van een aantal specifieke kwaliteitsindicatoren op schoolniveau en een vijftal bouwstenen in het primaire proces:• Leerkracht als deskundige• Leerkracht als onderzoeker• Leerkracht als manager• Leerkracht als persoon en pedagoog• Leerkracht als communicator

• Aandacht voor het procesKenmerkend in het proces is dat wordt gestreefd naar maatwerk. Samen met de school / het bestuur wordt verkend welke specifieke behoeften er zijn en hoe dit verder vormgegeven kan worden. Aandachtspunten en behoeften van de school zijn hierbij het uitgangspunt en leidend voor de invulling van het traject.

• De begeleiding bevat trainingselementenNaast het inzichtelijk maken van ontwikkelingsbehoeften op bestuur- en/of schoolniveau ondersteunt Bureau Wolters ook scholen en besturen bij het ontwikkelen/verfijnen van hun eigen systeem van kwaliteitszorg middels schoolzelfevaluatie of interne auditing. Het aanbod heeft dus een sterk train-de-trainer karakter.

ReferentiesStichting Swalm & Roer te RoermondJos de Vriend, lid CvBhttp://www.swalmenroer.nl0475 345 830

Tot slotVoor meer informatie over ons aanbod met betrekking kunt u contact opnemen met Sjoerd Verheijden ([email protected])


SCHOOLZELFEVALUATIE EN ONTWIKKELINGSGERICHTE AUDIT IN HET KADER VAN SCHOOLONTWIKKELING EN KWALITEITSZORG

http://www.swalmenroer.nl


Gebruikerservaringen dienstverlening Bureau Wolters

Wat heeft Bureau Wolters in uw organisatie gedaan?Opbrengstgegevens in brede zin zijn voor ons als Optimus belangrijke indicatoren waar het gaat om een beeld te krijgen van de kwaliteit van de scholen. Scholen gebruiken deze data om het eigen onderwijs te analyseren en te verbeteren. Bureau Wolters heeft aanvankelijk de intern begeleiders geleerd om achter de getallen te kijken en te kijken naar onderlinge verbanden en daaruit conclusies te trekken. Deze vaardigheid is nu breed ingebed in onze organisatie. Scholen kunnen voor het verbeteren en verdiepen van de eigen analysevaardigheden een beroep doen op Bureau Wolters. Meestal krijgt dat vorm in een teamtraining. Overigens, voor scholen die twee keer onder de ondergrens zitten, kijkt Wolters ook mee met het team als kritische vriend.De schoolanalyses zijn de basis voor de verantwoording voor de school naar het bestuur en daarmee uitgangspunt voor de managementgesprekken tussen CvB en het hoofd onderwijs. Naast de opbrengstgegevens komen onder andere ook de speerpunten uit het koersplan aan de orde. Deze gesprekken kunnen een opmaat om de ontwikkeling van de school op onderdelen verder aan te scherpen.Momenteel doet Bureau Wolters specifiek onderzoek naar het technisch lezen. Aan de hand van gestructureerde vragenlijsten en data-analyse krijgen scholen en het bestuur, zicht op de stand van zaken. Aan de hand van door hen verzorgde werkconferenties wordt dieper ingegaan op het technisch leesproces en krijgen scholen handvatten aangereikt voor verbetering.

Wat heeft het opgeleverd?Scholen kunnen zichzelf goed evalueren met name op het gebied van opbrengstenanalyses. In deze analyses zien de scholen achter de data de ontwikkeling van hun school, maar vooral de ontwikkeling van de individuele kinderen staan.

Wat was er krachtig en zou u Bureau Wolters aanbevelen aan anderen?Wat Bureau Wolters doet is scholen leren om achter de cijfers te kijken, de analyse te verdiepen en op een kritische wijze mee te denken over de stappen die gewenst zijn. Ze voegen iets toe aan het denken van de scholen zelf.

Ingrid Veeke,hoofd onderwijs Optimus te Cuijk.


SCHOOLZELFEVALUATIE EN ONTWIKKELINGSGERICHTE AUDIT IN HET KADER VAN SCHOOLONTWIKKELING EN KWALITEITSZORG

Capgemini Consulting

Reykjavikplein 13543 KA Utrechtwww.nl.capgemini.com/consulting

contactpersonen:[email protected] – [email protected] – 27159332

Naar een werkend intern auditsysteem voor scholen en bestuur

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenRemco van der Dussen & Nanny Schoenmakers;De expertise van beide adviseurs ligt op het gebied van kwaliteitszorg en onderwijskwaliteit:- inhoudelijk adviseren over de opzet van de interne auditsystematiek;- het trainen van de interne auditorenpoule;- het vervullen van de rol van externe auditexpert bij de uitvoering van de audits.

DoelgroepCapgemini kan incompany trajecten verzorgen voor besturen in heel Nederland, met verschillende identiteit of onderwijsprofiel.

OpbrengstDe beoogde opbrengst van het traject is een werkende interne auditsystematiek, waarbij het bestuur en de scholen zicht hebben op de kwaliteit, de risico’s en de verbeterpunten. Een nevenopbrengst is dat het bijdraagt aan het kennisniveau door het ‘van en met elkaar leren’.

InhoudDe school maakt een zelfevaluatie en daarna volgt een interne audit a.d.h.v. een auditkader. De bevindingen en adviezen worden vastgelegd in een rapport. Het auditkader bevat de indicatoren uit het toezichtkader (opbrengsten en onderwijsproces) en daarnaast wordt gekeken naar visie en beleid, planmatig werken en een professionele schoolcultuur. In de audits wordt ook geïnventariseerd in hoeverre bestuurlijke speerpunten, zoals ouderparticipatie en professionele schoolcultuur, zichtbaar zijn op de scholen. Door de audits bestuursbreed uit te voeren, zijn de audits voor de interne auditoren (leerkrachten, IB’ers en directieleden) een waardevol leermoment.

WerkwijzeDe activiteiten voor de ontwikkeling van de interne auditsystematiek zijn:• Bijeenkomsten met een (bestuursbrede) werkgroep kwaliteit om voorstellen te doen• werkgroep kwaliteit om voorstellen te doen voor auditkader en systematiek.• Scholingsbijeenkomsten voor interne auditorenpoule.• De activiteiten bij de uitvoering van de interne audits zijn• Intakegesprek met de school die audit krijgt.• Uitvoering zelfevaluatie door de school.• Documentenstudie en bijeenkomst met auditteam om audit voor te bereiden.• Schoolbezoek door auditteam bestaande uit gesprekken met verschillende geledingen en lesbezoek.• Terugkoppeling bevindingen en adviezen van de audit aan hele school.• Opstellen auditrapport.

NAAR EEN WERKEND INTERN AUDITSySTEEM VOOR SCHOLEN EN BESTUUR


https://www.capgemini.com/nl-nl/



Tijdpad/doorlooptijdWij adviseren om voor de ontwikkeling van een gedragen auditsystematiek de tijd te nemen. Het is goed voor het draagvlak om het systeem en de werkwijze in samenwerking met (een delegatie van) de scholen tot stand te laten komen. Uiteindelijk dient de systematiek door het directeurenoverleg goedgekeurd te worden. De doorlooptijd voor de ontwikkeling ligt tussen de 2-6 maanden, afhankelijk van het stadium waarin het bestuur zich bevindt.Voor de uitvoering van een audit is per audit circa 4 weken doorlooptijd nodig, van intake tot auditrapport.De tijdsbesteding voor een interne auditors is circa 3 dagen. De begeleidingstijd voor de externe adviseur is 3-5 dagen, afhankelijk van de taakverdeling tussen extern adviseur en stafmedewerkers kwaliteit.

VerantwoordingBij de werkwijze van Capgemini wordt gebruik gemaakt van relevante kennis/literatuur en van de ervaringen die Capgemini in de VO-sector heeft opgedaan, waar Capgemini al jaren werkt aan het opzetten en uitvoeren van interne audits. Capgemini heeft ook zelf gepubliceerd over deze ervaringen en relevante inzichten, zoals in het volgende artikel:• ‘De blik van buiten; visitaties en audits als standaard-kwaliteitsinstrument’, Nanny Schoenmakers,

Remco van der Dussen en Nienke Wind, MESO magazine nr. 178 juni 2011.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAlle geledingen zijn betrokken en het auditteam wordt uit verschillende geledingen samengesteld.

• Aandacht voor de inhoudEr is een auditprotocol opgeleverd met een draaiboek voor de uitvoering van de audits

• Aandacht voor het procesEr is een training uitgevoerd voor de interne auditoren om hen te scholen in de rol van auditor, zoals het werken met het auditkader, training gesprekstechnieken en lesbezoek.

• De begeleiding bevat trainingselementenEr is een training uitgevoerd voor de interne auditoren om hen te scholen in de rol van auditor, zoals het werken met het auditkader, training gesprekstechnieken en lesbezoek.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktVan toepassing. De auditsystematiek sluit aan bij de bestaande kwaliteitszorginstrumenten en maakt deze compleet.

ReferentiesStichting Christelijk Onderwijs Haaglanden (SCOH). Contactpersoon: Daniëlle Ames, Stafmedewerker Onderwijs (070-3118797)

Tot slotCapgemini is betrokken bij het ontwikkelen en implementeren van een interne auditsystematiek voor een bestuur in Den Haag met ruim 30 basisscholen.



Gebruikerservaringen dienstverlening Capgemini Consulting

Wat heeft Capgemini in uw organisatie gedaan?Bij het opzet van een auditsystematiek hadden wij behoefte aan deskundig advies. Onze voorkeur ging uit naar een adviseur die echt meedacht in de lijn zoals wij deze voor ons zagen. Uiteindelijk werd Capgemini onze partner om mee te denken over de gewenste processtappen en ons in het proces kritisch te begeleiden. Zelf hebben wij daarin een zeer actieve rol vervuld; vanuit onze eigen visie op kwaliteit hebben wij een eigen waarderingskader ontwikkeld en een auditprotocol opgesteld.Vervolgens hebben wij een breed opgezette poule samengesteld bestaande uit 16 personen, allen afkomstig uit onze eigen scholen. In groepen van 4 auditoren hebben zij in het afgelopen schooljaar de audits uitgevoerd. Capgemini heeft deze auditoren getraind. Aanvankelijk zijn de eerste audits ook uitgevoerd onder hun begeleiding. Bij de voorbereiding en uitvoering van de audits hebben zij de rol van voorzitter op zich genomen.Als beleidsmedewerkers vervullen wij de regierol. Wij bereiden de audits voor, lopen met de auditteams mee bij de schoolbezoeken, verzorgen de eindrapportage en bespreken tenslotte de rapportage met de school.

Wat heeft het opgeleverd?Wij hebben in het afgelopen schooljaar de eerste 9 audits uitgevoerd. Het levert veel dynamiek op. De auditteams zijn enthousiast omdat zij ook vanuit een ander perspectief naar het onderwijs kijken. De scholen zien het eigen beeld van hun onderwijs bevestigd door de kwaliteitsspiegel. Het biedt de scholen een kwaliteitsspiegel. Hiermee krijgt de school een ‘extern’ kwaliteitsoordeel naast het ‘interne’ oordeel op basis van de zelfevaluatie.Maar het geeft ook het bestuur en onze staf een betere kijk op wat er in de scholen speelt. De bevindingen vanuit de rapportage verdiepen daarmee de begeleidings- en resultaatgesprekken tussen bestuur en school.

Wat was er krachtig en zou u Capgemini aanbevelen aan anderen?Wat voor ons belangrijk was, is ook uitgekomen. Procesbegeleiding – de grote lijnen, doelmatige planning – is hun sterke kant.

Daniëlle Ames,Beleidsmedewerker onderwijs, projectleider/coördinator audit SCOH



CED-Groep

Dwerggras 30, 3068 PC Rotterdam.Tel. [email protected]

Auditorentraining

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenProjectleider: mevrouw Carla Versteeg (senior consultant)Ontwikkelaars: Swaan Smit (ontwikkelaar CED Groep), Elvrie Croes (senior consultant, ex inspecteur), Hans Piederiet (senior consultant)

DoelgroepTraining voor besturen, kwaliteitsmedewerkers, directeuren, kan ook in company.Elke identiteit is welkom, geen beperkingen aan grootte bestuur.

Opbrengst• De training leidt tot meer scherpte in de informatieverzameling tijdens de audits en schoolbezoeken

die u zelf heeft uitgevoerd.• De training leidt tot verdieping van en kennis over de onderwerpen uit het beoordelingskader, zoals

kwaliteitszorg.• De training zorgt voor reflectie op de belangrijkste doelstellingen van de zelfevaluaties voor het

bestuur en voor de school.

InhoudDe basis van de training ligt bij het onderzoekskader 2017 van de inspectie. Vervolgens maken de deelnemers kennis met het maken van zelfevaluaties aan de hand van portretten die ontleend zijn aan de beschrijvingen van de basiskwaliteit per indicator van de inspectie. De deelnemers krijgen verschillende kijkwijzers aangereikt en er wordt gelegenheid gegeven om eigen kijkwijzers in te brengen en uit te wisselen. Dan gaan we uitgebreid in op de verschillende verwachtingen die er kunnen zijn bij besturen, directies en teamleden ten aanzien van een audit en de manier waarop je hiermee kunt omgaan als auditor. Ook de voorbereiding van een audit en de uitvoering van een audit komen uitgebreid aan de orde. We besteden dan aandacht aan de intake, de zelfevaluatie, welke stukken bestudeerd worden en de planning van één en ander. Als voorbereiding voor de uitvoering oefenen de deelnemers met casussen ten aanzien van bewijslast, gaan ze aan de slag met de analyse van eigen ingebrachte data en maken kennis met het verslagformat. Verder besteden we aandacht aan de gespreksvoering met de verschillende actoren die bij een audit betrokken worden. Ook gaan we dieper in op de wijze van oordeelsvorming en de manier waarop omgegaan kan worden met verzoeken tot herziening van de rapportage. Tijdens de meeloopdag voert de auditor de audit uit en geeft de trainer feedback en ondersteuning tijdens de uitvoering van de audit. Op de laatste dag delen de deelnemers en de cursusleiding de opgedane ervaringen, leren de deelnemers van elkaar en worden topics naar keuze nog eens extra verhelderd.

WerkwijzeDe training bevat de volgende activiteiten:• dagdeel 1: training met trainer CED- Groep• dagdeel 2: training met trainer CED-Groep• meeloopdag: de cursist voert een audit uit op een school en krijgt daarbij coaching on the job van

de trainer• dagdeel 3: terugkommoment. De cursisten delen de ervaringen van de uitgevoerde audit en leren

van elkaar o.l.v. trainer van de CED-Groep.



http://www.cedgroep.nl

Tijdpad/doorlooptijdTijdpad: 3 x 3 uur training + 8 uur coaching on the job. Daarnaast eigen werkzaamheid cursist ca. 24 uur.Omdat de cursist tussen de eerste twee dagdelen en het laatste dagdeel zelf een audit moet uitvoeren zit tussen de eerste en de laatste bijeenkomst ongeveer 2 à 3 maanden

VerantwoordingWe werken aan de hand van de volgende literatuur:• Paul Bambrick-Santoyo, Leverage leadership;Jossey-Bas 2012• Paul Bambrick-Santoyo, Get better faster, Jossey-Bass, 2016• Lauterbach, U. (2009). The pedagogy of apprenticeship.In: R. Maclean, D. Wilson (eds.), International handbook of education for the changing world of work.Zie ook onze website: http://www.cedgroep.nl/cursussen-en-trainingen/cursussen/meno/s7020-auditorentraining-bao.aspx

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectHet traject richt zich op de cursisten, meestal bestuurder/ kwaliteitsmedewerker/ directeur. Zij leren om alle geledingen te betrekken bij de audit.)

• Aandacht voor de inhoudonderzoekskader inspectie, zelfevaluatie d.m.v. portretten, data-analyse, kijkwijzers

• Aandacht voor het procesVooral praktische organisatie, ook tijdens de coaching on the job

• De begeleiding bevat trainingselementenAan bod komen oefenen met data-analyse, oefenen met casus waarin men veranderingen wil aanbrengen in de tekst van het verslag, oefenen met bewijslast, uitvoeren audit onder begeleiding ervaren expert.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktIn het kader van de pilot “Van goed naar beter” is het instrument “Impulsinvulling portretten” ontwikkeld. Hierbij wordt de school uitgedaagd om zichzelf te scoren aan de hand van de beschrijvingen per indicator van het onderzoekskader 2017.

ReferentiesPIT kinderopvang en onderwijs; contactpersoon de heer Max van de Pol, Dr.Plesmanstraat 22 te Zwijndrecht. Tel. 06-30728206

Tot slotWe merken dat vooral de combinatie van dagdelen training + een dag coaching on the job de deelnemers erg aanspreekt.

AUDITORENTRAINING


http://www.cedgroep.nl/cursussen-en-trainingen/cursussen/meno/s7020-auditorentraining-bao.aspx

Gebruikerservaringen dienstverlening CED groep

Wat heeft CED groep voor uw organisatie gedaan?CED groep heeft een training georganiseerd waarin we in vier dagdelen werden geïnformeerd over de relevante ontwikkelingen vanuit het nieuwe toezichtkader van de inspectie en over wat er komt kijken bij de voorbereiding, uitvoering en afronding van een audit. In de training ging het zowel om kennis, onder andere uit literatuur, als om het leren van vaardigheden. Voor ons was van belang dat het programma zowel aansloot op kinderopvang als op het onderwijs omdat in onze organisatie beide vertegenwoordigd zijn en we graag vanuit een zo integraal mogelijk kader willen werken. Naast de trainingsbijeenkomsten is er ook begeleiding op de werkvloer geweest bij de daadwerkelijke uitvoering van een audit. Daarin werden we begeleid in alles wat komt kijken vanaf het formuleren van de vraagstelling tot en met de definitieve rapportage.

Wat heeft het opgeleverd?Ik heb meer inzicht gekregen in de wijze waarop je kunt analyseren en conclusies kunt trekken op basis van vergaarde data. Met de kennis en inzichten uit de training heb ik nu een plan op kunnen zetten voor doorontwikkeling van zelfevaluatie en audits binnen onze organisatie.

Zou u CED adviseren aan anderen?We werken al vele jaren samen met CED groep op diverse thema’s. Wij waarderen het maatwerk dat geleverd wordt, de persoonlijke begeleiding en ondersteuning. Ze doen niet alleen wat er in het programma staat, maar adviseren ook nog in bredere zin.

Max van de Pol, directeur kwaliteit en personeel, PIT kinderopvang en onderwijs, Zwijndrecht

AUDITORENTRAINING


Cito

Amsterdamseweg 136814 CM [email protected]

Schoolzelfevaluatie in 4-voud

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaars:Ilse Papenburg – adviseur basisonderwijsGerben Veerbeek – adviseur basisonderwijs

DoelgroepBesturen in het primair onderwijs die het zelfevaluerend vermogen van hun scholen willen versterken.

OpbrengstOp elk niveau zijn alle actoren (bestuurder, schoolleider, intern begeleider en leerkracht) in staat om LVS-toetsresultaten te analyseren, te interpreteren en te vertalen naar handelen. Op schoolniveau wordt een evaluatieve cyclus gehanteerd, waarbij de bevindingen van schoolleider, intern begeleider en leerkrachten een integraal beeld opleveren.

InhoudInhoudelijke thema’s die aan bod komen:• Kwaliteitszorg in het primair onderwijs• Rollen, taken en verantwoordelijkheden• Relatie tot toezichtkader Inspectie• Opbrengstbewust leiderschap• Professionele leercultuur• Zelfevaluatie• Toetsdeskundigheid• Rapportage

Werkwijze• Intakegesprek met bestuurder• Voorbereidingsgesprek met stuurgroep• Voorlichtingsbijeenkomst met (afvaardiging) schoolleiders, intern begeleiders en leerkrachten• Scholingsbijeenkomsten: – Training Schoolzelfevaluatie schoolleiders en intern begeleiders (3 bijeenkomsten: 1 dag,

2 dagdelen) – Schriftelijke feedback op diepte-analyse schoolzelfevaluatie – Scholingsbijeenkomsten schoolteams (1 dag, 1 dagdeel) – Online cursus leerkrachten ‘Haal meer uit je toetsresultaten’• Begeleidingsgesprek met bestuurder (o.a. over sturing, rol en verantwoordelijkheid, gebruik module

Bovenschoolse rapportage)• Bijwonen teamvergadering opbrengsten


http://www.cito.nl


Tijdpad/doorlooptijd1 jaar:• September: intake bestuur• Oktober: voorbereidingsgesprek en voorlichtingsbijeenkomst• November: scholingsbijeenkomsten schoolleider/intern begeleider en schoolteam• Januari: leerkrachten volgen online cursus• Februari: alle actoren maken hun opbrengstanalyses van het M-moment• Maart: feedback op rapportages en bijwonen teambijeenkomst over opbrengsten, gesprek met

bestuurder• Juni: alle actoren maken hun opbrengstanalyses van de E-moment• September: bijwonen teambijeenkomst over opbrengsten, afsluitende bijeenkomst met stuurgroep

VerantwoordingLiteratuur:• Toetsen op school (Cito) (http://www.cito.nl/onderzoek%20en%20

wetenschap/achtergrondinformatie/toetsen_op_school)• Sturen op onderwijskwaliteit – Werkkader voor schoolbesturen in het po (PO-raad)• Leren zichtbaar maken – John Hattie• Zelfevaluaties, visitaties en audits: Schoolbesturen werken aan het (zelf)evalueren van de kwaliteit

van het onderwijs (PO-raad)• Opbrengstgericht werken in het basisonderwijs – Een onderzoek naar opbrengstgericht werken bij

rekenen-wiskunde in het basisonderwijs (IvhO)

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectBestuurder, schoolleider, intern begeleider en leerkracht worden geschoold in het analyseren en interpreteren van toetsresultaten, ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijk.

• Aandacht voor de inhoudAlle actoren worden geschoold in het juist gebruik en kennis van LVS-toetsen en toetsscores.Alle actoren maken vanuit hun eigen rol en eigenaarschap een opbrengstenanalyse. Deze rapportages worden geïntegreerd tot een totaalbeeld van de school/het bestuur.Vanuit dit totaalbeeld worden op elk niveau verbeteren consolidatiepunten geformuleerd.

• Aandacht voor het procesBelangrijke factor die aandacht krijgt is het creëren van een professionele, onderzoekende en opbrengstbewuste cultuur. Vanuit eigenaarschap en gelijkwaardige inbreng van alle actoren wordt het gesprek over doelen en opbrengsten gefaciliteerd.

• De begeleiding bevat trainingselementenOp schoolniveau maken schoolleider, intern begeleider en leerkracht ieder een analyse van de leerresultaten. Dit mondt uit in een totaalbeeld.Er vindt schriftelijke en mondelinge feedback plaats op deze totaalanalyse per school.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruikt• Cito Computerprogramma LOVS (incl. module Schoolzelfevaluatie)• Cito module Bovenschoolse rapportage

ReferentiesRoel Pots, bestuurder Stichting OPOZ, Zoetermeer, 079-3290825

Tot slotBovenstaande is een raamwerk op basis waarvan een maatwerktraject wordt samengesteld.

SCHOOLZELFEVALUATIE IN 4-VOUD


http://www.cito.nl/onderzoek%20en%20wetenschap/achtergrondinformatie/toetsen_op_school

http://www.cito.nl/onderzoek%20en%20wetenschap/achtergrondinformatie/toetsen_op_school

Gebruikerservaringen dienstverlening Cito

Wat heeft Cito in uw organisatie gedaan?Naar onze mening kunnen de opbrengsten in onze organisatie nog beter. Het Cito heeft voor onze directeuren een training van twee dagdelen gegeven. Met als doel om de opbrengsten beter te kunnen analyseren. Belangrijk is daarbij geweest om de opbrengsten te duiden vanuit leerrendement. Maar vooral is de opbrengst van de training geweest om bij de analyse van de toetsuitslagen de juiste vragen te stellen als directeur en als intern begeleider. Praktisch is daarbij geweest een Cito instrumentje dat leerkrachten helpt eerst zichzelf de juiste vragen te stellen en over deze vragen ook in gesprek te gaan met collega’s.Onze focus ligt sterk op opbrengsten, maar is een onderdeel van een groter systeem van kwaliteitszorg. Als College van Bestuur bezoeken wij jaarlijks onze scholen en kijken daarbij niet alleen naar de verschillende toetsen, maar bezoeken ook verschillende lessen. Naast onze aandacht voor goede opbrengsten hebben wij dus ook aandacht voor goede lessen Met het management bespreken wij de relatie tussen wat wij gezien hebben in de klassen en de opbrengsten.

Wat heeft het opgeleverd?De grote winst is dat wij de slag gemaakt hebben van analyse van resultaten naar een diepteanalyse waarin vanuit de volle breedte gekeken wordt naar verklaringen en naar mogelijke verbeteringen. Directeuren en intern begeleiders hebben nu de handvatten om de goede vragen te stellen op het juiste moment.Met behulp van de bovenschoolse module van Cito zijn ook wij als College van Bestuur in staat om de goede vragen aan de scholen te stellen.

Wat was er krachtig en zou u Cito aanbevelen aan anderen?De sterke troef is de jarenlange ervaring van het Cito met hun toetsen. Maar daarnaast kennen zij de echte wereld van het onderwijs en hebben een goed gevoel van wat bij de praktijk leeft.

Roel Pots,lid College van Bestuur Opoz te Zoetermeer.

SCHOOLZELFEVALUATIE IN 4-VOUD


Dyade Advies

Postbus 50403502 JA UtrechtT 030 – 303 50 00

Contactpersoon:Jan Maarten BrommersmaEmail: [email protected]: 06 11 00 45 87

Zelfvaluaties en audits

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaar: WMK-PO (Cees Bos)Uitvoerenden: · Piet van Kesteren · Joop de Jager · Jan Maarten Brommersma Allen senior adviseur bij Dyade Advies, WMK-gecertificeerd en ervaren interim-directeuren.

DoelgroepTrajecten kunnen divers van invulling en omvang zijn. De inzet van auditoren hangt af van de omvang van de opdracht. Inzet is mogelijk voor ‘éénpitters’, besturen met meer scholen, maar ook op leerkrachtniveau.Gebied: Dyade Advies is werkzaam in geheel Nederland.De levensbeschouwelijke identiteit is niet van invloed.

OpbrengstDe auditor kijkt naar:• de zelfevaluatie;• de trendanalyse van de opbrengsten;• de schoolnormen t.a.v. de opbrengsten;• het laatste inspectierapport.

Tijdens de groepsbezoeken wordt gekeken of de voorwaarden om te komen tot goede opbrengsten ingevuld worden door de leerkracht. (Aan de hand van een kijkwijzer.)Elementen zijn: didactisch handelen (met name de instructie), pedagogisch handelen (veiligheid, regels en voorspelbaarheid), gebruik van tijd, actieve houding leerlingen en klassenmanagementTevens bekijkt de auditor de actieplannen voor de leerlingen die sterk afwijken van de schoolnorm (+ en –).

InhoudDe thema’s/indicatoren worden overgenomen uit de Zelfevaluatie WMK-PO.Het is aan de opdrachtgever om te bepalen of alle, of slechts een deel van de indicatoren van de Zelfevaluatie in de audit worden opgenomen.De WMK-PO-module Zelfevaluatie-WMK-PO is nauw gerelateerd aan het actuele inspectiekader.

WerkwijzeDe intake vindt altijd met de opdrachtgever plaats. De schoolleiding informeert het team voorafgaand aan de audit. De voorlichting wordt, indien gewenst, aan het begin van de audit door de auditor zelf gegeven.

Opties:• voorlichtingsbijeenkomst aan betrokkenen. (directieberaad of ander overlegorgaan)• scholingsbijeenkomst, bij voorkeur met het gehele schoolteam.



http://www.dyade.nl

De klassenconsulatie wordt afgenomen door de auditor en de directeur en/of de IB-er. Na de consultatie vindt altijd een terugkoppeling met de betreffende leerkracht plaats. Na afloop van de audit vindt een terugkoppeling naar de directeur/schoolleiding plaats.

Tijdpad/doorlooptijdDit is afhankelijk van de vraag van de opdrachtgever en de omvang van de opdracht.

VerantwoordingAls literatuur wordt gebruik gemaakt van:• Willen=Kunnen =Doen. (Cees Bos) (EAN: 9789023245933)• Zelfevaluaties, visitaties en audits. (PO-Raad)

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectDe zelfevaluatie vindt plaats op/in de school. De onderwijsassistent maakt deel uit van het onderwijsproces en wordt er dus bij betrokken. De zelfevaluatie wordt in principe besproken met de bestuurder. De keuze welke geledingen worden betrokken bij de audit is mede-afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever.

• Aandacht voor de inhoudVooraf wordt een planning/draaiboek opgesteld. In overleg met de klant is aanpassing mogelijk.

• Aandacht voor het procesDraagvlak generen en de praktische organisatie maken deel uit van de aanpak.

• De begeleiding bevat trainingselementenDit maakt geen deel uit van de audit, maar van een daaropvolgend traject.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruikt • WMK-PO. (Zelfevaluatie, grote kijkwijzer en eventueel specifieke kwaliteitskaarten)• Mijnschoolteam. (observatie-instrument)

ReferentiesOp aanvraag verkrijgbaar.

Tot slotDe speerpunten/ambities van de organisaties kunnen worden meegenomen dit traject.

Gebruikerservaringen dienstverlening Dyade Advies

Wat heeft Dyade gedaan in uw organisatie?Mijn toezichthouder wil graag goed geïnformeerd zijn over de onderwijskwaliteit in de scholen van de vereniging. In mijn rol als bestuurder is het noodzakelijk om betrouwbare gegevens over de onderwijskwaliteit te hebben. We beschikken wel over informatie van de inspectieonderzoeken en onze eigen gegevens (onder andere een dashboard), maar we willen juist ook onafhankelijke, betrouwbare informatie en niet ‘het eigen vlees keuren’. Vandaar dat we Dyade Advies gevraagd hebben audits af te nemen op al onze scholen. In de audits wordt op diverse manieren informatie opgehaald: door opbrengstgegevens te bestuderen maar ook door lesobservaties te doen en gesprekken te voeren met diverse geledingen. Op basis van al deze bronnen wordt in de auditrapporten een scherp beeld gegeven dat veel rijker is dan wat we met de andere eigen instrumenten boven tafel krijgen. Dyade Advies audit al onze scholen eenmaal per twee jaar.

ZELFVALUATIES EN AUDITS


Wat heeft het opgeleverd?De informatie die we krijgen uit de audits gaat verder dan we zelf kunnen krijgen bijvoorbeeld middels intervisie. Onze scholen krijgen een onafhankelijke spiegel voorgehouden en worden zich bewust van eventuele blinde vlekken. Onze toezichthouder krijgt de informatie die hij nodig heeft. Van de inspectie kregen we de beoordeling ‘goed’ voor kwaliteitszorg en kwaliteitscultuur.

Wat was er krachtig en zou u Dyade Advies aanbevelen aan anderen?Een belangrijk sterk punt is de onafhankelijkheid en het feit dat het kader en de werkwijze sterk verbonden zijn aan het instrumentarium dat we al gebruiken en aan wat van ons verwacht wordt van de inspectie. Bij Dyade Advies werken mensen met veel ervaring in de onderwijspraktijk en met veel kennis over kwaliteitszorgsystemen. Ze zijn kritisch en kunnen scholen goed vergelijken.

H. JonkerDirecteur-bestuurder VPCO De Viermaster, Ederveen

ZELFVALUATIES EN AUDITS


Edux Onderwijspartners

Tolweg 11, 4851 SJ UlvenhoutPostbus 75, 4850 AB Ulvenhout076-524 55 00www.edux.nl

Doen we de goede dingen goed? Zelfevaluatie, visitatie en audit

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenRené Derksen en Drs. Simone Schrier.Onze inhoudelijke deskundigheid ligt op de terreinen visieontwikkeling, strategisch beleid, schoolplanontwikkeling, opbrengstgericht werken, professionele cultuur, leiderschap, kwaliteitszorg, visitaties en audits.

DoelgroepWij verzorgen begeleiding en training voor besturen, directies en deelnemers (intern begeleiders, leerkrachten) die zich individueel hebben ingeschreven voor de audittraining.

OpbrengstVooraf maken wij afspraken met de opdrachtgever of de deelnemers over de te bereiken opbrengsten. Bijvoorbeeld:

Zelfevaluatie:Het bestuurlijk kwaliteitskader wordt opgesteld. Het bevat indicatoren afgeleid van het strategisch beleidsplan van de stichting en het onderzoekskader van de onderwijsinspectie. De audit en/of de visitatie zijn ingebed in deze totaalaanpak kwaliteitsbeleid op school- en stichtingsniveau, met gebruikmaking van kwaliteitszorginstrumenten.

Deelnemers aan een audittraining kunnen bijvoorbeeld:• Het doel en de betekenis van de zelfevaluatie en/of de audit uitdragen.• Een zelfevaluatie of audit plannen en organiseren.• Schooldocumenten en data analyseren.• Observaties in groepen uitvoeren.• Mensen in de school interviewen en feitelijke informatie hierover opleveren.• Gebruik maken van het model INK, de PDSA cyclus, het toezichtkader van de onderwijsinspectie en/

of het kwaliteitskader van de stichting of school.• Schakelen van concreet naar abstract en abstract naar concreet; zowel tijdens de gesprekken als in

de schriftelijke rapportages.• Audits integraal uitvoeren, d.w.z. de samenhang aanbrengen tussen primair proces, de opbrengsten

en context, kwaliteitsbeleid, leiderschap en professionele cultuur.• Bevindingen mondeling en schriftelijk terugkoppelen en aanbevelingen doen.

Nb.:Tijdens de scholing vinden begeleide audits plaats. Dit levert voor betrokken scholen concrete feedback op.


http://www.edux.nl

InhoudWat komt er aan de orde?• Wat is kwaliteit en wat is kwaliteitszorg: – Doen we de goede dingen? – Doen we die dingen goed? – Hoe weten we dat? – Vinden anderen dat ook? – Wat doen we met deze wetenschap?• Schoolzelfevaluaties, visitatie en audit, doelen en werkwijzen• De cirkel van Deming en het INK-model• Narratieve verantwoording• De analyse van schooldocumenten en de analyse van opbrengsten• Het observeren• Het interview, vraagtechnieken, omgaan met weerstanden en emoties• Het beoordelen van de bevindingen• Het verbinden van de uitkomsten met de strategie van de stichting of school.• Mondeling en schriftelijk rapporteren

Werkwijze• Intakegesprek met bestuur of directie: doelen en aanpak afgestemd op de behoeften. Tijdens het

traject vindt afstemming en terugkoppeling plaats over de voortgang.• Indien gewenst, geven wij vooraf voorlichting aan (potentiële) deelnemers.• Theorie en praktijk wisselen elkaar af. De theorie: vier bijeenkomsten van een dag.• Praktijkleren: van de kunst afkijken via samen doen naar zelf doen. Per deelnemer betekent dit twee

of drie schoolbezoeken van een dag.• De deelnemers ontvangen een reader van ca. 30 pagina’s en hand-outs.

Tijdpad/doorlooptijdEdux biedt maatwerk, wat gevolgen heeft voor de doorlooptijd. Een traject kan bijvoorbeeld een schooljaar duren. Na de intake en de voorlichting vinden gespreid door het schooljaar vier scholingsdagen plaats die afgewisseld worden met leren op de werkplek, zoals hiervoor beschreven.

VerantwoordingDe begeleiding en training is gebaseerd op jarenlange praktijkervaring in scholen, waarbij gebruik gemaakt wordt van modellen als de cirkel van Deming, het INK-model en het waarderingskader van de onderwijsinspectie. Literatuur dat gedegen onderwijsonderzoek beschrijft en de recente publicaties van de PO-raad over kwaliteitszorg vormen belangrijke kennisbronnen. Eigenaarschap en verbinding zijn kenmerkend voor de aanpak.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectEr vinden met de opdrachtgever én de deelnemers intakegesprekken plaats over doelen en verwachtingen. Afstemming hierover is van groot belang omdat audits en visitaties voor veel scholen betrekkelijk nieuw zijn en impact hebben. Hoge betrokkenheid en een goed verloop van het traject leiden tot een grotere kans op een duurzame ontwikkeling die de professionele dialoog blijft voeden.

• Aandacht voor de inhoudDe focus van de stichting en de scholen is betekenisvol voor alle betrokkenen. De kwaliteitszorg-activiteiten worden betekenisvol door ze daar direct aan te verbinden. Dus zo min mogelijk op zichzelf staande, abstracte theorie over kwaliteit, zelfevaluaties, audits en visitaties.

DOEN WE DE GOEDE DINGEN GOED? ZELFEVALUATIE, VISITATIE EN AUDIT


• Aandacht voor het procesOp stichtingsniveau kan een groep deelnemers een team vormen dat van en met elkaar leert én dat de kwaliteitszorg en de feedbackcultuur kan versterken. Het geven en ontvangen van feedback vraagt de nodige zorg en aandacht, want dit is niet voor iedereen gemakkelijk.

• De begeleiding bevat trainingselementenTijdens de bijeenkomsten oefenen deelnemers de interviews: het luisteren, het stellen van de goede vragen, het doorvragen, het omgaan met emoties en weerstanden, het omgaan met non-verbaal gedrag. Aan de hand van filmmateriaal oefenen deelnemers het observeren van lessen.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktIndien gewenst en betekenisvol voor de deelnemers en de scholen, worden de voor de stichting of school bekende instrumenten betrokken.

ReferentiesKatholiek Primair Onderwijs Roosendaal.Marie-Louise Huygen,Rector Hellemonsstraat 1, 4702 RG RoosendaalT 0165 567761

Tot slotEdux heeft jarenlang ervaring opgedaan met kwaliteitszorg, het uitvoeren van audits en het scholen van auditoren.Wij zijn mede ontwikkelaars van het systeem “Kwaliteit in kaart® (KIK)” dat tussen 2000 en 2012 door scholen gebruikt werd en positief werd beoordeeld door het toenmalige Q* Primair. Wij zijn bekend met de kwaliteitssystemen WMKPO en Integraal (ParnasSys) en waren betrokken bij de ontwikkeling van de zelfevaluatievragenlijsten in Integraal.

Gebruikerservaringen dienstverlening Edux

Wat heeft Edux in uw organisatie gedaan?Om het onderwijs nog beter te ontwikkelen en om meer te sturen op de kwaliteit, maken interne audits sinds 4 jaar onderdeel uit van onze kwaliteitscyclus. Deze interne audits geven de directeuren en het College van Bestuur een goed overzicht van de kwaliteit op de scholen en de processen die aan die kwaliteit ten grondslag liggen.

KPO beschikt over een auditteam met een mix van leerkrachten, intern begeleiders en directeuren. Leden van het auditteam zijn door Edux zo opgeleid dat zij zelfstandig audits kunnen uitvoeren.In 2014 en 2015 zijn op ontwikkeling gerichte audits uitgevoerd op alle scholen, waarbij de inspectiekaders leidend waren. In 2016 hebben de scholen de gelegenheid gekregen een eigen thema in te brengen.

Bij iedere interne audit worden klassenbezoeken gedaan en voeren we gesprekken met betrokkenen. Aan het einde van een auditdag ontvangt de directie een mondelinge terugkoppeling en volgt een schriftelijke rapportage met bevindingen en adviezen. Deze rapportages worden door Edux tegen gelezen.

KPO heeft een nieuwe investering gedaan in de betrokkenheid van directies bij het auditteam. Deze training voor directeuren wordt opnieuw verzorgd door Edux.



Wat heeft het opgeleverd?Binnen alle geledingen is er juist door de in overleg bereikte aanpak sprake van een breed bewustzijn van kwaliteitszorg. Halen wij al het mogelijke uit de kinderen en doen wij daarbij de goede dingen ook goed, blijft het toetscriterium.Het auditteam neemt niet de rol van de inspectie over, maar we zijn elkaars critical friend.

Wat was er krachtig en zou u Edux aanbevelen aan anderen?Edux levert ons een brede kennis en inhoud met betrekking tot kwaliteitsdenken. Edux staat ook open voor constructieve kritiek. We hechten aan een goede afstemming om zo ook het optimale uit een training te halen.Op de praktijkvloer moet het immers allemaal zichtbaar worden.

Marie-Louise Huygen,Onderwijsgroep KPO Roosendaal.



Expertis Onderwijsadviseurs

Postbus 762, 7550 AT HengeloPrins Bernhardplantsoen 204, 7551 HT HengeloT: 074 8 516 516Utrechtseweg 31b, 3811 NA AmersfoortT: 033 4 612 680

Marjanne [email protected] 54 75 59 31

www.expertis.nl

Uitvoeren van een schoolanalyse (audit).

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenProjectleider: Marjanne BoumaUitvoerders: Gert Gelderblom, Ina Cijvat en Marianne Espeldoorn (schoolanalyse en audit), Marjanne Bouma (innovatiespiegel), Jaap de Jonge (bestuurlijke visitatie), Anna-Marie Oevering (opleiden auditteams).

DoelgroepBesturen en scholen die zich willen voorbereiden op een inspectiebezoek, die zich willen laten informeren over (een bepaald aspect van) de kwaliteit van het onderwijs en besturen en scholen die zich willen ontwikkelen op basis van eigen ambitie.De adviseurs van Expertis Onderwijsadviseurs zijn werkzaam in heel Nederland. De grootte van de scholen en besturen varieert. Trajecten zijn altijd op maat.

OpbrengstAudit gericht op strategie: een rapportage waarin wordt beschreven in welke mate de resultaten bijdragen aan de ambitie van de organisatie en welke veranderingen in de organisatie noodzakelijk zijn om het toekomstbeeld waar te maken.

InhoudEen audit vindt plaats nadat een zelfevaluatie heeft plaatsgevonden.Het kader dat gehanteerd wordt is op maat, afhankelijk van de vraag van de klant.Suggestie schoolanalyse:• algemene indruk• kwaliteit opbrengstenanalyses• kwaliteit onderwijsleerproces• kwaliteit leerlingenzorg• kwaliteitszorg• kwaliteit van de aansturing en begeleiding• conclusies• aanbevelingen korte en lange termijn

Werkwijze• Doel audit vaststellen, kernthema’s verkennen, documentenanalyse, praktische afspraken maken.• Het auditgesprek, verzamelen van informatie uit de praktijk.• Brug slaan tussen de bestaande realiteit en de wensen en verlangens voor de toekomst, opstellen

rapport van bevindingen en bespreken welke veranderingen in de organisatie noodzakelijk zijn om het toekomstbeeld waar te maken.

Tijdpad/doorlooptijdDit is geheel afhankelijk van het aantal scholen en de vraagstelling. Gemiddeld duurt een traject op maat tussen de 2,5 en 5 dagen.



http://www.expertis.nl

VerantwoordingFrequent geraadpleegde literatuur:• Barber, M. & Mourshed, M. (2007). How the world’s best-performing school systems come out on top.

McKinsey&Company;• Earl, L. M. & Katz, S. (2006). Leading schools in a data-rich world. Thousand Oaks: Corwin Press• Hattie, J. A. C. (2009). Visible learning. A synthesis of over 800 meta-analyses relating to

achievement. London and New york: Routledge.• Creemers, B. P. M. (1991). Effectieve instructie. Den Haag: Instituut voor onderzoek van het

onderwijs (SVO)• Essink M. (2007). Excellente scholen in het basisonderwijs. Enschede: Universiteit Twente• Gelderblom, G. (2010). Waarom zijn opbrengstgerichte scholen succesvol? Basisschool Management

08/2010• Inspectie van het Onderwijs (2009), De sterke basisschool. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs• Inspectie van het Onderwijs (2009), School, maak het verschil! Utrecht: Inspectie van het Onderwijs• Scheerens, J., Luyten, H., & Ravens, J. van (2010). Visies op onderwijskwaliteit met illustratieve

gegevens over de kwaliteit van het Nederlandse primair en secundair onderwijs. Enschede: Universiteit Twente.

• Veen, K. van, Zwart, R., Meirink, J., Verloop, N. (2010). Professionele ontwikkeling van leraren. Leiden: ICLON/Expertisecentrum Leren van Docenten

• Cooperrider, D.L., & Srivastva (1987). Research in organization change and development.• Zeegers, G. (2017). Veranderend Toezicht. Werken aan wederzijds vertrouwen tussen school en

inspectie. Huizen: Pica

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectDat is geheel afhankelijk van de vraagstelling.In het kader van duurzame schoolontwikkeling streven wij naar alignment, verbinding tussen alle lagen in de organisatie.

• Aandacht voor de inhoudDat is geheel afhankelijk van de vraagstelling.

• Aandacht voor het procesDat is geheel afhankelijk van de vraagstelling.

• De begeleiding bevat trainingselementenDat is geheel afhankelijk van de vraagstelling.Bij de training van de auditteams bestaat de training uit:• Twee studiedagen met als items het toezichtkader van de inspectie, lesobservaties en

gesprekstechnieken.• Twee audits: coaching on the job. Bij de eerste audit heeft de trainer de regie; bij de tweede audit

heeft het auditteam de regie en krijgt het team feedback van de trainer.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktDat is geheel afhankelijk van de vraagstelling.

ReferentiesDe heer Norbert de Greeff, basisschool Op De Achtbaan te Soest.Email: [email protected]

UITVOEREN VAN EEN SCHOOLANALySE (AUDIT).



Tot slotAnticiperend op de nieuwe werkwijze van de Inspectie en naar aanleiding van verzoeken uit het onderwijsveld hebben wij een nieuwe dienst ontwikkeld: het opstellen van een innovatiespiegel. Hierbij gaat het om een audit in de functie van organisatiestrategie, in de vorm van waarderend onderzoek. Deze audits leveren een bijdrage aan het vaststellen of in welke mate de resultaten bijdragen aan de ambities van de organisatie.

Gebruikerservaringen dienstverlening Expertis

Wat heeft Expertis in uw organisatie gedaan?De zorg voor kwaliteit op onze school heeft steeds onze bijzondere aandacht gehad. Wij dachten als school in onze ontwikkelingen op de goede weg te zijn, maar de inspectie dacht daar anders over. Zij baseerden zich in hun oordeel overigens voor een groot deel alleen maar op de eindopbrengsten. Het inspectieoordeel was voor ons een lastig moment, maar meteen ook een enorme uitdaging. Wij wilden als team heel graag weten wat wij beter zouden kunnen doen en zochten iemand om met een onbevangen blik boven onze school te hangen en ons feedback te geven. Aan Expertis hebben wij gevraagd om een integrale analyse van de school te maken en ons tips te geven over gewenste vervolgstappen. Expertis heeft eerst gekeken naar de administratieve gegevens en heeft vervolgens, samen met de leerkracht die coaching in haar taak heeft, in alle klassen lessen geobserveerd. De bezoeken zijn afgerond met een terugkoppeling naar ons als team. De analyse gaf aan dat we op de goede weg waren en we zijn aan de slag gegaan met de aanbevelingen. Ik heb nog regelmatig contact met de begeleider van Expertis om bij te praten over ontwikkelingen aan de hand van de vraag “Hoe staat het ervoor?!”.

Wat heeft het opgeleverd?Het heeft ons sowieso betere opbrengsten opgeleverd; wij zitten nu met de eindopbrengsten ruim boven het Cito gemiddelde. Maar veel belangrijker is dat wij beter zicht hebben op ontwikkelingen in de school en de ontwikkeling van leerkrachten. Daarnaast hebben wij, dankzij Expertis, nu het handelingsgericht werken geïmplementeerd.

Wat was er krachtig en zou u Expertis aanbevelen aan anderen?De begeleider van Expertis heeft ons een spiegel voorgehouden en ons op een prettige wijze kritisch geprikkeld. Hij kan goed luisteren, heeft goede kennis van ons vak en de kunde om dit op een prettige wijze met ons te delen. Zijn tips en aanbevelingen hebben goed voor ons gewerkt.

Norbert de Greeff,directeur basisschool De Achtbaan te Soest

UITVOEREN VAN EEN SCHOOLANALySE (AUDIT).


Hoffmans & Heegsma

Texellaan 8, 8302 NA [email protected], [email protected] 06-51282169

Aanpak zelfevaluatie en audits/visitatiesvoor besturen en scholen PO, SO en VO, samenwerkingsverbanden en instellingen voor voor- en vroegschoolse educatie (vve)

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenCor Hoffmans en Petra Heegsma in nauwe samenwerking met Penna Onderwijs Adviseurs en andere partners.

DoelgroepOnze aanpak is bedoeld voor schoolbesturen en scholen voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs. Daarnaast hebben wij aanpakken ontwikkeld voor samenwerkingsverbanden en instellingen voor voor- en vroegschoolse educatie.

OpbrengstZelfstandigheid en Zelfevaluatie kenmerken onze aanpak. Onze werkwijze is erop gericht besturen en scholen zelfstandig met een systematiek van audits/visitaties te laten werken, dus zonder blijvende externe ondersteuning. Daarom werken wij per opdracht met een helder draaiboek met bijbehorende instrumenten en formats en krijgen alle auditoren/visitatoren een gedegen training.De opbrengsten van elk traject bestaat uit: een draaiboek en instrumenten voor de opdrachtgever, een trainingstraject, formats voor de rapportage en eventueel een overall rapportage.

InhoudDe inhoud en vraagstelling hangen af van de vraag van de opdrachtgever. Wij verzorgen en begeleiden brede kwaliteitsaudits op schoolniveau, audits/visitaties per afdeling of sectie in het VO tot audits op inhoudelijke thema’s. Wij sluiten hierbij nauw aan bij de vragen van het bestuur/de school.De inhoud van het traject bestaat uit:• Het opstellen van een kader, een werkwijze, organisatie en instrumenten: het ‘draaiboek’.• Het uitvoeren van trainingen voor auditoren op vaardigheden, zoals observeren, gespreksvoering,

oordeelsvorming, mondelinge en schriftelijke rapportage, formuleren conclusies en aanbevelingen.• Het onder begeleiding uitvoeren van visitaties, audits (‘on the job’) en het coachen van auditoren.• Tussentijdse evaluatie en eindevaluatie en het geven van feedback op rapportages.• Het doen van voorstellen voor implementatie in de eigen organisatie.

WerkwijzeOnze werkwijze is op maat en sluit aan bij de wensen van de opdrachtgever.Basis voor onze systematiek zijn een kader en draaiboek met kwaliteitsstandaarden en een eenduidige werkwijze. Kader en draaiboek worden op maat ontwikkeld en voorgelegd aan de opdrachtgever en de auditoren.Auditoren/visitatoren worden voorbereid middels scholing. Onderdelen van de scholing zijn:• een algemene inleiding over auditing/visitaties• training observeren, voeren intakegesprek, analyse documenten, gespreksvoering, verslaglegging• concrete voorbereiding en organisatie eerste audits door auditteams.


http://www.henh.org



De eerste audits/visitaties worden extern voorgezeten en geleid. De audits/visitaties erna zijn de interne auditoren/visitatoren aan de leiding. De externe deskundigen zijn meer in een coachende rol en geven feedback op de rapportages.Het traject wordt afgesloten met een terugkombijeenkomst (eventueel ook tussentijds). Deze bijeenkomsten hebben een evaluatief karakter. Eventuele knelpunten worden besproken. Ook kan de werkwijze worden aangepast.

Tijdpad/doorlooptijdHet tijdpad en de doorlooptijd hangen af van de vraag van de opdrachtgever, het aantal deelnemende auditoren/visitatoren en het aantal te bezoeken scholen/afdelingen/locaties. Het tijdpad is onderdeel van de bespreking met de opdrachtgever aan het begin van het traject.

VerantwoordingIn alle opgestelde kaders worden standaarden en indicatoren verantwoord op basis van wetenschappelijke inzichten, praktijkinzichten en de inspectiekaders.In de publicatie van de PO raad; ‘Een spiegel voor de school, praktijkervaringen voor beginnende en gevorderde auditoren’ is onze aanpak voor een belangrijk deel toegelicht op pagina 24 – 28.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot leraar zijn betrokken in het traject om de kwaliteit te verbeteren

In onze trajecten gaat het om betrokkenheid van alle geledingen. Iedere laag van de organisatie doet ertoe. Audits/visitaties en zelfevaluatie invoeren hebben geen zin als je er verder niets mee doet. Het is van groot belang dat de uitkomsten van de audit/visitatie de basis vormen voor het uitvoeren van verbeteracties. Hiervoor is in onze aanpak veel aandacht, bijvoorbeeld door het uitvoeren van vervolgaudits.

• Aandacht voor de inhoudEen gewaardeerd onderdeel van onze aanpak is het aanleveren van een helder en uitgebreid draaiboek. In het draaiboek zijn het kader (inhoud), de werkwijze en de instrumenten en formats voor rapportage en zelfevaluatie opgenomen.

De inhoud staat voorop. Wij werken met een helder kader van standaarden en indicatoren. Scholen geven zelf aan of iets in de kinderschoenen staat, enigszins is ontwikkeld, op orde is of goed is ontwikkeld. De auditoren/visitatoren toetsen dit eigen beeld van de school als ‘critical friend’.

• Aandacht voor het procesBevindingen, conclusies en aanbevelingen moeten goed landen in een team. Zij moeten er iets mee kunnen. Dat begint bij de voorbereiding. Wij investeren aan de voorkant door deelnemers goed te informeren. Hiermee is de kans op een goede landing groot.Daarnaast is er aandacht voor een heldere communicatie over het traject in de vorm van een duidelijk programma van de audit-/visitatiedag, een intake gesprek vooraf en het aansluiten bij de zelfevaluatie.

• De begeleiding bevat trainingselementenEen vast onderdeel van de aanpak is het trainen van auditoren/visitatoren. Dit doen wij in de vorm van een of meerdere scholingsbijeenkomsten. Wij bespreken het doel en plaatsen de aanpak in het kader van kwaliteitszorg. Wij verzorgen trainingen in het observeren. Wij oefenen de terugkoppeling aan het einde van de dag evenals het voeren van gesprekken met de directeur, deskundigen, team, ouders en leerlingen. Wij trainen het schrijven van een compacte, heldere rapportage, met onderscheid tussen bevindingen, conclusies en aanbevelingen. Wij geven feedback op rapportages.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktWij sluiten aan bij de kwaliteitszorginstrumenten die het bestuur/ de school hanteert. Ook de eigen vragen van de school kunnen een plaats krijgen in de audit/visitatie.

AANPAK ZELFEVALUATIE EN AUDITS/VISITATIES


ReferentiesOnder andere: Provincie Groningen (provinciale auditaanpak) Veluwse onderwijsgroep VO, Veluwse onderwijsgroep PO, Cambium, De Baasis, Essentius, OPRON, Visitaties VO-Raad, Rijn- en Gelderse Vallei (passend onderwijs), VPCO Hasselt, Samenwerkingsverband Apeldoorn.

Tot slotVanuit onze visie moeten audits/visitaties een ontwikkelingsgericht karakter hebben en onderdeel vormen van de cyclus kwaliteitszorg. Het gaat er niet om het inspectiewerk nog een keer over te doen. Wij willen besturen en scholen leren om het zelf te doen. Dat betekent dat wij onszelf uiteindelijk overbodig maken en dat besturen en scholen de systematiek zelf verder onderhouden.

Maar auditen/visiteren is wel een vak. Het vraagt om een aantal competenties, een kader en heldere afspraken over de werkwijze.

Gebruikerservaringen dienstverlening van Hoffmans & Heegsma

Wat heeft Hoffmans & Heegsma gedaan in uw organisatie?Hoffmans & Heegsma heeft met ons een systematiek voor audits uitgewerkt om de kwaliteitsontwikkeling op onze scholen in beeld te krijgen en te kunnen monitoren naast de andere manieren die we al in de organisatie toepassen. In een vierjaarlijkse cyclus worden nu alle scholen jaarlijks bezocht. In het eerste jaar werden alle scholen op het complete auditkader geaudit. In de jaren daarna is op onderdelen ingestoken bijvoorbeeld Passend Onderwijs en 21e eeuwse vaardigheden. Het auditteam bestaande uit directeuren, IB’ers en leraren in onze organisatie is door hen opgeleid. In het begin waren de adviseurs degenen die het voortouw namen. Later werd die rol bescheidener en gaven zij het auditteam feedback.

Wat heeft het opgeleverd?Het heeft opgeleverd dat we meer inzicht hebben gekregen in waar we nu eigenlijk zelf staan. In de systematiek die we nu hebben, krijgen de scholen ook ruimte om eigen kaders in te vullen, passend bij de eigen situatie. De inspectie heeft vertrouwen in ons en blijft meer op afstand omdat we laten zien zelf onderzoek te doen en de uitkomsten benutten om de vervolgstappen te bepalen.

Wat was er krachtig en zou u Hoffmans & Heegsma aanbevelen aan anderen?Ik ben met name enthousiast over het feit dat zij goed afstemmen op wat er al is en wat nog nodig is. Je hebt daar dus zelf veel invloed op. Heel krachtig is ook de wijze waarop de zelfevaluatie gestalte heeft gekregen. Scholen presenteren zichzelf en daarmee zet je ze ook meteen in hun kracht. Ja, ik zou hen zeker aanbevelen. Het is een prima partij om mee te laten kijken.

Tjerk Deuzeman,Algemeen directeur primair onderwijs, Veluwse Onderwijsgroep te Apeldoorn

AANPAK ZELFEVALUATIE EN AUDITS/VISITATIES


Quartz-crew, onderdeel van Centrum onderwijs & innovatie Leiden (COIL) van Hogeschool Leiden

Zernikedreef 11, 2333 CK Leidenwww.hsleiden.nl/professionals/[email protected]

Anders evalueren & verantwoorden (Tri-band verantwoorden)

Het traject bestaat uit:• Masterclass Pedagogisch Meesterschap, evalueren & verantwoorden vanuit eigenheid https://www.hsleiden.nl/nascholingen/masterclass-pedagogisch-meesterschap/index.html• Collegereeks Beleid Pedagogisch Meesterschap, evalueren & verantwoorden vanuit eigenheid https://www.hsleiden.nl/nascholingen/pedagogisch-meesterschap/index.html• Werken met het nieuwe inspectiekader https://www.hsleiden.nl/nascholingen/werken-met-het-nieuwe-inspectiekader/index.html

Projectleider en eventueel andere uitvoerenden• Roos van der Voort: manager Centrum onderwijs & innovatie Leiden• Sascha Brasz: onderwijsjurist en onderzoeksbegeleider, coördinator montessorionderwijs• Rianne de Kiewit: onderwijsexpert en onderzoeksbegeleider, coördinator regio Rotterdam.• Saar Frieling: docent schrijven, onderzoeksbegeleider, coördinator vrijeschool onderwijs• Maaike Kramer: conceptbewaker, directeur Eerste Westlandse Montessorischool

DoelgroepDe masterclass/teamscholing is bedoeld voor ervaren leraren, ib’ers en teams binnen het PO. De trajecten richten zich op scholen met een eigen visie op onderwijs. De trajecten zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor conceptscholen (Montessori, Vrijeschool, Dalton, Jenaplan, Freinet, OGO), maar zijn ook voor regulier onderwijs zeer geschikt; het gaat om het werken vanuit een visie op onderwijs. Binnen de masterclass gaat het erom dat je de ontwikkeling van kinderen zichtbaar kunt maken vanuit de pedagogische visie van waaruit je werkt.De collegereeks is bedoeld voor bestuur, directie en ib’ers binnen het PO, die op een nieuwe manier de brede opvatting van onderwijskwaliteit inzichtelijk willen maken.

OpbrengstDe opbrengst van een ontwikkeltraject is dat teams de leeropbrengsten die zij beogen volgens de visie van hun school, volgens hun eigen richtlijnen in kaart kunnen brengen op een manier die de inspectie kan begrijpen en waarderen. Van smal beoordelen naar breed verantwoorden.

InhoudBinnen de trajecten van Anders evalueren & verantwoorden komen diverse onderwerpen aan bod die richtinggevend en ondersteunend zijn om te werken volgens de verantwoordingsmatrix van het tri-band verantwoorden. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld wat moet en wat mag (weten regelgeving), de relatie ouder-kind-school-inspectie/samenleving, de verantwoordingskalender,mathetiek en typologie van scholen, anders evalueren en toetsen, het model professionele groei, het KindWerkDossier en onderzoek in eigen werk.

WerkwijzeVoor de start van de trajecten vinden voorlichtingsbijeenkomsten plaats en intakegesprekken.De trajecten kennen verschillende programmering, echter met eenzelfde opzet namelijk Weten, Doen, Samen en Zijn (zie websites van de trajecten).


http://www.hsleiden.nl/professionals/educatie


https://www.hsleiden.nl/nascholingen/masterclass-pedagogisch-meesterschap/index.html

https://www.hsleiden.nl/nascholingen/pedagogisch-meesterschap/index.html

https://www.hsleiden.nl

Binnen de trajecten zijn inhoudelijke bijeenkomsten vormgegeven, klassenconsultaties, coachingsgesprekken en onderzoeksbegeleiding.

Tijdpad/doorlooptijdDe Masterclass bestaat uit 10 bijeenkomsten die over één studiejaar worden geprogrammeerd. De totale studiebelasting bedraagt 280 uur (10EC), bestaande uit 78 uur contacttijd en 202 uur zelfstudie, onderzoek in eigen werk en opdracht.Op verzoek wordt een Teamscholing voor een school op maat vormgegeven.De Collegereeks bestaat uit 6 bijeenkomsten die over circa 6 maanden worden geprogrammeerd. De totale studiebelasting bedraagt 84 uur (3EC), bestaande uit 24 uur contacttijd en 60 uur zelfstudie, ontwerp en opdracht.

VerantwoordingIn de trajecten is theoretische onderbouwing een belangrijk aspect. Er is daarom een website ingericht waarop bronnen en achtergronden van het Tri-band verantwoorden te vinden zijn en waar ook een aantal artikelen van deelnemers zijn gepubliceerd. Zie: http://www.tribandverantwoorden.nl/Momenteel wordt de website vernieuwd.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectEr is een congruente professionaliseringslijn ontwikkeld, op het niveau van bestuur, directie en leerkracht. De aandacht voor de verschillende niveaus geeft de meerwaarde van de professionalisering, waardoor de professionalisering niet alleen tot individueel leren leidt maar daadwerkelijk tot schoolontwikkeling.

• Aandacht voor de inhoudzie websites van de trajecten

• Aandacht voor het proceszie websites van de trajecten

• De begeleiding bevat trainingselementenzie websites van de trajecten

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktDe door de school gebruikte kwaliteitszorg instrumenten worden geïntegreerd in de verantwoordingskalender.Daarnaast wordt gebruik gemaakt van het door COIL ontwikkelde instrument ‘Kwaliteit in een doosje’. https://www.hsleiden.nl/nascholingen/werken-met-het-nieuwe-inspectiekader/index.html

ReferentiesEr zijn verschillende besturen, scholen, directieleden en leraren die succesvol hebben deelgenomen aan een of meerdere trajecten.Hieronder hebben we een aantal referenties genoemd. Voordat contact wordt gezocht met een referent, verzoeken wij u om ons dit te laten weten:• De Plotter (Zutphen),• Eerste Westlandse Montessorischool (Monster)• Vrijeschool de Vuurvogel (Driebergen),• Montessorischool Almere-Stad (Almere),• RVKO (Rotterdam).

ANDERS EVALUEREN & VERANTWOORDEN (TRI-BAND VERANTWOORDEN)


http://www.tribandverantwoorden.nl

https://www.hsleiden.nl

Tot slotIn de publicatie ‘De volle breedte van onderwijskwaliteit, van smal beoordelen naar breed verantwoorden’ (Onderwijsraad, 2016) wordt verwezen naar scholen die hebben deelgenomen aan Onderwijs Anders Verantwoorden.

De Masterclass is gevalideerd door het Lerarenregister.De Collegereeks is door het Schoolleidersregister PO aangemerkt als bron voor informeel leren. Dit houdt in dat de Collegereeks gedeeltelijk aansluit bij één of meerdere professionaliseringsthema’s en onderdeel kan uitmaken van professionalisering via informeel leren.

Gebruikerservaringen dienstverlening Hogeschool Leiden

Wat heeft Hogeschool Leiden in uw organisatie gedaan?Vier leerkrachten hebben op verschillende instapmomenten deelgenomen aan de collegereeks Beleid Pedagogisch Meesterschap (“Evalueren & verantwoorden vanuit eigenheid”). Leerkrachten leren persoonlijk onderzoek te doen naar goed onderwijs vanuit het eigen werken. Vanuit dat persoonlijk onderzoek volgt de verbinding met het team door collega’s te betrekken in het onderzoek als respondenten en in het bespreken van aanbevelingen. Deze betrokkenheid geeft ons team de verbreding en verdieping van de ontwikkeling van ons Montessori onderwijs.

Wat heeft het opgeleverd?Door de opleiding heeft het Tri-band Verantwoorden een plaats in de school. Het instrument is ontwikkeld om verantwoording af te kunnen leggen over de opbrengst van het onderwijs naast de ontwikkeling van onze kinderen. Door het gebruik van een pedagogisch evaluatieprogramma met een combinatie van verschillende assessmentvormen en (traditionele) toetsen wordt zowel het persoonlijk leerproces als het persoonlijk resultaat in beeld gebracht. Mooi is dat dit instrument niet van boven af is opgelegd in onze school, maar door het team ervaren wordt als instrument dat passend is om de ontwikkeling van kinderen zichtbaar te maken en met feiten laat zien wat een kind weet, kan, voelt en is.Daarnaast is het mooi om te vermelden dat een van de leerkrachten die deelgenomen heeft aan de opleiding momenteel als vervolg de masteropleiding Leren en Innoveren doorloopt.

Wat was er krachtig en zou u Hogeschool Leiden aanbevelen aan anderen?Wat ons aanspreekt is dat Hogeschool Leiden niet leert om om te gaan met de verschillen in het onderwijs, maar ons juist leert om uit te gaan van deze verschillen en deze inzetten in het leerproces.De opleiding Anders evalueren en verantwoorden zet de professionals in hun kracht door professionele groei te verbinden aan persoonlijk leren.

Maaike Kramer,directeur van de Eerste Westlandse Montessorischool (EWMM) te Monster

ANDERS EVALUEREN & VERANTWOORDEN (TRI-BAND VERANTWOORDEN)


M’ij Organisatieadvies

Léon van der MeijHoge Gouwe 99 [email protected]

Begeleiding bij het opzetten en uitvoeren van collegiale visitatie-werkwijzen

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenM’ij Organisatieadvies is opgericht door Léon van der Meij, die als projectleider in deze trajecten zal optreden. Léon van der Meij is zelfstandig adviseur en lead auditor (zie https://nl.linkedin.com/in/leonvandermeij en http://mij-advies.nl). Hij beschikt over een groot netwerk van goed gekwalificeerde collega’s die als het nodig is ook ingezet kunnen worden.

DoelgroepM’ij Organisatieadvies begeleidt bestuurders, schooldirecteuren, IB-ers en ook leerkrachten in het opzetten en werkend krijgen van een collegiaal visitatiesysteem.

OpbrengstDe kern van de opbrengsten betreft de versterking van het reflectief vermogen van de (medewerkers van de organisatie.Afhankelijk van de scope van het begeleidingstraject (zie punt 6) zijn er ook meer tastbare resultaten, zoals een gedeeld en gedragen referentiekader, een adequate en goed uitgeruste werkwijze (incl. beschrijving) en getrainde professionals.

InhoudEen begeleidingstraject kan bestaan uit het ontwikkelen van één, enkele of alle onderstaande elementen:• Referentiekader: door welke bril wordt gekeken? Gebaseerd op ambities van de organisatie én op

relevante externe zaken, zoals wet- & regelgeving.• Werkwijze & bijbehorende instrumenten: welke stappen zijn nodig voor succes en hoe is

dit aangesloten op de reguliere beleidscyclus? Wel/geen zelfevaluatie voorafgaand aan een visitatieronde, teamsamenstelling, rapportage, verbetercyclus, etcetera.

• Opgeleide professionals: welke competenties moeten ontwikkeld worden? Kennis (bijvoorbeeld kwaliteitsmanagement), kunde (bijvoorbeeld gespreksvaardigheden), houding én gedrag (bijvoorbeeld uitstel van oordeelsvorming).

• Dat wat verder nodig is om tot een effectieve en efficiënte werkwijze te komen.

WerkwijzeOp basis van een gesprek (kennismaking en oriëntatie) wordt een concrete offerte inclusief plan van aanpak opgesteld. Hiermee wordt ook de te investeren tijd, geld, kennis en kunde duidelijk, zowel intern als extern.

Onderdelen zijn meestal: workshops (om gezamenlijk te ontwikkelen en draagvlak te creëren), adviezen (kennis & kunde-overdracht), uitwerking & bespreking van documenten, trainingsmomenten (vaardigheidsontwikkeling) en feitelijke uitvoering van visitaties (al dan niet training-on-the-job).


[email protected]

https://nl.linkedin.com/in/leonvandermeij

https://nl.linkedin.com/in/leonvandermeij

http://mij-advies.nl

M’ij Organisatieadvies werkt altijd in nauwe samenwerking met medewerkers van de organisatie, om al werkende weg kennis & kunde over te dragen. De professionalisering vindt dus op diverse vlakken plaats: bestuurlijk, ondersteunend/op het gebied van kwaliteitszorg en binnen het primaire proces.

Tijdpad/doorlooptijdHet tijdpad is sterk afhankelijk van bij welke stappen begeleiding gewenst is en van de interne planning. Dit is onderwerp van afstemming vooraf, zodat ook vooraf duidelijk is hoeveel tijd en geld het kost, wat van de organisatie gevraagd wordt, etcetera.Een recent traject (dat alle bovengenoemde stappen behelsde, inclusief training-on-the-job) kende bijvoorbeeld een totale doorlooptijd van ongeveer 1,5 jaar. Om de diversiteit aan te geven: voor een ander PO-bestuur is een training voor 40 directeuren verzorgd, in 2 rondes (doorlooptijd 2 maanden, tijdsinvestering ongeveer 6 dagen).

Verantwoording• Handreiking zelfevaluatie en auditing (geschreven met Ronald Stevens binnen het project Q*Primair;

2005).• CIIO Maatstaf 2016 & Certificatieproces (werkwijze en referentiekader t.b.v. ISO-certificering; 2016).• Diverse publicaties/artikelen omtrent auditing (breed en binnen het onderwijs), zoals Met open vizier,

auditing als stimulerende interventie, Het auditrapport en Auditing met het INK-model.• Praktijken & inzichten rondom kwaliteitsmanagement en gespreksvaardigheden.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAlle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het traject.In eerdere trajecten is met diverse geledingen binnen de onderwijsorganisatie gewerkt. Gezien de verschillen in verantwoordelijkheden, rollen en ook competenties van de diverse functionarissen is aandacht voor ieders specifieke vraagstukken.

• Aandacht voor de inhoudIn diverse trajecten zijn voorzetten voor, adviezen over, of reacties op instrumentatie en documentatie gegeven. Denk aan referentiekaders, rapportageformats, dagprogramma’s, maar ook draaiboeken/handleidingen en zelfs aanvragen voor registratie in het schoolleidersregister.

• Aandacht voor het procesVanzelfsprekend wordt hier de benodigde aandacht aan gegeven. Dat kan zich ook uitstrekken tot adviezen/aanzetten voor interne communicatie en/of besprekingen met bestuur, directie of stafmedewerkers over hoe draagvlak voor de activiteiten gecreëerd wordt, dan wel hoe de activiteiten zich verhouden tot de draagkracht van de organisatie.

• De begeleiding bevat trainingselementenTraining tot intern auditor: kennis & kunde rondom auditing, gericht op adequaat voorbereiden, uitvoeren en afronden van audits/collegiale visitaties. Dit betreft ook gespreksvaardigheden in een auditsetting.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktEr wordt aangesloten op de reeds door het bestuur/de scholen gebruikte instrumenten. Deze worden ingezet, verbeterd of, indien gewenst/nodig, vervangen door bij de ambities van het bestuur passende instrumenten.M’ij Organisatieadvies is bekend met instrumenten als INK, A3-methodiek, PDCA/PDSA, WMK, Kwaliteitsbieb, tevredenheidsonderzoeken, certificering, etcetera.


BEGELEIDING BIJ HET OPZETTEN EN UITVOEREN VAN COLLEGIALE VISITATIE-WERKWIJZEN

ReferentiesBereid als referentie op te treden, mogen direct benaderd worden:• DeBasisFluvius uit Arnhem (traject van A tot Z) Contactpersoon: Manon Ketz (bestuurder) [email protected] 026-7600903• SPO Utrecht (training ±40 schooldirecteuren) Arien Hartog (Directeur professionalisering; [email protected]) en/of Saskia de Jong (Adviseur

onderwijskwaliteit; [email protected]) 030-265 2640

Tot slotM’ij Organisatieadvies werkt niet met vastomlijnde producten of oplossingen, maar met onderling afgestemde plannen van aanpak en offertes. Elk traject vraagt namelijk om maatwerk, onder meer afhankelijk van de context, de concrete wensen en de intern beschikbare kennis, kunde en capaciteit.

Gebruikerservaringen dienstverlening M’ij Organisatieadvies

Wat heeft M’ij Organisatieadvies gedaan in uw organisatie?Wij waren als organisatie in het verleden vooral beoordelend en met name gericht op het in kaart brengen van de risico’s. Samen met onze beleidsadviseur Onderwijs & Kwaliteit en Mi’ij Organisatieadvies is onderzocht hoe wij verantwoording door de scholen meer ontwikkelingsgericht konden inzetten. We hebben het begrip kwaliteit daartoe opnieuw gedefinieerd, een referentiekader kwaliteit opgesteld en de kwaliteitscyclus vastgesteld. We hebben het traject in twee tranches uitgevoerd. In de eerste tranche zijn onder leiding van M’ij de eerste ervaringen opgedaan en zijn de auditoren (intern begeleiders, directeuren en kwaliteitszorgmedewerker) al werkende weg getraind. Nu loopt de tweede tranche en is de rol van M’ij wat meer naar de achtergrond verschoven. Van onze 38 scholen hebben, op twee na, alle scholen een audittraject doorlopen.Binnenkort gaan wij het hele systeem evalueren. Met name het punt van de meerwaarde van auditing en de wijze van oordeelsvorming zal daarin een punt van gesprek zijn.

Wat heeft het opgeleverd?Er is ontegenzeggelijk aantoonbaar een begin gemaakt van een professionele cultuur op onze scholen. De professionals spreken met elkaar over hun vak.Maar in het proces naar implementatie van het auditsysteem heeft de organisatie zelf ook daadkracht laten zien door ‘gewoon aan de slag gaan’ en nu – op basis van concrete ervaringen – vervolgens te evalueren wat beter kan.

Wat was krachtig en zou u M’ij Organisatieadvies aanbevelen aan anderen?De kracht van M’ij is de kennis en expertise waarover zij beschikt. Daarnaast maakt de M’ij zich onafhankelijk door aanwezige kennis en kunde te bekrachtigen en de organisatie niet afhankelijk te maken van externe advisering. M’ij weet kort en krachtig te formuleren en is een kritische partner in het proces.

Manon Ketz,College van Bestuur DeBasisFluvius te Arnhem


BEGELEIDING BIJ HET OPZETTEN EN UITVOEREN VAN COLLEGIALE VISITATIE-WERKWIJZEN



mailto:[email protected])

Beermann, Schipper & Partners, Maatschap Onderwijs VOF

www.MaatschapOnderwijs.nlDiakenhove 21, 3834XR Leudsen06-20 963 968 of [email protected]

Collegiaal visiteren en werken vanuit een kwaliteitskring

Projectleider en eventueel andere uitvoerendendrs Aleid Schipper en Hank Beermann; aangevuld met deskundigen vanuit het eigen netwerk van onze maatschap.

DoelgroepSchoolbesturen PO binnen een samenwerkend bestuurlijk netwerk of besturen die een ‘in company’ traject zoeken

Opbrengst• De scholen die gevisiteerd zijn ontvangen een rapportage opgesteld door de begeleider vanuit

Maatschap Onderwijs. Deze omvat gerichte feedback op de vooraf ingediende zelfevaluatie met daarin de visitatievraag.

• De deelnemers van de visitatiecommissie zijn in staat om naast zorgvuldig te observeren ook valide feedback te geven. Dit samen biedt de ontvangende school bruikbare informatie op om de eigen organisatie gericht verder te kunnen ontwikkelen.

• Bewustwording, zonder oordeel, zien velen als een waardenvol neveneffect. Daarmee is er in de regel een voedingsbodem ontstaan voor een verdiepende samenwerking tussen scholen en overigens ook binnen schoolteams.

InhoudHet traject omvat de volgende componenten:• intake en inventarisatie van wensen en verwachtingen rondom visiteren;• contact met een voorbereidingsgroep van zowel stafmedewerker(s) als directeuren en een

bovenschools IB’er, vaststellen scholingsbehoefte;• opstellen van een integrale aanpak, zowel op inhoud als logistiek (planning);• plenaire starbijeenkomst gevolgd doorscholing op maat, gericht op visiteren zowel als gevisiteerd worden, met specifieke aandacht voor de zelfevaluatie, relatie met intern en/of extern toezichtskader en format visitatieverslag;

• begeleide visitaties inclusief opstellen van het verslag, terugkoppeling naar de ontvangende school en evaluatie;

• voortgangsrapportage op proces (en zo afgesproken op hoofdlijnen inhoudelijk);• plenaire afsluiting inclusief evaluatie en conclusies.

WerkwijzeHet visitatietraject wordt ‘op maat’ voorbereid met alle deelnemers tijdens tenminste één plenaire studiedag. Voorafgaand is het begrip ‘visiteren’ gedefinieerd in een uitvoerige intake met de bestuurlijk opdrachtgever. Het programma omvat naast kennis ook het trainen van specifieke (visitatie-)vaardigheden (inclusief gedragsregels). Er wordt aandacht besteed aan het kunnen opstellen van een zelfevaluatie, welke tevens de basis kan vormen voor een toekomstig inspectiebezoek. Daarna worden er koppels van tenminste drie scholen gevormd die onderling visiteren of gevisiteerd worden. Ruim voor de visitatie-dag ontvangt de commissie de zelfevaluatie inclusief onderliggende documentatie.


http://www.maatschaponderwijs.nl


De dag zelf verloopt volgens een vooraf opgesteld rooster, groepsbezoeken en individuele gesprekken (zo gewenst ook met ouders en leerlingen) maken daar deel van uit. Maatschap Onderwijs begeleidt dit en zorgt voor de verslaglegging. De dag wordt afgesloten met een mondelinge terugkoppeling met ruimte voor een reactie daarop. Binnen 14 dagen ontvangt de school het door de commissie vastgestelde visitatierapport. Het format daarvan is voor alle scholen gelijk. Tussentijds kan er voor de deelnemers tijd ingeruimd worden voor het delen van ervaringen en good practices. Visiteren is in onze visie slechts een middel om denk-, handelen ontwikkelprocessen in een school te stimuleren met een collegiale impuls op basis van de waargenomen werkelijkheid.

Tijdpad/doorlooptijdMinimaal één vol (school-)jaar (cyclus), overigens mede afhankelijk van het aantal deelnemende scholen.

VerantwoordingEr wordt gebruik gemaakt van de research en de richtlijnen vanuit de brochure ….. Daarnaast wordt de eigen documentatie van betrokken organisatie(s) daarbij betrokken, denk daarbij aan de interne verantwoordings-methodiek, ambitiestatement, inrichting kwaliteitszorg, strategisch beleidsplan en de (school-)plannen. Maatschap Onderwijs maakt zelf ook deel uit van een netwerk dat zich mede richt op onderlinge collegiale feedback op activiteiten uit haar dienstverleningsaanbod.

Kenmerkend voor onze aanpak

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken bij het traject.Het creëeren van échte betrokkenheid is een krachtige succesindicator.Bij de collegiale visitaties worden naast de directeuren ook de teamleden rechtstreeks betrokken, zowel in de voorbereiding als de uitvoering. Dit laatste mede met het oog op de mondelinge feedback na afloop van de visitatiedag. Met de bestuurlijk opdrachtgever en de begeleidingsgroep van directeuren vinden periodiek feedbackgesprekken plaats. Daarnaast kan ervoor gekozen worden om bijvoorbeeld vijf keer per jaar op directieniveau plenair bijeen te komen om de effecten van de visitaties met elkaar te bespreken en uitkomsten te vergelijken.

• Aandacht voor de inhoudWij werken vanuit de drieslag van draaiboek+planning+evaluatie/verantwoording van de werkwijze. Deze wordt voorafgaande aan ieder traject met alle betrokkenen besproken en na onderling overleg op maat vastgesteld.

• Aandacht voor het processPeriodiek wordt met de betrokkenen de voortgang besproken en waar nodig vindt er bijstelling plaats. Bij voorkeur werken we met een resonans-groep.

• De begeleiding bevat trainingselementenAlle collegiale visitatietrajecten worden voorafgegaan door en ondersteund met maatwerk-begeleiding op praktisch niveau. Denk daarbij aan visitatievaardigheden als uitgestelde oordeelvorming, onderscheid tussen waarnemen en interpreteren, het kunnen loslaten van het eigen referentiekader en het stellen van de juiste vraag. Voor wie zijn visitatie gaat voorbereiden is er een handreiking met praktijkgerichte voorbeelden en een format zelfevaluatie voorhanden. Natuurlijk wordt er gewerkt met een voor aanvang in dialoog vastgestelde definitie van de inhoud van het begrip ‘collegiale visitatie’ Iedere visitatie wordt begeleid vanuit Maatschap Onderwijs, waarbij toegezien wordt op het hanteren van de overeengekomen werkwijze. Zo nodig wordt deze uitgebreid met ondersteuning van de commissie dan wel de ontvangende school.

COLLEGIAAL VISITEREN EN WERKEN VANUIT EEN KWALITEITSKRING


• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden ingezetIndien er al gebruik gemaakt wordt van kwaliteitsinstrumenten als WMK-PO en dergelijke dan worden deze benut bij het opstellen van de Zelfevaluatie. Wij werken met kaders uit de brochure Zelfevaluaties en visitaties: hoe doen andere scholen het? van de PO Raad. Het benutten van bestaande bronnen en de link naar de school-doelen zit standaard in onze aanpak.

ReferentiesStichting De Haagse Scholen (Openbaar onderwijs); Mw Patricia Houtsma (beleidsmedewerker) of dhr. Theo Kosterink Algemeen directeur; bestuurskantoor DHS: 070-3065200Stichting Voila te Leusden: Mw. Marianne Kuiper, clusterdirecteur : 033-4335010

Tot slotOp verzoek is er schriftelijke informatie beschikbaar. Er zijn twee artikelen verschenen over de door Maatschap Onderwijs ondersteunde trajecten, te weten in “Zelfevaluaties, visitaties en audits” een uitgave van de PO Raad, juni 2015 (pag 26 ev.) en artikel over collegiaal visiteren in de periodiek ‘Schoolmanagement’ A. Van de Kerkhof, mei 2014

Gebruikerservaringen dienstverlening van Maatschap Onderwijs

Wat heeft Maatschap Onderwijs gedaan in uw organisatie?Maatschap Onderwijs is ingeroepen om onze leerkring rondom kwaliteit te begeleiden. Zij hebben ons een kapstok en handvatten aangereikt om de kwaliteitszorg vorm te geven. We werden geprikkeld om naast de ingang via Werken Met Kwaliteitskaarten onze eigen invulling aan te geven aan kwaliteitszorg en na te denken over de processen die het vraagt. Een volgende stap was het opzetten van visitaties en zelfevaluaties. WMK aangevuld met een eigen vraag van de school was hierin leidend. Maatschap Onderwijs was procesbegeleider bij het opzetten van de visitaties en alles wat daarbij komt kijken. Ze hebben ondersteund bij gespreksvoering, gaven input voor goede vraagstellingen en verzorgden de rapportages, waardoor ook onze eigen expertise toenam.

Wat heeft het opgeleverd?De kwaliteitskring heeft veel kennis en ervaring opgedaan over kwaliteitszorg door inzet van diverse expertises uit het brede netwerk van Maatschap Onderwijs. De begeleiding heeft echt een impuls gegeven. Zo ook het leren van en met elkaar. Er is meer transparantie, openheid naar elkaar toe. De begeleiding heeft zeker ertoe bijgedragen dat er een veilige setting is gecreëerd. Het aantal scholen dat binnen onze stichting gebruik maakt van de mogelijkheid tot visitatie groeit.

Wat was er krachtig en zou u Maatschap Onderwijs aanbevelen aan anderen?Maatschap Onderwijs heeft veel knowhow en ervaring. We hebben de begeleiding als zeer zinvol ervaren. Ze spelen goed in op de behoeftes in de groep en er is een prettige interactie tussen de begeleider en de groep. Ze vinden een goede balans tussen aanreiken, bewaken en prikkelen. Ja, ik zou Maatschap Onderwijs zeker aanbevelen.

Patricia Houtsma,Beleidsmedewerker De Haagse Scholen te Den Haag

COLLEGIAAL VISITEREN EN WERKEN VANUIT EEN KWALITEITSKRING


OBD Noordwest

James Wattstraat 41817DC [email protected] 333039 / 0611626025

Integraal kwaliteitsbeleid: Audit als kwaliteitsinstrument

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaar: Paula HeemskerkUitvoerders: Ellen de Schiffart en Paula HeemskerkExpertise: Integraal duurzaam kwaliteitsbeleid

DoelgroepIncompany traject voor directeuren.Bestuurders kunnen participeren in specifieke school overstijgende onderdelen.Bij meer dan 15 deelnemers zijn er twee trainers.Werkgebied: Midden- en Noord Nederland.

OpbrengstDe auditprocedure is in de kwaliteitscyclus opgenomen, waarbij de conclusies input geven op schoolniveau, het schoolplan, op bestuursniveau, het strategisch beleidsplan.Tijdens het traject, Audit als kwaliteitsinstrument, wordt veel aandacht besteed aan transparante communicatie waardoor de professionele cultuur binnen de organisatie versterkt.Er is een handboek op maat; een praktische handreiking waarmee de audits opgenomen kunnen worden in de meerjaren kwaliteitscyclus.

Inhoud• Vier dagdelen trainingsbijeenkomsten waarin het accent wordt gelegd op theoretische onderdelen

van een audit. Voorbeelden hiervan zijn documentonderzoek en kijken vanuit het onderzoekskader van de inspectie. Daarnaast komen de “technische” vaardigheden die nodig zijn voor de uitvoering van een succesvolle audit aan bod:

– onderzoeks- – communicatie- en – observatievaardigheden• Training “on-the-job”, waarbij audittrio’s onder supervisie van de trainer een audit afnemen op één

van de (trio)scholen. – Twee audits op de andere twee (trio) scholen – Evaluatie en borging van het auditproces, de opbrengsten worden in kaart gebracht, geëvalueerd

en voortgangsafspraken worden gemaakt.

WerkwijzeDe training biedt volop ruimte voor de eigen visie van school en bestuur. Het advies is om samen te werken met een kerngroep kwaliteit van de organisatie.Er wordt gebruik gemaakt van formats van uw eigen organisatie, welke worden aangevuld/aangescherpt met uw eigen auditvragen, de indicatoren van de inspectie of een combinatie hiervan.


http://www.obdnoordwest.nl


Opbouw:• Intake• Twee trainingsbijeenkomsten• Uitvoering audit training “on-the-job”• Derde trainingsbijeenkomst• Uitvoering audit 2 en 3 door het audittrio• Vierde trainingsbijeenkomst

Tijdpad/doorlooptijdDoorlooptijd is 4 tot 6 maanden afhankelijk van de organisatie specifieke audit doelstellingen.

VerantwoordingHet begeleidingstraject is deels beschreven in:• PO-Raad, juni 2015. Zelfevaluaties, visitaties en audits deel 2. Ervaringen van schoolbesturen in

de pilot, blz.19-21.

Theoretische onderbouwing, o.a.:• Eva Naaijkens, Leontine le Blanc & Arnold Jonk. Januari 2017. Onderwijskwaliteit: leg je eigen lat.

JSW 5, jrg 101, blz.6-9.• PO-Raad, december 2016. Een spiegel voor de school. Praktijkervaringen van beginnende en

gevorderde auditoren.• Sikko de Jong en Piet Massolt, januari 2013. Zicht op kwaliteit. Collegiale visitatie: een goed

instrument. JSW,5 ,jrg. 97, blz. 38-41.• Stevens en Wolters, september 2007. Kijk eens in de spiegel.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectHet advies is om de eerste trainingssessies te doen met directeuren en bovenschoolse kwaliteitsmedewerkers. Bij het verder ontwikkelen van de auditcyclus binnen het cyclisch kwaliteitsbeleid kunnen ook de andere geledingen betrokken worden.

• Aandacht voor de inhoudEr is een handboek Interne audits, deze wordt tijdens de trainingen op maat gemaakt, passend bij de visie van de organisatie.In het handboek zijn formats opgenomen, maar er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de bestaande formats binnen de organisatie.

• Aandacht voor het procesVoor het genereren van draagvlak binnen de organisatie is het mogelijk om te starten met een pilotgroep.

• De begeleiding bevat trainingselementenTijdens de training maken de deelnemers zich de vaardigheden eigen die nodig zijn voor de uitvoering van een succesvolle audit:• onderzoeks-• communicatie- en• observatievaardigheden

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktDe interne auditprocedure wordt ontwikkeld en uitgevoerd ter versterking van het bestaande kwaliteitsbeleid.

INTEGRAAL KWALITEITSBELEID: AUDIT ALS KWALITEITSINSTRUMENT


Referenties• Stichting Flore W.M. Dudokweg 47, Heerhugowaard Siebrand Konst 072 56 60 218• Stichting Surplus Grotewallerweg 3-12, Schagen Martin Schouten en Ap Strampel 0224 274555

Tot slotAudits zijn een sterk middel om de onderwijskwaliteit te bevorderen.Schoolleiders voeren de audits bij elkaar op school uit en bespreken samen de bevindingen en kansen voor kwaliteitsverbetering.Zij leren van en met elkaar. Deze werkwijze sluit volledig aan bij het Rijnlands denken.

Gebruikerservaringen dienstverlening OBD Noordwest advies

Wat heeft OBD Noordwest advies in uw organisatie gedaan?“Een goede zelfevaluatie moet aanzetten tot ontwikkeling.” Vanuit die gedachte is Flore al jaren bezig met zelfevaluaties. Maar het traject verzandde. Om zelfevaluaties nieuw leven in te blazen is de hulp ingeroepen van OBD Noordwest. Aan de hand van een plan van aanpak, opgesteld door de OBD samen met de werkgroep kwaliteitszorg en bekrachtigd door de directeuren zelf, is een scholing verzorgd door de OBD in het formuleren van een onderzoeksvraag voor de eigen school, in het verzamelen van relevante informatie en in het uitvoeren van audits. Vervolgens zijn de eerste audits uitgevoerd. Een auditgroep van 8 scholen heeft elkaar geauditeerd en in gezamenlijkheid een studiereis ondernomen naar Finland. In het daaropvolgende jaar idem, maar nu met een studiereis naar Schotland. En afgelopen jaar de laatste groep, zonder studiereis, maar met een afsluitende middag waarin alle teams de bevindingen vanuit de audit met elkaar deelden.Daarmee is het implementatietraject volgens plan afgesloten en heeft recent een evaluatie plaats gevonden. Het traject krijgt een vervolg, want systematische kwaliteitszorg vraagt om cyclische handelen.

Wat heeft het opgeleverd?Het heeft ons in ieder geval opgeleverd dat de scholen enthousiast zijn over het zelfevaluatie/audit traject. Het heeft kwaliteitszorg handen en voeten gegeven en heeft scholen met elkaar weten te verbinden. Voor ons levert het voor bovenschoolse monitoring op dat wij meer verdiept zicht op de ontwikkeling binnen onze scholen.

Wat was er krachtig en zou u OBD Noordwest advies aanbevelen aan anderen?OBD Noordwest heeft in ieder geval gezorgd voor relevante achtergrondinformatie en daarmee de implementatie weer op het juiste spoor gezet. Daarnaast is de OBD meegelopen met de audits en heeft daarin op een goede, maar betekenisvolle manier, een goede rol gespeeld.

INTEGRAAL KWALITEITSBELEID: AUDIT ALS KWALITEITSINSTRUMENT


Oberon

Oberon Slachtstraat 12 Postbus 1423 3500 BK Utrecht 030 – 230 60 90 www.oberon.eu, [email protected]

Ontwikkeling en implementatie kwaliteitszorgsysteem

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenDe projectleiding van de trajecten rondom kwaliteitszorg en visitatie wordt verzorgd door Margot Oomens. Sinds 2011 werkt zij als projectleider bij Oberon. Tot haar werkterreinen behoren onder meer kwaliteitszorg, visitatie en opbrengstgericht werken. Per project stelt Oberon een projectteam samen van ervaren onderzoekers en adviseurs.

DoelgroepDe trajecten voor de ontwikkeling en implementatie van een kwaliteitszorgsysteem voert Oberon uit in opdracht van besturen voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en samenwerkingsverbanden. Voor elke opdrachtgever, ongeacht grootte, regionale ligging of identiteit, ontwikkelt Oberon een traject op maat om de kwaliteit van scholen in beeld te brengen, bijvoorbeeld door middel van zelfevaluatie, collegiale visitatie of tevredenheidsonderzoeken.

OpbrengstBesturen en hun scholen die het volledige traject doorlopen beschikken na afloop over een beïnstrumenteerd kwaliteitszorgsysteem dat zij kunnen gebruiken voor zelfevaluatie en collegiale visitatie.

InhoudIn onze kwaliteitszorgtrajecten gaat het zowel om de kwaliteit van de processen als om de opbrengsten. Samen met bestuur en scholen brengen we in beeld wat voor hen relevante kwaliteitsaspecten zijn. Vervolgens besteden we aandacht aan de wijze waarop de stand van zaken op deze kwaliteitsaspecten gemeten kan worden in zelfevaluaties, bijvoorbeeld met behulp van kwaliteitsvragenlijsten of collegiale visitaties. Uiteraard besteden we ook aandacht aan de manier waarop de bevindingen van de zelfevaluatie gerapporteerd kunnen worden en benut kunnen worden voor verdere ontwikkeling.

WerkwijzeBij de kwaliteitszorgtrajecten onderscheiden we meerdere stappen: inventarisatie, modellering, instrumentatie, normering en implementatie. Afhankelijk van de wens van de opdrachtgever voert Oberon een of meer van deze stappen in nauwe samenwerking met het bestuur en de scholen uit. De trajecten zijn erop gericht dat een bestuur en de scholen na afloop ervan het ontwikkelde kwaliteitszorgsysteem zelfstandig kunnen gebruiken.

Tijdpad/doorlooptijdDe looptijd van een kwaliteitszorgtraject is afhankelijk van de inhoudelijke wensen van besturen en scholen. Dit kan variëren van bijvoorbeeld een of enkele scholingsbijeenkomsten voor collegiale visitatoren tot een meerjarig ontwikkelen implementatietraject.

VerantwoordingIn onze kwaliteitszorgtrajecten maken we gebruik van literatuur en onderzoeken over onder meer effectieve scholen, datagestuurd werken en onderwijsverbetering.


http://www.oberon.eu


Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectBij de kwaliteitszorgtrajecten zijn naast het bestuur, ook de scholen betrokken. Welke geledingen betrokken worden bij kwaliteitsmetingen is afhankelijk van de wensen van het bestuur en de directies. Meestal gaat het in elk geval om het personeel, de ouders en de leerlingen.

• Aandacht voor de inhoud De op te leveren producten werken wij uit in overleg met de opdrachtgever. Mogelijkheden zijn onder meer een kwaliteitszorg- of visitatiekader, een draaiboek voor zelfevaluatie, kwaliteitszorgvragenlijsten, tevredenheidsvragenlijsten of gespreksleidraden.

• Aandacht voor het procesIn al onze trajecten werken wij nauw samen met de opdrachtgever. Belangrijke redenen hiervoor zijn het vergroten van het draagvlak en het optimaliseren van de benutting van de resultaten.

• De begeleiding bevat trainingselementenDit werken wij graag uit in overleg met de opdrachtgever. Mogelijkheden zijn een scholing voor visitatieleden of voor schooldirecteuren over het interpreteren en het gebruik van bevindingen van zelfevaluaties.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktDe kracht bij de kwaliteitszorgtrajecten zit in een optimaal gebruik van bestaande instrumenten en van reeds aanwezige informatie en documentatie.

Tot slotOp onze website www.oberon.eu kunt u informatie vinden over andere onderdelen uit ons aanbod rondom kwaliteitszorg en goed bestuur. In het bijzonder willen wij daarbij wijzen op ons aanbod rondom visitaties. U kunt bij ons terecht voor:• uitvoeren van een externe visitatie;• training collegiale visitatie;• ontwikkelen van een visitatiekader;• deelname in een visitatiecommissie.

ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE KWALITEITSZORGSySTEEM


http://www.oberon.eu

OinO advies

Rijksstraatweg 1047383 AW Voorst088 410 10 [email protected]

Spiegeltje spiegeltje aan de wand…Kwaliteitsverbetering door feedup, feedback en feedforward

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenyvonne Zwart is projectleider. Andere uitvoerenden zijn Helen Degenhart, Brenda van Rijn en Gerreke Gierveld. Allen zijn ervaren trainers en onderwijsadviseurs en hebben ervaring als auditor en als directielid in het primair onderwijs

DoelgroepIncompany traject voor scholen en besturen van primair onderwijs in heel Nederland.

OpbrengstIn dit traject krijgen scholen en College van Bestuur zicht op de sterke kanten en ontwikkelpunten van een school.Deelnemers zijn na afloop van het traject in staat zelfstandig een zelfevaluatie te maken en/of zelfstandig een audit te doen bij een andere school binnen de stichting om de zelfevaluatie te toetsen.Scholen kunnen ervoor kiezen om bijvoorbeeld alleen het zelfevaluatietraject te doorlopen en de audit te laten uitvoeren door een trainer van OinO-advies.

InhoudIn een intakegesprek bekijken school en begeleider samen welke inhoud moet worden opgenomen in het traject. Doorgaans komt aan bod:• Kennis van curriculum, WPO• Moderne wetenschappelijke inzichten m.b.t. pedagogisch en didactisch handelen• Opstellen van het onderzoekskader, keuze in relatie tot het toezichtkader van de inspectie• Planmatig handelen, opstellen van onderzoeksvragen en meetcriteria.• Observatietechnieken, kritisch kijken en luisteren• Oordeelsvorming, feedback, advisering en rapportage, presentatie van het onderzoek

WerkwijzeElk traject start met een intakegesprek. Daarin wordt bekeken wat de school wil bereiken met het traject en wat de school al zelf kan uitvoeren binnen de zelfevaluatie en audit.Vanuit benodigde inhoud en wensen van de school wordt bekeken welke begeleiding nodig is.Begeleiding kan bestaan uit voorlichtingsbijeenkomsten, scholing op inhoudelijk gebied, training van gespreks- en onderzoeks- en presentatievaardigheden, begeleide uitvoering van activiteiten binnen zelfevaluatie en audit.De school kan ervoor kiezen (delen uit) de audit door OinO-advies te laten uitvoeren.

Tijdpad/doorlooptijdOinO-advies levert uitsluitend maatwerk. In overleg met de school wordt vanuit de beginsituatie van de deelnemers een begeleidingsprogramma opgesteld. De benodigde tijd varieert doorgaans van 4 maanden tot 2 jaar.



http://www.oino-advies.nl

VerantwoordingDe begeleiding is gebaseerd op o.a.:• Leren zichtbaar maken – Hattie• Waarderingskader onderwijsinspectie• Kwaliteitsmanagement en interne auditing – B. van PampusUitkomsten van de aanpak zijn onder naam van projectleider yvonne Zwart gepubliceerd in ‘Educational Accountability’ International perspectives on challanges and possibilities for school leadership – Jeroen Imants, yvonne Zwart en Peter Breur.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectIn sterke mate.

• Aandacht voor de inhoudIn sterke mate, scholing over kennis/inhoud en proces voor het hele team: wat werkt wel en wat werkt niet.

• Aandacht voor het procesDraagvlak door uit te gaan van eigen leervragen/ onderzoeksvragen, door meerdere contactmomenten met de verschillende geledingen in school.Praktische organisatie door afstemming op reeds aanwezige kennis en door aandacht voor uitvoerbaarheid en tijdbewaking.Aandacht voor borging van proces, kennis en vaardigheden. Het traject levert een draaiboek op dat blijvend ingezet kan worden binnen de stichting en haar scholen.

• De begeleiding bevat trainingselementenCommunicatieve vaardigheden (gespreksvaardigheden, presentatievaardigheden, adviesvaardigheden)ObservatietechniekenOordeelsvorming

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktEr wordt uitgegaan van informatie en instrumenten die de klant zelf al heeft. In de begeleiding sluit OinO-advies daarbij aan.

ReferentiesReferenties zijn op te vragen bij de projectleider.

Tot slotOinO-Advies is een organisatie met een hele duidelijke visie op advisering en begeleiding. Wij gaan uit van de ‘eigen kracht van de professional’ en ondernemerschap. Je ziet dat terug in de manier waarop wij trajecten en processen begeleiden. We sluiten aan bij de situatie van de klant en gaan voor duurzame ontwikkeling. We maken de professional sterk, zodat zij zelf met datgene wat ze ontdekken en leren verder kunnen. Geen afhankelijkheid van de trainer, wij begeleiden waar nodig, en doen een stap terug waar mogelijk.

SPIEGELTJE SPIEGELTJE AAN DE WAND…


Onderwijs Maak Je Samen

Deurneseweg 135709 AH [email protected]

Van Eiland naar Wijland: Collegiale Visitatie

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaars:Martine Creemers

Uitvoerders:Martine Creemers (projectleider)Martijn SmoorsFrank CuppersHans van LeeuwenJob ChristiansFrances HeggenMichel van de Ven

DoelgroepBasisscholen die samen willen werken met andere basisscholen (binnen of buiten eigen bestuur) om de eigen kwaliteit in beeld te brengen en te verbeteren.

OpbrengstVerschillende vragen en beginsituaties van scholen en besturen leiden ook tot verschillende opbrengsten. Deze lopen uiteen van het opleveren van een rapportage van de kwaliteit van de school opgemaakt voor een team van een andere school tot een uitgewerkte systematiek waarin een groep scholen binnen een bestuur op een duurzame wijze werkt aan het bewijzen van de eigen organisatie-ontwikkeling.

InhoudDe volgende inhoudelijke thema’s komen aan bod:• Alle aspecten van zelfevaluatie• De verschillende auditkaders• Het Kwaliteitshuis (Heijmans, 2010)• Hoe te komen tot een oordeelsvorming?• Triangulatie• Het nieuwe toezichtkader• Professionele cultuur• Hoe duidelijk en krachtig te rapporteren?• Betekenis voor de organisatie• Missie, visie en kernwaarden• Conceptualiseren onderwijsvernieuwing• Veranderen doe je Samen• Ontwikkelen cyclisch kwaliteitsbeleid



http://www.onderwijsmaakjesamen.nl

Werkwijze• Fase 1: concreet leren en ervaren Onder begeleiding van de adviseur wordt er een concrete visitatievraag uitgewerkt en wordt er een

dagplanning en visitatiewijzer opgesteld. Daarnaast wordt de visitatiecommissie samengesteld. Uitvoeren van de visitatie zelf. Adviseur begeleidt het proces. Triangulatie is hierbij een belangrijk

aspect: lezen, waarnemen en gesprekken voeren.• Fase 2: reflectief leren: overdenken Na de visitatie stellen de commissieleden op basis van de visitatiewijzer en het waarderingskader

de eigen bevindingen, conclusies en aanbevelingen op. Uit het rapport spreekt een collegiale waardering; positieve punten en aandachtspunten zijn met elkaar in evenwicht. Aandachtspunten worden onderbouwd met voorbeelden en verbetersuggesties.

• Fase 3: abstract leren: bewustwording In deze fase gaat de school aan de slag met de inhoud van de rapportage.• Fase 4 werken: actief leren Er volgt een terugkoppeling naar de auditcommissie na bijvoorbeeld een half jaar waarin besproken

wordt wat het rapport heeft opgeleverd, waaraan gewerkt is en wat hiervan de opbrengsten zijn.

Tijdpad/doorlooptijdFase 1 en 2: oktoberFase 3: van november tot en met aprilFase 4: vanaf mei

VerantwoordingHeijmans, J. & Creemers, M. (2013). Van Eiland naar Wijland. Collegiaal leren in de praktijk. Helmond, Onderwijs Maak Je Samenhttps://www.onderwijsmaakjesamen.nl/actueel/professionaliseren-door-collegiaal-leren/

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAlle geledingen binnen een bestuur kunnen betrokken worden. Deze vraag maakt onderdeel uit van de oriëntatie op het traject. OMJS ziet graag dat zoveel mogelijk geledingen in een school betrokken worden en adviseert bijvoorbeeld ook in gesprek te gaan met leerlingen en met ouders.

• Aandacht voor de inhoudDe uiteindelijke opbrengst van het traject kan een werkwijzer/draaiboek zijn waarmee het bestuur in het vervolg zelfstandig deze systematiek kan uitzetten. Daarnaast worden er met betrekking tot de inhouden rondom kwaliteitszorg en collegiaal leren presentaties gegeven.

• Aandacht voor het procesDoor de diverse voorbereidings- en reflectieopdrachten en de begeleiding van een externe, wordt zowel de persoonlijke als de organisatie-ontwikkeling zichtbaar.

• De begeleiding bevat trainingselementenDe volgende trainingsaspecten kunnen aan de orde komen:• Trainen in triangulatie, wat zie, lees en hoor je?• Professioneel communiceren en opstellen: inhoud, houding en verhouding.• Hoe te komen tot overeenstemming in auditkader: wat is goed onderwijs?• Helder en krachtig communiceren zowel schriftelijk als mondeling.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktHet kwaliteitszorg-instrument en werkwijze van het bestuur of de school is in eerste instantie leidend.

VAN EILAND NAAR WIJLAND: COLLEGIALE VISITATIE


https://www.onderwijsmaakjesamen.nl/actueel/professionaliseren-door-collegiaal-leren/

ReferentiesSPO Utrecht (Saskia de Jong)Dynamiek Horst (Annemie Vullings)

Tot slotOnderwijskwaliteit maken we Samen!

Gebruikerservaringen dienstverlening Onderwijs Maak Je Samen

Wat heeft OWMJS gedaan in uw organisatie?Bij het implementeren van audits als instrument voor ontwikkeling en kwaliteitszorg binnen onze organisatie, hebben we bewust gekozen voor het opleiden én het begeleiden van de directeuren hierbij. We hebben diverse externe specialisten hierin betrokken waaronder de begeleider van Onderwijs Maak Je Samen. De directeuren werden opgeleid en vanuit Onderwijs Maak Je Samen hebben directeuren binnen hun leerteams begeleiding gekregen om audits voor te bereiden, uit te voeren en af te ronden. Aanvankelijk nam de begeleider een sturende rol v.w.b. het geven van feedback, later stimuleerde zij de directeuren om ook deze rol steeds meer zelf te nemen. De begeleiding is zowel gericht geweest op de auditteams als de directeur van de school die geaudit werd. De scholen leerden daardoor zichzelf goed voor te bereiden op een audit bijvoorbeeld door het opstellen van een schoolzelfevaluatie.

Wat heeft het opgeleverd?De insteek was om de duurzame kwaliteitsontwikkeling te versterken. De begeleiding heeft daar aan bijgedragen omdat het goed was afgestemd op de behoeften in de leerteams en de verbinding werd gelegd met wat er al lag bijvoorbeeld het eigen auditkader. De begeleider reikte op passende wijze en momenten literatuur en modellen aan waardoor de directeuren vanuit een hoger abstractieniveau gingen reflecteren op het proces waarin ze zaten.

Wat was er krachtig en zou u OWMJS aanbevelen aan anderen?Ik zou de begeleiding zeker aanbevelen aan anderen. De begeleider ging zeer zorgvuldig, professioneel en scherp te werk. De leerteams van directeuren hebben belangrijke leerervaringen opgedaan. Dat is mede te danken aan de feedback die ze kregen.

Saskia de JongBeleidsmedewerker Kwaliteit, SPO te Utrecht

VAN EILAND NAAR WIJLAND: COLLEGIALE VISITATIE


OnderwijsAdvies

Van Beeckstraat 622722 BC ZoetermeerContactpersoon: Henk van der [email protected]

Leergang visitaties en audits

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaars:Esther Mouwe, Pieter de Kool en Henk van der WoudeUitvoering: door meerdere onderwijsadviseurs Management & Organisatie

Doelgroep(Bovenschoolse) medewerkers van schoolbesturen PO die met elkaar willen toewerken naar audits of visitaties. Deze audits of visitaties krijgen een structurele plaats binnen de kwaliteitszorg van het bestuur.

Opbrengst• Er is een bovenschoolse visitatie- en auditsystematiek opgezet.• Deelnemers leren audits/visitaties uit te voeren.• Deelnemers ontwikkelen een onderzoekende houding. Uitgangspunt is steeds hoe de ontwikkeling

van leerlingen verbeterd kan worden en welke impact de onderwijsleersituatie hierop heeft.• Deelnemers ontwikkelen gedrag dat zich richt op een continue cyclus van doelen stellen, uitvoeren,

bestuderen van de effecten en bijstellen/borgen.Deze training is onderdeel (bovenschoolse module 3) van een groter aanbod rond kwaliteit en kwaliteitscultuur (kijk voor meer informatie op www.onderwijsadvies.nl/kwaliteitscultuur).

Inhoud1. Kwaliteitszorgbeleid op school- en bovenschools niveau (afspraken over audits en/of visitaties, frequentie, werkwijze, verslaglegging, etc.)2. Uitwerking van de instrumenten voor de zelfevaluatie en onderlinge schoolbezoeken, bijvoorbeeld: – een kijkwijzer voor klasbezoeken (aansluitend bij inspectiestandaarden en eigen ambities) – een gespreksleidraad voor gesprekken met het schoolteam, IB en directie – een gespreksleidraad voor gesprekken met ouders en leerlingen – een checklist voor schoolzelfevaluatie, groepsplannen, handelingsplannen en

ontwikkelingsperspectieven3. Vaststellen van de wijze waarop gerapporteerd wordt aan het CvB.4. Ontwikkelen van vaardigheden: – Onderwijskwaliteit gericht waarnemen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de vastgestelde

gestandaardiseerde instrumenten. – Elkaar gerichte feedback geven op de waargenomen onderwijskwaliteit. – Elkaar stimuleren het onderwijs op een hoger plan te brengen. – Rapportages zo vormgeven dat de terugkoppeling van de waargenomen kwaliteit aanzet tot

ontwikkeling.

WerkwijzeOnderwijsAdvies ontwerpt op maat. Veelgebruikte werkvormen zijn o.a.:• Ontwikkel-bijeenkomsten (ontwerpen van eigen standaarden, gebaseerd op inspectiekader en eigen

aspecten van kwaliteit).• Scholingsbijeenkomsten (vaardigheden van auditoren/visitatoren).• Begeleiding van de auditgroepen bij de uitvoering van de (pilot-)audits.



www.onderwijsadvies.nl

Tijdpad/doorlooptijd1 jaar

VerantwoordingDe inhoud is afgestemd op het onderzoekskader van de onderwijsinspectie en gebaseerd op evidence based methodieken (John Hattie, Robert Marzano, Noëlle Pameijer). Procesmatig sluiten we aan bij lerende organisatie, systeemdenken (Michael Fullan, Jan Jutten)

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectDeze training richt zich op bestuur/directie (opzetten auditkader).Afhankelijk van de keuzes van het bestuur t.a.v. uitvoering van de audits/visitaties, zijn ook anderen betrokken.

• Aandacht voor de inhoudJa, afhankelijk van uw wensen wordt een draaiboek ontwikkeld.

• Aandacht voor het procesJa

• De begeleiding bevat trainingselementenJa

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktJa, afhankelijk van de situatie

ReferentiesDhr. P.R. (Peter) Schreuder, Lid College van Bestuur van Stichting Openbaar Primair Onderwijs HaarlemmermeerE: [email protected]: 023-5640999

Tot slotMeer informatie over ons aanbod rond kwaliteitszorg en kwaliteitscultuur vindt u op www.onderwijsadvies.nl/kwaliteitscultuur.

Gebruikerservaringen dienstverlening OnderwijsAdvies

Wat heeft OnderwijsAdvies gedaan in uw organisatie?OnderwijsAdvies heeft ons geholpen om ons intern kwaliteitszorgsysteem te versterken. Er is een plan voorgelegd dat in een tweedaagse met onze werkgroep kwaliteit (waarin vijf directeuren zitten), nader is uitgedacht en uitgevoerd. Het afnemen van audits zou onderdeel gaan uitmaken van ons systeem. Samen met de werkgroep is een eigen kader ontwikkeld waarbij het inspectiekader uitgangspunt is. Aansluitend bij het kader zijn kijkwijzers en vragenlijsten ontwikkeld om zicht te krijgen op de verschillende aandachtsvelden: didactisch handelen, opbrengsten, veiligheid, sociaal-emotionele ontwikkeling. In een studiedag zijn de voorzetten voor de systematiek verbreed naar alle directeuren en in oktober zullen de eerste audits worden uitgevoerd met begeleiding van OnderwijsAdvies. Daarna wordt dit geëvalueerd in het directeurenoverleg. Het idee is om iedere twee jaar alle scholen te auditten.

LEERGANG VISITATIES EN AUDITS



http://www.onderwijsadvies.nl

Wat heeft het opgeleverd?We hebben nu een kwaliteitszorgsysteem dat heel goed aansluit bij onze wensen zowel wat betreft inhoud als wat betreft procedures. We werkten al met collegiale visitaties, maar dit gaat een stap verder. De begeleiding heeft ertoe bijgedragen dat er draagvlak is bij de directeuren voor hetgeen we nu doen. De organisatie in leergroepen waarin steeds vier scholen samen zitten die elkaar gaan auditeren werkt heel goed. We bemerken ook positieve ontwikkeling in de onderwijskwaliteit en de toename van het aantal leerlingen.

Wat was er krachtig en zou u OnderwijsAdvies aanbevelen aan anderen?Deskundig, prettige manier van communiceren. De verkenning van het idee, het uitwerken van het kader, uitvoeren audits en evalueren is steeds in afstemming gedaan met onze mensen. OnderwijsAdvies onderzoekt echt hoe ze zo goed mogelijk aan kunnen sluiten bij de vragen. Ook over de prijs/kwaliteitverhouding zijn we zeer tevreden.

Peter SchreuderCollege van Bestuur SOPH te Hoofddorp

LEERGANG VISITATIES EN AUDITS


OnderwijsMens

Contactpersoon: Wilma Willemsp/a Hank 50, 5446 XG Wanroij06 46 99 63 [email protected]

Spiegelbeeld Onderwijskwaliteit.nu

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenDrs. Wilma Willems (onderwijskundige, info op website www.onderwijsmens.nl)indien nodig i.s.m. drs. Marleen Kock.

DoelgroepGeschikt voor alle besturen en scholen in Nederland.

OpbrengstAfhankelijk van de vraag en/of noodzaak:• Spiegelbeeld: ontwerp, zelfevaluatie, rapportage en/of presentatie.• Analyse: Opbrengsten in beeld; School in beeld.• Samenvatting: presentatie Team in beeld met kijkwijzers m.b.t. taal-lezen, rekenen, WO.• Collectieve reflectie: creatief, efficiënt onderzoeken en rapporteren.• Handreikingen t.b.v. verbeterplan, ankerplan, professionaliseringsaanpak.

InhoudZelfevaluatie, een kader, oordeelsvorming in relatie tot toezichtkader, rapporteren, de betekenis voor de organisatie, informatie, artikelen, professionalisering, feedbackbijeenkomst. Vorm volgt inhoud!

WerkwijzeWe werken vanuit handelingsdimensies, verbeeld in een ankermodel. Zie website: http://www.onderwijsmens.nl/files/media/onderwijsmens_ankermodel-d1.jpgDe meest voorkomende route met opeenvolgende fases:• Ambitiefase: intakegesprek, vraagstelling, ambities formuleren.• Planfase: samen plan van aanpak ontwerpen, commitment medewerkers.• Dialoog-/onderzoeksfase: samen observeren, onderzoeken, gesprekken voeren en/of

professionaliseren, coachen, observeren.• Collectieve reflectie met medewerkers om op de opbrengsten, waarnemingen en bevindingen te reflecteren en/of commitment ten behoeve van een verbeteraanpak, ontwikkelplan.

Tijdpad/doorlooptijdBegeleidingstraject school: 6 – 10 maanden, vanuit een opbrengstenanalyse-rapportage, info- en scholingsbijeenkomsten veranderteam-team (3 – 5 bijeenkomsten), groepsbezoeken, afrondend feedbackgesprek.Kwaliteitstraject school: 2 á 3 jaar met afbouw van sturing, i.s.m. schoolleiding/veranderteam/bestuur, opbouw expertise in de school.Kwaliteitstraject bestuur: 5 maanden (monitor-productaanpak) tot 2 á 3 jaar (reflexieve dialoog, procesaanpak in lijn met strategisch beleid bestuur).Er zijn allerlei maatwerk-varianten mogelijk.



http://www.onderwijsmens.nl

http://www.onderwijsmens.nl

http://www.onderwijsmens.nl/files/media/onderwijsmens_ankermodel-d1.jpg

VerantwoordingWe werken met het nieuwe inspectiekader als basisbron. Daarnaast werken we met actuele onderwijskundige literatuur, promotieonderzoeken, artikelen uit onderwijsbladen, website Inspectie van Onderwijs, PO Raad, VO Raad.

Veel voorkomende thematieken: leiding geven/leiderschap, lerende organisatie (ontwikkelmodel School aan Zet, 2014), opvattingen over leren zichtbaar maken (Hattie, J., 2014), formatief- summatief beoordelen (Clarke, S., 2016) en het Rijnlands denken (Janssen, E.A., 2016).

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAfhankelijk van de vraagstelling participeren specifieke doelgroepen.We bespreken wie (mede-) eigenaar wordt (van een onderdeel) en welke doelgroepen kritisch meekijken en meedenken. Denk aan: leerlingen, ouders, (G)MR, IKC-raad. In elke fase (zie 7.) wordt kritisch gekeken: Waarom? Wie? Wat? Hoe?

• Aandacht voor de inhoudIn elk traject worden de volgende perspectieven ingenomen:1. Hoe meer je weet hoe meer je ziet en meeneemt in je overwegingen! Informatie en kennis delen is in elk traject een vaste reflectieve leerbron.2. Leer het me zelf te doen! De werkwijze is gericht op afbouw van sturing, door te informeren, te modelen, samen te ervaren en expertise te zien en/of op te bouwen in de eigen onderwijspraktijk.3. Wij ondersteunen om overbodig te worden! Er worden bewuste keuzes gemaakt om het eigenaarschap te versterken. De vorm en inhoud wordt mede door het bestuur/de school gekozen.

• Aandacht voor het procesVanuit de verandermanagementgedachten van Kotter (2012) en de opvatting van eigenaarschap (Pierce, 2009) is er in elk traject aandacht voor urgentiebesef, commitment en betekenisverlening.In samenspraak met de opdrachtgever wordt er een proces- en productontwerp gemaakt. Wat het bestuur/de school zelf oppakt, nemen wij niet over. Wij nemen daarbij de gevraagde ‘scaffolding’ rol (van de Pol, e.a., 2010) in om de ambitie in de opdracht te realiseren, in samenwerking met de klant.

• De begeleiding bevat trainingselementenIndien nodig worden er trainingselementen ingebracht. Bijvoorbeeld bij een analyse van leerkrachtgedrag oefenen schoolleiders en intern begeleiders om groepsbezoeken efficiënt en met toegevoegde waarde uit te voeren. Denk daarbij ook aan het ontwerpen van een handige kijkwijzer of een samenvattende presentatie. Dit gebeurt bij voorkeur door middel van coaching on the job. Ditzelfde geldt voor een systematische aanpak van een gesprekkenreeks: Hoe stellen we vragen? Hoe noteren we gespreksinformatie in een verslag?

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruikt• Beproefde kijkwijzers, geconcretiseerd vanuit vakliteratuur.• PDCA-HGW-cyclus vertaald in het ankermodel.• Checklists voor HGW-dimensies en vakspecifiek beleid.• Schoolleidersprofiel van het schoolleidersregister.• Profielen intern begeleiders gebaseerd op LBBO-profielen.• Gebruikte volgsystemen: Parnassys, Esis, Cito-lovs en WMK.• INK-managementmodel, met fasen-oriëntatie.• Ontwikkelmodel Samen leren inhoud geven (School aan Zet, 2014).

SPIEGELBEELD ONDERWIJSKWALITEIT.NU


ReferentiesOnderstaande contactpersonen zijn bereid om ervaringen te delen:• Mw. Pien Franken, bestuursmanager [email protected]• Mw. Angela Horsten, manager onderwijsontwikkeling van Xpect Primair, tevens contactpersoon voor

scholen van Xpect [email protected]

Tot slotIn 2017 ontwikkelen we een digitaal schoolportfolio, met experimenten in gevarieerde pilotscholen. Met het nieuwe arrangement ‘Schoolportfolio’ ondersteunen we scholen en besturen om op elk gewenst moment onderwijskwaliteit in samenhang inzichtelijk te maken, in lijn met het nieuwe inspectiekader.

Gebruikerservaringen dienstverlening Onderwijsmens

Wat heeft Onderwijsmens gedaan in uw organisatie?Onderwijsmens heeft een monitorsysteem opgezet op verzoek van ons bestuur. Het bestuur heeft in haar strategisch beleidsplan 7 toekomstuitspraken geformuleerd en wil zicht hebben op ontwikkeling van deze uitspraken in haar scholen. Met Onderwijsmens hebben wij een systeem van monitorgesprekken opgezet. De eerste stappen zijn gezet. Wij hebben met al onze scholen een spiegelgesprek gevoerd. Nu eens werd dit gesprek gevoerd met alleen de directeur, dan weer met een delegatie uit het team en soms zelfs met ouders als gesprekspartner. De bezochte school heeft steeds het monitorgesprek voorbereid aan de hand van een eigen op bestuursniveau vastgesteld kader. Van het gesprek heb ik een concept verslag gemaakt dat door de school geaccordeerd is. Onderwijsmens was aanwezig bij de eerste spiegelgesprekken om er lijn en structuur in te krijgen en heeft een aantal rapportages uitgewerkt zodat deze voor de andere scholen ook zo opgezet konden worden. Ik denk nu met haar na over de vervolgstappen die we kunnen zetten n.a.v. deze rapportage.

Wat heeft het opgeleverd?De gesprekken met de scholen zijn door mij, met ondersteuning van Onderwijsmens afgesloten met een overkoepelende rapportage inclusief conclusies op bestuursniveau naar het CvB. Ook is er in samenwerking met Onderwijsmens een overzicht gemaakt om een vervolg te kunnen geven aan deze rapportage.

Wat was er krachtig en zou u Onderwijsmens aanbevelen aan anderen?Onderwijsmens is vooral voor mij van betekenis geweest als adviseur. Zij heeft met mij nagedacht over hoe we de monitorsystematiek konden opzetten en hoe ik met de scholen daarover een goed gesprek kon voeren. In het bijzonder vroeg en kreeg ik feedback van haar om in gesprekken zonder oordeel te kunnen luisteren. Door Onderwijsmens is er een kwaliteitsslag gemaakt in de kwaliteitscyclus binnen Xpect Primair.

Mevrouw Angela HorstenManager Schoolontwikkeling Xpect Primair, Tilburg

SPIEGELBEELD ONDERWIJSKWALITEIT.NU




Penna Onderwijs Adviseurs BV

Monseigneur Schaepmanlaan 145103 BC Dongenwww.penna-onderwijsadviseurs.nl

Jos van der [email protected] 51 08 94 77Juliette [email protected] 12 54 09 92

Ontwikkeling en begeleiding van zelfevaluatie, ontwikkelingsgerichte collegiale visitaties en (kwaliteits)audits voor besturen en scholen in PO, SO, VO en samenwerkingsverbanden PO en VO

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenJos van der Pluijm en Juliette Vermaas in nauwe samenwerking met Hoffmans en Heegsma en andere partners.

DoelgroepOnze aanpak is bedoeld voor schoolbesturen, scholen en samenwerkingsverbanden voor zowel het primair, speciaal als voortgezet onderwijs.

OpbrengstZelfstandigheid en Zelfevaluatie zijn twee kernwoorden van onze aanpak. Onze aanpak is erop gericht besturen, scholen en samenwerkingsverbanden zelfstandig met een systematiek van audits en visitaties te laten werken, dus zonder blijvende externe ondersteuning. Daarom werken wij per opdracht met een helder en uitgebreid draaiboek met bijbehorende audit-/visitatiekader en observatie-, gespreks- en rapportageformats. De visitatoren/auditoren krijgen vooraf een training. De opbrengst van het traject bestaat uit draaiboek, instrumenten, getrainde auditoren/visitatoren en een organisatorische aanpak en inpassing in het systeem van kwaliteitszorg.

InhoudEr zijn diverse thema’s die aan de orde kunnen komen. Dit hangt af van de vraag van de opdrachtgever: van brede kwaliteitsaudits op schoolniveau, audits/visitaties per afdeling of secties in het VO tot audits op inhoudelijke thema’s of ontwikkelingsgerichte visitaties. Wij sluiten hierbij nauw aan bij de vragen van het bestuur/de school.

WerkwijzeOnze werkwijze kenmerkt zich door een op maat aanpak waarbij training en uitvoering hand in hand gaan. In overleg met de opdrachtgever wordt een passende werkwijze gekozen. Kader en draaiboek worden op maat ontwikkeld samen met de school/bestuur/SWV. De visitatoren/auditoren worden voorbereid middels een scholing. Vaste onderdelen in de aanpak zijn:• algemene scholing van zelfevaluatie, auditing en visiteren• opstellen, passend maken en bespreken van een kader wat betreft inhoud en werkwijze• training op vaardigheden zoals observeren, gespreksvoering, oordeelsvorming, mondelinge en

schriftelijke rapportage, formuleren conclusies en aanbevelingen• onder begeleiding uitvoeren van visitaties, audits/‘on the job’ coaching van auditoren/visitatoren• tussentijdse evaluatie en bijscholing op onderdelen• inpassing systematiek binnen het kwaliteitszorgsysteem en de organisatie

In alle trajecten geeft de school eerst een beeld van de eigen kijk op het functioneren (zelfevaluatie), vaak gekoppeld aan een eigen ontwikkelvraag. Daarna toetst de auditcommissie of het visitatieteam dit geschetste beeld. De eerste audits/visitaties worden extern voorgezeten en geleid. In de audits/


http://www.penna-onderwijsadviseurs.nl



visitaties erna zijn de auditoren/visitatoren meer zelf aan de leiding. De externe begeleider heeft dan meer een coachende rol en geven feedback op de rapportages. Het traject wordt afgesloten met een terugkombijeenkomst (eventueel ook tussentijds). Deze bijeenkomsten hebben een evaluatief karakter.

Tijdpad/doorlooptijdHet tijdpad en de doorlooptijd hangen af van de omvang van de vraag van de opdrachtgever, het aantal deelnemende auditoren/visitatoren en het aantal uit te voeren audits/visitaties. Het tijdpad is onderdeel van de bespreking met de opdrachtgever aan het begin van het traject.

VerantwoordingIn alle opgestelde kaders worden standaarden en indicatoren verantwoord op basis van wetenschappelijke inzichten, de inspectiekaders en praktijkonderzoek. In de publicatie van de PO raad; ‘Een spiegel voor de school, praktijkervaringen voor beginnende en gevorderde auditoren’ is onze aanpak voor een belangrijk deel toegelicht op pagina 24 – 28. Onze aanpak voor het VO is uitgebreid geëvalueerd op basis van de deelname van 100 scholen en beschreven in de publicatie ‘Collegiale visitaties’ van de VO-Academie (april 2017).

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokkenIn onze trajecten gaat het om betrokkenheid van alle geledingen. Iedere laag van de organisatie doet ertoe, of het gaat om de uitvoering van de audits/visitaties in alle geledingen van een school of de rol van de bestuurder in het vervolgtraject. Audits/visitaties en zelfevaluatie invoeren heeft geen zin als er verder niets mee wordt gedaan. Het is van groot belang dat de uitkomsten van de audit/visitatie de basis vormen voor het uitvoeren van verbeteracties. Hiervoor is in onze aanpak veel aandacht.

• Aandacht voor de inhoudEen belangrijk en gewaardeerd onderdeel van onze aanpak is het aanleveren van een helder en uitgebreid draaiboek. In het draaiboek zijn het kader (inhoud), de werkwijze en de instrumenten en formats voor rapportage en zelfevaluatie opgenomen. Wij werken altijd met een helder kader van standaarden en indicatoren. Scholen geven aan of iets in de kinderschoenen staat, enigszins ontwikkeld is, op orde is of goed ontwikkeld is. De auditcommissie of het visitatieteam toetst dit eigen beeld van de school als ‘critical friend’.

• Aandacht voor het procesHet is van het grootste belang dat de bevindingen/conclusies en aanbevelingen goed landen in een team, dat zij er iets aan hebben en ook echt iets mee kunnen. Dat begint bij de voorbereiding. Wij investeren aan de voorkant door scholen en teams goed te informeren. Hiermee is de kans op een goede landing groot. Daarnaast is er aandacht voor een heldere communicatie over het traject in de vorm van een duidelijk programma van de audit-/visitatiedag, een intake gesprek vooraf en het aansluiten bij de zelfevaluatie.

• De begeleiding bevat trainingselementenEen vast onderdeel van de aanpak is het trainen van de auditoren of de peer-visitatoren. Dit doen we in de vorm van één of meerdere scholingsdagen. Wij bespreken het doel en plaatsen de aanpak in het kader van kwaliteitszorg en/of in het kader van een ontwikkelingsgerichte aanpak. Wij verzorgen trainingen in het objectief leren kijken naar lesfragmenten en de wijze waarop een observatie kan worden nabesproken. Wij oefenen de terugkoppeling aan het einde van de dag evenals het voeren van gesprekken met de directeur, intern begeleider, deskundigen, team, ouders en leerlingen. Wij trainen het schrijven van een heldere rapportage, met onderscheid tussen bevindingen, conclusies en aanbevelingen.

• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktWij sluiten als het mogelijk is aan bij de kwaliteitszorginstrumenten die het bestuur/ de school hanteert. Bij een kwaliteitsaudit vormt het inspectiekader een belangrijke basis.


ONTWIKKELING EN BEGELEIDING VAN ZELFEVALUATIE, ONTWIKKELINGSGERICHTE COLLEGIALE VISITATIES EN (KWALITEITS)AUDITS

ReferentiesOnder andere: SCPO NOP Emmeloord; Catent Zwolle; Archipel Vlissingen; De Linge Huissen; Quo Vadis Deventer/Almelo; Delta Oosterhout; PCBO Apeldoorn; Onze Wijs Vlissingen; Stichting Kolom Amsterdam; Het Sticht Zeist; Auditaanpak in combinatie met het opstellen van het schoolondersteuningsprofiel, SWV Rijn- en Gelderse Vallei; Collegiale visitaties VO-raad (deelname van 100 VO-scholen en Samenwerkingsverbanden VO).

Tot slotWij hebben inmiddels trajecten uitgevoerd bij een groot aantal besturen van 4 tot meer dan 30 scholen en bij samenwerkingsverbanden po en vo in alle delen van het land en met diverse identiteiten. Onze aanpak kenmerkt zich altijd door een op maat gerichte in-company werkwijze. Ons motto is ‘leren het zelf te doen’ via een combinatie van gezamenlijke instrumentontwikkeling, training en begeleide inoefening. Vanuit onze visie moeten audits/visitaties een ontwikkelingsgericht karakter hebben. Daarnaast is het bij audits belangrijk dat deze onderdeel vormen van de cyclus voor kwaliteitszorg. Het gaat er niet om het inspectiewerk nog een keer over te doen. Wij willen besturen en scholen leren om het zelf te doen. Dat betekent dat wij onszelf overbodig maken en dat besturen en scholen de systematiek zelf verder onderhouden. Maar auditen/visiteren is wel een vak. Het vraagt om een aantal competenties, een kader en heldere afspraken over de werkwijze.

Gebruikerservaringen dienstverlening Penna Onderwijs Adviseurs

Wat heeft Penna Onderwijs Adviseurs gedaan in uw organisatie?Penna heeft ons begeleid omdat we meer wilden gaan doen met collegiale visitaties/audits met goed opgeleide (eigen) mensen. Eerst is samen met onze werkgroep besproken wat het eindproduct zou moeten zijn. Daarna is terug geredeneerd welke stappen daarvoor nodig zijn. Penna heeft met ons een competentieprofiel voor de auditor opgesteld en een kader ontwikkeld waarbij het inspectiekader het uitgangspunt was, en onze eigen aanvullingen en hogere ambities een plek kregen. Daarnaast hebben we samen een instrument voor zelfevaluatie ontwikkeld. Penna heeft vervolgens de auditoren opgeleid, en regelmatig met de werkgroep het proces afgestemd.In het eerste cyclus afname audits waren de adviseurs in de lead, in de tweede ronde waren dat onze audittoren en in de derde ronde was de begeleiding vanuit Penna vraaggestuurd en keek Penna mee naar de kwaliteit van de rapportages.

Wat heeft het opgeleverd?We hebben nu een goed werkende systematiek gericht op een zelfevaluatie en het doen van een audit gericht op de kwaliteit van onderwijs. Met goed opgeleide auditoren, waarin ik het volste vertrouwen heb.Jaarlijks wordt nu bij een derde deel van onze 34 scholen een audit afgenomen.Ik krijg goede rapportages en ingevulde zelfevaluaties. Daarmee heb ik nog beter zicht op de onderwijskwaliteit van onze scholen en kan ik sturen op de doorontwikkeling ervan.

Wat was er krachtig en zou u Penna Onderwijs Adviseurs aanbevelen aan anderen?Penna heeft veel kennis van zaken, en een team dat zich ontzettend goed kan verplaatsen in wat er speelt in het PO. Ze hebben ons leren waarderen wat goed is en nog beter leren aangeven waar verbetering mogelijk is. Penna treedt op een zeer plezierige manier in contact met mensen. Tot slot ben ik zeer tevreden over de prijs/kwaliteit verhouding. Ja, ik beveel hen zeker aan.

Cécile Servaes,Voorzitter College van Bestuur Stichting Catent, Zwolle


ONTWIKKELING EN BEGELEIDING VAN ZELFEVALUATIE, ONTWIKKELINGSGERICHTE COLLEGIALE VISITATIES EN (KWALITEITS)AUDITS

Sardes

Lange Viestraat 371, 3511 BK UtrechtPostbus 2357, 3500 GJ Utrechtwww.sardes.nl

[email protected] 44 74 61 [email protected] 26 68 34 [email protected] 19 91 71 28

Professioneel auditen

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenOntwikkelaar: SardesProjectleider: Irma Miedema, senior adviseur en lid van managementteam Sardes.Uitvoerenden: ervaren en getrainde auditoren van Sardes.Sardes voert sinds meer dan tien jaar audits uit in kinderopvang, PO, VO, (V)SO, en MBO.

Doelgroep• Besturen van elke omvang (incompany traject)• Samenwerkende besturen (gezamenlijk traject)

Opbrengst• Een kader voor een audittraject op maat• Een systematisch, op maat opgemaakt beeld van de instellingen, scholen of opleidingen. De beelden zijn onderling vergelijkbaar, en objectief opgesteld.

InhoudAan bod komen:• het auditproces• de rol van de auditor (onderzoeker, gesprekspartner, teamgespreksleider, observator, rapporteur)• auditresultaten als instrument bij organisatieontwikkeling.

De inhoud van de audit stemmen wij af op de wensen van het bestuur/de besturen.De inhoud ordenen wij in en rond vijf ‘domeinen’:• de kenmerken en diversiteit van de leerlingenpopulatie,• de onderwijskundige/begeleidende aanpak,• de voorzieningen,• de expertise, en• de samenwerking binnen het educatieve veld.De vaste ordening biedt ruimte voor maatwerk dat past bij de organisatie. De ordening biedt tevens ruimte voor verschuivingen van focus in de loop van de jaren.

WerkwijzeIn een startgesprek verkennen wij het gewenste maatwerk, en bereiden wij de start voor van een ontwikkelgroep (1), en een auditgroep (2).De bijeenkomsten van de ontwikkelgroep lopen parallel aan die van de auditgroep, en zijn gericht op het ontwikkelen van een kader voor een audittraject op maat, en op het in de organisatie brengen van de resultaten van de audits.De auditgroep volgt een training, oefent met schoolbezoeken, en voert de (eerste ronde) audits uit. Tussen beide groepen vindt regelmatig uitwisseling plaats.

Tijdpad/doorlooptijdDe doorlooptijd is afhankelijk van het aantal scholen dat bezocht wordt in het kader van de audit. Bijvoorbeeld bij een bestuur met vijf scholen is de verwachte doorlooptijd (van begingesprek tot rapportage) ongeveer een half jaar.


http://www.sardes.nl




VerantwoordingDe werkwijze is in de praktijk ontwikkeld. In de doorontwikkeling zijn vier aspecten de pijlers onder de succesvolle aanpak gebleken:• Objectiviteit vanuit een gedeeld referentiekader. Dit vergt een inbreng van externe deskundigen.• Optimalisering validiteit en betrouwbaarheid, door training van auditoren, op basis van bezoeken aan

honderden scholen en opleidingen. Het verzamelen van informatie uit documenten, een interview met sleutelfiguren, observaties, en een teamgesprek.

• De consistente ordening van de informatie aan de hand van de vijf domeinen zoals genoemd onder inhoud.

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAlle medewerkers van een onderwijsorganisatie zijn betrokken – binnen de ontwikkelgroep, de klankbordgroep en/of bij de schoolbezoeken.De bestuurder is in elk geval betrokken bij het begin en het eind van het traject.

• Aandacht voor de inhoud• Kwaliteitsbeleid: het ontwikkelen van een eigen kader op maat voor de eigen organisatie. Het

inzetten van de resultaten van de audits bij ontwikkeling, beleid en strategie van de scholen en de organisatie als geheel.

• Onderwijskundig beeld: het ontwikkelen van de professionele blik als onderwijskundig onderzoeker.

• Aandacht voor het procesHet traject loopt gelijktijdig langs twee processen:• Het proces gericht op het integreren van audits als professionele reflectie in de gewone manier van

werken op de scholen, en• Het proces gericht op het integreren van de auditopbrengsten in de (strategische)beleidsvorming

van de organisatie.Het is sterk afhankelijk van de kenmerken van de organisatie hoe wij deze processen ondersteunen. In alle gevallen is er focus op inspiratie, draagvlak en borging. In alle gevallen ligt het eigenaarschap bij de organisatie zelf.

• De begeleiding bevat trainingselementenDe training van de auditgroep bestaat uit een theoretisch deel en een praktisch deel:• Het theoretisch deel richt zich op de inhouden van de audit, en op de benodigde vaardigheden:

interviewen, gesprekken leiden, omgaan met weerstanden en observeren.• Het praktische deel bestaat uit het uitvoeren van een oefenaudit in duo met een medewerker van

Sardes – inclusief rapportage.• Bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden gebruiktUitgangspunt van de begeleiding is de integratie van het traject in de bestaande manier van werken die Sardes hanteert met audits en de al lopende ontwikkelingen.

ReferentiesArcus College, HeerlenSamenwerkingsverband Plein013, Tilburg

Tot slotWij hebben ervaring met audits bij kinderdagverblijven, in het PO, VO, (V)SO en het MBO. De aanleiding voor het uitvoeren van audits is heel divers. Kwaliteitsontwikkeling, Passend Onderwijs (school-ondersteuningsprofielen), onderwijskundige vernieuwing, en visieontwikkeling zijn van speerpunten waarbij de audits ingezet worden.

PROFESSIONEEL AUDITEN


Nogal eens worden de audits ingezet als nulmeting voor verdere ambitie- of strategieontwikkeling. Onze analyse en advisering richt zich daarbij op het samen afwegen van verschillende scenario’s. Wij zorgen voor een stevige basis van feiten en kennis over de organisatie en de regio, en een inschatting van wat de toekomst kan brengen. Zo hebt u een duidelijk kader voor uw overleg met alle belanghebbenden. Informatie hierover vindt u bij: http://www.sardes.nl/Strategische-consultancy

Gebruikerservaringen dienstverlening Sardes

Wat heeft Sardes gedaan in uw organisatie?Sardes heeft op alle scholen van ons samenwerkingsverband audits afgenomen om de actuele stand van zaken per school in beeld te brengen en de ingrediënten voor de ondersteuningsprofielen te verzamelen. Hierbij werd naast data- en documentenonderzoek ook echt goed gekeken naar het primaire proces in de school. Lesobservaties en gesprekken met de diverse geledingen in de school maakten deel uit van de audits. De ondersteuningsprofielen zijn beschreven in termen van Indiceren Volgens Ondersteuningsbehoeften (IVO). Dit sluit goed aan bij het kader waar we van uitgaan. Met de informatie uit de audits beschikken we over objectief gemeten informatie die we op diverse manieren hebben kunnen benutten. Het zijn als het ware onze piketpaaltjes.

Wat heeft het opgeleverd?Alle scholen hebben een up to date ondersteuningsprofiel. We zijn daardoor ook gaan nadenken over de mogelijke herhaling van de audits om de voortgang in beeld te brengen.

Wat was er krachtig en zou u Sardes aanbevelen aan anderen?Sardes is voor ons een zeer prettige partner die we zeker aan kunnen bevelen. Je legt aan de voorkant een opdracht neer en vervolgens wordt dit omgezet in een degelijk opgezet en uitvoerbaar plan. Er wordt heel goed geluisterd naar onze vraag en meegedacht. Ook de wijze van communiceren, afstemmen en uitvoeren van de audits op de scholen is zeer passend geweest. Sardes heeft daarnaast meegeholpen om de ondersteuningsprofielen ook goed toegankelijk te maken voor de ouders in ons gebied. Op dit moment zijn we met Sardes in gesprek over de wijze waarop we de onderwijskwaliteit kunnen borgen op de scholen.’

Theo van RijzewijkDirecteur Samenwerkingsverband Plein 013, Tilburg

PROFESSIONEEL AUDITEN


http://www.sardes.nl/Strategische-consultancy

Vol van Leren

Inge van de VenVelakker 6, 5672PH NuenenM 06 28 31 07 [email protected]

Grip op kwaliteit

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenProjectleider: Inge van de Ven.In de uitvoering behoort het aantrekken van collega adviseurs uit het netwerk van Vol van Leren tot de mogelijkheden.

DoelgroepSchoolbesturen en scholen primair onderwijs waar men een interne auditsystematiek wil gaan inrichten in het kader van kwaliteitszorg.

OpbrengstAan het eind van het traject is een passend auditkader met procesbeschrijving en kijkwijzers beschikbaar, een format voor zelfevaluatie, is de voorbereiding en rapportage bepaald en kan men audits uitvoeren en rapporteren. Daarnaast hangen de afgesproken opbrengsten samen met de kwaliteitszorg (systemen) van de opdrachtgever.

InhoudOnderdelen van de begeleiding bestaan o.a. uit het opstellen van een zelfevaluatie, een kader, oordeelsvorming, de relatie met het toezichtkader, het rapporteren, de betekenis voor de organisatie, de rol van de beleidsmedewerker, scholing voor degenen die gaan auditeren, voorbereidende informatie voor schoolteams die een audit krijgen, enzovoorts

WerkwijzeNa een intakegesprek waarin doelstellingen en de werkwijze vastgelegd worden, volgt het op maat inrichten van het traject. Dat start met het opstellen van het auditkader met in ieder geval de kwaliteitszorgmedewerker. Dat wordt aan alle scholen van het bestuur gepresenteerd. Daarna wordt de groep auditoren geworven en geschoold en vinden de eerste audits in een pilot-fase plaats, waarbij de adviseur de audit voorzit en rapporteert.

Tijdpad/doorlooptijdHet tijdpad is van meerdere factoren afhankelijk, zoals omvang van de organisatie, wensen voor de opzet, ervaringen binnen de organisatie inzake kwaliteitszorg. De ervaring leert dat het opstellen van een auditsystematiek, het kader, en de verbinding met de reeds bestaande kwaliteitszorgsystemen enige tijd kost.

VerantwoordingWe gebruiken publicaties van de PO-Raad:• Zelfevaluaties, visitaties en audits.• Een spiegel voor de school.



http://www.volvanleren.nl

Kenmerkend

• Alle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectAlhoewel afhankelijk van de opdracht gaat mijn voorkeur uit naar het breed inzetten van betrokkenen: niet alleen de kwaliteitszorgmedewerker en directeuren maar ook intern begeleiders en leerkrachten maken bij voorkeur deel uit van de auditcommissie. Alle teamleden van de bezochte school ontvangen de bevindingen uit de audit en zijn daarmee betrokken op het niveau van de eigen school.

• Aandacht voor de inhoudIn het traject wordt een auditkader met bijbehorende draaiboeken en formats opgesteld dat binnen het bestuur een plek krijgt.Er volgt scholing met betrekking tot het opstellen van een zelfevaluatie en de leden die vanuit het bestuur gaan deelnemen aan de auditcommissie worden geschoold in het voorbereiden van elke audit, het hanteren van het kader en in het auditeren.

• Aandacht voor het procesIn samenspraak met de opdrachtgever wordt nagedacht over een effectieve wijze om de scholen te informeren over doel en werkwijze, zodat draagvlak gegenereerd wordt en mensen enthousiast gemaakt worden voor deelname.Er wordt tevens nagedacht over de praktische organisatie.

• De begeleiding bevat trainingselementenDe begeleiding kent een aantal scholings- of trainingsmomenten m.b.t. de volgende onderwerpen:• het opstellen van een zelfevaluatie;• er wordt aandacht besteed aan kennis, vaardigheden en attitudeaspecten. Wat hoort bij je rol als

auditor? Hoe stel je je op in de school die je bezoekt in bijvoorbeeld de gesprekken;• het schrijven van een rapportage.

• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktReeds bestaande kwaliteitszorginstrumenten worden zoveel mogelijk benut. Daarnaast wordt op bestuursniveau nagedacht over de vraag hoe en door wie er gehandeld gaat worden naar aanleiding van de bevindingen van de audit.

ReferentiesEenbes basisonderwijs (Geldrop):contactpersoon Marian van Hulten.Mail: [email protected]: (040) 286 81 15

Tot slotHet doel van een audit is dat het bijdraagt aan de kwaliteitsontwikkeling van de school en de bestuurlijke organisatie. Door het breed betrekken van mensen uit alle geledingen ontstaat draagvlak, enthousiasme en van daaruit kwaliteitsverhoging.

Gebruikerservaringen dienstverlening Vol van Leren

Wat heeft Vol van Leren gedaan in uw organisatie?Wij hebben als projectteam in de afgelopen vier jaar gewerkt aan een systeem van zelfevaluatie, visitatie en auditing. Het is begonnen met aandacht voor het opbrengstgericht werken en daarbij kritisch te kijken naar de effecten van ons onderwijs. Het nadenken daarover leidde naar het maken van een zelfevaluatie als systematische analyse van resultaten. De positieve ervaringen met deze stap leidden tot het opzetten van een systematiek van visitatie van en door collega’s als kritische vrienden; zij konden tijdens schoolbezoeken aan de hand van visitatievragen met elkaar spreken

GRIP OP KWALITEIT



over de schoolontwikkelingen. Als laatste stap zijn we vanaf dit schooljaar gestart met audits waarbij het accent is komen te liggen op integrale oordeelsvorming met behulp van een auditkader door een auditteam.De kracht van het hele ontwikkelingstraject is dat directeuren, interne begeleiders en teams steeds zijn meegenomen in de ontwikkelingsstappen die gezet zijn. Als intern projectteam zijn wij daarin begeleid door Vol van Leren met betrekking tot inhoudelijke thema’s, gewenste processtappen en trainingen on the job.

Wat heeft het opgeleverd?Er staat nu een structuur met een gedragen cyclus van vier jaar dat gericht is op kwaliteitsontwikkeling vanuit de verantwoordelijkheid door de scholen zelf. Er liggen handleidingen, formats en kaders. De rollen in de hele cyclus zijn helder. We hebben een structuur van zelfevaluatie, visitatiegroepen en auditteams met elk een eigen verantwoordelijkheid. En scholen leren nu meer met en van elkaar!

Wat was er krachtig en zou u Vol van Leren aanbevelen aan anderen?Vol van Leren is deskundig, werkt laagdrempelig en weet steeds goed af te stemmen op verschillende rollen. Zij motiveert en is praktijkgericht, maar kan ook kritische vragen stellen.

Marian van Hulten,Intern begeleider en lid van het projectteam visitaties en audits Eenbes Basisonderwijs te Geldrop.

GRIP OP KWALITEIT


Werken met interne audits in schoolorganisaties

Projectleider en eventueel andere uitvoerendenDoor EduGroei wordt, samen met de organisatie die aan de slag gaat met de invoering van interne audits, een projectgroep samengesteld. Hierin kunnen verschillende betrokkenen zitten: directeuren, stafmedewerkers, IB’ers en/of specialisten. EduGroei vervult daarbij de rol van extern projectleider en procesbegeleider. Liefst loopt iemand uit de organisatie direct mee in de procesbegeleiding, zodat hij/zij deze na het startjaar kan gaan overnemen.

Vanuit EduGroei kunnen de volgende freelancers worden ingezet voor een traject:• Brunhilde van der Sluijs (Eigenaar van EduGroei en mede eigenaar van EduTalent en De Vitale School), onderwijskundige en specialist op het gebied van (persoonlijk) leiderschap, personeelsontwikkeling, teamsamenwerking & communicatie, audits en activerend opleiden. • Anita Michgelsen (eigenaar van Anita Michgelsen Consultancy)• Hilde van der Geld (eigenaar van De Leerstudio)• Wijbe Douma (eigenaar van @uniek en mede eigenaar van EduTalent en De Vitale School)

DoelgroepHet traject van EduGroei is een incompany traject voor schoolorganisaties in het PO en SO.

OpbrengstAan het eind van het traject beschikken de deelnemers over de benodigde kennis en vaardigheden om een audit voor te bereiden, uit te voeren en te rapporteren. Daarnaast hebben zij de attitude ontwikkeld om dit te doen vanuit waarderend perspectief.

InhoudAchtergrondinformatie over soorten 1. audits en eigen organisatiekeuze, 2. het strategisch kader van waaruit gewerkt wordt, 3. kenmerkende aspecten van een audit, 4. opstellen van een zelfevaluatie, 5. gespreksvaardigheden tijdens audits, 6. rolverdeling in het auditteam, 7. het als auditee voorbereiden van de audit met het team, 8. organisatieaspecten rondom de audit, 9. de attitude van waarderend auditen, 10. opstellen van een goede auditrapportage.

WerkwijzeMet de projectgroep wordt een programma gemaakt voor de ontwikkeling van de interne audits. Op hoofdlijnen omvat dit de volgende stappen:• Uitlijnen van de processtappen, zodat het traject past bij de wensen van de organisatie.• Inrichten van de auditteams en planning van gehele traject neerzetten.• Opstellen van documentatie op maat voor de betrokkenen (kader, proces en achtergrondinformatie

over audits).• Scholingsbijeenkomst voor alle betrokkenen met inhoudelijke en procesinformatie.

EduGroei

Rijsenburgselaan 113972 EG [email protected]



http://www.edugroei.nl

• Twee voorbereidingsbijeenkomsten per auditteam. In de eerste bijeenkomst ligt accent op het bepalen bij welke school de audit plaatsvindt en op het opstellen van de auditvraag door de auditee, in de tweede bijeenkomst ligt het accent op het voorbereiden van de auditdag. Bij beide bijeenkomsten is aandacht voor het leren van de deelnemers.

• Scholingsbijeenkomst gespreksvaardigheden bij het auditgesprek. Hierbij wordt gewerkt met een ervaren trainingsacteur. Als de totale groep groot is (>12), wordt een extra trainer en trainingsacteur ingezet.

• Auditdag per auditteam.• Schrijven van de auditrapportage• Bijeenkomst met terugkoppeling auditrapportage naar auditee. Nadat dit proces is afgesloten vindt

evaluatie plaats van het leerproces.• Plenaire terugkoppelingsbijeenkomst op organisatieniveau. Accent op leerervaring en uiten van

wensen voor vervolg/verdieping.

Tussen de diverse activiteiten wordt overleg gepland met de projectgroep om de voortgang te bespreken.

Tijdpad/doorlooptijdHet totale tijdpad van stap 1 t/m 10 bedraagt ongeveer een schooljaar.

VerantwoordingGedurende het traject wordt de werkwijze doorlopend tegen het licht gehouden en waar nodig bijgesteld. Verantwoording gebeurt conform de afspraken met de opdrachtgevende organisatie.Er wordt gebruik gemaakt van literatuur over audits. Betrokkenen ontvangen van EduGroei een (digitale) reader waarin belangrijke aspecten van het werken met audits worden beschreven.

KenmerkendAlle geledingen van bestuurder tot onderwijsassistent zijn betrokken in het trajectSamen met de betreffende organisatie wordt afgesproken wie als auditor aan het traject deelnemen. Dat kunnen de directeuren zijn, maar ook andere leidinggevenden, leerkrachten, IB’ers, specialisten, stafmedewerkers of andere betrokkenen. Uitgangspunt is dat de bestuurder achter het ontwikkelproces staat en mensen de ruimte biedt om gedurende het proces te leren en te reflecteren.

• Aandacht voor de inhoudMet de projectgroep wordt een draaiboek opgesteld. Hierin worden gezamenlijke aspecten rond kader en processtappen weergegeven. Daarnaast maken betrokken zich kennis eigen over ins en outs van audits. Hierbij wordt gebruik gemaakt van kernelementen uit vakliteratuur over audits.De inhoud van de auditvraag wordt door de auditee bepaald. De auditbevindingen worden vastgelegd in een rapportage die wordt teruggekoppeld aan de auditee.

• Aandacht voor het procesIn het traject worden ten minste twee scholingsbijeenkomsten van een dagdeel gepland (en in overleg meer). Een dagdeel staat in het teken van kennis opdoen en processtappen leren kennen, een ander dagdeel betreft een gespreksvaardighedentraining. Daarnaast vindt leren plaats tijdens het proces van voorbereiden, uitvoeren en rapporteren van de auditbevindingen. Tijdens deze bijeenkomsten wordt eveneens tijd ingeruimd om expliciet aandacht te besteden aan het leerproces. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van het model van Korthagen en wordt er een single point rubric gebruikt om de (eigen) ontwikkeling te toetsen.

WERKEN MET INTERNE AUDITS IN SCHOOLORGANISATIES


• Bestaande kwaliteitszorg-instrumenten worden gebruiktKernelement van de audit is de zelfevaluatie van de auditee. Welk zelfevaluatie-instrument gebruikt wordt, wordt in de projectgroep afgesproken. In elk geval zal hierbij gekeken worden naar de kwaliteitsstandaarden die door de onderwijsinspectie gehanteerd worden. Daarnaast worden andere organisatie-eigen kwaliteitsinstrumenten benut die relevant zijn in het licht van de auditvraag.

ReferentiesKalisto Woerden:Wilma Vissenberg (intern procesbegeleider audits), [email protected] van der Starre (bestuurder), [email protected] – 408985

SPO Utrecht:Saskia de Jong (adviseur kwaliteit),[email protected], 030-265 2640

Tot slotKenmerkend voor het EduGroei traject is dat er aandacht is voor zowel de bovenstroom in het traject als de onderstroom. Gericht werken we aan het leren van de stappen die achtereenvolgens (en soms parallel) worden gezet. Bij een audit gebeurt er echter veel in de onderstroom. Bij de betrokken auditoren en auditee (teamleden en leiding van de school die wordt bezocht), maar ook in de gedachtevorming bovenschools rondom ontwikkelings- en samenwerkingsprocessen. Aspecten als openheid, veiligheid, privacy en vertrouwen zijn expliciet bespreekonderwerp voorafgaand, tijdens en bij de evaluatie van het traject.

Gebruikerservaringen dienstverlening EduGroei

Wat heeft Edugroei voor uw organisatie gedaan?Wij hebben nog maar de eerste stappen gezet samen met EduGroei. Wij wilden – voordat we ook daadwerkelijk aan de gang zouden gaan met audits – eerst een goede basis neerleggen binnen onze organisatie. Met een fantastisch tweedaagse hebben wij met de directeuren onder leiding van EduGroei nagedacht over wat wij nu precies wilden bereiken en of de gewenste aanpak passend was bij het doel dat wij wilden bereiken. Er is in die tweedaagse een brug geslagen tussen de aanwezige kennis in het veld – wij hadden al enige ervaring rond collegiale consultaties op dit gebied – en voortschrijdende kennis over inhoudsaspecten rond zelfevaluatie en auditing.

Wat heeft het opgeleverd?Na de tweedaagse gaan we met veel enthousiasme aan de slag te gaan. Wij hebben met elkaar een helder doel voor ogen: een bijdrage leveren aan het blijvend ontwikkelen en beter worden vanuit een waarderend perspectief. De eerste ervaring is nu opgedaan.Daarmee zijn wij beredeneerd afgestapt van ‘collegiale consultatie’ als instrument om met elkaar over kwaliteit te spreken. Er is nu gedragen begripsvorming: de basis van onze audits zijn de zelfevaluaties van scholen en audits zijn geen instrument om verantwoording af te leggen. Het systeem is gericht op blijvend ontwikkelen en beter worden.



Zou u EduGroei adviseren aan anderen?Zonder twijfel. Brunhilde, onze adviseur, verstaat uitstekend de kunst om enerzijds vast te houden aan een duidelijke inhoudelijke lijn. Anderzijds weet zij voldoende mee te bewegen om inzichten procesmatig te onderzoeken en daarmee houdingen en gewenste gedragsveranderingen te realiseren. Zij geeft tijd en ruimte om zich het gewenste beeld eigen te maken. En een fijn uitgangspunt van EduGroei is: learning by doing.

Marlies van der Starre,Voorzitter College van Bestuur Kalisto



Colofon

Deze publicatie is in opdracht van de PO-Raad tot stand gekomen.

RedactieUschi van der Velden, Ludo Wilbrink en Jos van der Pluijm

VormgevingCoers en Roest, ontwerpers bno | drukkers B.V., Arnhem

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de PO-Raad.

© PO-Raad, september 2017


sectororganisatievoor het primair onderwijs

Aidadreef 4, 3561 GE UtrechtPostbus 85246, 3508 AE [email protected] @PO_Raadwww.poraad.nl

http://www.poraad.nl

Aanbieders begeleiding bij zelfevaluaties, visitaties en audits - Po … · 2018-07-10 · als...

Documents

Transcript of Aanbieders begeleiding bij zelfevaluaties, visitaties en audits - Po … · 2018-07-10 · als...