Sportdrank en overgewicht bij jonge kinderen

(Sportdrank en overgewicht bij jonge kinderen) (Onbewuste beïnvloeding van kinderen bij de keuze van sportdranken in de sportkantine) (08Herfst) (Auteur: Sanne BoetersCo-auteurs:Bianca van der Craats en Daisy HoedemakerVakcode:VD-H800-13Datum:17-06-‘14Klas: 3F1Studentennr: 11007486E-mailadres: sanneboeters@hotmail.comTelefoonnr: 06-83650416)Samenvatting

INLEIDING: Overgewicht komt het meest voor bij meisjes tussen de zes en acht jaar oud. Sportdranken zijn geliefd bij kinderen, maar bedoelt voor intensief sportende volwassenen. Hoe kunnen meisjes een gezondere keuze maken in sportdranken door nudging?METHODE: Artikelen zijn gevonden in databanken van Pubmed en Google Scholar. Er werden vier strategieën van nudging onderzocht: kleur, verpakking, voorbeeldfunctie en kleurcodes bij 15 respondenten door middel van een enquête.RESULTATEN: Uit de literatuur blijkt dat kinderen hun keuze berusten op uitstraling en herkenbaarheid, tijdens het onderzoek koos 80% van de kinderen voor gekleurde sportdrank, deze keus was niet berust op de voorbeeldfunctie van de trainster. Favoriet was het gekleurde etiket met kinderlijke afbeelding. Negen respondenten konden voedingsmiddelen niet koppelen aan het stoplichtsysteem. CONCLUSIE EN DISCUSSIE: De strategieën kleur en verpakking kunnen kinderen beïnvloeden in hun keuze. Voorbeeldfunctie en kleurcodes hebben geen invloed. Ter discussie staat de steekproefgrootte, de (onbewuste) voorbeeldfunctie, de kennis over gezonde levensmiddelen en de ongeschikte doelgroep.

InleidingDe juiste voeding en voldoende beweging; het recept om het gevecht tegen overgewicht aan te gaan. Toch wil dit voornemen niet altijd lukken. Sporten en daarna nog een drankje voor de gezelligheid, worden sporters daar niet teveel geduwd naar de ongezonde keuzes? De kantine ruikt naar frituur en de snoepautomaat zit vol lekkernijen. Vaak zijn er maar weinig of zelfs geen gezonde keuzes te maken na het sporten, terwijl sporten op zich een erg gezonde keuze is. Uit onderzoek is gebleken dat het hoogste percentage overgewicht bij kinderen in Nederland voorkomt bij meisjes in de leeftijdscategorie zes tot acht jaar1. In deze leeftijdscategorie heeft 18,4% van de meisjes overgewicht, bij kinderen tussen de twee en eenentwintig jaar in Nederland heeft 14% een te hoog BMI2. Een van de mogelijke oorzaken van overgewicht bij kinderen zijn de zoete dranken, waaronder ook sportdranken vallen. Echter blijkt uit onderzoek dat sportdranken helemaal niet bedoeld zijn voor kinderen, maar alleen voor intensief sportende volwassenen om vocht en koolhydraatreserves aan te vullen voor-, tijdens en na inspanning3-4.Kinderen hebben veel minder koolhydraten nodig om hun koolhydraatreserves aan te vullen5. Sportdranken worden onderverdeeld in dorstlesser (hypotoon en isotoon) en energiedrank (hypertoon), deze indeling is gemaakt met betrekking tot de osmolariteit. Dit is het aantal deeltjes per liter. Isotoon staat gelijk aan de osmolariteit van het bloed6, zie figuur 1.

Figuur 1: Osmolariteit sportdranken ten opzichte van het lichaam7.

Het gemiddelde suikergehalte in sportdranken is hypertoon 15 g, isotoon 5,4 g en hypotoon 0 g per 100 ml. Daarom is dorstlesser voor kinderen een gezondere keuze8. Ook kinderen hebben in de sportkantine een duwtje in de goede richting nodig. Hieruit komt de volgende onderzoeksvraag naar voren: Hoe kunnen sportende meisjes van zes tot acht jaar oud door nudging beïnvloed worden om een gezondere keuze te maken in sportdranken?

MethodeEr is een literatuuronderzoek uitgevoerd om achtergrondinformatie te werven over de strategieën van nudging bij kinderen. De literatuur is gevonden in databanken van Pubmed en Google Scholar. Termen die gebruikt werden zijn: nudge, nudging, beverages, sport drinks, sports canteen, children, color, label, marketing, traffic light system, role model. Er is gebruik gemaakt van het sneeuwbaleffect door te zoeken naar eventueel bruikbare bronnen in de literatuurlijst van een gevonden artikel. De bronnen van het literatuuronderzoek hebben een publicatiedatum van maximaal 2009 en zijn beschikbaar in Full text. Er is gestreefd naar een zo hoog mogelijk level of evidence, bij voorkeur A1, A2 of B.

Tijdens het kwantitatieve onderzoek zijn vier strategieën van nudging onderzocht: kleur, verpakking, kleurcodes en voorbeeldfunctie. De data zijn verzameld met behulp van een enquête, zie bijlage 1. Het onderzoek is uitgevoerd op maandag 24 maart 2014 bij vijftien meisjes (N=15) in de leeftijdscategorie zes tot acht jaar oud. De respondenten zijn geworven bij handbalvereniging ODIS in De Lier. De respondenten hebben de enquête ingevuld tijdens de training van 15.30 – 17.00 uur in het bijzijn van de onderzoeker. De strategie ‘kleur’ is onderzocht door drie sportdranken in plastic bekers (rood, oranje en doorzichtig) te tonen. Ze kozen een kleur en motiveerde in de enquête hun keuze. Hierbij werd direct de invloed van de strategie ‘voorbeeldfunctie’ achterhaald. De trainster liep de gehele training met een flesje rode sportdrank. In de enquête werd gevraagd of dit invloed gaf hun keuze. De strategie ‘verpakking’ werd achterhaald door zes voorbeeld etiketten te tonen, zie bijlage 2. De respondenten kozen hun favoriete etiket. Er is onderscheidt gemaakt in de kleur en de afbeelding van het etiket. Als laatste werd de strategie ‘kleurcode’ onderzocht door een schriftelijke opdracht. De respondenten kregen de vraag welke kleur bij welk voedingsmiddel past. Hierdoor werd achterhaald of de respondent de kleuren van het stoplichtsysteem kon koppelen aan groen = goede keus, oranje = mindere keus en rood = slechte keus.

ResultatenUit literatuuronderzoek blijkt dat de keuze van voedingsmiddelen bij kinderen wordt berust op de uitstraling van de verpakking. Ook de herkenbaarheid van de verpakking wordt meegenomen9. Er is tot nu toe geen onderzoek gedaan naar de invloed van een voorbeeldfunctie op de keuze. Uit consumentenonderzoek is gebleken dat consumenten geholpen willen worden bij het maken van de gezondste keuze door middel van het stoplichtsysteem10. Sportdranken worden geordend tot: ‘rood’ hypertoon (15 g), ‘oranje’ isotoon (5,4 g) en ‘groen’ hypotoon (0 g), zie tabel 1.

Tabel 1: Criteria voor Verkeerslicht labeling dranken per 100 ml*

Groen

Oranje

Rood

Suiker (g)

Minder dan 2,5

Tussen 2,5 en 6,3

Meer dan 6,3

* Gebaseerd op standaarden van de British Food Standards Agency

De leeftijd van de respondenten van het praktijkonderzoek was als volgt verdeeld: een respondent van zes jaar, tien respondenten van zeven jaar en vier respondenten van acht jaar. 47% van de respondenten dronk wel eens sportdrank. De hoeveelheid sportdrank die de respondenten consumeerden is erg verdeeld, zie tabel 2.

Tabel 2: Het consumeren van sportdrank binnen een bepaalde tijdsperiode.

> 1x per week

1x per week

1x per 2 weken

1x per maand

nooit

N

1

2

1

3

8

Strategie ‘kleur’: 33% van de respondenten koos voor de oranje, 47% voor de rode en 20% voor de doorzichtige sportdrank. De reden van deze keuze was bij 40% van de respondenten ‘omdat ze het een mooie/leuke kleur vonden’ en bij 60% ‘omdat deze kleur herkenbaar was en de drank toen ook lekker was’. De derde keuzemogelijkheid bij vraag 3 was ‘omdat de trainster een rode sportdrank dronk tijdens de training’. Deze strategie van een ‘voorbeeldfunctie’ werd echter bij geen van de respondenten waargenomen. Strategie ‘kleurcodes’: zes respondenten hebben de schriftelijke opdracht goed beantwoord door de voedingsmiddelen te koppelen aan kleurcodes. Strategie ‘verpakking’: de keuze van de respondenten is te vinden in grafiek 2. Totaal koos tweederde van de respondenten voor een gekleurde verpakking. Ook koos tweederde van de respondenten voor de afbeelding met kinderen.

Grafiek 2: strategie verpakking: de keuze van de respondenten.

Conclusie

Uit zowel het literatuur- als het praktijkonderzoek kan geconcludeerd worden dat de strategieën kleur en etiket meisjes tussen de zes en acht jaar oud onbewust beïnvloeden bij een gezondere keuze in sportdrank. Het meest effectieve etiket bevat kleur en kindgerichte afbeeldingen. Het koppelen van stoplichtkleuren aan levensmiddelen was te moeilijk door het hoge aantal foutieve antwoorden van de respondenten bij de schriftelijke opdracht. De keuze berust op een voorbeeldfunctie wordt niet bewust gemaakt door de respondenten.

Discussie

De betrouwbaarheid van het praktijkonderzoek kan worden beïnvloedt door de steekproef te vergroten. Ook bleek uit de resultaten dat 53% van de respondenten nooit sportdrank drinkt. Vraag is dan ook of het onderzoek wel bij de goede doelgroep is uitgevoerd. Een ander discussiepunt is de indeling van levensmiddelen naar gezonde keuze. Onduidelijk is of de respondenten deze kennis beheerste. Als laatste hadden de respondenten bewust geen waarde gehecht aan de voorbeeldfunctie van hun trainster maar onduidelijk is of de keuze van rode sportdrank wel onbewust gemaakt is. En zien ze kun trainster überhaupt als een voorbeeld bij het maken van keuzes.

Bibliografie

1 Schonbeck Y, Talma H, Dommelen PV, HiraSing RA, Bakker B, Buitendijk SE, et. al. Increase in Prevalence of Overweight in Dutch Children and Adolescents: A Comparison of Nationwide Growth Studies in 1980, 1997 and 2009. Plos one, 2011; 6(11): 1-8.

2 TNO. Hoeveel mensen hebben overgewicht? Opgehaald van Nationaal Compas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/hoeveel-mensen-hebben-overgewicht/#Kinderenenjongeren geraadpleegd op 05-03-2014

3 Aucouturier J, Baker JS, Duché P. Fat and Carbohydrate Metabolism during Submaximal Exercise in Children. Sports Medicine, 2008; 38(3): 213-238

4 Burke LM, Hawley JA, Wong SH, Jeukendrup AE. Carbohydrates for training and competition. Journal of Sports Sciences, 2011; 29(S1): S17–S27

5 Goddard R, Abrahams S. Nutrition In Children And Adolescent Sport. In: Sports Injuries in Children and Adolescents: An Essential Guide for Diagnosis, Treatment and Management. United Kingdom: Xlibris LLC; 2013. p. 366-368.

6 Geel AV, Hermans J. Voeding en Sport. Tirion Uitgevers; 2009.

7 Duursport B.V. Sportdrank - Hypotoon, Isotoon of Hypertoon? Opgehaald van Duursport: http://www.duursport.nl/Post/sportdrank-_-hypotoon,-isotoon-of-hypertoon%3F-55 geraadpleegd op 20-05-2014

8 van der Kaaij, R. Sportdranken: Welke, Waarom, Wanneer. Scheids!, 2011; pp 26-17.

9 Elliott CD, Conlon MJ, Carruthers Den Hoed, R. Food branding and young children's taste preferences: a reassessment. Can J Public Health, 2013; 104(5): 364.

10 van Herpen E, Hieke S, van Trijp HC. Inferring product healthfulness from nutrition labelling. The influence of reference points. Appetite, 2014; 72: 138–149.Bijlage 1: enquête sportdranken.

Enquête sportdranken

Leeftijd: 6 / 7 / 8

1. Drink je wel eens sportdrank?JA / NEE

2. Hoe vaak drink je sportdrank?

A. Een paar keer per week

B. 1 x per week

C. 1 x per twee weken

D. 1 x per maand

E. nooit

Sportdrank kiezen: oranje / rood / doorzichtig

3. Waarom heb je voor deze kleur gekozen?

A. Omdat ik de kleur leuk/mooi vind

B. Omdat ik deze kleur al vaker op heb en deze was toen lekker

C. Omdat Jolanda deze kleur ook drinkt tijdens deze training

4. Welke verpakking zou jij kiezen? Zie bijlage 2.

A. Kleur + plaatje kind

B. Kleur + plaatje ouder

C. Kleur + geen

D. Geen kleur + plaatje kind

E. Geen kleur + plaatje ouder

F. Geen kleur + geen

5. Opdracht. Verbind de kleuren via een lijntje aan de producten.

Bijlage 2: voorbeeld etiketten.

afbeelding kindgekleurd etiketwit etiket6.02.0afbeelding oudergekleurd etiketwit etiket2.04.0geen afbeeldinggekleurd etiketwit etiket2.00.0

Sportdrank*en*overgewicht*bij*jonge*kinderen*Onbewuste)beïnvloeding)van)kinderen)bij)de)keuze)van)sportdranken)in)de)sportkan7ne)

Inleiding!Overgewicht!komt!het!meest!voor!bij!meisjes!tussen!de!zes!en!acht!jaar!oud1.!Sportdranken!zijn!geliefd!bij!kinderen,!maar!bedoelt!voor!intensief!sportende!volwassenen2.!Voor!jonge!kinderen!is!hypotone!en!isotone!sportdrank!een!gezondere!keuze!dan!hypertone!sportdrank,!gebaseerd!op!het!suikergehalte,!zie!figuur!1.!

Figuur&1:!Osmolariteit!sportdranken!t.o.v.!het!lichaam.!!

Hoe)kunnen)sportende)meisjes)van)zes)tot)acht)jaar)oud)door)nudging)beïnvloed)worden)om)een)gezondere)keuze)te)maken)in)sportdranken?)

Resultaten!Uit!de!literatuur!blijkt!dat!kinderen!hun!keuze!berusten!op!uitstraling!en!herkenbaarheid3.!Sportdrank!kan!aan!het!stoplichtsysteem!gekoppeld!worden!door:!HYPERTOON,!ISOTOON*en!HYPOTOON4.!

Onderzoeksresultaten!staan!vermeld!per!strategie:!

47%!van!de!respondenten!drinkt!!wel!eens!sportdrank.!De!Ijdsperiode!staat!in!de!tabel!hiernaast.!

1.!Strategie!kleur!!33%!van!de!respondenten!koos!voor!de!oranje,!47%!voor!de!rode!en!20%!voor!de!doorzichIge!sportdrank.!MoIvaIe!van!dit!antwoord:!A)!Uitstraling!! ! 40%*B)!Herkenning!! ! 60%*C)!VoorbeeldfuncIe!trainster!! 0%&

2.!Strategie!verpakking!Favoriet!was!het!gekleurde!eIket!met!kinderlijke!aReelding.!Zie!grafiek!1.!

Grafiek&1:!strategie!verpakking:!de!keuze!van!de!respondenten.!&

Conclusie*en*discussie!De!strategieën!kleur!en!verpakking!kunnen!kinderen!beïnvloeden!in!hun!keuze.!VoorbeeldfuncIe!en!kleurcodes!hebben!geen!invloed.!!

Ter!discussie!staat!de!steekproefgrooWe,!de!(onbewuste)!voorbeeldfuncIe,!de!kennis!over!gezonde!levensmiddelen!en!de!ongeschikte!doelgroep.!!

0!2!4!6!8!

10!12!

gekleurd!eIket! wit!eIket!

geen!aR.!aR.!Ouder!aR.!Kind!

Methode*ArIkelen!zijn!gevonden!in!databanken!van!Pubmed!en!Google!Scholar.!De!zoektermen!die!gebruikt!zijn:!nudge,!nudging,!beverages,!sport!drinks,!sports!canteen,!children,!color,!label,!markeIng,!traffic!light!system,!role!model.!!

Er!werden!vier!strategieën!van!nudging!onderzocht!bij!vij`ien!respondenten!door!middel!van!een!enquête:!1.  Kleur:!3!kleuren!sportdrank,!kind!kiest!favoriet.!2.  Verpakking:!6!eIkeWen,!kind!kiest!favoriet.!3.  VoorbeeldfuncIe:!voorbeeld!van!trainster!bij!keuze.!!!!4.  Kleurcodes:!schri`elijke!opdracht!stoplichtsysteem.!

N) Sportdrank*

1! >!1x!per!week!

2! 1x!per!week!

1! 1x!per!2!weken!

3! 1x!per!maand!

8! nooit!

3.!Strategie!voorbeeldfuncIe!Geen!van!de!respondenten!gaf!aan!bewust!de!keuze!van!de!kleur!van!de!sportdrank!te!berusten!op!voorbeeldfuncIe!van!hun!trainer.!

4.!Strategie!kleurcodes!Negen!respondenten!konden!voedingsmiddelen!niet!koppelen!aan!het!stoplichtsysteem.!

Auteur:!! !!!!Sanne!Boeters!! !!!!11007486@student.hhs.nl! !Cogauteurs:!!!Bianca!van!der!Craats!Daisy!Hoedemaker!

Literatuur:!

1!TNO.!Hoeveel&mensen&hebben&overgewicht?!Opgehaald!van!NaIonaal!Compas:!hWp://www.naIonaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/persoonsgebonden/overgewicht/hoeveelgmensenghebbengovergewicht/#Kinderenenjongeren!geraadpleegd!op!05g03g2014!!!

2!Burke!LM,!Hawley!JA,!Wong!SH,!Jeukendrup!AE.!Carbohydrates!for!training!and!compeIIon.!Journal&of&Sports&Sciences,!2011;!29(S1):!S17–S27.!&

3&EllioW!CD,!Conlon!MJ,!Carruthers!Den!Hoed,!R.!Food!branding!and!young!children's!taste!preferences:!a!reassessment.!Can&J&Public&Health,!2013;!104(5):!364.!&

4&van!Herpen!E,!Hieke!S,!van!Trijp!HC.!Inferring!product!healthfulness!from!nutriIon!labelling.!The!influence!of!reference!points.!AppeCte,!2014;!72:!138–149.!