Toen dominee Van der Voort in 1767 naar Staphorstvertrok, wendde de kerkenraad zich tot de buur-

meesteren om toestemming te verkrijgen een nieuwepredikant te beroepen. Dit verzoek, welke geaccordeertzijnde is dezelve voortgegaan tot het maken van een soort vannominatie met overleg van de vaders der huijsgesinnen, waaruijt dezelve na ik vermeene, reets een nieuw Predicant heeft be-roepen, op welk beroep wederom eenvoudig de approbatie vanBuurmeesteren zal worden versogt, en dit werk na hun gedag-ten zijn volkomen beslag verkrijgen.1

Met deze zin begon baljuw Gronsfeld zijn brief aan deGecommitteerde Raden van Holland op 23 mei 1767,waarin hij zijn verontwaardiging kenbaar maakte overde manier waarop in Hilversum een nieuwe predikantberoepen was. Waarom bemoeide een baljuw zich methet beroepen van predikanten? Dat was toch een puurkerkelijke aangelegenheid? In de achttiende eeuw lagdat wat anders. De politiek bemoeide zich er toen flinktegenaan. Het betrof dan ook een belangrijke functiein de publieke kerk. Een predikant had bij de bevolkingveel aanzien en dus ook veel invloed. Bovendien werdzijn traktement door de overheid betaald. In tal vanHollandse steden rezen in de zeventiende en achttien-de eeuw dan ook conflicten bij het beroepen van eenpredikant.2

Ook in Hilversum was dit het geval. Bij de beroepings-procedure in 1767 werd tevens de vraag actueel wie hetcollatierecht (het recht om een predikantsplaats te bege-ven) bezat. Was het de vertegenwoordiger van het ge-westelijk gezag, de baljuw, of hadden de dorpsregentenhet recht de kerkenraad toestemming te geven? Alvorens deze vragen te beantwoorden, zullen we eerstaandacht schenken aan een aantal andere vragen diezich opdringen: Hoe was de lokale overheid (hetdorpsbestuur) ingericht en wie hadden de macht? Wiedeelden de lakens uit in de consistoriekamer? Wat valter te zeggen over de personele invulling van kerken-

raad en dorpsbestuur? Wie was baljuw Gronsfeld enwaar ging het conflict tussen baljuw en het Hilver-sumse bestuur over?

Het dorpsbestuur van HilversumHilversum had een klein en overzichtelijk bestuur. Datbestond uit een schout, vijf schepenen, vier raden,twee buurmeesters en een secretaris. De schout dank-te zijn benoeming niet aan het dorpsbestuur, maarwerd door de baljuw van Gooiland aangesteld. Hijhoefde ook niet noodzakelijkerwijs een Hilversums in-gezetene te zijn. Hij had een veelheid aan taken enspeelde een centrale rol in de dorpsregering. De se-cretaris werd door het voltallig college gekozen. Deschepenen werden voor een jaar gekozen. Elk jaar no-mineerden de schout en kortst zittende buurmeestertien kandidaat-schepenen. Uit die tien kandidatenkoos de baljuw er dan vijf. Op hun beurt kozen de sche-penen vier raden. De raden vertegenwoordigden iedereen kwartier (wijk) van het dorp. Hilversum kende hetNeu-, Zandbergen-, het Groest- en het Kerkkwartier.Ook de raden hadden een jaar zitting. De schepenenkozen jaarlijks één buurmeester. De andere bleef nogeen jaar aan en trad het jaar daarop af. De zittingsduurvan de buurmeester was derhalve twee jaar.3 Hetdorpsbestuur was een oligarchie, waarbij een kleinegroep mensen de dienst uitmaakte.Wat waren nu de taken van de bestuurders? De schoutwas de vertegenwoordiger van de hogere overheid. Hijwas belast met de ordehandhaving en inning van be-lastingen voor die hogere overheid en voor het dorp.Hij zat het college van schepenen voor wanneer datrechtsprak en andere rechtshandelingen verrichtte.Aan de schout was eveneens de strafvervolging toever-trouwd. Hij was voorzitter van het dorpsbestuur enderhalve ook medeverantwoordelijk voor de besluit-vorming. De schepenen waren verantwoordelijk voor

hht-ep 2006/4 381Eigen Perk 2002/3

Spel om de machtRumoer rond de beroeping van een predikant

Wim Dral

382 hht-ep 2006/4 1981-2005

In 1747 was er een einde gekomen aan het TweedeStadhouderloos Tijdperk. De bezetting van Staats-Vlaanderen door Franse troepen bracht een bewegingin de Republiek op gang ten gunste van de prins vanOranje. Het schrikbeeld van 1672 herleefde. Velenhoopten dat met de komst van stadhouder Willem IVeen krachtig figuur aan het roer van de Republiek wasgekomen, afgerekend zou worden met het regenten-bewind en dat de nieuwe stadhouder hervormingenzou doorvoeren. Met de verheffing van Willem IV reesook de ster van één van zijn belangrijkste raadslieden,Willem Bentinck van Rhoon. Hij was de architect vande onlusten en oproeren, die het regentenbewind de-den wankelen. De beloofde hervormingen bleven ech-ter uit en de meeste regenten behielden hun machts-posities. Een enkeling werd vervangen. Bentinck zagdit met lede ogen aan. Het bleef na de verheffing vanWillem IV dan ook onrustig. De Oostenrijkse Successieoorlog verliep ongunstigvoor de Republiek, de ambitieuze oorlogspolitiek vanhet Oranjebewind ten spijt. In het voorjaar van 1748werd duidelijk dat een nieuw Frans offensief niet te ke-ren zou zijn. Men stuurde op vrede aan. Die werd in datjaar in Aken gesloten. Drie jaar later overleed WillemIV en trad zijn vrouw, Anna van Hannover, op als tij-delijk stadhouder voor de minderjarige Willem V.Het jaar 1756 had voor Europa grote gevolgen. Enge-land verruilde zijn traditionele bondgenoot Oostenrijkvoor het opkomende Pruisen. Dit bondgenootschapkwam te staan tegenover een Frans-Oostenrijkse alli-antie. Dit betekende voor de Republiek dat de Oosten-rijkse Nederlanden niet langer een buffer vormden te-gen Frankrijk (dit was altijd een uitgangspunt geweestvan de buitenlandse politiek). Bovendien claimde Fre-derik II van Pruisen een deel van de erfenis van Willem III,die Willem IV hem uiteraard betwistte. In de daaropvolgende Zevenjarige Oorlog (1756-1763) probeerdede Republiek buiten de oorlog te blijven en een neu-traliteitspolitiek te voeren. Dat weerhield de Engelsener overigens niet van om Nederlandse schepen in gro-ten getale op te brengen, waardoor de handel ernstigeschade ondervond. Na het overlijden van Anna van Hannover werd de her-tog van Brunswijk voogd over de jonge Willem V. Hijnam tot de meerderjarigheid van de prins de honneurs

waar. In 1766 was dit ‘Derde Stadhouderloos Tijdperk’voorbij. Willem V werd stadhouder. Zijn secretaris DeLarrey beschreef hem als ‘swak van character’, moeilijkin staat zelfstandig knopen door te hakken.** Dit maak-te hem uitermate kwetsbaar. Hij kreeg te maken met eensterke oppositie. Allerlei anti-orangistische groeperin-gen, met de oude staatsgezinde regenten voorop, sloe-gen de handen ineen en vormden de patriottenbewe-ging. Willem kwam steeds meer onder vuur te liggen.Met hulp van de Pruisen bleef Oranje in het zadel. Toenechter Franse troepen in 1794 de Republiek binnenvie-len nam Willem V de wijk naar Engeland en met hemverdween de Republiek der Verenigde Nederlanden.

* Gebruikte literatuur: J.I. Israel, De Republiek 1477-1806. (Franeker 2001) 1173-1207; J.A.F. de Jongste, ‘De Republiek onder het erfstadhouderschap 1747-1780’in: (Nieuwe) Algemene Geschiedenis der Nederlanden (NAGN) deel IX (Haarlem 1980) 73-91; S. Groenveld en G.J. Schutte, Nederlands verleden in vogelvlucht. De nieuwe tijd:1500 tot 1813 (Leiden/Antwerpen 1992) 247-258.

** G.J. Schutte, Oranje in de achttiende eeuw (Amsterdam 1999) 73.

De Republiek in de tweede helft van de achttiende eeuw*

Stadhouder Willem IV (1711-1751), geportretteerd in 1751.

(Rijksmuseum, Amsterdam)

de rechtspraak, kozen de raden en namen deel aan deberaadslagingen van de dorpsregering. De raden had-den geen andere taak dan het bijwonen van de verga-deringen. De beide buurmeesters waren belast met hetfinanciële beheer. Zij stelden de jaarrekening op. Opde tweede maandag in februari moest verantwoordingworden afgelegd in een vergadering met baljuw,schout, schepenen en raden. Deze vergaderingen wa-ren openbaar. Tot slot nog de secretaris. Hij was metde schout de continue factor in het dorpsbestuur. Erwerd namelijk niet ieder jaar een nieuwe secretaris ge-kozen, het was dus een ambtenaar. Hij diende als se-cretaris het dorpsbestuur en het gerecht. Hij had geenstemrecht, maar was door zijn permanente aanwezig-heid goed op de hoogte van de plaatselijke politiek.Ongetwijfeld zullen zijn medebestuurders naar zijnadviezen geluisterd hebben. Hij noteerde de besluitenen had – met de beide buurmeesters – het beheer overde kist waar alle gelden, rekeningen, boeken e.d. be-waard werden. Hij was ook de enige die stukken uit hetrechthuis mee mocht nemen.4

Het bestuur van de kerkMen kende in de hervormde of gereformeerde kerken-raad drie ambten. Allereerst was er de predikant, dievoorzitter van de kerkenraad en geestelijk leidsmanwas. Hij werd terzijde gestaan door twee ouderlingen entwee diakenen. In de maanden maart of mei werd er éénnieuwe ouderling en één nieuwe diaken gekozen. Delangstzittende ouderling en diaken maakten dan plaatsvoor de twee nieuw gekozenen. De ambtstermijn van deouderlingen en diakenen was dus twee jaar. Deze zoge-heten afgaande (aftredende) ambtsdragers werden welbetrokken bij belangrijke kerkelijke aangelegenhedenzoals het beroepen van een predikant.Bij de vernieuwing van de kerkenraad werden de kan-didaat-ambtsdragers door de kerkenraad zelf voor-gedragen. Evenals bij het dorpsbestuur werd hier eensysteem van coöptatie toegepast. Alle zittende ambts-dragers droegen voor elk ambt twee personen voor. Uitde tien genomineerden kozen de kerkenraadsleden op-nieuw één persoon. Degene met de meeste stemmenwerd het nieuw te benoemen kerkenraadslid. Allereerstwerd de ouderling gekozen. Vervolgens werd dezelfdemethode toegepast bij de verkiezing van een diaken.Het kwam wel voor dat een persoon op beide voorge-

dragen lijsten stond. Bij de verkiezing van nieuweambtsdragers op 28 maart 1769 ging men ertoe overniet meer met dubbeltallen te werken. Er werd beslotendat ieder één persoon zou voordragen. In de systema-tiek kwam verder geen verandering. Alleen koos mennu uit vijf in plaats van uit tien genomineerden.5

De ouderlingen was het toezicht over de gemeente toe-vertrouwd, alsmede de herderlijke zorg. Zij gingendaartoe op huisbezoek en ondersteunden hierin depredikant. Aan de diakenen was de armenzorg opge-dragen. Dit was een belangrijke taak van de kerk. Tochstond het ambt van ouderling in het algemeen iets ho-ger in aanzien. Vaak werd men eerst diaken alvorenstot het ambt van ouderling te worden geroepen. Eenwet van Meden en Perzen was dit evenwel niet. Na eenzittingsduur van twee jaar mocht een ambtsdrager nietdirect herkozen worden. Wel kon men voor een anderkerkelijk ambt in aanmerking komen.6 De praktijk inHilversum in de periode 1767-1778 was dat afgaandeouderlingen of diakenen niet direct in de kerkenraadterugkeerden in een ander ambt. Na een korte onder-breking van minstens een jaar bekleedden zij vaakweer dezelfde functie.7

Naast bovengenoemde ambten waren er ook nog tweekerkmeesters. Zij beheerden – tot 1798 – de kerkelijkegoederen. Zij behoorden – anders dan tegenwoordigin de Hervormde Kerk – niet tot de kerkenraad. Dezekerkmeesters of kerkvoogden kwamen voort uit deburgerlijke overheid en werden door het dorpsbestuuraangesteld.8

De dorpseliteIn een artikel van Annemarie den Hertog in dit tijd-schrift, enige jaren geleden, werd een overzicht van dedorpsbestuurders in de periode 1768-1794 gegeven.9

Deze lijst telt 58 namen (de schout en secretaris nietmeegerekend). Deze heren dienden één of meer malende dorpsregering als raad, schepen of buurmeester. Inde periode 1767 tot 1779 maakten in totaal 37 liedendeel uit van het dorpsbestuur. Een aantal dorpsregen-ten komt men ook in andere functies tegen. Zoals ookin het kerkbestuur. Schutte stelde al vast dat in kleine-re plaatsen overheids- en kerkenraadfuncties door dedezelfde groep mensen werden vervuld. Soms gebeur-de dit gelijktijdig. Hij verwees daarbij onder andere ex-pliciet naar Hilversum.10 De twee bijlagen bij dit artikel

hht-ep 2006/4 38325 jaar Eigen Perk

bevestigen dit beeld. Zowel bij de verkiezing van ker-kenraadsleden als de benoeming van dorpsbestuurderscirculeerden vaak dezelfde namen. De één kwam watmeer voor in de kerkenraad; de ander bezette wat vakereen zetel in het dorpsbestuur. Sommigen komen we inbeide colleges tegen. Jacob Horst, bijvoorbeeld, combineerde het ambt vanouderling, waartoe hij in de vergadering van 2 mei1768 verkozen was, met het ambt van schepen. Horstwerd in maart 1771 weer gekozen tot ouderling. Ditzou hem in 1775 nog een keer gevraagd worden en ten-slotte betrad hij in 1780 nogmaals de consistoriekamerin de hoedanigheid van ouderling. Gijsbert FranseVlaanderen was in de jaren 1767 en 1768 diaken, maarwerd op 3 februari 1768 eveneens benoemd tot raad inde dorpsregering. Na in 1768 de kerkenraad te hebbenverlaten werd er in maart 1772 wederom een beroep ophem gedaan om het ambt van diaken op zich te nemen.Op 5 februari 1772 werd hij ook gekozen tot buur-meester. Na zijn buurmeesterschap werd hij in 1774aangesteld als kerkmeester. Vlaanderen was een ech-te dorpspoliticus, want op 3 februari 1776 liet hij zichweer strikken voor een termijn als buurmeester. Maarook de kerk liet deze bestuurder niet los. Op 1 mei 1777werd hij voor de derde maal tot diaken gekozen.11

Er werden ook regelmatig huwelijken gesloten tussen

de leden van de families die in Hilversum deel uitmaak-ten van de bestuurlijke elite. Egbert Spijker huwde Hil-letje Dorlant. Zijn broer Cornelis trouwde met MarretjeVlaanderen en de zuster van de gebroeders Spijker tradin 1747 in het huwelijk met Gijsbert Tijmenz Vlaande-ren, die in 1764 en 1768 raad was.12 Deze telg uit het ge-slacht Vlaanderen bekleedde in de periode 1767-1778geen kerkelijk ambt. De ouders van Jacob Horst warenGerrit Horst en Jannetje Jacobs Vlaanderen.De familie Vlaanderen had een prominente plaats in deHilversumse gemeenschap. Ze waren bijna altijd ver-tegenwoordigd in de dorpsregering en ook in de con-sistorie had men veelal een zetel. De diaken Willem Fa-brijs – hij bekleedde dit ambt drie maal in de hierbehandelde periode – was de zwager van Gijsbert Pie-terz. Vlaanderen en Tijmen Rijkz. Nagel.13 Eén van debuurmeesters ten tijde van het conflict met Gronsfeld– Klaas Haan – had als moeder Gijsbertje GijsbertVlaanderen.14 Wanneer we de huwelijkregisters en degenealogieën, die door De Lange zijn samengesteld,bekijken vallen er allerlei verbanden waar te nementussen de verschillende regentenfamilies. Hieruitblijkt dat Hilversum en de publieke kerk werden gere-geerd door enkele families die onderling vaak ook nogaan elkaar verzwagerd waren.Dit wil evenwel niet zeggen dat er nooit conflicten wa-

384 hht-ep 2006/4 1981-2005

Ingekleurde gravure van de

Kerk aan de Kerkbrink in

1739, gemaakt door H. Spil-

man naar een origineel van

H. de Haen.

(coll. Goois Museum)

ren tussen rechthuis en consistorie. Over de beroepingvan een nieuwe predikant in 1767 waren zij het aan-vankelijk niet met elkaar eens. Er was echter nogiemand die zijn invloed in de consistorie wilde doengelden en dat was de baljuw van Gooiland. Alvorensons bezig te houden met zijn bemoeienissen met Hil-versum allereerst een portret van de man.

Bertram Philip Sigismund Albrecht DiepenbroeckImpel, graaf van Gronsfeld15

De graaf van Gronsfeld werd op 19 november 1715 ge-boren. Zijn ouders waren Johann Bertram Arnold enMaria Wilhelmina Charlotta, gravin von Wartenstein.Hij was een vriend van de geheimsecretaris van stad-houder Willem IV, De Back, die hem in ’s prinsen aan-dacht aanbeval. Gronsfeld maakte carrière in dienstvan Oranje zeker nadat hij de gunsteling was gewor-den van de invloedrijkste raadsman van de prins, deHollandse edelman Willem Bentinck. Na het einde vanhet Tweede Stadhouderloos Tijdperk brak er voorGronsfeld een goede tijd aan. Hij ging deel uitmakenvan de hofkliek rond de stadhouder en Bentinck be-zorgde hem in het jaar van de omwenteling 1747 eenplaats in de Hollandse Ridderschap. De hofcoterie be-stond voor een groot deel uit meegekomen edelen uitFriesland. Deze groep edelen zou naderhand een heeleigen politieke koers gaan varen en werd het ‘Fries ca-baal’ genoemd. Enkele bekende leden van het cabaalwaren de gebroeders Van Haren, de gebroeders Sirte-

ma van Grovestins, Wybrand van Itsma en de ge-heimsecretaris Johan de Back. In 1747 werd Gronsfelddoor de prins van Oranje benoemd tot buitengewoongezant in Berlijn. Frederik II van Pruisen was echterslecht over Gronsfeld te spreken en was er dan ook nietrouwig om toen de graaf in 1748 tijdelijk naar de Re-publiek terugkeerde. In 1750 werd hij door Willem IVbenoemd tot kastelein van Muiden, baljuw en dijk-graaf van Naarden en Gooiland en hoofdschout vanWeesp en Weesperkarspel. Ondertussen had door deafwezigheid van Bentinck het Friese cabaal een grote-re invloed gekregen en over de koers van de buiten-landse politiek had die groep andere opvattingen dande belangrijkste man in het Oranjekamp. In plaats vande door Bentinck voorgestane pro-Engelse politiekstonden zij een meer op Frankrijk gerichte politiekvoor. Het conflict liep zo hoog op dat de broer van Wil-lem Bentinck in een brief aan de prinses van Oranjeschreef dat de politiek van Gronsfeld vergeleken moestworden met die van raadpensionaris De Witt en allegezworen vijanden van het huis van Oranje.Tijdens deze ruzie was Willem IV in 1751 komen teoverlijden en hij liet een minderjarig zoontje na. Zijnvrouw Anna trad op als gouvernante. Willem IV enAnna na hem lieten zich adviseren door een vastegroep van medewerkers. Hierin hadden onder anderezitting Bentinck, de raadpensionaris van Holland ende griffier van de Staten Generaal. Bentinck wist de‘Friese’ edelen buiten die raad te houden, maar zeker

hht-ep 2006/4 38525 jaar Eigen Perk

De Kerkbrink in 1768, gezien

door de ogen van de twaalfja-

rige Willem Bilderdijk.

(coll. KNAW, Amsterdam)

ten tijde van de gouvernante hadden zij nog wel dege-lijk invloed.Op 14 september 1758 werd De Back door toedoen vanBentinck ontslagen. Hij sleepte Gronsfeld mee in zijnval. Dat wil niet zeggen dat de graaf nu geheel uit hetpolitieke leven verdwenen was. Hij bekleedde in 1761een functie in de admiraliteit van Amsterdam en liet afen toe anti-Engelse geluiden horen. Een paar jaar laterkwam hij in conflict met de dorpsregering van Hilver-sum. In 1772 overleed de baljuw van Gooiland.

Hilversum in de eerste helft van de achttiende eeuwIn het 23-delige werk Tegenwoordige Staat der VereenigdeNederlanden16 uit 1750 werd Hilversum beschreven alseen dorp waar veel economische activiteit heerste enwaar men de gevolgen van de brand van 1725 in 1732al weer voor een groot gedeelte te boven was gekomen.Telde men in Hilversum in 1632 nog maar 146 huizen,in 1732 was dit aantal toegenomen tot 463. De schrij-ver concludeerde uit de toename van het aantal huizen

dat Hilversum een welvarend dorp was. Die huizenwerden bewoond door boeren, fabrikeurs, spinners enwevers.De landelijke gebeurtenissen in 1747 en 1748 gingenwaarschijnlijk langs de Hilversummers heen. Revolu-tionaire zaken vonden er in het dorp niet plaats. Welwas de katholieke meerderheid verdeeld en bestondener spanningen tussen de rooms- en oud-katholieken.De laatsten hadden sinds 1716 bezit genomen van hetkerkgebouw en de rooms-katholieken hadden on-danks enkele verzoeken daartoe nog steeds geen eigengebouw. Zij waren aangewezen op de parochiekerkvan Laren. Toen Gronsfeld, die in 1750 baljuw vanGooiland geworden was, in aanvaring kwam met deoud-katholieke kerkmeesters, probeerden zij van deonenigheid gebruik te maken door nogmaals om eeneigen godshuis te vragen. Ook dit verzoek werd nietgehonoreerd.

De gereformeerden zonder herderIn 1760 vertrok ds. Schull en werd een beroep uitge-bracht op ds. Arnoldus van der Voort uit Aardenburg.Van der Voort nam het beroep aan en kwam naar Hil-versum. Vijf jaar na de installatie van ds. Van der Voortbenoemde Gronsfeld Wessel ten Dam tot schout. Dezeschout zou zijn stempel op de Hilversumse politiekdrukken. Overigens had het dorpsbestuur bezwaar,maar Gronsfeld drukte door en werd door de Gecom-mitteerde Raden in het gelijk gesteld. In 1766 werd TenDam als schout aangesteld. Er gebeurde veel in 1766.In dat jaar bereikte Willem V de achttienjarige leeftijd.De tijd was voor hem gekomen de stadhouderlijke ta-ken op zich te nemen. Het leek erop dat de regentenzich neergelegd hadden bij het feit dat ze moesten sa-menwerken met een stadhouder. Geen Oranje vóórhem was zo grondig voorbereid op zijn taak.17 Hoe an-ders zou het echter lopen! En last but not least is 1766 hetjaar van de grote brand. Begonnen op de Groest ver-woestte de brand een groot deel van het dorp. In de ge-westen Holland en Utrecht werden collecten georga-niseerd voor de getroffen bevolking.18 De brandspaarde ook kerk en pastorie niet. Van der Voort konzich ternauwernood redden en vond tijdelijk onderdakbij Gijsbert Smit op de Groest. Korte tijd daarna werdVan der Voort beroepen naar Staphorst. Hij nam hetberoep aan en vertrok in december 1766 naar zijn nieu-

386 hht-ep 2006/4 1981-2005

Bertram Philip Sigismund Albrecht Diepenbroeck Impel, graaf

van Gronsfeld, baljuw van Gooiland (1715-1772), geschilderd

door Spinny in 1759.

(coll. Van Heeckeren, Iconografisch Bureau, Den Haag)

we standplaats. Ds. Willem Lobé uit ’s-Graveland werdconsulent.19

Onder leiding van ds. Lobé moesten er twee belangrij-ke zaken geregeld worden. Allereerst moest toestem-ming van de Gecommitteerde Raden worden verkre-gen voor de bouw van een noodkerk, en moest men opzoek naar een nieuwe predikant. De toestemming voorde bouw van een noodkerk was er vrij snel. Het beroe-pen van een predikant bleek lastiger. Alvorens met hetberoepingswerk te kunnen beginnen, werd de magis-traat verzocht om de kerkenraad handopening20 te ver-lenen. Wanneer dit verkregen was, maakte de kerken-raad een nominatie van predikanten en proponenten.Deze nominatie werd in een gesloten couvert door de koster aande magistraat gebracht, enkel en alleen als eene vrindelijke be-kendmaking. Alle mansleden in de gemeinte hadden eenstem in de beroeping. De kerkenraad nodigde ten min-ste vier kandidaten uit om hun gaven te laten horen. Na deproefpreken gehoord te hebben, selecteerde men eenkandidaat en bracht een beroep uit. Wanneer de kan-didaat het beroep aanvaardde verzocht de kerkenraadde magistraat approbatie21 op het beroep te verlenen.22

Op 7 januari 1767 vervoegde de gehele kerkenraad, in-clusief de afgaande ambtdragers,23 zich bij de dorps-regering. De kerkenraad wilde in alle vrijheid op zoekgaan naar een nieuwe predikant. Aangezien het beroe-pen van een predikant geld kostte, had het dorpsbe-stuur enige moeite om de kerkenraad carte blanche te ge-ven. Na de dramatische gebeurtenissen van het vorigejaar was het zaak dat er op de kosten gelet werd. Daar-om was het dorpsbestuur niet van zins de kerkenraadgeheel de vrije hand te laten. De kerkenraad werd tij-dens de vergadering naar buiten gestuurd, zodat dedorpsregering zich op een antwoord kon bezinnen. Ditantwoord was voor de kerkenraad zeer onbevredigend:de magistraat verzocht de kerkbestuurders enkel pro-ponenten24 uit te nodigen. Die waren namelijk goed-koper. De kerkenraadsleden uitten hun ongenoegendoor de magistraat te verzoeken hen niet geliefden te bero-ven van hunne vrijheiden in deesen, terwijl sij van hunnen kantbeloofden alle menagement [voorzichtigheid] van kosten inhet beroepingswerk te zullen gebruiken. De dorpsregeringwas hier niet gerust op en bleef op het eerder ingeno-men standpunt staan. Maar ook de kerkenraadsledenwilden van geen wijken weten en bleven van begrip dat deMagistraat hen van hun oude regt zogt te beroven en dat sij dat

niet konden verkrijgen van sig selven om aan de resolutie sig teonderwerpen. Men wilde zonder restricties een predikantkunnen beroepen of het nu een staande predikant ofeen proponent betrof. Er was een patstelling ontstaan.De classis25 Amsterdam werd om advies gevraagd. Dievergadering kwam met een compromisvoorstel. Dekerkenraad maakte een nominatie waarop ook geves-tigde predikanten stonden, maar men zou een viertalproponenten uitnodigen hun gaven te laten horen. Hetdorpsbestuur besloot hiermee in te stemmen en hand-opening te verlenen. De raad kon nu aan het beroe-pingswerk beginnen en nodigde vier aankomendepredikanten uit. De keuze viel op de in 1743 te Nieu-werkerk aan de IJssel geboren Johannes Wilhelmus vanYssum. Begin mei had de kerkenraad de approbatieverkregen en had Van Yssum het beroep aanvaard. Al-les leek dus in kannen en kruiken, totdat Gronsfeld erzich mee ging bemoeien.

Baljuw contra dorpsbestuurOp 27 mei 1767 kwam er bij de dorpsregering een briefbinnen die de hele zaak van de beroeping weer op los-se schroeven zette. De brief kwam van de Gecommit-

hht-ep 2006/4 38725 jaar Eigen Perk

Ds. Van Yssum (1745-1824). Dit portret werd in 1794 vervaar-

digd. Hij was toen allang uit Hilversum vertrokken en predi-

kant te Delft. (coll. Goois Museum)

teerde Raden. Zij meldden in dit schrijven dat zij eenbrief hadden ontvangen van de graaf van Gronsfeld,baljuw van Gooiland. De Gecommitteerde Radenwensten binnen veertien dagen antwoord te krijgen opde vraag aan welk recht het dorpsbestuur de bevoegd-heid ontleende handopening en approbatie te verle-nen.26 Zij verzochten dat er niet verder werde voortgevarenmet het beroepingswerk. Als bijlage werd een kopie vande brief van Gronsfeld meegestuurd. In dit schrijven,gedateerd 23 mei 1767,27 meldde hij aan de Gecom-mitteerde Raden dat de kerkenraad (...) zig aan Buurmees-teren aldaer heeft geadresseert om handopening te bekomen, wel-ke geaccordeert zijnde is dezelve voortgaan tot het maken van eensoort van nominatie met overleg van de vaders der huijsgesin-nen waar uijt dezelve na ik verneeme, reets een nieuwe Predicantheeft beroepen, op welk beroep wederom eenvoudig de approba-tie van Buurmeesteren werden versogt. De baljuw vroeg zichaf of dit eigengereide optreden niet voorbij ging aan hetrecht van de grafelijkheid, die hij als baljuw vertegen-woordigde, want hem was nooit gebleken uijt wat hoof-de Buurmeesteren (die niet anders als administrateurs van ’sdorps inkomsten en comptabel aan Schout en Geregte zijn) be-voegtheid hebben om handopening en approbatie te verlenen.Hij vroeg de Raden of hij de zaak moest laten rusten ofdat er iets ondernomen moest worden.Het dorpsbestuur reageerde op 13 juni. In een briefvroegen zij om uitstel van veertien dagen om goed ge-documenteerd antwoord te kunnen geven. Dit uitstelwerd verleend. Ook de kerkenraad werd op de hoogtegesteld van het protest van Gronsfeld. De consulentoordeelde dat de classis hierin gekend moest worden.De classis verzocht de consulent een antwoord aan deGecommitteerde Raden te schrijven en te benadruk-

ken dat deese beroeping was geschiedt op den ouden voet endat de Hilversumse gemeente niet langer van haaren be-roepen leraar & desselfs dienst mogt doen verstoken blijven.28

De Gecommitteerde Raden hadden ook de kerkenraadverzocht haar visie op het gebeuren te geven. Op 8 junizond zij reeds een reactie.29 De raad was zeer verbaasdover de inhoud van Gronsfelds schrijven. Met uitersteverwondering in de voorz. missive hebben geleezen de twijfelingvan onsen Drossaart den Heer van Gronsfeld ontrent de han-delwijs van het door ons onlangs gedaane kerkelijke beroep. Zijrefereerden aan de beroeping van ds. Van der Voort zesjaar eerder. Toen was dezelfde procedure gevolgd enGronsfeld had destijds niet tegen de gang van zakengeprotesteerd. Sterker nog, door de intree-predikatie vandien leeraar bijtewoonen en deszelfs zegenwensch te ontfangenliet de baljuw duidelijk blijken geen bezwaar te hebbentegen de beroepingsprocedure in Hilversum. De ker-kenraad had de procedure gevolgd zoals die al vanoudsher in gebruik was. Waarom, zo stelde zij zich devraag in de brief, had Gronsfeld niets ondernomentoen men met de beroepingsprocedure begon. Hij konvan het gebeuren niet onkundig geweest zijn. De ker-kenraad stelde vast dat den Heer Drossaart mooglijk doorgebreklijk onderricht aan sijn Wel. Ed. Gestr. verkeerdelijk ge-melt had dat de kerkenraad alleen aan de buurmeestershandopening gevraagd hadden. Dit was geenszins hetgeval geweest. Men had zich gewend tot de schout,buurmeesters, schepenen en raden, dus tot het gantschelighaam van den Magistraat. De baljuw had zich nietnauwkeurig van de gevolgde procedure op de hoogtegesteld. Men gaf toe niet te weten uit welken hoofdeSchout, Buurmeesteren, Scheepenen en Raaden het recht hebbentot het verleenen van handopening en approbatie van een be-

388 hht-ep 2006/4 1981-2005

Plattegrond van de kerk aan de

Kerkbrink, zoals beschreven

door ds. Van Yssum in zijn Be-

schrijving van Hilversum.

(coll. SAGV)

roepen predikant. De kerkenraad vertrouwde er echter opdat het dorpsbestuur dit kon aantonen, te meer omdatde magistraten van de Gooise dorpen dit recht beza-ten. Tot slot sprak de raad de wens uit dat de beroepenpredikant spoedig met zijn werkzaamheden zou kun-nen aanvangen. Op 28 juni kwam de dorpsregering met een uitgebrei-de brief.30 Men had de extra veertien dagen nuttig ge-bruikt. De brief viel grofweg in twee delen uiteen. Inhet eerste gedeelte trachtten de dorpsbestuurders hetrecht op handopening en approbatie te onderbouwen.Zij stuurden daartoe bewijsmateriaal mee, dat hun ar-gumenten kon ondersteunen. Daarnaast probeerdenze de argumenten van de baljuw te ontkrachten. Datsommige argumenten ook al door de kerkenraad ge-bruikt waren, was natuurlijk onvermijdelijk. Evenalsde kerkenraad wees de dorpsregering op het feit dat dehandopening en approbatie niet alleen door de buur-meesters verleend was en dat derhalve de vraag van de

baljuw, op welk recht deze bevoegdheid (van de buur-meesters) gestoeld was, niet ter zake doende was. Degehele magistraat bezat dit recht en om te bewijzen datde kerkenraad het aan de gehele magistraat verzochthad, overlegden de dorpsregenten de voor dit onder-werp van belang zijnde stukken als bijlage één. Menkon helaas niet aantonen dat men sinds onheuglijke tij-den en boven memorie van menschen dit recht bezat, omdatde fatale brand van 1766 veel bewijsmateriaal vernie-tigd had. Daarom had men van de dertien oudste in-woners van het dorp beëdigde verklaringen op latenstellen, alsmede van de huidige en oud-bestuurdersvan Hilversum, waarin men getuigde dat het rechtsinds mensenheugenis in handen was van de buur-meesters, schout, schepenen en raden. Deze verkla-ringen werden als bijlagen twee en drie bijgevoegd.Daarnaast stelden zij dat de baljuw op zijn beurt nietzou kunnen aantonen dat zijn voorgangers handope-ning en approbatie of improbatie verleenden. Sinds de

hht-ep 2006/4 38925 jaar Eigen Perk

Fragment van de kerkenraads-

notulen van 7 december 1767.

Te zien zijn de handtekenin-

gen van de kerkenraadsleden

en oud-leden Fabrijs en Ten

Dael. (coll. SAGV)

Reformatie, zo betoogden zij, was het recht in handenvan de dorpsmagistraat. Bij de allereerste benoemingvan een predikant voor Laren en Hilversum in 1590hadden de Gecommitteerde Raden bij een resolutievan 16 november 1590 zich het recht niet toegeëigend,maar het aan de magistraat van het dorp gelaten. In1603 herhaalden de raden dat zij niet in een predi-kantsbenoeming gekend hoefden te worden. Om ditalles nog eens kracht bij te zetten, verwees het dorps-bestuur naar de gevolgde procedure in Huizen in 1741.Toen stemden nota bene de Staten Generaal op 14 april1741 (in een resolutie) er mee in dat het recht bij de ma-gistraat van het dorp lag en niet bij de Staten Generaalof de Gecommitteerde Raden. Uit het resolutieboekvan het dorpsbestuur van Huizen had men een extractgekregen van dit besluit. En men voegde dit als laatstebijlage bij de brief. Het tweede gedeelte van de brief concentreerde zich opde argumenten van Gronsfeld. Hij had in de hoeda-nigheid van baljuw geen recht om handopening en ap-probatie te verlenen op een uitgebracht beroep. Bo-vendien had de baljuw zich niet verzet tegen de huidigepraktijk toen in Hilversum ds. Van der Voort beroepenwerd. Ook bij het beroepen van predikanten in andereGooise dorpen had hij niet gereageerd. Hij had de in-treepredikatie van ds. Van der Voort zelfs bijgewoond.Het laatste argument betrof de schout. Die was name-lijk in de gehele procedure betrokken geweest als lidvan de magistraat. De baljuw kon zich dus niet beroe-pen op onwetendheid. Hij kende de gangbare praktijkin het Gooi en zijn vertegenwoordiger was er in de on-derhavige beroeping bij betrokken geweest. De uit-spraak van de Staten Generaal uit 1741 liet niets aanduidelijkheid te wensen over en de baljuw probeerdevolgens de dorpsregering een nieuwigheit uit.Het antwoord van de Gecommitteerde Raden was een-duidig.31 Na bestudering van de brieven van de ker-kenraad en het dorpsbestuur waren de raden van me-ning dat in ’t voorz. beroep alleen ’t constante gebruik teHilversum plaats hebbende, gevolgt is zonder bijkoming vaneenige nieuwigheden. Zij stelden Gronsfeld in het onge-lijk en gaven dan ook toestemming de procedure af teronden en Van Yssum te benoemen. Op 20 juli werd declassis op de hoogte gesteld. Ook zij gaven nu hetgroene licht. Ds. Van Yssum kon zijn werk aanvangen.

Spel om de machtVoor Hilversum was 1766 een rampjaar. Een groot ge-deelte van het dorp brandde af. Juist in die tijd speel-den er in het dorp ook nog eens diverse conflicten.Gronsfeld kwam in aanvaring met de oud-katholieken,het dorpsbestuur en de kerkenraad over diverse kwes-ties. Wij hebben bij één van die conflicten stilgestaan,namelijk de beroeping van een predikant en alle com-motie die dat veroorzaakte. Het was een botsing tus-sen de Hilversumse elite onderling en tussen de dorps-elite en de baljuw. In de personele bezetting van de kerkenraad en hetdorpsbestuur constateerden we deelname van dezelf-de regenten in beide colleges en zagen we allerlei fa-miliebanden tussen hen. Sommigen acteerden zelfs inbeide colleges tegelijk. De bestuurlijke elite vormdeeen redelijk gesloten oligarchie. De leden waren hetoverigens onderling niet altijd met elkaar eens. Aan-vankelijk kwamen kerkenraad en dorpsbestuur met el-kaar in botsing. Toen er zich een buitenstaander meeging bemoeien was de tweespalt – zo die er nog be-stond – snel verdwenen en sloot men de gelederen.Wat bezielde Gronsfeld? Wilde hij controle hebbenover de predikantsbenoemingen omdat het aanzienlij-ke figuren waren of was het voor hem gewoon eenmachtsspel? Dat laatste lijkt het geval te zijn geweest.De man maakte niet echt een betrouwbare indruk.Bentinck had zijn hielen nog niet gelicht of Gronsfeldging zijn eigen weg en niet die van zijn weldoener. Fre-derik II mocht hem niet en een vijand van Bentinck, deFranse gezant d’Affry, zei over Gronsfeld dat hij zichaan Frankrijk wilde verkopen voor 10.000 livres envond hem onbetrouwbaar.Dat de baljuw zijn hand overspeelde staat wel vast. De af-faire rond de beroeping van Van Yssum toont aan dat hijzich nauwelijks in de zaak had verdiept. Vrij eenvoudigwisten de Hilversumse regenten de argumenten van debaljuw te weerleggen. De affaire leidde tot een blamagevoor de baljuw. Evenals op het landelijke politieke toneelhad hij ook hier het spel om de macht verloren.

Noten1. Voor de verklaring van de begrippen handopening en appro-

batie zie de noten 20 en 21.2. J.A.F. de Jongste, ‘Rumoer in en om de gereformeerde ker-

keraad in Haarlem, ca. 1670-1780. Enkele consistoriale ver-

390 hht-ep 2006/4 1981-2005

kenningen’, in: Hans Brokken e.a., Hart voor Haarlem: liberamicorum voor Jaap Temminck. (Haarlem 1996) 159-179.

3. A. den Hertog, ‘Revolutie en restauratie. Het dorpsbestuur vanHilversum tijdens de Bataafse Republiek 1795-1806’, HilversumsHistorisch Tijdschrift ‘Eigen Perk’ (HHT/EP) 1996/4 163-164; G.J.Schutte, ‘Tolerantie op dorpsniveau. Geloofsverhoudingen inachttiende-eeuws Hilversum’, HHT/EP 2001/3 101; A.Th. vanDeursen, ‘Staatsinstellingen in de Noordelijke Nederlanden1579-1780’ in: NAGN deel V (Haarlem 1980) 381-382.

4. Den Hertog, ‘Revolutie’, 165.5. Streekarchief voor Gooi en Vechtstreek (SAGV), Archief Her-

vormde Gemeente Hilversum (HG-H) nr. 8 Notulen kerken-raad, 29. Bijlage 1 geeft een overzicht van die verkiezingen inde periode dat Van Yssum predikant was in Hilversum.

6. G.J. Schutte, Een Hollandse dorpssamenleving in de late achttiendeeeuw. De banne Graft 1770-1810. (Franeker 1989) 96.

7. Zie bijlage 1.8. J.G.J. Booma, Onderzoek in protestantse kerkelijke archieven. (Den

Haag 1994) 115-116.9. Den Hertog, ‘Revolutie’ bijlage 1, 180.10. G.J. Schutte, Het Calvinistisch Nederland. (Utrecht 1988) 17. Zie

noot 73 op pagina 32. Deze rede uitgesproken bij de aan-vaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar in de ge-schiedenis van het Nederlands protestantisme is eveneensverschenen in zijn bundel Het Calvinistisch Nederland. Mythe enwerkelijkheid. (Hilversum 2000).

11. Gegevens met betrekking tot functies in de kerkenraad zie:HG-H nr. 8 Notulen kerkenraad; gegevens met betrekkingtot functies in de dorpsregering zie SAGV, Oud-rechterlijkArchief Hilversum (ORA-H) nrs 3276 en 3277, klapper 68geeft de benoemingen in druk.

12. Zie voor huwelijken: HG-H nr. 18 Huwelijksregisters (onge-nummerd); SAGV, Coll. De Lange nr. 221 GereformeerdeStambomen achttiende eeuw.

13. Coll. De Lange nr. 221; HG-H nr. 18 Huwelijksregisters, 17(eigen nummering).

14. Coll. De Lange nr. 221.15. Geraadpleegde literatuur voor deze paragraaf: A.J.C.M. Ga-

briëls, De heren als dienaren en de dienaar als heer. Het stadhouder-lijk stelsel in de tweede helft van de achttiende eeuw. (Amsterdam,Dieren 1984) 120-121; Schutte, Oranje, 60-61; Pieter van derVliet, Onno Zwier van Haren (1713-1779) Staatsman en dichter.

(Hilversum 1996) 143, 173, 175-176; P. Geyl, De Geschiedenisvan de Nederlandse stam. Deel IV (Amsterdam 1962) 1123-1125 enDeel V 1150; Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW)(Leiden 1904) 504.

16. Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; Agste deel, zijndehet vervolg der beschrijving van Holland (Amsterdam 1750) 116-118. De Lange refereerde ook aan dit werk zie: P.W. de Lan-ge, ‘Hilversums Historie nader bekeken 6. ca 1650- 1800 (al-gemeen)’, HHT/EP 1986/4, 117. Van Yssum heeft voor zijnbeschrijving van Hilversum uit 1770 stukjes tekst overgeno-

men uit de Tegenwoordige Staat. De heer R.A. Zieck wees mij opdie overeenkomst.

17. Schutte, Oranje, 65.18. P.J. van Ravesteijn e.a. (red.), Gedenkboek Hilversum 1424-1924

(Hilversum 1924) 76-77. De Amsterdamse dagboekschrijverJacob Bicker Raije maakte melding van de brand en van decollecte die op 3 september 1766 gehouden werd. De collec-te bracht 55.100 gulden op en mocht gezien worden als eenbewijs van milddadigheid van de rijke Amsterdammers vol-gens Bicker Raije.

19. Een consulent is een predikant uit een naburige gemeente dietijdens de vacature de leiding en behartiging heeft van de ker-kelijke belangen.

20. Handopening is de vrijheid aan de kerkenraad verleend omover te gaan tot het beroepen van een predikant.

21. Approbatie is goedkeuring. Improbatie daarentegen is af-keuring.

22. Deze procedure wordt uit de doeken gedaan in een briefwaarvan een afschrift is terug te vinden in het Notulenboekvan de kerkenraad: Kerkenraad aan Gecommitteerde Raden8-6-1767, HG-H nr. 8 Notulen kerkenraad 16-19 en HG-H nr.8 Notulen kerkenraad 1 ev.

23. Dit waren de ouderlingen Egbert Spijker, Wouter van Wes-tervelt, de diakenen Hendrik de Blinde, Gijsbert FranseVlaanderen en de oud-kerkenraadsleden Jacob Fabrijs enDirk ten Daale. De aanwezige dorpsbestuurders zie: SAGV,Archief Dorpsbestuur Hilversum (ADH) nr. 3/1 Registershoudende resoluties van schout, buurmeesters, schepenenen raden 1767-1775 (Resolutieboek) f 1r.

24. Een proponent is een pas aan de universiteit afgestudeerdetheoloog, nog niet beroepen als predikant.

25. De Gereformeerde kerk kende meerdere vergaderingen.Naast de kerkenraad had men de classis en de provinciale sy-node. Op lokaal niveau merkte men eigenlijk alleen iets vande classis, zoals bijvoorbeeld bij het beroepen van predikan-ten. Aan de classis was het toezicht op en de controle over degemeente opgedragen. Voor de organisatie van de hervorm-de of gereformeerde kerk: A.Th. van Deursen, ‘De Hervorm-de kerk; algemeen karakter en organisatie’, in: id., De hartslagvan het leven. Studies over de Republiek der Verenigde Nederlanden(Amsterdam 1996) 273-281; Schutte, Graft, 92-131.

26. Gecommitteerde Raden aan Dorpsbestuur, 27 mei 1767.ADH nr. 180.

27. Gronsfeld aan Gecommitteerde Raden, 23 mei 1767. ADHnr. 180.

28. HG-H nr. 8, Notulen kerkenraad 15.29. Kerkenraad aan Gecommitteerde Raden, 8 juni 1767. HG-H

nr. 8 Notulen kerkenraad 16-19 (afschrift brief).30. Dorpsbestuur aan Gecommitteerde Raden, 28 juni 1767.

ADH nr. 180.31. Een afschrift van de brief in: HG-H nr. 8, Notulen kerkenraad

20.

hht-ep 2006/4 39125 jaar Eigen Perk

Bijlage 1Voordrachten voor verkiezing van kerkenraadsleden over de periode 1767- 1779, de periode Van Yssum. Bijlage 1 issamengesteld op basis van HG-H nr. 8 Notulen kerkenraad.

Ieder kerkenraadslid droeg twee personen voor waaruit de kerkenraad een nieuwe ouderling respectievelijk een nieu-we diaken koos. Het overzicht geeft de zogenoemde groslijsten van ouderlingen en diakenen. De afgaande kerken-raadsleden op 2-5-1768 waren Egbert Spijker en Hendrik de Blinde. De nieuw-benoemde leden zijn met een x ge-markeerd.

Kerkenraad ouderlingen diakenenna verkiezing 1767 Egbert Spijker Hendrik de Blinde

Wouter van Westervelt x Gijsbert Franse Vlaanderen x

Verkiezing op 2-5-1768 Hendrik Holdorp Jan AnneeJacob Horst x Wouter van GogTijmen Boelhouwer Cornelis SpijkerCornelis Spijker Dirk den Daal xGijsbert Smit Willem FabrisLambert van Biese Gijsbert Tijmenz. VlaanderenPetrus Edema Willem de ManGerbert Kruyf Cornelis RoosGerrit Smallenburg Pieter CnollenburgCornelis Haan Gerrit Nagel

Op de vergadering van 28-3-1769 besloot men dat elk kerkenraadslid één in plaats van twee personen zou voordragen

Verkiezing op 28-3-1769 Cornelis Spijker x Willem Fabris xTijmen Boelhouwer Gijsbert Tijmenz. VlaanderenEgbert Spijker Wouter van GogHendrik Holdorp Gerrit VlaanderenWillem Fabris Hendrik de Blinde

Verkiezing op 16-5-1770 Tijmen Boelhouwer x Hendrik de Blinde xHendrik Holdorp Gerrit VlaanderenGijsbert Tijmenz. Vlaanderen Gijsbert Tijmenz. VlaanderenPetrus Edema Rijk Pieterz. VlaanderenWouter van Gog Gijsbert Franse Vlaanderen

Verkiezing op 17-3-1771 Wouter van Westervelt Gijsbert Franse VlaanderenJacob Horst x Abram HogenbirkEgbert Spijker Rijk Pieterz. VlaanderenWouter van Gog Wouter van Gog xGijsbert Franse Vlaanderen Jan Perk

Verkiezing op 22-3-1772 Egbert Spijker x Gijsbert Franse Vlaanderen xWillem Fabris Rijk Pieterz. VlaanderenDirk ten Dale Cornelis RoosPetrus Edema Abram HogenbirkWouter van Westervelt Willem Fabris

Op 8 oktober 1771 wordt een extra kerkenraadsvergadering belegd in verband met het overlijden van Wouter van Gog. In diensplaats wordt Jacob Bollebakker gekozen

392 hht-ep 2006/4 1981-2005

Verkiezing op 12-5-1773 Wouter van Westervelt x Jan Annee xWillem Fabris Willem FabrisHendrik de Blinde Cornelis RoosPetrus Edema Hendik de BlindeTijmen Boelhouwer Gerrit Rijkz. Vlaanderen

Verkiezing op 4-5-1774 Tijmen Boelhouwer x Willem Fabris xHendrik de Blinde Hendrik de BlindePetrus Edema Jacob BollebakkerCornelis Spijker Rijk Pieterz. VlaanderenJacob Horst Gerrit Rijkz. Vlaanderen

Verkiezing op 17-5-1775 Jacob Horst x Rijk Pieterz. Vlaanderen xGijsbert Franse Vlaanderen Guurt Jacbz. DasCornelis Spijker Cornelis RoosHendrik de Blinde Cornelis van RavenswaayPetrus Edema Gerrit Rijkz. Vlaanderen

Verkiezing op 6-5-1776 Hendrik de Blinde x Jan Annee xEgbert Spijker Guurt DasGijsbert Franse Vlaanderen Cornelis van RavenswaayCornelis Spijker Cornelis RoosWouter van Westervelt Gijsbert Franse Vlaanderen

Verkiezing op 1-5-1777 Egbert Spijker x Gijsbert Franse Vlaanderen xTijmen Boelhouwer Geurt Jacobz. DasWouter van Westervelt Gerrit Rijkz. VlaanderenCornelis Spijker Willem FabrisWillem Fabris Gerrit Nagel

Verkiezing op 19-5-1778 Tijmen Boelhouwer x Willem Fabris xJacob Horst Gerrit NagelWillem Fabris Rijk Pieterz. VlaanderenPetrus Edema Geurt DasWouter van Westervelt Gerrit Rijkz. Vlaanderen

Bijlage 2De dorpsregering over de periode 1767-1778Wouter ten Dam en Cornelis de Mol waren gedurende deze hele periode respectievelijk schout en secretaris. Bijla-ge 2 is samengesteld op basis van gegevens uit ORA-H nrs 3276 en 3277.

1767 schepenen raden buurmeestersCornelis Haan Jacob Rijkz. Das Cornelis RebelPieter Cnollenburg Petrus Edema Klaas HaanWillem de Man Wouter van GogTijmen Nagel Klaas KaasJan Aartse Smit

1768 Jan Boerhout Gijsbert T. Vlaanderen Klaas HaanPieter van Lind Gijsbert F. Vlaanderen Gerrit VlaanderenJacob Horst Tijmen BoelhouwerJan Aartse Smit Cornelis Spijker

hht-ep 2006/4 39325 jaar Eigen Perk

Corn.Cornz. Vlaanderen1769 schepenen raden buurmeesters

Klaas Does Jan Boerhout Gerrit VlaanderenKlaas Haan Wouter van Gog Cornelis SpijkerWillem Post Pieter van LindJan Aartse Smit Gijsbert SmitWouter van Westervelt

1770 Jan Boerhout Klaas Haan Cornelis SpijkerLeendert Blance Willem Post Tijmen BoelhouwerPieter van Lind Jan Aartse SmitTijmen Nagel Elbert SpijkerJan Perk

1771 Pieter Bosdam Jan Boerhout Tijmen BoelhouwerWouter van Gog Abram Hogenbirk Leendert BlankeJan Aartse Smit Pieter van LindWouter van Westervelt Gijsbert SmitWillem Post

1772 Jan Boerhout Pieter Bosdam Leendert BlankePieter van Lind Gerrit Nagel Gijsb. F. VlaanderenKlaas Does Wouter van WesterveltAbram Hogenbirk Cornelis SpijkerGijsbert Smit

1773 Leendert Blanke Klaas Does Gijsbert F. VlaanderenCornelis Spijker Jan Aartse Smit Jan BoerhoutWouter van Westervelt Pieter van LindPieter Bosdam Klaas HaanDirk Aemschot

1774 Gijsbert Smit Pieter Bosdam Jan BoerhoutJan Ernste Smit Dirk Aemschot Tijmen R. NagelPieter van Lind Cornelis SpijkerKlaas Does Abram HogenbirkRijk Das

1775 Cornelis Spijker Willem Post Tijmen R. NagelLeendert Blanke Jan Aartse Smit Jacob Gerritse HorstJan Boerhout Pieter van LindPieter Bosdam Geurt DasAbram Hogenbirk

1776 Pieter van Lind Lourens Vlaanderen Jacob HorstKlaas Does Willem Nieuwland Gijsbert F. VlaanderenWillem Post Rijk DasJan Perk Gerrit NagelDirk Vreedenburg

1777 Jacob Horst Leendert Blanke Gijsbert F. VlaanderenGerrit Nagel Abram Hogenbirk Klaas DoesPieter Bosdam Pieter van LindGeurt Das Dirk AemschotGerrit Nagel

1778 Jan Das Pieter Bosdam Klaas DoesAbram Hogenbirk Klaas Keers Geurt DasPieter van Lind Cornelis SpijkerJan Perk Lourens VlaanderenDirk Vreedenburg

394 hht-ep 2006/4 1981-2005