Solidariteit!in!wetenschap!en!beleid:! een!cross3tabulatie ... · 1" " " "!...
39
1 Solidariteit in wetenschap en beleid: een cross3tabulatie van concepten Bart Van Bouchaute, Pascal Debruyne, Nick Schuermans & Stijn Oosterlynck DieGem working paper D1.3. – 07/02/2014 Please do not cite without permission. www.solidariteitdiversiteit.be
Transcript of Solidariteit!in!wetenschap!en!beleid:! een!cross3tabulatie ... · 1" " " "!...
1""
"
"
!
Solidariteit!in!wetenschap!en!beleid:!
een!cross3tabulatie!van!concepten!
"""Bart"Van"Bouchaute,"Pascal"Debruyne,"Nick"Schuermans"&"Stijn"Oosterlynck"
"""""
"DieGem"working"paper"D1.3."–"07/02/2014""Please"do"not"cite"without"permission.""www.solidariteitdiversiteit.be""
"
2""
!
Inhoudstafel!
1"–"Inleiding" " " " " " " " " " " 3"
2"–"Selectie"van"beleidsdocumenten" " " " " " " 4"
" 2.1."Selectiestrategie"" " " " " " " " 4"
" 2.2."Bronnenlijst" " " " " " " " " 6"
3"–"Analyse"van"beleidsdocumenten"" " " " " " " 13"
" 3.1."Inductieve"analyse:"zoektocht"naar"verwante"concepten" " " 13"
" 3.2."Deductieve"analyse:"toetsing"conceptueel"kader" " " " 15"
4"–"Tussentijdse"rapportering"aan"de"begeleidingscommissie" " " " 18"
5"–"Mogelijkheden"voor"verdere"analyse" " " " " " " 23"
" 5.1."Voorbeeld"1:"Bronnen"van"solidariteit"in"domein"vrije"tijd" " " 23"
" 5.2.Voorbeeld"2:"Concepten"in"het"Vlaamse"inburgeringsL"en"integratiebeleid" 29"
" 5.3.Voorbeeld"3:"Analyse"van"één"bron:"Beleidsnota"diversiteit"Gent" " 31"
6"–"Besluit" " " " " " " " " " " 38"
3""
"
1"L"Inleiding"
!
Ons"onderzoek"focust"op"de"totstandkoming"van"innovatieve!vormen!van!solidariteit!in!diversiteit."
Om"die" innovatieve"vormen"van" solidariteit" in"diversiteit" te" conceptualiseren,"doorlopen"we" in"het"
eerste" werkpakket" een" aantal" stappen." In" stap" 1" schrijven" we" vanuit" vier" disciplines" (sociologie,"
geografie," pedagogie" en" politieke"wetenschappen)" een" position" paper." In" stap" 2" integreren"we" de"
inzichten" uit" de" verschillende" disciplines" tot" één" geheel." In" stap" 3" vergelijken" we" de"
wetenschappelijke" inzichten" met" betrekking" tot" solidariteit" met" de" concepten" die" beleidsmakers"
hanteren." In" stap" 4" komen" we" op" basis" van" deze" vergelijking" tot" een" operationalisatie" van" de"
verschillende" elementen" in" onze" onderzoekshypothese" (plaats," leren," burgerschapspraktijken,"
solidariteit"in"diversiteit).""
Deze"paper"beschrijft"ons"werk" in" stap"3"van"werkpakket"1." In"de"onderzoeksaanvraag"wordt"deze"
deliverable"omschreven"als"D1.3." :" “Policy"meets" science:"a"crossStabulation"of" scientific"and"policy"
concepts"related"to"solidarity”."Dit"omhelst"een"vergelijking"van"de"wetenschappelijke"inzichten"met"
betrekking"tot"solidariteit"in"diversiteit"(zoals"ze"naar"voren"kwamen"in"de"vier"position"papers)"met"
de"beleidsdocumenten!van!organisaties!en!overheden."Over"solidariteit"in"diversiteit"wordt"namelijk"
niet" alleen" in" wetenschappelijke" kringen" gediscussieerd." Het" is" ook" een" concept" dat" circuleert" in"
beleidsmiddens" en" bij"middenveldorganisaties." Sommige" beleidsdocumenten" zetten" expliciet" in" op"
solidariteit." Andere" werken" met" een" concept" dat" in" dezelfde" lijn" ligt," maar" dikwijls" een" ander"
perspectief"veronderstelt."In"Vlaanderen"wordt"er"bijvoorbeeld"gemakkelijker"gesproken"over"sociale"
cohesie,"sociaal"kapitaal,"gemeenschapsvorming"of"interculturaliteit."
In"deze"paper" focussen"we"op"de"manier"waarop"we" te"werk" zijn" gegaan"om"de"beleidsconcepten"
m.b.t."solidariteit"in"diversiteit"in"kaart"te"brengen."De"paper"moet"gezien"worden"als"een"leeswijzer!
bij!de!databank"van"beleidsconcepten"die"we"ontwikkelden."We"leggen"uit"hoe"we"tot"een"databank"
van"beleidsconcepten" zijn"gekomen." In"deel"2"doen"we"uit"de"doeken"hoe"we" tot"een" selectie" van"
beleidsdocumenten"zijn"gekomen."We"geven"ook"aan"welke"teksten"we"opgenomen"hebben"in"onze"
analyse."Deel"3"gaat"in"op"onze"manier"van"analyseren."We"lichten"toe"hoe"het"softwareprogramma"
NVivo" ons" geholpen" heeft." We" leggen" ook" uit" hoe" we" zowel" inductief" als" deductief" te" werk" zijn"
gegaan."Deel"4"bespreekt"de"tussentijdse"voorstelling"van"de"resultaten"op"de"begeleidingscommissie"
eind"mei."In"deel"5"en"het"besluit"lopen"we"vooruit"op"de"verdere"hantering"van"de"analyse"voor"de"
operationalisatie" van" solidariteit," de" valorisatiepaper" gericht" op" professionals" en" specifieke"
valorisatieproducten."
4""
"
2"–"Selectie"van"de"beleidsdocumenten"!
2.1.!Selectiestrategie""
Voor"de"selectie"van"de"bronnen"werden"drie"criteria"gehanteerd:"
1. Inhoudelijke! relevantie! voor! het! onderzoek:" het" document" –" of" een" onderdeel" van" het"
document" –" moest" aansluiten" bij" de" focus" van" het" DieGem" onderzoek" over" solidariteit" in"
diversiteit." "De"documenten"die"we"analyseerden"besteden"dus"aandacht"aan"de"veranderende"
invulling"van"solidariteit"in"een"samenleving"gekenmerkt"door"een"toenemende"etnischSculturele"
diversiteit.""
• In"een"aantal"documenten"was"die"relatie"tussen"solidariteit"en"diversiteit"expliciet"in"het"
discours" opgenomen" bv."Ons$ verleden,$ onze$ toekomst.$ Bouwstenen$ voor$ een$ effectief$
minderhedenbeleid$van"het"Minderhedenforum"
• In" andere" documenten" lag" het" accent" op" etnischSculturele" diversiteit" en" gingen"we" op"
zoek"naar"invullingen"van"solidariteit"of"verwante"concepten"bv.""het"Stadsplan$diversiteit$
2008?2012"(2009)"van"de"stad"Antwerpen.""
• In"nog"andere"teksten""lag"het"accent"op"solidariteit"en"konden"we"vaststellen"of/in"welke"
zin" het" discours" wijzigde" onder" invloed" van" de" toenemende" diversiteit" bv." de"
congrestekst"Solidariteit$Iedereen$mee"(2010)"van"het"ACW.""
"
2. Belang"voor!de!leden!van!de!begeleidingscommissie."We"zochten"doelbewust"naar"documenten"
die"een"grote" impact"hebben"gehad"op"het"beleid"van"overheden"of"de"dagelijkse"werking"van"
organisaties." Voor" de" inschatting" van" die" impact" deden" we" op" verschillende" momenten" een"
beroep"op"de"leden"van"onze"begeleidingscommissie:""
S Onze" valorisatiecoördinator" nam" begin" 2013" contact" op" met" de" meeste" leden" van" de"
begeleidingscommissie." Tijdens" deze" verkenningsronde" vroeg" hij" onder" andere" naar"
strategische"documenten"om"in"onze"analyse"op"te"nemen;"
S Een" voorlopige" bronnenlijst" werd" gepresenteerd" op" de" begeleidingscommissie" van" 27" juni"
2013" (zie" deel" 4" van" dit" rapport)." In" de" begeleidende"mail" bij" het" verslag" vroegen"we" nog"
eens"expliciet"naar"bijkomende"teksten"die"we"in"onze"analyse"konden"opnemen."
S Voor" sommige" domeinen" konden" we" na" deze" twee" vragenrondes" nog" bijkomende"
beleidsdocumenten"gebruiken."In"dat"geval"namen"we"opnieuw"contact"op"met"de"leden"van"
de"begeleidingscommissie."
5""
"
3. Diversiteit!op!verschillende!vlakken:"Zelfs"als"we"de"twee"bovenstaande"criteria"in"acht"namen,"
zou"het"een"onmogelijke"opdracht"zijn"om"alle"relevante"beleidsdocumenten"te"analyseren."Om"
onze" tijd" efficiënt" te" gebruiken," kozen" we" er" daarom" voor" om" een" grote" diversiteit" aan"
beleidsdocumenten" te" scannen" op" de" gebruikte" concepten" en" deze" te" confronteren" met" ons"
eigen"conceptueel"kader."Deze"diversiteit"zit"op"vier"assen:"
"
S"setting:" in"DieGem"doen"we"onderzoek"in"vier"settings"(wonen,"werken,"vrije"tijd"en"leren)." In"
elk"van"deze"settings"zochten"we"naar"een"voldoende"aantal"documenten"die"beantwoorden"aan"
criterium" één" en" twee." Daarnaast" werden" ook" een" aantal" documenten" geselecteerd"met" een"
‘transversale"inhoud’."Deze"focussen"inhoudelijk"niet"op"één"bepaalde"setting,"maar"behandelen"
het"vraagstuk"solidariteit"in"diversiteit"in"brede"zin."
"
S" lijn:" we" deelden" de" organisaties" in" volgens" hun" relatie" met" hun" gebruikers," achterban,"
doelgroep...." Er" kan" immers" verwacht" worden" dat" het" beleidsdiscours" anders" ontwikkeld" en"
geformuleerd" wordt" in" een" eerstelijnsorganisatie" die" gericht" is" op" direct" contact," een"
tweedelijnsorganisatie"die"een"intermediaire"positie"inneemt"tussen"de"overheid"en"het"veldwerk"
of"een"derdelijnsorganisatie"die"gericht"is"op"de"ontwikkeling"van"overheidsbeleid."De"teksten"van"
de"eerstelijnsorganisaties"werden"voorlopig"niet"geanalyseerd."Zij"zullen"wel"toegevoegd"worden"
aan"de"databank"wanneer"zij"relevant"zijn"in"één"van"de"32"casestudies."
"
S" type! organisatie:" verschillende" types" organisaties" hebben" andere" mogelijkheden" en"
beperkingen" in" het" ontwikkelen" van" beleidsconcepten." We" maakten" een" onderscheid" tussen"
organisaties"uit"het"openbaar"bestuur"en"het"middenveld."Het"openbaar"bestuur"werd"hierbij"in"
ruime"zin"opgevat."In"deze"categorie"analyseerden"we"niet"alleen"beleidsnota’s"en"beleidsbrieven"
van"uitvoerende"organen,"hoorzittingen"van"vertegenwoordigende"organen"en"actieplannen"van"
ambtelijke"diensten" (overheid),"maar"ook"documenten"van"adviesraden" (SERV," Jeugdraad,"etc.)"
en"onderzoeken"van"steunpunten"(verder"gecatalogiseerd"als"semiSoverheid)."
"
S" niveau:" documenten" van" het" openbaar" bestuur" of" middenveldorganisaties" zijn" niet" enkel"
gericht" op" het" Vlaamse" niveau," maar" ook" op" het" niveau" de" schaal" van" de" federale" staat,"
provincies," steden" en" gemeenten." Voorlopig" analyseerden" we" vooral" documenten" op" het"
Vlaamse" niveau." Voor" de" verschillende" settings" zijn" hier" namelijk" belangrijke" overheden" en"
organisaties" actief." Aanvullend" werden" documenten" op" het" niveau" van" enkele" steden"
6""
geanalyseerd."Bij"het"uitwerken"van"de"casestudies"zullen"we"relevante"documenten"van"steden"
en"gemeenten"verder"opnemen"in"onze"databank."
2.2.!Bronnenlijst!
De" combinatie" van" criteria" heeft" geleid" tot" volgend" schema" voor" de" oplijsting" van" de" bronnen.""
Verwante" documenten" (bv." de" groep" documenten" over" het" Vlaamse" inburgeringsS" en"
integratiebeleid,"of"documenten"over"het"beleid"van"een"stad,"of"de"verdere"indeling"van"jeugdwerk,"
sport,"..."binnen"de"setting"vrije"tijd")"zijn"in"een"zelfde"rij"van"onderstaande"tabel"samengenomen."
"
!
!
LIJN" TYPE" Niveau"Organisatie>>"""Setting" 1!
direct!
2!
intermediair!
3!
beleid!
OV!
OVERHEID!
(politiek!of!
ambtelijk)!
SO!
SEMIH
OVERHEID!
!!
MV!
MIDDENH
VELD!
F(ederaal!
V(laams)!
L(okaal)"
TRANSVERSAAL$ ! ! ! ! ! ! !
WONEN" ! ! ! ! ! ! !
WERKEN" ! ! ! ! ! ! !
LEREN" ! ! ! ! ! ! !
VRIJE"TIJD" ! ! ! ! ! ! !
7"""
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" DDOCU
MEN
TEN"
1%2%
3%OV%
SO%%
MV%
F/V/L%
1/%TRA
NSV
ERSA
AL%
°"Fede
rale"Regering"(201
1)."R
egeerakkoo
rd."B
russel:"fed
erale"regering,"1"decem
ber"20
11.""
http://premier.fgov.be/sites/all/them
es/custom/tcustom
/Files/Re
geerakkoord_
1_de
cembe
r_20
11.pdf"
""
X"X"
""
F"
°"De"Block,"M
."(20
11)."Algem
ene-Beleidsno
ta-Hervorm
ing-van-asiel-en-migratie,"20"de
cembe
r"20
11."B
russel:""Be
lgische"Ka
mer"van
"Volksvertegen
woo
rdigers."DOC"53
"196
4/00
9."
""
X"X"
""
F"
°-Nationa
al-Sociaal-rap
port-201
2-België"(201
2)"
http://w
ww.m
iVis.be
/sites/defau
lt/files/do
c/na
tion
al_social_repo
rt_2
012_
belgium_n
l.pdf"
""
X""
X""
F"
°-De-Jong
,-M.-(20
09).-Rap
port-knelpun
ten-en-con
flicten-van
-het-sam
enleven-in-diversiteit.-R
oeselare:-d
e-Som-vzw
.-"
"X"
"X"
"WVVL"
°"Bo
urgeois,"G."(20
09)."Beleidsno
ta-Inbu
rgering-en-Integratie-200
9M20
14."
http://w
ww.in
burgering.be
/sites/defau
lt/files/Be
leidsnota_Inbu
rgering_Integratie_2
009V20
14.pdf"
°-Decreet-betreffende-het-Vlaam
se-integratieM-e
n-inbu
rgeringsbeleid"(2
013)."B
russel:"V
laam
se"regering,"7"juni"201
3."
http://w
ww.cod
ex.vlaan
deren.be
/Portals/Cod
ex/docum
enten/10
2312
1.html"
°""Hoo
rzitting
-Inbu
rgeringsbeleid"(2
011)."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"12"de
cembe
r"20
11."G
1266
V2."
http://docs.vlaamsparlemen
t.be
/docs/stukken/20
11V201
2/g126
6V2.pd
f"°"Ontwerp-van-decreet-betreffend
e-het-Vlaam
se-integratieM-e
n-inbu
rgeringsbeleid"(2
013)."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent.""Stuk"
ingedien
d"op
"17"mei"201
3"–"18
67"V"Nr."8:"h
ttp://do
cs.vlaam
sparlemen
t.be
/docs/stukken/20
12V201
3/g186
7V8.pd
f"°"Hoo
rzitting
-ontwerp-van-decreet-betreffend
e-het-Vlaam
se-integratieM-e
n-inbu
rgeringsbeleid.""Brussel:"Vlaam
s"Parlem
ent,"20"
maart"201
3."186
7"–"Nr."3:""http://docs.vlaamsparlemen
t.be
/docs/stukken/20
12V201
3/g186
7V3.pd
f"°"VVSG
"(200
9)."Stand
punt-over-beleidsnota-Inbu
rgering-en-Integratie.""
http://w
ww.vvsg.be
/sociaal_b
eleid/EtnischV
Culturele_diversiteit/integratiebe
leid/D
ocum
ents/Integratieb
eleid%
20Hom
epage/20
11/VVSG
%20
stan
dpun
t%20
over%20
beleidsn
ota%
20Inbu
rgering%
20en
%20
Integratie%20
2009
.pdf"
°"VLA
BEST"(2
011)."""Bestuurlijke-aspecten-van-het-inbu
rgeringsM-e
n-integratiebeleid."
http://w
ww.vlabe
st.be/sites/de
fault/files/11.05
.06_
VLA
BEST_advies_inbu
rgering_integratie_0
.pdf"
°"Wets"J.,"Seghe
rs"M
.,"Pauw
els"F.,"D
e"Cu
yper"P."&
"Van
"Averm
aet,"P."(20
12)."Ond
erzoeksrap
port-“Civiel-effect-van-inbu
rgering”.-
Conceptuele-bescho
uwingen-en-nulmeting."Leu
ven:"HIVA"&"Steun
punt"Diversiteit"en"Leren."
https://hiva.kuleu
ven.be
/nl/pu
blicaties/pu
blicatie_d
etail.p
hp?id=
3439
"
"""" " " " " " " " " " X" " " " "
X" " X" " X" " X" " X" " " " " " X" " X" " "
X" " x" " x" " X" " X" " " " " " " " "
" " " " " " " " " " X" " " " X" " X"
"" " "
V"
" "
°"Pe
ters,"A
."&"Deb
ossche
r,"T."(20
06)."Praktijkgids-Sociale-coh
esie."B
russel:""Vlaam
s"Minde
rhed
encentrum"vzw
"Minde
rhed
enforum."
°"Minde
rhed
enforum"(2
010)."O
ns-verleden,-onze-toekom
st.-B
ouwstenen-voo
r-een-effectief-m
inderhedenbeleid."B
russel:"
Minde
rhed
enforum.""
"X""
X""
""
X" X"V"
V"
°"ACW
"(201
0)."Solidariteit-Iedereen-m
ee.--Inho
udelijk-beleidsplan
."Con
grestekst"2
010V20
14."B
russel:"A
CW.""
°-ACW
-Mem
oran
dum-Vlaam
se-verkiezingen-20
09.-M
ensen-sterker-maken
"(200
9)."
http://w
ww.acw
.be/do
ssiers/dem
ocratieVbinn
enland
sVbe
leid/archiefVdem
ocratieVbinn
enland
sVbe
leid/166
Vacw
Vmem
oran
dumV
men
senVsterkerVmaken
"
"X" X"
""
"X" X"
V"
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" "1%
2%3%
OV%
SO%%
MV%
F/%V/L%
8""°"Samen
levingsopb
ouw"Vlaan
deren"(201
0)."M
eerjarenplan
-200
9M20
15.-B
ijsturing
-periode-201
1M20
15."B
russel:"
Samen
levingsopb
ouw"Vlaan
deren.""
°"Samen
levingsopb
ouw"Vlaan
deren"(201
2)."Ieders-stem
-telt.-Sam
enleving
sopb
ouw-201
1M20
12."B
russel:"Sam
enlevingsopb
ouw"
Vlaan
deren."
""X" X"
" ""
""X" X"
V"
Gen
t%%
°"Ba
ltha
zar,"T."(20
08)."Beleidsno
ta-diversiteit-200
8M20
13:-G
ent-ga
at-voluit-voor-gelijke-kansen!"G
ent:"Stad"Gen
t."""
+"Bijlage:"B
egripp
enkader-diversiteit"
°-Stad
sbestuur"Gen
t-(20
13).-Bestuursakkoo
rd-201
3M20
18-Sp.aMGroenMOpen-VLD
.""http://w
ww.gen
t.be
/docs/Diensten%
20van%
20de
%20
Stad
ssecretaris/Stad
ssecretariaat/Be
stuu
rsakkoord_
2013
_201
8.pd
f"°-Strategie-meerjarenplan
-201
4M20
19-
http://w
ww.gen
t.be
/docs/Diensten%
20van%
20de
%20
Stad
ssecretaris/Stad
ssecretariaat/Strategie_meerjaren
plan
_201
4V20
19.pdf"
°"Re
yneb
eau,"G."(20
12)."Samen-kan
-ook-and
ers.-Beleidsplan
-EtnischMculturele-diversiteit-201
2M20
14."G
ent:"Stad"Gen
t."
""" " " " " " " "
" X" " X" " X" X" "
" X" " X" " X" X" "
"""" " " " " " " "
"
Antwerpe
n%°"Samen
leven"in"diversiteit/diversite
itsdien
st"(2
009)."Stadsplan
-diversiteit-200
8M20
12."A
ntwerpe
n:"Stad"Antwerpe
n."
°-Stad
sbestuur"Antwerpe
n-(201
2).-R
espect-voo
r-A.-B
estuursakkoo
rd-201
3M20
18"(2
012)."
http://w
ww.antwerpe
n.be
/docs/Stad
/Bed
rijven
/Marketing_en_
commun
icatie/M
C_Co
m/Bestuursakkoo
rd_%
20Stad
_Antwerpe
n_20
13_2
018.pd
f"°"Stad
sbestuur"Antwerpe
n"(201
3).""Naa
r-een-stedelijk-arm
oedebeleid"(b
eleidsno
ta"201
3V20
17)."NietVgepu
bliceerd"docum
ent."
°"De8
"Antwerps"m
inde
rhed
encentrum"(2
009)."M
eerjarenplan
-200
9M20
14."
http://w
ww.de8
.be/do
wnloa
ds/produ
cten
/pub
licaties/meerjaren
plan
_200
9V20
14.pdf"
°"De8
"Antwerps"m
inde
rhed
encentrum"(2
003)."D
iversiteit-werkt.-Praktijkvisie-van-De8."
http://w
ww.de8
.be/do
wnloa
ds/over/diversiteit_werkt.pdf"
°"De"Acht"v
zw"(2
011)."A
anda
cht-voor-alle-Antwerpena
ren.-Politiek-mem
oran
dum."A
ntwerpe
n:"De"8."
°"OASO
"(201
2)."A
ntwerpen-kleurt-sociaal."""
http://w
ww.levanto.be
/sites/defau
lt/files/12
0921
%20
OASO
%20
Visietekst%
20V%
20Antwerpe
n%20
kleu
rt%20
sociaal.p
df"
"" " " " " " X" " X" " X" X"
" X" X" " " " "
" X" X"
"" " " " " " X" " X" " X" X"
"
Brussel%
Samen
levingsopb
ouw"Brussel"(2
010)."M
eerjaren
plan
"201
1V20
15."O
pbou
wwerk-Brussel,"26"(95b
is),"juli"20
10.""
"" X"
""
"" X"
"
Gen
k%Stad
"Gen
k"(200
9)."Stedelijk-diversiteitsplan
-200
9M20
11."
http://w
ww.ken
niscen
trum
vlaamsested
en.be/samen
werken/pa
rticipatie/interessante%
20pa
rticipatietrajecten/de
genks/do
cume
nts/dg04
%20
V%20
sted
elijkdiversiteitsplan
%20
2009
V201
1.pd
f."
""
" X"" X"
""
"
Meche
len%
Stad
sbestuur"M
eche
len"(201
3)."B
estuursakkoo
rd-201
3M20
18."""
http://w
ww.m
eche
len.be
/124
/press/701
0/algemeenVbe
leidsprogram
maV20
13V201
8.html"
""
" X"" X"
""
"
9""" " "
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" DDOCU
MEN
TEN"
1%2%
3%OV%
SO%%
MV%
F/V/L%
WONEN
%%
%%
%%
%%
°"Be
rvoe
ts,"W
."&"Loo
pman
s,"M
."(?)"Diversiteit-en-discriminatie-in-de-sociale-hu
isvesting:-een-kritische-benad
ering-van-‘sociale-m
ix’.""
Brussel:"SteR
"Erasm
us"Hog
eschoo
l""
"X"
""
X"V"
°"Van
"den
"Bossche
,"F."(20
09)."Beleidsno
ta-200
9M20
14-W
onen."B
russel:"V
laam
se"overheid."
%%
X"X"
%%
V%
°-Hoo
rzitting
-over-de-sociale-m
ix-en-de-leefba
arheid-in-de-sociale-hu
isvesting--(2
002)."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"16"de
cembe
r"20
02."Stuk"14
98"(2
002V20
03)"–
"Nr."1"
""
X"X"
""
V"
°"ViVas"netwerk"sociale"hu
urde
rs"(s.d.)."Beginselverklaring.""
http://w
ww.vob
Vvzw
.be/LinkClick.aspx?fileticket=6E2F6D
4D35
7466
6A4C
6B30
3D&tabid=
571&
stats=false"
"X"
""
"X"
V"
°"Van
repp
elen
,"J."(red.)(20
10)."Samenleven-in-de-pu
blieke-ruimte.-Inspiratie-voor-de-inrichting
-en-het-beheer-van
-buitenruimte."
Brussel:"VVSG
.""""
X"""
""X"
""L"
10"
""
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" DDOCU
MEN
TEN"
1%2%
3%OV%
SO%%
MV%
F/V/L%
WER
KEN"
°-Besluit-van
-de-Vlaam
se-Regering--hou
dend
e-maa
tregelen-ter-bevordering
-en-on
dersteun
ing-van-het-gelijkekansenM--en-
diversiteitsbeleid-in-de-Vlaam
se-adm
inistratie"(2
004)"
http://w
ww2.vlaand
eren
.be/em
ancipa
tiezaken
/docum
entatie/BV
R241
2200
4.pd
f"
°"Dienst"E
man
cipa
tiezaken
"(201
2)."G
elijke-kansen-en-Diversiteit-201
3.-Naa
r-een-evenredige-vertegenw
oordiging-van-
kansengroepen-bij-de-Vlaam
se-overheid."Brussel:"V
laam
se"overheid.""%
X" " " X" "
"X" " " X"
X" " " X" "
""
V"
°"Dep
artemen
t"Werk"en
"Sociale"Econo
mie"(2
008)."K
rachtlijnenno
ta-Evenredige-arbeidsdeelnam
e-en-diversiteit-200
8."
http://w
ww.werk.be
/sites/defau
lt/files/krachtlijne
nota"EAD"200
8Vversie"DEF.pdf"
""
X"X"
""
V"
°"VESOC"(200
9)."A
kkoo
rd-loop
baan
beleid."B
russel:"SER
V/Vlaam
se"Regering."
""
X""
X""
V"
°"SERV
"(201
3)."10-jaar,-10-beleidsprioriteiten."""
http://w
ww.serv.be
/sites/defau
lt/files/do
cumen
ten/10
jaar10
beleidsprioriteiten_
def.p
df"
°"SERV
""(20
11)."SERV-Advies-20
11/020
2-actielijst-allochtonen."""2"februa
ri"201
1."
http://w
ww.serv.be
/sites/defau
lt/files/do
cumen
ten/CO
MD_A
DV_2
0110
202_
actielijst_allochtone
n.pd
f""°"SERV
"(201
3)."A
dvies-20
1312
05-Toega
nkelijk-Vlaan
deren.""5"decem
ber"20
13."
http://w
ww.serv.be
/diversiteit/pub
licatie/adviesVtoegan
kelijkVvlaand
eren
"
""
X" " X" " x"
""
X" " X" " X" "
V"
°"Waarden
"van
"het"ACV
V"[na
"con
gres"199
4]http://w
ww.acvVonline.be
/het_acv/W
aarden
_en_
missie/waarden
enmissie.asp"
°"ACV
"(200
5)."D
iversiteit-Binnenw
erk:""http://www.acvVonline.be
/het_acv/ACV
_diversiteit/D
ivers_en
_and
ers/intro.asp"
°"ACV
(s.d.).""D
ivers-en-and
ers-project"h
ttp://www.acvVonline.be
/het_acv/ACV
_diversiteit/D
ivers_en
_and
ers/intro.asp--
°-Werk-voor-de-bo
eg.-A
BVVMeisen-voo
r-de-nieuw
e-Vlaam
se-regering"("2
009)."B
russel:"V
laam
s"ABV
V."
""X" X" X"
""""
""X" X" X"
V"
"
°"Jobkan
aal"(s.d.)""Diversiteitsverklaring."http://www.jo
bkan
aal.b
e/diversiteitVop
VdeVwerkvloer/diversiteitsverklaring"
°"Jobkan
aal"(20
13)."Diversiteit-op-de-werkvloer-(b
ij-enga
gementsverklaring
).""https://w
ww.jo
bkan
aal.b
e/diversiteitVop
VdeV
werkvloer"
°"Jobkan
aal"(20
13)."Ko
rtgescho
olden.-Een-m
eerw
aarde-op
-uw-werkvloer."
http://job
kana
al.be/userfiles/files/brochu
res/Jobkan
aal_kortgescho
olde
n.pd
f"
"X" X" X" "
""
"X" X" X" "
V"
"
°"Vesoc"(2
009)."Pact-20
20.-Een-nieuw
-toekomstpa
ct-voo
r-Vlaan
deren."Brussel:"V
esoc."
""""
X"""
X"""
V"
°-Besluit-van
-de-Vlaam
se-Regering-tot-vaststelling-van-de-criteria,-de-voorwaa
rden-en-de-nad
ere-regelen-volgens-welke-sub
sidies-
worden-verleend
-met-betrekking-tot-het-vesocMactieplan-inzake-de-bevordering-van-de-werkgelegenheidskan
sen-van-
""""
X""X"
X"""
V"
"
11"
""arbeidsgehan
dicapten"(2
000)."B
russel:"V
laam
se"Regering,"01/01
/200
0."http://www.serv.be
/serv/pu
blicatie/vesocVactieplan
VinzakeVdeVbe
vorderingVvanVde
Vwerkgelegen
heidskan
senVvanVarbe
idsgeh
andicapten
"°"VDAB"(200
8)."V
an"sluiten
de"aan
pak"na
ar"sluiten
d"maatpak.""http://w
ww.steun
puntwse.be/system
/files/overwerk_20
08_3V
4_03
.pdf."
"
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" DDOCU
MEN
TEN"
1%2%
3%OV%
SO%%
MV%
F/V/L%
LERE
N%
°-Ontwerp-van-decreet-gelijke-ond
erwijskansen"(2
002)."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"29"maart"200
2."Stuk"11
43"
""""
X"X"
""""
V"
°"Sm
et,"P."(20
09)."Beleidsno
ta-ond
erwijs-200
9M20
14."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"26"oktobe
r"20
09."Stuk"20
2"(200
9V20
10)"–
"Nr."1""
""""
X"X"
""""
V"
°"Co
llege"Vlaam
se"Gem
eenschap
scom
missie"(201
0)."V
isietekst-‘Brede-Schoo
l’."
http://w
ww.ond
erwijscentrumbrussel.b
e/visietekst%20
bred
e%20
scho
ol%20
%28
16V12V20
10%29
.pdf"
""""
X"X"
""""
L"
°"Vlaam
s"Minister"van"Werk"Ond
erwijs"en"Vorming"(200
6)."M
ededeling-aa
n-de-leden-van-de-Vlaam
se-regering.-Strategisch-plan-
van-de-regering-betreffend
e-het-verhog
en-van
-de-geletterdh
eid-van-de-Vlaam
se-bevolking
."2"juni"200
6"http://w
ww.ond
.vlaan
deren.be
/geletterdhe
id/plan/VR%
2020
06%20
0206
%20
MED
%20
18%20
Plan
%20
verhog
ingen%
20geletterdh
eid.pd
f"°"SERV
"(201
2),"A
dvies-Strategisch-Plan
-Geletterdheid-201
2-M201
6."Brussel,"16"mei"201
2.""
http://w
ww.serv.be
/serv/pu
blicatie/strategischVplanVgeletterdh
eidV20
12V201
6"°"Dep
artemen
t"Ond
erwijs"en"Vorming"(201
1),-B
eleidsevalua
tie-Strategisch-Plan
-Geletterdheid-Verho
gen.""
http://w
ww.ond
.vlaan
deren.be
/geletterdhe
id/plan/Be
leidevalua
tie_strategisch_
plan
_Geletterdhe
id_V
erho
gen.pd
f"
""
X" " " " X" " X" "
X" " " " " " X" "
" " " " X" " " "
"V"
"
°"Dep
artemen
t"Ond
erwijs"(s.d.),"Visie-diversiteit-ond
erwijs-Vlaan
deren."
http://w
ww.ond
.vlaan
deren.be
/diversiteit/visie/defau
lt.htm
""
"X"
X""
"V"
°-Diversiteit-als-m
eerw
aarde.-Eng
agem
entsverklaring
-van
-de--Vlaam
se-ond
erwijswereld"(200
3)."
http://w
ww.ond
.vlaan
deren.be
/diversiteit/engagem
ent/files/verklaring200
3021
9.pd
f""
X""
""
X"V"
°-Peda
gogisch-project-van-het-Go!Mond
erwijs-van
-de-Vlaam
se-Gem
eenschap
"(sd)"
http://w
ww.gVo.be/sites/po
rtaal_nieu
w/SiteC
ollectionD
ocum
ents/PPG
O.pdf"
°-Sociale-mix.-V
isietekst-van-het-Go!"(2
012)."B
russel:"G
o!Vond
erwijs"van
"de"Vlaam
se"Gem
eenschap
."
"X" " X"
""
X" " X"
"V"
°"VSKO"(2
006)."O
pdrachtsverklaring
-van
-het-Katho
liek-Ond
erwijs-in-Vlaan
deren."
http://ond
.vsko.be
/portal/pa
ge?_pa
geid=1
510,11
3618
6&_d
ad=p
ortal&_schem
a=PO
RTAL"
°"VSKO"(2
006)"Levensbeschou
welijke-diversiteit-en-personeelsbeleid-in-een-katho
lieke-schoo
l"""
http://ond
.vsko.be
/pls/portal/do
cs/PAGE/VSKORU
BRIEKE
N20
11/M
EDED
ELINGEN
2006
/VARIA20
06/111
220_
LEVEN
SBESCH
OUWEL
IJKE
%20
DIVER
SITEIT.PDF"
°"VVKSO"(2
011)."V
isie"op"on
thaalond
erwijs"(2
011)"
http://ond
.vvksoVict.com/vvksosites/UPLOAD/201
1/MVVVKSOV201
1V03
7.pd
f"
"X" " X" " " X" "
""
"X" " X" " " X" "
V"
12"
""°-Missie-en-visie-van
-de-sector-Basiseducatie-(s.d.)-http://www.basiseducatie.be/missieMenMvisieMvan
MdeMsectorMbasiseducatieM0-
°-Beleidsplan
-Citizenne-Vormingp
lus-Brussel-201
1M20
15"(2
011)."B
russel:"C
itizen
ne"–Vormingplus"Brussel"vzw
."
"" X"
X" "
""""
""X" X"
V"
LIJN%
TYPE
%NIVEA
U%
"" DDOCU
MEN
TEN"
1%2%
3%OV%
SO%%
MV%
F/V/L%
VRIJE%TIJD%
°-Pleido
oi-voo
r-rijkdo
m/Pleidoo
i-voo
r-meervou
d/Pleido
oi-voo
r-veelheid.-C
ultuur-in-Vlaan
deren-en-etnischMculturele-diversiteit:-een-
enga
gement"(s.d.)""
http://w
ww.in
terculturaliseren
.be/fileadm
in/user_up
load
/pdf/_En
gagemen
tsverklaring_Interculturaliteit_.pdf"
""X"
""""
""X"
V"
°"Forum"voo
r"Amateu
rkun
sten
"(201
3)."Eng
agem
entsverklaring
-etnischMculturele-diversiteit."
http://amateu
rkun
sten
.be/files/201
3_En
gagemen
tsverklaring_Forum
_voo
r_Amateu
rkun
sten
.pdf""
"X" X"
""
"X" X"
V"
°"Dèm
os"(2
010)."V
isietekst-sociaa
lMartistiek-werk."Brussel:"D
èmos.""
°"Dèm
os"(2
011)."M
eerjarig-strategisch-beleidsplan
-201
2M20
16."B
russel:"D
èmos."
""
""
""
V"
°"Jeugd"en
"Stad"(201
3)."Spo
rt-Extended.-Aan
-de-slag
-met-de-maa
tschap
pelijke-m
eerw
aarde-van-sport-in-steden."Brussel:"JES"
Stad
slab
o"vzw."
°-Sport-en-interculturaliteit.-Naa
r-een-sociaa
l-spo
rtbeleid-in-een-interculturele-sam
enleving
"(201
1)."B
russel:"D
èmos/D
epartemen
t"Cu
ltuu
r,"Je
ugd,"Spo
rt,"M
edia."
°"Muyters,"P."(20
09)."Beleidsno
ta-Spo
rt-200
9M20
14."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"26"oktobe
r"20
09."Stuk"20
0."
"X"
" " X" " X"
" " X" " X"
" " X"
X"L" " V"
" V"
°"Uit"de"Marge"(2
009)."Eman
cipa
torisch-jeug
dwerk-met-m
aatschap
pelijk-kw
etsbare-kind
eren-en-jong
eren
."http://w
ww.uitde
marge.be/med
ia/docs/over%20
uit%
20de
%20
marge/090
807_
visie.pd
f"°"Co
mmissie"Diversiteit"(2
006)."K
omkommerin.-D
iversiteit-in-de-Ch
iro."Berchem
:"Chiro.""
" " "
X" " X"
""
"X" " X"
V"
°-Diversiteit-in-het-lokale-jeug
d(werk)beleid.-Een-opd
racht-voor-de-gemeentelijke-jeug
ddienst"(200
7).""Wilrijk:"V
eren
iging"Vlaam
se"
Jeugdd
iensten"en
"–consulen
ten"
"""
X""
"""X"
"V"
°-Vlaam
s-jeug
dbeleidsplan
-201
0M20
14."B
russel:"V
laam
s"Parlem
ent,"stuk"97
6"(201
0V20
11)"–
"Nr."1"
""
X"X"
""
V"
°"Diversiteit"de"vlag"en"de
"lading"http://www.steun
puntjeugd.be
/diversiteit/diversiteitsden
ken"(w
ebsite)"
"X"
""
X""
V"
°"Vlaam
se"regering"(200
6)."V
laam
s-actieplan-interculturalisering-van,-voo
r-en-doo
r-cultuu
r,-jeug
dwerk-en-spo
rt,"
http://w
ww.in
terculturaliseren
.be/fileadm
in/user_up
load
/pdf/actieplan
_interculturaliseren
.pdf"
°""M
athe
usen
,"F.,""Y."K
rols,"J."d
e"Graef,"J."Sim
ons"&"D."D
etroy"(201
0)."H
et-Actieplan
-Interculturaliseren:-R
ewind-an
d-Fastforw
ard.-De-
effecten-van
--het-Actieplan
-Interculturaliseren-van
,-voo
r-en-doo
r-Cu
ltuu
r,-Jeugd
werk-en-Spo
rt."M
eche
len:""Cen
trum
"voo
r"Intercultureel"M
anagem
ent"e
n"Internationa
le"Com
mun
icatie"(C
IMIC)V"Katho
lieke"Hog
eschoo
l"Meche
len."
http://w
ww.brusselskun
sten
overleg.be
/nl/no
de/477
9"
""
X" " X"
X" "+"X"
"+"X"
" X"
V"
°"Decreet-hou
dend
e-fla
nkerende-en-stim
ulerende-m
aatregelen-ter-bevordering
-van
-de-pa
rticipatie-in-cultuur,-jeugd
werk-en-spo
rt.-
Brussel:"Vlaam
s"Parlem
ent,"18"janu
ari"200
8.""http://www.cjsm.be/sites/cjsm
/files/pa
rticipatiede
creet_de
f_0.pd
f"""
""X" "
X" """
""V"
13"
"°"Ambtelijke"werkgroep
","Vlaam
s"pa
rticipatiede
creet"v
rije"tijd"(2
011)."Een-evaluatie-van
-het-Participa
tiedecreet."R
appo
rt"in"
opdracht"van
"mevrouw
"Joke"Schau
vliege,"d
e"Vlaam
se"m
inister"van"Cu
ltuu
r."Brussel,"20"Juni"201
1."
http://w
ww.sociaalcultureel.b
e/do
c/Doc_P
ART
/201
2/Evalua
tierap
port%20
Participatiede
creet%
20voor%20
de%20
Vlaam
se%20
mi
nister%20
van%
20Cu
ltuu
r_de
f.pdf"
"
X"X"
14#
#
#
3.#Analyse#van#de#beleidsdocumenten##
Om#de#beleidsdocumenten#te#analyseren,#kozen#we#voor#een#dubbele&benadering.#Enerzijds#lijstten#
we#op# een# inductieve#manier# de# beleidsconcepten# op# die# verwant# zijn#met# solidariteit.# Anderzijds#
scanden#we#de#beleidsdocumenten#op# een#deductieve#manier# op# verschillende# concepten#die# ons#
aangereikt#werden#vanuit#de#wetenschappelijke#conceptualisatie#van#solidariteit.#De#coderingsboom#
bestaat#daarom#zowel#uit#de#inductief#opgebouwde#codes#met#verwante#concepten#als#deductief#uit#
de#hypothese#afgeleide#codes#met#de#bronnen#van#solidariteit,#de#spanningsvelden#van#solidariteit#en#
de#andere#elementen#uit#de#DieGem#hypothese.#Beide#types#concepten#werden#als# ‘nodes’# (codes)#
ingebracht# in# het# kwalitatief# verwerkingsprogramma# NViVo# 10.# Dit# programma# laat# toe# om# het#
onderzoeksmateriaal# na# codering# te# analyseren# vanuit# de# codes# (b.v.# # hoe# wordt# een# bepaald#
spanningsveld# in# de# verschillende# documenten# omschreven?)# en# vanuit# de# bronnen# (b.v.# welke#
concepten# komen# naar# voor# in# een# bepaalde# bron,# of# ruimer# in# een# groep# bronnen# binnen# een#
bepaalde#setting?).##
#
3.1.$Inductieve$analyse:$zoektocht$naar$verwante$concepten$
De#kwestie# ‘solidariteit# in#diversiteit’#wordt#met#veel#verschillende,#maar# toch#verwante#concepten#
beschreven.#We#maakten#een#inductieve#analyse#van#deze#verwante#concepten.#Deze#oefening#werd#
gestart#met#een#eerste,#beperkte#lijst#van#te#verwachten#‘verwante#concepten’#uit#de#position#papers#
(burgerschap,#gemeenschap,#sociale#integratie,#sociale#cohesie,#verantwoordelijkheid,#identiteit).#Op#
basis#van#concepten#die#uit#de#documenten#zelf#naar#boven#kwamen,#werd#deze#lijst#dan#uitgebreid.##
Het#resultaat#is#volgende#lijst&van&gehanteerde&concepten#(in#alfabetische#volgorde):#
• Aanvaarding#O#begrip#
• Beeldvorming#
• Burgerschap#
• Competenties#
• Discriminatie#–#uitsluiting#
• Diversiteit##
• Emancipatie#–#Empowerment#
• Gelijke#kansen#
• Gelijkheid#–#ongelijkheid#
• Gemeenschap#
15#
#
• Harmonie#
• Identiteit#
• Inclusie#–#horizontaal#beleid#–#integrale#toegankelijkheid#
• Inburgering#
• Integratie##
• Interculturaliseren#
• Leefbaarheid##
• Maatschappelijke#kwetsbaarheid#
• Nood#
• Ontmoeting#
• Ontplooiing#
• Participatie#–#deelnemen#aan,#deelhebben#aan#(eigenaarschap)#
• Plichten#
• Rechten#
• Rechtvaardigheid#
• Respect#
• Repressie#
• Samenleven#
• Schaal#
• Sociaal#kapitaal#
• Sociale#cohesie#
• Sociale#mix#
• Sociale#netwerken#
• Sociale#stijging#
• Solidariteit#
• Spreiding#
• Taal#
• Tolerantie#–#verdraagzaamheid##
• Verantwoordelijkheid#(van#instellingen,#van#de#samenleving,#van#individuen#of#groepen#zelf)#
• Vertrouwen#O#wantrouwen#tegenover#de#Ander#
• Warme#samenleving#
$
16#
#
$
3.2.$Deductieve$analyse:$toetsing$conceptueel$kader##
Naast#de# inductieve#analyse#van#verwante#concepten,#voerden#we#ook#een#deductieve#analyse#uit.#
Omdat# de# ontwikkeling# van# de# codeboom# voor# dit# deel# van# de# analyse# afhankelijk# was# van# de#
ontwikkeling# en# verfijning# van# de# onderzoekshypothese# en# de# wetenschappelijke# conceptualisatie#
van#solidariteit,#verliep#de#crossOtabulatie#met#de#beleidsdocumenten#in#drie#verschillende#fasen.##
In#de#eerste&fase#van#de#crossOtabulatie#(aprilOaugustus#2013)#werd#de#codeboom#opgesteld#op#basis#
van#een#eerste#analyse#van#de#position#papers#en#de#inhoudelijke#discussie#hierover#in#de#stuurgroep#
van# 24# april# 2013.# Op# basis# van# de# verschillende# position# papers# werden# verschillende#
spanningsvelden# geïdentificeerd# waarin# een# concept# van# solidariteit# zich# situeert.# In# de#
voorbereiding# van# de# codering# werden# door# de# onderzoekers# veertien# deels# overlappende#
spanningsvelden#uit#de#position#papers#geselecteerd.##Na#discussie#binnen#de#onderzoeksgroep#werd#
deze# lijst# beperkt# tot# negen& spanningsvelden.# Elk# spanningsveld# is# een# continuüm# waarop#
benaderingen#van#solidariteit#zich#positioneren.##
1)#Homogeniteit# –# heterogeniteit:#Het# eerste# spanningsveld# verwijst# naar# de# vraag#of# en# in#welke#
mate#solidariteit##homogeniteit#veronderstelt#bij#de#groep#die#onderling#solidair#is.#Die#homogeniteit#
kan#betrekking#hebben#op#verschillende#sociologische#parameters#zoals#waarden#en#normen,#socioO
economische#positie#of#belangen,#gender,#leeftijd,#etc.##
2)# Universalistisch# –# particularistisch:# Het# tweede# spanningsveld# heeft# betrekking# op# wie# men#
ambieert# op# te# nemen# in# solidariteit.# Een# universalistische# invulling# van# solidariteit#wil# in# principe#
iedereen#deelachtig#maken#van#die# solidariteit,# terwijl# een#particularistische# invulling#ervan#uitgaat#
dat#solidariteit#noodzakelijkerwijs#beperkt#is#tot#specifieke#groepen#die#onderling#solidair#en#die#zich#
begrenzen#op#basis#van#particuliere#kenmerken#(etnischOcultureel,#gender,#etc.).##
3)#Consensus#–#conflict:#Het#derde#spanningsveld#gaat#over#de#vraag#of#solidariteit#ontstaat#door#een#
sterke# overeenstemming# en# consensus# over# een# aantal# basisprincipes# van# het# samen# leven# of# net#
gegenereerd#wordt#in#situaties#waarin#een#conflict#leidt#tot#een#sterke#tegenstelling#tussen#een#‘wij’#
en# ‘zij’.# In#het#eerste#geval# is#solidariteit#–#althans#potentieel#–# inclusief,# in#het# tweede#geval# is#het#
onvermijdelijk#ook#uitsluitend.##
4)#Status#–#praktijk:#Een#vierde#spanningsveld#verwijst#naar#de#mate#waarin#men#deelachtig#wordt#
van#solidariteit#op#basis#van#het#hebben#van#bepaalde#kenmerken#(status#of#statuut)#of#op#basis#van#
actieve# inzet#en#handelingen.#De# twee#kunnen#natuurlijk# samengaan,#maar#de#vereiste#van#actieve#
17#
#
inzet# betekent# onvermijdelijk# dat# niet# iedereen# die# aan# bepaalde# kenmerken# voldoet# deelachtig#
wordt#van#de#solidariteit.##
5)# Economisch# –# cultureel:# Dit# spanningsveld# gaat# over#waar# die# solidariteit# precies# betrekking# op#
heeft.# Gaat# het# over# economische# solidariteit# en# dus#materiële# herverdeling# of# gaat# het# over# het#
erkennen# en# respecteren# van# culturele# verschillen,# zonder# dat# men# zich# van# de# andere#
desolidariseert.##
6)# Affirmatie# C# transformatie# (of# integrerend# O# disruptief):# Het# zesde# spanningsveld# gaat# over# de#
effecten# van# solidariteit.# Leidt# solidariteit# ertoe# dat# de# bestaande# sociale# verhoudingen# en#
maatschappelijke# structuren# bevestigd# worden# en# dat# solidariteit# dus# integratie# in# de# bestaande#
sociale# orde# veronderstelt?# Of# leidt# solidariteit# net# transformatie,# met# andere# woorden# is# er# een#
transformatie# van# sociale# relaties# en# maatschappelijke# verhoudingen# nodig# om# de# solidariteit#
concreet#gestalte#te#laten#krijgen.##
7)#Nabijheid#–#afstand:#Een#zevende#spanningsveld#gaat#over#de#ruimtelijkheid#van#solidariteit.#Gaat#
het#om#solidariteit#tussen#mensen#die#zich#fysiek#dicht#bij#elkaar#bevinden#en#dus#via#directe#sociale#
interactie# plaatsvindt?# Of# gaat# het# om# solidariteit# tussen# mensen# die# zich# op# een# zekere# fysieke#
afstand# van# elkaar# bevinden# en# die# dus# gemedieerd#wordt# door# instituties# die# die# fysieke# afstand#
helpen#overbruggen.#
8)# Verplicht# –# vrijwillig:# Het# achtste# spanningsveld# gaat# over# de#mate# van# dwang# die# uitgeoefend#
wordt#om#solidariteit#te#genereren.#Is#solidariteit#het#gevolg#van#een#spontane,#vrijwillige#handeling#
of# is# het# al# dan# niet# het# voorwerp# van# dwingende# sociale# verwachtingen# of# opgelegd# door#
overheidsinstellingen#of#andere#formele#instituties#die#dwingend#kunnen#optreden?#
9)#Collectieve#oriëntatie#C#persoonlijke#autonomie:#Het#negende#spanningsveld#gaat#over#de#mate#
waarin#solidariteit#gedragen#wordt#door#een#sociale#groep#en#dus#collectief#georiënteerd#is#of#eerder#
een#zaak#is#van#het#nastreven#van#verantwoorde#keuzes#van#reflexieve#individuen.#
#
In#een#tweede&fase,#na#de#integratie#van#de#position#papers#in#een#samenhangende#hypothese,#en#de#
presentatie# en# verfijning# op# de# stuurgroep# van# 12# september# 2013,# codeerden#we# niet# alleen# op#
negen# spanningsvelden,#maar# ook# op# de# vier# klassieke#bronnen& van& solidariteit# (vanaf# september#
2013):##
• interdependentie;#
• gedeelde#waarden#en#normen;#
• strijd;#
• ontmoeting.#
18#
#
#
In# een#derde& fase#werden#een#beperkt# aantal# documenten#gecodeerd#op#de# intussen#ontwikkelde#
volledige,#verfijnde&DieGem&hypothese# (vanaf#december#2013).#Een#beperkt#aantal#documenten# in#
de#settings#wonen,#werken#en#transversaal#is#dan#geanalyseerd#met#volgende#coderingsboom:#
O Diversiteit#(taal,#religie,#etnischOcultureel...)#
O Plaats#(wijk,#geschiedenis,#imago,#identiteit,#gebruik,#gedwongen#nabijheid...)#
O Leren#
O Praktijken#van#burgerschap#
O Professional#(expertise,#netwerk,#verantwoordelijkheid,#communicatie...)#
O Bronnen#van#solidariteit##
O Spanningsvelden#van#solidariteit#
O Inductieve#lijst#van#concepten#
19#
#
4.#Tusssentijdse#rapportering#aan#begeleidingscommissie##
Tijdens# de# begeleidingscommissie# van# 27# juni# 2013# werd# het# operationeel# kader# in# ontwikkeling#
voorgesteld.#De#strategie#werd#voorgesteld:#
o uit# de# vier# academische# position# papers# wordt# een# algemene# definitie# van# solidariteit#
gedistilleerd#en#worden#bronnen#en#spanningsvelden#van#solidariteit#geïdentificeerd;#
o de# kruising# met# beleidsO# en# praktijkdocumenten# moet# de# onderzoekers# toelaten# om# een#
operationeel# kader# te# ontwikkelen# en# de# verdere# ontwikkeling# van# de# DieGem# hypothese#
oriënteren.#
Meteen#werden#de# intussen#ontwikkelde#spanningsvelden#gepresenteerd#met#bij#elk#spanningsveld#
een#citaat.#Gekozen#werd#voor#citaten#uit#documenten#binnen#dezelfde#setting.#
#
20#
#
#
#
#
21#
#
#
22#
#
#
23#
#
#
24#
#
#
5. Mogelijkheden&voor&verdere&analyse&#
Uiteraard# is# de# NVivo# databank# slechts# het# vertrekpunt# voor# verdere# analyse.# Over# deze# analyse#
zullen#we#in#andere#deliverables#rapporteren.#In#deze#paper#willen#we#wel#al#een#drietal#voorbeelden#
geven#van#hoe#deze#analyse#kan#verlopen.#
#
5.1.$Voorbeeld$1:$bronnen$van$solidariteit$in$het$domein$vrije$tijd$
NVIVo# laat# toe# om# de# gecodeerde# documenten# op# te# vragen# per# code.# Ter# illustratie# geven# we#
hieronder# een# rapport# met# de# coderingen# van# de# ‘bronnen# van# solidariteit’# voor# de# groep#
documenten#opgenomen#in#de#setting#“vrije#tijd”.#In#het#zwart#en#onderlijnd#vind#je#de#bronnen#van#
solidariteit# terug# (gedeelde#waarden,# interdependentie,# strijd# en#ontmoeting).# In#het# vet# en#blauw#
staat#de#naam#van#het#beleidsdocument#waaruit#de#fragmenten#geselecteerd#zijn.#
#
#
#
Aggregate&#
Classification&#
Coverage&#
Number&Of&Coding&References&
#
Reference&Number&
#
Coded&By&Initials&
#
Modified&On&
Node&#
Gedeelde&waarden&
Beleidsnota&Sport&2009I2014&#
No# & # & 0,0031# & 2# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
17/12/2013#14:49#
#
De#kracht#van#sport#is#dat#ze#ook#drager#is#van#bredere#maatschappelijke#doelstellingen#en#waarden#(sport#als#middel).#Zo#is#
sport#gezondheidsbevorderend,#draagt#sporten#bij#tot#de#verhoging#van#de#levenskwaliteit#voor#zowel#jong#als#oud#en#is#het#
een#belangrijke#leerschool#voor#het#aanleren#van#maatschappelijke#en#sociale#vaardigheden.#Sport#speelt#bijvoorbeeld#een#
belangrijke#rol#bij#het#vertrouwd#maken#met#waarden#zoals#fair#play,#solidariteit,#teamspirit,#zelfstandigheid,#engagement,#
sociale#integratie#e.d.#Sport#kan#mee#bijdragen#aan#een#warme#samenleving.## #
#
2##
BVB##
17/12/2013#15:21#
#
3.4.#Ethisch#verantwoord#sporten#promoten##
Het#aanscherpen#van#ethische#waarden#in#de#sport#is#een#gezamenlijke#verantwoordelijkheid#van#de#Vlaamse#Overheid#en#
de#sportverenigingen.##
Nu#zijn#zes#thema’s#naar#voren#geschoven#waarrond#kan#gewerkt#worden:#rechten#van#het#kind,#respect#voor#diversiteit,#
inclusie,#fair#play,#fysieke#en#psychische#integriteit#van#het#individu#en#solidariteit.## #
25#
#
#
Dèmos&meerjarig&strategisch&beleidsplan&#
#
#
#
No# & # & 0,0005# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
20/01/2014#17:26#
#
Maatschappelijk#draagvlak#wijst#op#de#noodzaak#van#een#breed#maatschappelijke#ondersteuning#van#participatie#van#
kansengroepen#aan#cultuur,#sport#en#jeugdwerk.#De#civiele#samenleving#en#haar#organisaties#moeten#zich#bewust#zijn#van#
de#sociale#en#culturele#diversiteit#én#van#de#structurele#uitsluitingsmechanismen#in#diezelfde#samenleving.#De#potentie#van#
participatie#van#kansengroepen#aan#cultuur,#sport#en#jeugdwerk#in#het#streven#naar#een#sociaal#rechtvaardig#en#
democratisch#maatschappijO#ideaal#moet#breed#erkend#worden.## #
Diversiteit&de&vlag&en&de&lading&Steunpunt&Jeugd&I&Ambrassade&(website)&#
No# & # & 0,0326# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
16/01/2014#16:09#
#
Het#Steunpunt#Jeugd#gaat#uit#van#gelijkheid#en#gelijkwaardigheid#van#alle#kinderen#en#jongeren.#Alle#kinderen#en#jongeren#
hebben#recht#op#een#zinvol#vrijetijdsaanbod,#dus#ook#op#een#gevarieerd#jeugdwerkaanbod.#
#
Sport&en&interculturaliteit&expertennota&#
No# & # & 0,0029# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#13:38#
#
#
Een#negende#functie#van#sport#betreft#de#socialisatie.#Dit#is#een#complex#ontwikkelingsproces#waarbij#kennis,#waarden#en#
normen#worden#geleerd#die#essentieel#zijn#voor#de#deelname#aan#het#sociale#leven.#Aan#sport#wordt#dus#een#
opvoedkundige#functie#toegeschreven#waarbij#een#veelzijdige#vorming,#zoals#omgaan#met#misverstanden,#sportiviteit#en#
eerlijkheid,#wordt#nagestreefd.#Er#is#echter#weinig#empirisch#bewijsmateriaal#dat#sport#een#belangrijk#element#is#in#het#
socialisatieproces.##
10)#Tenslotte#kan#sport#een#middel#zijn#om#erkenning#en#sociale#status#te#verkrijgen.#De#waardering#hangt#waarschijnlijk#
wel#af#van#de#prestaties#die#de#persoon#zelf#levert#en/of#van#zijn#club.#Ook#deze#betekenis#van#sport#is#niet#empirisch#
onderbouwd.##
Parallel#wordt#in#de#sportsociologie#verwezen#naar#het#belang#van#'sociaal#kapitaal'#bij#de#maatschappelijke#integratie#van#
individuen#en#groepen.#Deze#term#verwijst#volgens#Putnam#naar#“...##
25##
connections#among#individuals#O#social#networks#and#the#norms#of#reciprocity#and#trustworthiness#that#arise#from#them#...#
Social#capital#calls#attention#to#the#fact#that#civic#virtue#is#most#powerful#when#embedded#in#a#sense#network#of#reciprocal#
social#relations#...”.#Sportdeelname#kan#in#dit#perspectief#gezien#worden#als#een#vorm#van#burgerschapsparticipatie.#Het#
versterkt#immers#de#sociale#binding#tussen#mensen#en#verbreedt#het#persoonlijke#sociale#netwerk.#
#
Interdependentie&
Dèmos&meerjarig&strategisch&beleidsplan&#
No# & # & 0,0013# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
20/01/2014#16:57#
#
Ondertussen#is#ons#denken#‘postmodern’.#In#plaats#van#het#over#één#vaste#norm#te#hebben,#praten#we#nu#over#
meervoudigheid#en#differentie,#over#diversiteit#en#over#de#vloeibaarheid#van#onze#samenleving.#Ons#denken#is#misschien#
wel#veranderd,#maar#de#structuren#in#de#samenleving#hinken#achterop.#Er#is#maar#weinig#beweging#in#de#vernieuwing#van#
de#samenlevingsorganisatie.#Eenvoudige#recepten#zijn#er#niet,#maar#het#model#van#‘interOesse’#of#het#tussenOzijn#is#
26#
#
#
richtinggevend#voor#die#vernieuwing.#In#dat#model#is#het#‘inter’#of#het#‘tussen’#belangrijker#dan#het#‘intra’#of#het#‘binnen’.#
InterOesse#alludeert#aan#het#relationeel#mensbeeld#dat#we#eerder#schetsten#en#hoe#dat#mee#de#structuren#in#onze#
samenleving#vorm#geeft.#Maar#het#is#ook#toepasbaar#op#de#verhoudingen#tussen#de#maatschappelijke#structuren#onderling.#
Als#een#politieke#filosofie#vormt#interOesse#het#kruispunt#tussen#sectoren#of#vakgebieden.#Het#gaat#uit#van#een#positieve#
dynamiek,#het#engagement#voor#de#samenleving#dat#de#verschillende#sectoren#met#mekaar#verbindt#en#waardoor#
samenwerking#vanzelfsprekend#wordt.#Interesse#wijst#in#die#zin#tegelijkertijd#op#de#dynamiek#van#ontwikkeling#én#op#de#
noodzakelijke#interactie#tussen#sectoren#in#functie#van#duurzame#ontwikkeling.##
&Ontmoeting&
2013&Engagementsverklaring&Forum&voor&Amateurkunsten&
&
#
No# & # & 0,0412# & 2# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#14:28#
#
#
Het#Forum#voor#Amateurkunsten#vertrekt#vanuit#een#diversiteitsdenken#dat#inherent#is#aan#de#amateurkunsten.#
Kunstbeoefening#overstijgt#geslacht,#sekse,#leeftijd,#inkomen,#geaardheid,#scholingsgraad#en#etnischOOOculturele#afkomst,#
wat#amateurkunsten#tot#één#van#de#meest#democratische#vormen#van#cultuurparticipatie#maakt.#Eigen#aan#amateurkunst#
is#een#actieve#kunstbeoefening#(in#tegenstelling#tot#receptieve#cultuurparticipatie),#die#vaak#een#sociaal#aspect#in#zich#
draagt#en#communicatie,#uitwisseling#en#mogelijk#ook#interculturaliteit#stimuleert.#We#geven#het#begrip#‘diversiteit’#een#
brede#invulling.#Diversiteit#is#binnen#de#samenleving#geënt#op#vele#assen:#leeftijd,#sekse,#sociaalOOOeconomische#positie,#
religie,#etnischOOOculturele#afkomst,#geaardheid,...#Diversiteit#draagt#rijkdom#in#zich,#genereert#dynamiek#en#maakt#
uitwisseling#en#samenwerking#boeiend.#
# #
#
2##
BVB##
11/09/2013#14:28#
#
Interculturaliteit#impliceert#uitwisseling#en#wisselwerking#tussen#culturen.#Het#gaat#er#dus#niet#enkel#om#een#forum#te#
bieden#aan#amateurkunsten(aars)#uit#diverse#etnischOOOculturele#groepen.##
Interculturaliteit#vraagt#een#gezamenlijk#traject,#waarbij#getracht#wordt##
aansluiting#te#vinden#bij#de#leefwereld#van#amateurkunstenaars#van#etnischOOOcultureel#diverse#origine.#Er#bestaan#talloze#
informele#netwerken#waarin#getalenteerde#artiesten#projecten#uitwerken#en#producties#maken.#Vaak#hebben#ze#een#eigen#
achterban#en#publiek.#Door#samen#te#creëren#of#een#artistiek#parcours#te#doorlopen#wordt#vanuit#diverse#achtergronden#
een#inbreng#gemaakt#in#het#geheel.#
# #
Dèmos&meerjarig&strategisch&beleidsplan&#
No# & # & 0,0030# & 2# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
20/01/2014#16:56#
#
#
De#sociale#en#culturele#context#speelt#in#op#complexe#cognitieve,#emotionele,#motorische#en#creatieve#processen#die#ons#
maken#tot#wie#we#zijn.#Vanuit#die#vaststelling#zien#wetenschappers#het#individu#als#een#holistisch#‘ik’#dat#fundamenteel#in#
relatie#staat#met#anderen#en#met#de#maatschappelijke#context.#Het#‘ik’#is#er#dus#enkel#dankzij#de#relatie#met#een#‘jij’#(de#
andere)#en#een#‘het’#(de#context).#De#mens#is#op#een#zeer#diepe#manier#een#relationeel#wezen,#die#geen#andere#
‘ervaringen’#kan#hebben#dan#ervaringen#die#teruggaan#op#relationele#patronen:#een#mens#is#pas#een#persoon#in#relatie#tot#
anderen.#Dat#is#een#belangrijke#vaststelling#omdat#mensen#hun#mensOzijn#niet#kunnen#ontwikkelen#zonder#interactie#en#
relaties#met#anderen.#Als#we#dus#participatie#thematiseren#dan#moeten#we#het#hebben#over#de#noodzakelijke#
verbondenheid#tussen#mensen#onderling#(intersubjectieve#relatie)#en#de#maatschappelijke#context#waarbinnen#die#
interactie#plaatsvindt#(de#structurele#relatie).## #
#
2##
BVB##
20/01/2014#17:14#
#
#
#Er#is#echter#pas#sprake#van#interculturaliseren#wanneer#er#een#kwalitatieve#interactie#ontstaat#tussen#mensen.#Dēmos#zet#
in#op#het#initiëren,#inspireren#en#ondersteunen#van#kwalitatieve#interactie#om#vanuit#een#wisselwerking#de#afstand#tussen#
verschillende#groepen#te#overbruggen.#Etnische#diversiteit#speelt#dan#een#rol#in#die#wisselwerking,#maar#is#niet#noodzakelijk#
het#uitgangspunt#ervan.#Vanuit#deze#benadering#wordt#culturele#diversiteit#een#werkbare#grondstof,#eerder#dan#een#
specifieke#focus.#
# #
#
27#
#
Demos&Visietekst&SociaalIartistiek&werk&2010&#
No# & # & 0,0565# & 2# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#15:07#
#
Dergelijke#benadering#heeft#positieve#sociale#effecten#op#individueel#vlak#,#zoals#het#bevorderen#van#een#positief#zelfbeeld,#
het#ontwikkelen#ongekende#artistieke#talenten#,#het#uitbouwen#van#een#sociaal#netwerk#(Matarasso,#1997;#Demeyer#en#
Van#Pee,#2003;#Van#Looveren,#2006).#Ook#heeft#deze#competentiebenadering#indirecte#effecten#op#maatschappelijk#vlak:#
gemeenschapsvorming#stimuleren#op#wijk#OOOof#buurtniveau,#intercultureel#begrip#bevorderen,#openheid#tussen#mensen#
bevorderen#(Trienekens,#2006).## #
#
2##
BVB##
11/09/2013#15:19#
#
#
#
#
#
3.#Relationele#functie##
Elk#sociaalOOOartistiek#project#gaat#gepaard#met#met#een#grote#aandacht#voor#samenzijn,#amusement#en#feest,#mekaar#
vinden#in#het#samen#eten#en#drinken.#Het#sociaalOOOartistieke#herstelt#het#festieve,#en#biedt#mensen#een#nieuwe#vorm#van#
‘ontmoeten’#in#het#proces#van#samen#symbolen#creëren,#met#expliciete#aandacht#voor#laagdrempeligheid#en#
gelijkwaardigheid.#Ontmoeten#in#een#diverse#sociale#context,#en#in#een#artistieke#context#bovendien,#die#de#
probleembenadering#ver#overstijgt,#opent#ook#de#persoonlijke#werelden#en#denkkaders#van#alle#betrokkenen.##
##
Dergelijke#manier#van#ontmoeten#blijkt#toegankelijker#voor#kansengroepen#dan#de#geijkte#vormen#van#sociaalOOOculturele#
activiteiten#en#organisaties,#waar#vaak#gewerkt#wordt#met#ledengelden,#vaste#tijdstippen#en#welomlijnde#activiteiten#
waarbij#ontmoeting#eerder#een#neveneffect#is#dan#een#kernmotief#Het#sociaalOOOartistiek#werk#neemt#de#tijd#en#ruimte#om#
mensen#tot#hun#recht#te#laten#komen,#en#gaat#in#tegen#het#hoge#tempo#en#de#efficiëntieoptimalisering#die#andere#
levensdomeinen#domineert#OOOzelfs#het#welzijnswerk.##
Het#sociaalOOOartistieke#kunnen#we#bijgevolg#beschrijven#als#een#onbesmette,#nietOOOgeconnoteerde#‘vrije#ruimte’.#In#een#
‘sociale#interstice’#(Bourriaud,#1998))#wint#elke#persoon#aan#kracht,#en#vormt#respect#voor#ieders#eigenheid#en#diversiteit#
het#gezamelijke#uitgangspunt.##
“(…)#een#ruimte#voor#persoonlijke#ontmoeting,#intimiteit#en#verbondenheid,#gemeenschapsvorming#vanuit#verlangen#naar#
andere#vormen#van#samenzijn#en#uitwisseling#dan#de#heersende#relatiemodellen#waarin#mensen#mekaar#enkel#als#
consumenten,#leveranciers,#belanghebbenden#en#concurrenten#tegemoet#treden.“#(Bourriaud,#1998)##
Daarop#voortbouwend#raakt#de#ontmoetingsfunctie#van#het#sociaalOOOartistiek#werk#aan#de#‘relationele#esthetiek’,#
beschreven#door#Nicolas#Bourriaud:##
“kunst#is#politiek#door#het#smeden#van#nieuwe#relatievormen#tussen#mensen,#nieuwe#gemeenschappen#zelfs.#Deze#
gemeenschappen#streven#niet#primair#naar#de#behartiging#van#hun#belangen#of#aandacht#voor#het#onrecht#dat#hen#is#
aangedaan,#maar#eisen#erkenning#als#gesprekspartner#in#het#discours#over#de#inrichting#van#de#samenleving.”#(Bourriaud,#
1998)##
Met#deze#relationele#esthetiek#koppelt#Bourriaud#kunst#aan#maatschappelijke#betrokkenheid#en#zeggenschap.#Het#
‘ontmoeten’#binnen#het#sociaalOOOartistiek#werk#gaat#dan#ook#verder#dan#een#vrijblijvend#‘samenzijn’,#in#de#sociaalO
OOartistieke#ontmoeting#worden#kansengroepen#benaderd#als#dragers#van#‘actief#burgerschap’,#vanuit#een#structurele#
participatiegedachte.#De#kunstzinnige#uitdrukkingsvormen#die#sociaalOOOartistieke#projecten#hanteren#zijn#bijgevolg#evenmin#
onbedachtzame#‘franjes’,#maar#zijn#net#wezenlijk#om#de#diepe#maatschappelijke#betekenis#van#‘ontmoeting’#te#realiseren.##
Komkommerin&Chirovisie&over&diversiteit&#
No# & # & 0,0010# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
5/01/2014#17:41#
#
Onze#Chirodroom#is#kinderen#en#jongeren#leren#samenleven#via#spel,#hen#een#kijk#geven#op#zichzelf#en#de#wereld.#We#willen#
hen#samenbrengen#in#hun#vrije#tijd,#elke#week#opO#nieuw,#op#bivak#of#op#weekend.#
# #
28#
#
#
Sport&en&interculturaliteit&expertennota&#
No# & # & 0,0056# & 2# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#13:38#
#
De#vijfde#functie,#sport#als#mogelijkheid#tot#interactie,#spreekt#eigenlijk#voor#zich.#Vanwege#de#gedeelde#sportieve#
interesses#komt#men#in#contact#met#anderen.#Sport#biedt#enerzijds#mogelijkheden#om#nieuwe#vrienden#te#maken,#
bestaande#vriendschapsrelaties#te#continueren#en#te#verdiepen,#anderzijds#kunnen#er#ook#negatieve#relaties#tussen#
verschillende#personen#of#groepen#ontstaan#door#bijvoorbeeld#conflicten,#verraad#en#het#uitdagen#van#mensen.## #
#
2##
BVB##
11/09/2013#13:38#
#
Leden#uit#mensen#met#een#etnischOcultureel#diverse#achtergrond#stromen#niet#door#of#krijgen#onvoldoende#
speelmogelijkheden.#Dit#kan#te#maken#hebben#met#onvoldoende#informele#contacten#tussen#de#ouders#en#de#club#(trainer,#
bestuur).#Leden#waarvan#de#ouders#veel#betrokkenheid#tonen#en#dus#ook#aanwezig#zijn#op#matchen#worden#sneller#
geselecteerd.#
# #
Vlaams&jeugdwerkbeleidsplan&#
No# & # & 0,0026# & 3# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#18:36#
#
Kunst#en#cultuur#zijn#basisbehoeften.#Ze#zijn#de#bouwstenen#van#de#identiteit#van#individuen#en#van#gemeenschappen,#én#
een#handleiding#voor#het#lezen#van#de#identiteit#van#andere#individuen#en#gemeenschappen,#en#dus#voor#ontmoeting.#
#
#
2##
BVB##
11/09/2013#18:36#
#
Spelen,#elkaar#ontmoeten,#zich#verenigen,#school#lopen,#feesten#of#fuiven,#amateurkunsten#beoefenen,#op#kamp#gaan,#
sporten,#(uit)leven#en#wonen,….#slechts#een#kleine#greep#uit#de#activiteiten#waar#kinderen#en#jongeren#mee#bezig#zijn.#Het#
zijn#allen#activiteiten#die#vragen#om#ruimte,#zowel#fysieke#ruimte#(een#speelveld,#een#bankje,#een#pleintje,#een#speeltuig,#
een#jeugd(bewegings)lokaal,#een#leuk#schoolgebouw,#een#fuifzaal,#een#geschikt#sportcomplex#of#–terrein,#een#fuifzaal,#een#
kampweide#of#jeugdverblijfcentrum,#een#levendige#buurt….),#als#mentale#ruimte;#ruimte#die#kinderen#en#jongeren#toelaat#
en#stimuleert#om#te#experimenteren.#
# #
#
3##
BVB##
11/09/2013#18:36#
#
Duurzaam#ruimtegebruik#betekent#maximaal#samengebruik#door#verschillende#doelgroepen,#echter#met#respect#voor#de#
eigen#noden#van#elke#doelgroep.#Belangrijk#is#echter#dat#de#mogelijks#uiteenlopende#verwachtingen#van#de#
belanghebbenden#met#elkaar#worden#verzoend.#Ontwerp#en#ontwikkeling#van#publieke#ruimte#is#een#moeilijke#
evenwichtsoefening#tussen#het#streven#naar#interactie#en#ontmoeting#enerzijds#en#–#waar#nodig#–#het#subtiel#toewijzen#van#
specifieke#plekken#aan#bepaalde#groepen#anderzijds.#In#grote#steden#is#de#publieke#ruimte#het#schaarst#en#moet#die#de#
noden#van#de#bewoners#van#de#stad#verzoenen#met#die#van#de#gebruikers#van#de#stad.#
29#
#
#
#
Strijd&
2013&Engagementsverklaring&Forum&voor&Amateurkunsten&#
No# & # & 0,0217# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#14:28#
#
Overheden#&#publieke#opinie#Het#beleid#staat#voor#grote#uitdagingen.#In#een#verrechtsende,#individualiserende#
samenleving#is#het#weinig#zinvol#om#top#down#beleidslijnen#te#gaan#uitzetten.#Interculturaliseren#vraagt#ruimte#en#
dynamiek#aan#de#basis.#Naar#lokale#besturen#toe#beogen#we#via#lokale#trajectbegeleiding#voor#steden#en#gemeenten#meer#
aandacht#voor#het#lokaal#amateurkunstenbeleid#en#voor#etnischOOOculturele#diversiteit.#We#brengen#in#kaart#wat#steden#en#
gemeenten#doen#rond#interculturaliteit#en#amateurkunsten.#Met#een#bundeling#goede#praktijkvoorbeelden#uit#de#sector,#
willen#we#overheden#en#publieke#opinie#stimuleren#om#in#te#zetten#op#diversiteit.#Met#de#keuze#voor#een#interculturele#
Week#van#de#Amateurkunsten#(één#per#beleidsperiode)#geven#we#een#krachtig#signaal#naar#de#buitenwereld#toe.#
# #
Diversiteit&de&vlag&en&de&lading&Steunpunt&Jeugd&I&Ambrassade&(website)&#
No# & # & 0,0380# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
16/01/2014#16:09#
#
Daarnaast#wordt#het#machtsverschil#in#de#context#van#diversiteit#vaak#gebagatelliseerd.Voor#veel#groepen#in#de#
samenleving#blijft#de#noodzaak#bestaan#om#zich#te#organiseren#in#functie#van#een#te#maken#inhaalbeweging,#in#functie#van#
emancipatie.#
Emancipatorisch&jeugdwerk&met&maatschappelijk&kwetsbare&kinderen&en&jongeren&Uit&De&Marge&2009&
#
No# & # & 0,0876# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
BVB##
11/09/2013#14:17#
#
Uit#De#Marge#kiest#voor#het#samen#op#weg#gaan,#samen#uitwegen#zoeken,#voor#het#weigeren#om#deel#uit#te#maken#van#die#
kwetsende#omgeving.#Heel#wat#van#onze#inspanningen,#vandaag,#gisteren#en#morgen,#zijn#hiertoe#terug#te#leiden:#vanuit#
een#verbondenheid#met#de#doelgroep#werken#aan#het#stimuleren#van#het#bewustwordingsproces#van#jeugdO#en#andere#
sociale#werkers,#van#jeugdwerk#en#andere#sociale#voorzieningen,#van#lokale#overheden#en#hun#diensten,#over#hun#reële#
opstelling,#de#versterking#van#positieve#attitudes,#het#mee#zoeken#naar#alternatieven.##
Het#maatschappelijke#kwetsbaarheidsmodel#wijst#op#het#voorwaardelijk#karakter#van#het#maatschappelijk#aanbod.#Het#
toont#aan#dat#individueel#gedrag#verweven#is#met#deze#maatschappelijke#voorwaarden.#Het#wijst#op#de#actieve#rol#van#
maatschappelijke#instellingen#in#de#productie#van#maatschappelijke#kwetsbaarheid#en#biedt#een#ruimer#debat#dan#alleen#
het#gebrek#aan#kansen.#Dat#uitgangspunt#is#in#sterke#mate#bepalend#voor#de#positionering#van#Uit#De#Marge.#De#focus#ligt#
niet#op#het#veranderen#van#de#maatschappelijk#kwetsbare#kinderen#en#jongeren#zelf#(het#“rechttrekken#van#een#
kromgegroeide#boom”),#door#het#disciplineren#of#het#aanpassen#(“activeren”)#van#kinderen#en#jongeren#aan#de#al#dan#niet#
geëxpliciteerde#eisen#van#de#institutionele#omgeving.#Maar#wel#op#de#relatie#van#de#kinderen#en#jongeren#met#die#
maatschappelijke#instellingen.#En#op#de#activering#van#de#instituties#in#die#relatie.#Uit#De#Marge#stapt#dus#niet#mee#in#een#
“beschavingsoffensief”.##
Daarbij#moeten#we#vaststellen#dat#de#mensen#die#in#termen#van#macht#sterker#zijn#dan#andere#groepen#waarmee#ze#te#
maken#hebben,#er#veelal#van#overtuigd#zijn#dat#ze#ook#in#moreel#opzicht#beter#zijn#dan#anderen.#
#
#
#
#
30#
#
$
5.2.$Voorbeeld$2:$concepten$in$het$Vlaamse$inburgeringsB$en$integratiebeleid$
Als# tweede# voorbeeld# geven# we# een# rapport#met# de# coderingen# op# ‘inburgering’# voor# een# groep#
documenten# geclusterd# rond# het# transversale,# Vlaamse# inburgeringsO# en# integratiebeleid.# Zo’n#
rapport#laat#toe#om#snel#een#analyse#te#maken#van#de#betekenis#van#dit#concept.##Het#rapport#geeft#
alle#fragmenten#weer#die#gecodeerd#werden#op#het#concept#“inburgering”#voor#volgende#bronnen:#
O Bourgeois,#G.#(2009).#Beleidsnota+Inburgering+en+Integratie+200942014.#
O Decreet+betreffende+het+Vlaamse+ integratie4+en+ inburgeringsbeleid# (2013).#Brussel:#Vlaamse#
regering,#7#juni#2013.##
O Hoorzitting+Inburgeringsbeleid#(2011).#Brussel:#Vlaams#Parlement,#12#december#2011.##
O Hoorzitting+ontwerp+van+decreet+betreffende+het+Vlaamse+ integratie4+en+ inburgeringsbeleid.++
Brussel:+Vlaams+Parlement,+20+maart+2013.##
O Wets#J.,#Seghers#M.,#Pauwels#F.,#De#Cuyper#P.#&#Van#Avermaet,#P.#(2012).#Onderzoeksrapport+
“Civiel+ effect+ van+ inburgering”.+ Conceptuele+ beschouwingen+ en+ nulmeting.# Leuven:# HIVA#&#
Steunpunt#Diversiteit#en#Leren.##
##
Nodes\\concepten\Inburgering&
Beleidsnota_Inburgering_Integratie_2009I2014&#
No# & # & 0,0058# & 5# &# # # # # # # # #
#
#
1##
PD##
30/05/2013#10:08#
Het#effect#van#inburgering#moet#verhoogd#worden.#De#Vlaamse#samenleving#moet#de#inspanningen#van#de#inburgeraars#
erkennen#en#valideren,#niet#in#het#minst#via#werk.#Het#inburgeringscertificaat#zal#dit#ondersteunen.#Een#civiel#effect#
realiseren#doet#inburgering#echter#niet#alleen.#Hiervoor#moet#inburgering#waar#nodig#structureel#verankerd#worden#in#
andere#beleidsdomeinen.#Met#het#integratiedecreet#van#30#april#2009#is#een#belangrijke#hefboom#gecreëerd#om#dat#waar#
te#maken.##
#
2##
PD##
30/05/2013#11:19#
Iedereen#betrekken#en#aanmoedigen#om#deel#te#nemen#aan#onze#publieke#cultuur,#is#de#uitdaging#waar#we#voor#staan.#
Iedereen#ook#aanmoedigen#om#anderen#toe#te#laten#tot#die#publieke#cultuur,#is#dus#deel#van#de#uitdaging.#Dat#is#waar#mijn#
inburgeringsO#en#integratiebeleid#voor#staat.##
#
3##
PD##
30/05/2013#12:02#
Een#overgrote#meerderheid#van#de#bevolking#is#van#oordeel#dat#vreemdelingen#die#zich#hier#vestigen#zich#moeten#
aanpassen#aan#de#cultuur#en#de#gebruiken#van#ons#land.##
#
4##
PD##
30/05/2013#12:11#
31#
#
In#haar#Regeerakkoord#stelt#de#Vlaamse#regering#dat#ze#volop#wil#inzetten#op#een#warme#en#solidaire#samenleving.#Zij#wil#
de#ontplooiingskansen#bevorderen#en#sociale#banden#tussen#mensen#versterken.#Zij#ziet#de#inburgering#van#etnischO
culturele#minderheden#als#een#kans#tot#meer#solidariteit#en#meer#respect,#tot#meer#dialoog,#tot#meer#samenOleven#in#
Vlaanderen.#Hierbij#benadrukt#zij#het#belang#van#de#kennis#van#het#Nederlands.#Een#gemeenschappelijke#taal#spreken#is#
immers#een#essentiële#voorwaarde#om#tot#een#hechte#sociale#samenleving#te#komen.#Taal#en#verdraagzaamheid#moeten#
ervoor#zorgen#dat#de#sociale#integratie#een#balans#vormt#van#respect#voor#de#eigen#identiteit#en#een#erkenning#van#de#
samenleving#waarin#men#leeft.#
#
#
5##
PD##
30/05/2013#12:18#
Het#primaire#inburgeringstraject#omvat#een#vormingsprogramma#ondersteund#door#een#individuele#begeleiding#van#de#
inburgeraar.#
&Hoorzitting&(1)&Vlaams&parlement&inburgeringsbeleid&g1266I2&op&12&december&2011&
#
No# & # & 0,0014# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
PD##
16/01/2014#14:46#
Er#is#meer#afstemming#mogelijk#binnen#de#sector#en#de#deelsectoren#en#met#actoren#buiten#de#sector.#Er#is#ook#een#beter#
evenwicht#nodig#tussen#de#eerste#en#de#tweede#lijn.#Behalve#inburgering#gaat#er#in#de#sector#heel#veel#aandacht#naar#de#
tweede#lijn#en#te#weinig#naar#de#eerste#lijn.##
Hoorzitting&(2)&integratie&en&inburgeringssector&Vlaanderen&20&maart&2013&(2012I2013)&
#
No# & # & 0,0027# & 1# &# # # # # # # # #
#
1##
PD##
15/01/2014#11:12#
Het#ontwerp#besteedt#uitgebreide#aandacht#aan#de#inburgeringsplicht#van#allerhande#nieuwkomers,#maar#niet#één#
volledige#bladzijde#aan#het#integratiewerk.#De#orO#ganisaties#proberen#de#medewerkers#van#de#minister#wel#te#geloven#dat#
het#de#bedoeling#is#integratie#niet#in#een#keurslijf#te#dwingen,#maar#durven#dat#niet#meer.#Daarna#werden#de#verplichte#
adviezen#wel#ingewonnen,#maar#ook#die#werken#in#hoofdzaak#genegeerd,#net#als#het#eerdere#advies#van#de#Inspectie#van#
Financiën.#
#
R1499_Civiel_effect_van_inburgering&#
No# & # & 0,0013# & 3# &# # # # # # # # #
#
1##
PD##
30/05/2013#16:46#
De#Vlaamse#regering#gaat#daarbij#uit#van#de#basisprincipes#van#gelijkwaardigheid#en#actief,#gedeeld#burgerschap.#Het#is#de#
bedoeling#dat#iedereen#O#oud#of#nieuw#O#actief#aan#de#samenO#leving#kan#deelnemen.#Het#‘inburgeringsbeleid’#van#de#
Vlaamse#overheid#is#een#belangrijk#instruO#ment#in#dit#proces.#De#Vlaamse#overheid#beschouwt#haar#‘inburgeringsbeleid’#als#
een#geschikte#manier#om#nieuwkomers#de#kans#te#geven#om#een#actief,#gedeeld#burgerschap#op#te#nemen.##
#
2##
PD##
4/06/2013#12:20#
Samengevat#kunnen#we#stellen#dat#volgens#heel#wat#respondenten#het#huidige#inburgeringstraject#te#beperkt#is,#en#zeker#
dan#het#gedeelte#NT2,#om#een#civiel#effect#te#kunnen#genereren.##
#
3##
PD##
4/06/2013#14:42#
Dit#uit#zich#ook#in#de#verschillende#visies,#doelstellingen#en#wetgevende#kaders#voor#integratiebeleid#in#de#verschillende#
Europese#landen.#Toch#is#dit#een#belangrijk#domein#omdat#de#participatie#van#migranten#aan#het#demoO#cratisch#proces#als#
actieve#burgers#hun#integratie#en#‘sense#of#belonging’#bevordert.#De#link#tusO#sen#integratiebeleid#en#integratie#van#
migranten#en#dan#vooral#de#impact#binnen#de#ontvangende#samenleving#valt#echter#volledig#buiten#de#scope#van#de#
monitor.#
Vlaams&inburgeringsdecreet&2013&#
No# & # & 0,0089# & 2# &# # # # # # # # #
32#
#
#
1##
PD##
21/06/2013#14:05#
inburgering:#een#begeleid#traject#naar#integratie#waarbij#de#overheid#aan#inburgeO#raars#een#specifiek#programma#op#maat#
aanbiedt,#dat#hun#zelfredzaamheid#verhoogt#met#het#oog#op#participatie#op#professioneel,#educatief#en#sociaal#vlak;##
inburgeringsbeleid:#het#onderdeel#van#het#integratiebeleid#dat#geconcretiseerd#wordt#in#een#inburgeringstraject#dat#aan#de#
inburgeraar#wordt#aangeboden#en#een#toeleiO#dingstraject#dat#aan#de#minderjarige#nieuwkomer#en#de#anderstalige#kleuter#
wordt#aangeboden;##
2##
PD##
21/06/2013#14:45#
Het#inburgeringstraject#is#een#vormingsprogramma,#ondersteund#door#trajectbegeleiding,#voor#de#inburgeraars,#dat#door#
het#EVA#op#maat#wordt#aangeboden#en#dat#hen#moet#toeleiden#naar#de#reguliere#voorzieningen#in#functie#van#participatie#
op#professioneel,#educatief#en#sociaal#vlak.##
Het#EVA#organiseert#het#vormingspakket#maatschappelijke#oriëntatie,#vermeld#in#artikel#29,#§1,#tweede#lid,#voor#de#
inburgeraars#en#verzorgt#de#trajectbegeleiding#van#de#inburgeraars#binnen#het#inburgeringstraject.#Tevens#behoudt#het#
EVA#het#overzicht#over#het#inburgeringstraject#en#rapporteert#hierover#aan#de#Vlaamse#Regering#en#de#betrokken#
gemeenten#van#het#Nederlandse#taalgebied.##
Onder#voorbehoud#van#de#toepassing#van#de#bepalingen#van#deze#onderafdeling#bepaalt#de#Vlaamse#Regering#de#
organisatie#van#het#inburgeringstraject,#alsook#de#inhoud,#voorwaarden#en#kwaliteitscriteria#van#het#vormingsprogramma.##
Art.#29.#§1.#Het#vormingsprogramma#binnen#het#inburgeringstraject#bestaat#uit#de#vorO#mingspakketten#maatschappelijke#
oriëntatie#en#opleiding#Nederlands#als#tweede#taal.#
$
5.3.$Voorbeeld:$analyse$van$één$bron$#
De#codering#van#het#bronnenmateriaal#met#NViVo#biedt#mogelijkheden#tot#meer#diepgaande#analyse#
en# interpretatie.#Voor#vele#beleidsdocumenten# is#daarom#in#Nvivo#een#memo#opgenomen#met#een#
eerste#analyse.#We#verduidelijken#dit#met#een#voorbeeld#op#het#niveau#van#één#bron:##
Balthazar,# T.# (2008),#Beleidsnota+ diversiteit+ 200842013.+Gent+ gaat+ voluit+ voor+ gelijke+ kansen.# Gent:#
Stadsbestuur#+#bijlage#‘Begrippenkader+diversiteit’.##
Dit#document#mikt#hoofdzakelijk#op#het#lokale#Gentse#beleidsniveau.#Het#Vlaamse#en#federale#beleid#
wordt# in# dit# document# gewoon# vermeld# als# context.# Het# Vlaamse# gelijke# kansendecreet# # (2008)#
wordt#als#referentiekader#gehanteerd.#
"Achterstelling4+en+uitsluitingsmechanismen+doen+zich+immers+voor+op+vele+terreinen+van+het+maatschappelijke+
leven.+Het+is+dan+ook+belangrijk+dat+er+beleidsdomeinoverschrijdend+wordt+gewerkt.+Het+decreet+‘gelijke+kansen+
en+gelijke+behandelingsbeleid’+–+dat+op+15+februari+2008+door+de+Vlaamse+Regering+werd+goedgekeurd+–+creëert+
hiervoor+het+noodzakelijk+juridische+kader.”+
Begrippen&
Voor#de#analyse#van#de#gehanteerde#concepten#kan#vooral#verwezen#worden#naar#de#bijlage#van#dit#
document,#waarin#expliciet#het#gehanteerde#begrippenkader#wordt#toegelicht.#
• In# het# Gentse# begrippenkader# bij# de# beleidsnota# diversiteit# wordt# solidariteit# niet# expliciet#
vermeld,# behalve# in# een# verwijzing# naar# de# stadsmissie# 2020# en# in# het# pleidooi# voor# het#
mainstreamen#van#het#diversiteitsbeleid:##
33#
#
“Eerder+ dan+ te+ zwichten+ voor+ de+ reflex+ van+ ‘eigen+doelgroep+ eerst’,+ kiest+ de+ stad+Gent+ voor+ versterking+door+
solidariteit+en+voor+gebundelde+acties.”+
• Wel#is#er#sprake#van#sociale&cohesie#als#aanverwant#begrip#zoals#sociale#cohesie:##
“Sociale+ cohesie+ is+ dat+ wat+ de+ samenleving+ samenhoudt.+ Er+ is+ samenhang+ wanneer+ mensen+ sociale+ relaties+
hebben,+interactie+aangaan.+Mensen+ontmoeten+elkaar,+communiceren,+vormen+netwerken,enz.+Sociale+cohesie+
of+ sociale+ samenhang+ heeft+ de+ maken+ met+ de+ betrokkenheid+ van+ mensen+ op+ elkaar(microniveau),+ de+
betrokkenheid+van+mensen+op+maatschappelijke+organisaties+ (mesoniveau),+en+de+betrokkenheid+van+mensen+
op+de+samenleving+als+geheel+(macroniveau).”+
• Diversiteit&wordt#ingevuld#als#een#verscheidenheid#die#moet#worden#erkend#en#gewaardeerd.#
“Verscheidenheid.+ Verschillen+ en+ gemeenschappelijkheden+ tussen+ mensen+ worden+ erkend+ en+ als+ waardevol+
beschouwd.+ Diversiteit+ uit+ zich+ op+ alle+ vlakken.Een+ diversiteitsbeleid+ is+ dan+ een+ beleid+ dat+ de+ verschillen+ en+
gelijkenissen+tussen+mensen+erkent+én+waardeert.+Het+is+een+beleid+dat+diversiteit+integreert+in+de+missie,+visie,+
doelstellingen,+maatregelen,+procedures+en+producten+van+de+organisatie.”+
• Een#belangrijk#concept#is#deze#nota#is#discriminatie,#gedefinieerd#als:##
“Een+ideologie+van+maatschappelijke+ongelijkheid.+Deze+ideologie+komt+tot+uiting+in+het+alledaags+handelen+van+
mensen.+ Discriminatiegronden+ zijn:+ geslacht,+ een+ zogenaamd+ ras,+ huidskleur,+ afstamming,+ nationale+ of++
etnische+ afkomst,+ seksuele+ geaardheid,+ burgerlijke+ stand,+ geboorte,+ fortuin,+ leeftijd,+ geloof+ of+
levensbeschouwing,+huidige+of+toekomstige+gezondheidstoestand,+een+handicap+of+een+fysieke+eigenschap,+….+
o Directe+discriminatie+
Wanneer+ iemand+ ongunstiger+ wordt+ of+ is+ behandeld+ dan+ een+ ander+ in+ een+ vergelijkbare+ situatie.+ bijv.+ een+
vacature+waarin+staat+“sollicitaties+van+mensen+met+een+handicap+komen+niet+in+aanmerking”+
o Indirecte+discriminatie+
Wanneer+een+ogenschijnlijk+neutrale+bepaling,+maatstaf+of+handelswijze+de+ene+persoon+bijzonder+benadeelt+in+
vergelijking+ met+ de+ andere+ persoon,+ tenzij+ die+ bepaling,+ maatstaf+ of+ handelswijze+ objectief+ wordt+
gerechtvaardigd+door+een+legitiem+doel+en+de+middelen+voor+het+bereiken+van+dat+doel+passend+en+noodzakelijk+
zijn.+bijv.+de+eis+dat+een+sollicitant+voor+een+bepaalde+vacature+een+bepaalde+taaltest+moet+afleggen,+terwijl+die+
taal+niet+noodzakelijk+is+voor+de+functie+waarvoor+hij+of+zij+solliciteert.”+
Verder#wordt#ook#het#concept#meervoudige#discriminatie#gehanteerd:##
“Verschillende+ gronden+ van+ discriminatie+ kunnen+ elkaar+ versterken,+ zodat+ er+ meervoudige+ achterstelling+
ontstaat.+Dat+ is+bijvoorbeeld+het+geval+ voor+holebi’s+met+een+handicap+of+ouderen+die+ in+armoede+ leven.+Een+
horizontaal+gelijke+kansenbeleid+biedt+bij+uitstek+de+mogelijkheid+tot+een+gecoördineerde+aanpak+van+dergelijke+
meervoudige+discriminatie.”+
• Tegenover#discriminatie#wordt#het#gelijke&kansenbeleid#ingezet.##
34#
#
“Beleid+met+als+doelstelling+gelijke+kansen+te+bieden+aan+alle+mensen+uit+verschillende+doelgroepen+en+dus+de+
gehele+bevolking.+Daarvoor+moeten+alle+drempels+en+alle+vormen+van+discriminatie+aangepakt+worden.”+
‘Gelijke#kansen’#komt#doorheen#de#tekst#sterk#naar#voor#als#beleidsreactie#en#gekoppeld#aan#zowel#
horizontaal#als#categoriaal#beleid.#Dat#gelijke#kansenbeleid#wordt#gericht#naar#kansengroepen:##
“…alle+groepen+van+de+bevolking+op+actieve+leeftijd+die+niet+op+een+evenredige+wijze+vertegenwoordigd+zijn+in+de+
verschillende+ segmenten+ van+ de+ samenleving.+ In+ zijn+ meer+ algemene+ betekenis+ verstaat+ men+ onder+
kansengroepen+ alle+ groepen+ die+minder+ kansen+ hebben+ of+ krijgen,+ die+ gediscrimineerd+worden,+ die+ positieve+
actiekunnen+gebruiken.”+
• Emancipatie#wordt#gesitueerd#in#het#streven#naar#gelijke#kansen#en#rechten.#
“Het+zich+ losmaken,+bevrijden+van+een+historisch+gegroeide+plaats+of+rol+ in+de+maatschappij.+Streven+naar+het+
verkrijgen+van+politieke,+sociale+en+economische+rechten+voor+alle+beoogde+groepen.+
Een+emancipatiebeleid+zet+groepen+ertoe+aan+om+zich+te+bevrijden+uit+vastgeroeste+patronen,+of+om+hen+daarbij+
te+ondersteunen.+Hierbij+wordt+gestreefd+naar+(formele+en+informele)+gelijkheid+van+kansen+en+rechten+voor+alle+
beoogde+groepen.”+
• Inclusie# krijgt# opvallende# aandacht# in# dit# document.# Dit# concept# onderbouwt# de#
beleidsoriëntatie#naar#meer#horizontaal#beleid#naast#categoriaal#beleid.#
“Inclusie+betekent+dat+sociaal+achtergestelde+groepen+actief+ingeschakeld+worden+in+de+samenleving+zonder+dat+
er+beroep+gedaan+wordt+op+afzonderlijke+structuren+(zoals+in+een+categoriaal+beleid).+Inclusie+wordt+gebruikt+in+
het+ discours+ rond+ allochtonen,+ kansarmen+ en+ personen+met+ een+ handicap.+ Inclusie+moet+ waar+ het+ kan,+ een+
categoriale+ aanpak+ kan+ indien+ nodig.+ De+ doelstelling+ is+ personen+ met+ een+ sociale+ achterstelling+ de+
mogelijkheden+geven+voor+participatie+aan+alle+segmenten+van+de+maatschappij.”+
&
Spanningsvelden&
1. Homogeniteit&versus&heterogeniteit&
Heterogeniteit#wordt#beschouwd#als#feitelijk#uitgangspunt#en#diversiteit#als#een#verrijking.#Diversiteit#
wordt#benaderd#tot#op#het#individuele#niveau:&
“Diversiteit+ is+ aanwezig+ op+ verschillende+ niveaus.+ Niet+ elk+ lid+ van+ een+ groep+ beantwoordt+ aan+ de+ waarden,+
gewoonten+en+gedragingen+die+toegekend+worden+aan+de+leden+van+die+groep.+Niet+elke+vrouw+heeft+kinderen,+
niet+elke+Belg+is+katholiek,+niet+alle+allochtonen+zijn+moslims,+niet+alle+senioren+zitten+in+een+rusthuis,+niet+elke+
persoon+met+een+beperking+zit+in+een+rolstoel,+niet+alle+jongeren+zijn+rebellen.+Denken+in+termen+van+diversiteit+
betekent+aandacht+besteden+aan+dit+individuele+niveau”+
+
35#
#
2. Consensus&versus&conflict&
Dit# spanningsveld# wordt# in# deze# beleidsnota# niet# expliciet# gethematiseerd.# Impliciet# sluit# dit#
document#meer#aan#bij#de#pool#‘consensus’,#wanneer#gevreesd#wordt#dat#sociale#achterstelling#een#
bedreiging#vormt#voor#de#sociale#cohesie.#&
3. Universalistisch&versus&particularistisch&
Het# document# balanceert# tussen# beide# polen# en# besteedt# veel# aandacht# aan# de# spanning# tussen#
horizontaal#en#categoriaal#beleid.# #Het#categoriaal#beleid#voor# ‘kansengroepen’#bevat#acties#gericht#
naar# jeugd,# holibi’s,# etnischOculturele# minderheden,# senioren,# personen# met# een# handicap# en#
mensen#in#kansarmoede#in#verschillende#beleidsdomeinen.#Zo#wordt#er#expliciet#verwezen#naar#het#
stedelijk#personeelsbeleid:##
“Daarin+worden+ een+ aantal+ strategische+ doelstellingen+ voor+ deze+ bestuursperiode+ geformuleerd+ die+ sterk+ de+
nadruk+leggen+op+een+grotere+instroom+en+een+betere+doorstroom+van+jongeren+en+personen+uit+kansengroepen.+
Er+wordt+ook+geopteerd+voor+een+sterk+ retentiebeleid+ tegenover+ervaren+werknemers+en+personeelsleden+met+
een+(functionele)+beperking.+Een+open+organisatiecultuur+met+oog+voor+diversiteit+moet+dit+beleid+van+doorgroei+
(instroom,+doorstroom+en+uitstroom)+mee+ondersteunen.+Om+die+open+organisatiecultuur+tot+stand+te+brengen,+
wordt+in+de+beleidsnota+onder+meer+verwezen+naar+doorgedreven+vorming+en+sensibilisering.”+
Uit#de#beleidsnota#spreekt#de#wil#om#de#particularistische#invulling#van#solidariteit#te#overstijgen#door#
uit#te#gaan#van#“een+fundament+van+gelijke+kansen,+voor+iedereen”.##De#nadruk#verschuift#naar#inclusie#en#
mainstreaming# in# een# meer# horizontaal# beleid,# dat# 'gelijke# mechanismen# van# ongelijkheid'# moet#
wegwerken.# Die# keuze# sluit# aan# het# bij# bestuursakkoord# en# bij# de# missie# 2020# waarin# iedere#
Gentenaar#gelijke#toegang#moet#hebben#tot#kwaliteitsvol#leven,#wonen,#werken#en#onderwijs.#
“De+stad+Gent+kiest+dus+voor+de+combinatie+van+een+beleid+gericht+op+enerzijds+mainstreaming+van+diversiteit+en+
gelijke+kansen+met+anderzijds+doelgroepspecifieke+acties.+Deze+specifieke+acties+worden+grondig+overwogen+en+
geëvalueerd.+Het+is+belangrijk+om+voldoende+aandacht+te+besteden+aan+‘gelijke+mechanismen+van+ongelijkheid’,+
met+andere+woorden:+aan+uitsluiting+over+de+grenzen+van+doelgroepen+heen.+Eerder+dan+ te+ zwichten+voor+de+
reflex+ van+ ‘eigen+ doelgroep+ eerst’,+ kiest+ de+ stad+ Gent+ voor+ versterking+ door+ solidariteit+ en+ voor+ gebundelde+
acties.”+
“Wij+ willen+ de+ persoonlijke+ ontplooiing+ van+ alle+ Gentenaars+ actief+ bevorderen,+ en+ alle+ hinderpalen+ voor+ de+
emancipatie+ zoveel+ mogelijk+ wegnemen.+ Deze+ inspanningen+ worden+ op+ elke+ Gentenaar+ gericht,+ zonder+ de+
Gentenaars+ in+ vakjes+ te+ stoppen,+ en+ met+ maximale+ bevordering+ van+ de+ contacten+ tussen+ Gentenaars+ van+
verschillende+ leeftijd,+ filosofische+ overtuiging+ of+ etnisch4+ culturele+ achtergrond.+ Omdat+ vele+ mensen+ worden+
geconfronteerd+met+problemen+die+gemeenschappelijk+zijn+voor+een+grotere+groep,+kan+het+nodig+en+gepast+zijn+
om+bijzondere+maatregelen+voor+deze+groep+te+nemen.+Een+dergelijk+doelgroepenbeleid+is+verantwoord,+maar+is+
in+beginsel+tijdelijk+en+moet+regelmatig+geëvalueerd+worden+om+na+te+gaan+of+het+beoogde+doel+bereikt+wordt.”+
36#
#
“Belangrijk+ is+nog+dat+alle+doelgroepwerkingen+deel+uit+maken+van+het+programmateam+Diversiteit+en+Gelijke+
Kansen+ en+ dat+ daar+ het+ doelgroepenbeleid+ integraal+ benaderd+wordt.+ Behalve+ aan+ specifieke+ acties+ voor+ de+
afzonderlijke+doelgroepen,+is+er+ook+erg+veel+nood+aan+een+algemeen+diversiteitsbeleid,+een+beleid+dat+over+de+
grenzen+ van+ doelgroepen+ heen+ durft+ te+ denken+ en+ dat+ niet+ alleen+ aandacht+ besteedt+ aan+ verschillen,+ maar+
uitgaat+van+een+fundament+van+gelijke+kansen,+voor+iedereen.”+
#
4. Collectieve&oriëntatie&versus&persoonlijke&autonomie&&
Persoonlijke#autonomie#wordt#expliciet#beschouwd#als#basis#voor#de#sociale#solidariteit.#&
“Wij+ willen+ de+ persoonlijke+ ontplooiing+ van+ alle+ Gentenaars+ actief+ bevorderen,+ en+ alle+ hinderpalen+ voor+ de+
emancipatie+zoveel+mogelijk+wegnemen.”+
Ook#het#hoger#vermelde#citaat#maakt#duidelijk#dit#punt.#
“…+Denken+in+termen+van+diversiteit+betekent+aandacht+besteden+aan+dit+individuele+niveau.”+
&
5. Status&versus&praktijk&&
Dit# wordt# niet# expliciet# gethematiseerd.# Wel# blijkt# uit# dit# document# dat# ‘Gentenaars’# # toegang#
moeten#krijgen#tot#gelijke#kansen#en#rechten#op#verschillende#domeinen.#&
&
6. Economisch&versus&cultureel&&
In# de# visie# op# gelijke# kansen# zijn# zowel# economische# herverdeling# als# culturele# erkenning# van#
diversiteit# opgenomen.# De# culturele# dimensie# van# ‘recognition’# van# diversiteit# is# sterker# aanwezig#
doorheen#de#tekst.#Dit#wordt#niet#benaderd#vanuit#het#perspectief#van#de#claims#door#de#betrokken#
groepen,#wel#als#erkenning#in#het#overheidsbeleid#van#de#diversiteit#op#individueel#en#groepsniveau.&
De# economische# herverdeling# komt# naar# voor# in# het# nastreven# van# nietOdiscriminatie# en# gelijke#
kansen.# Voor# die# economische# pool# wordt# er# duidelijk# verwezen# naar# de# bestaande# sociale#
ongelijkheid#en#sociaalgeografische#polarisering.#&
“Mensen+uit+zwakkere+groepen+in+de+samenleving+hebben+duidelijk+minder+goede+sociale+relaties,+ze+zijn+minder+
betrokken+in+verenigingen+en+ze+hebben+minder+vertrouwen+in+hun+medemens+en+de+stedelijke+overheid.+Sociale+
ongelijkheid+en+dualisering+blijken+net+als+in+andere+Vlaamse+steden+uit+de+stijgende+inkomensongelijkheid+en+de+
grote+groep+inwoners+met+lage+inkomens.+Onderwijs+en+werk+spelen+hierbij+een+sleutelrol.++
De+ diversiteit+ binnen+ Gent+ is+ niet+ enkel+ zichtbaar+ via+ de+ verschillen+ tussen+ inwoners;+ ook+ geografisch+ zijn+ er+
clusters+van+stedelijke+kenmerken:+veel+wijken+uit+de+19de4eeuwse+gordel+bijvoorbeeld+zijn+risicogebieden+voor+
meervoudige+achterstelling.”+
37#
#
&
7. Affirmatief&versus&transformatief&
Binnen#de#nota#merken#we#voorzichtige#accenten#naar#transformatie,# in#de#mainstreaming#van#het#
diversiteitsbeleid# in# personeelsbeleid# (zie# hoger)# en# in# de# uitbouw# van# het# Meldpunt#
Discriminatie/Bureau# Gelijke# Behandeling,# dat# in# 2008# als# proefproject# liep#met# steun# van# Gelijke#
Kansen#Vlaanderen.#&
“Elke+ melding+ wordt+ vertrouwelijk+ behandeld+ en+ het+ Meldpunt+ werkt+ voor+ oplossingen+ en+ gerichte+
doorverwijzing+ intensief+ samen+ met+ andere+ stadsdiensten+ (Ombudsvrouw,+ Horecacoach,+ Integratiedienst,+
Straathoekwerk,+ Dienst+ Lokale+ Preventie+ en+ Veiligheid,+ Cel+ Gehandicaptenbeleid,+ Juridische+ Dienst,+ Lokale+
Politie,+…)+en+met+het+Centrum+voor+Gelijkheid+van+Kansen+en+voor+Racismebestrijding+en+het+Instituut+voor+de+
Gelijkheid+van+Vrouwen+en+Mannen.+De+meldingen+worden+waar+relevant+teruggekoppeld+naar+het+eigen+beleid+
van+de+stad,+zodat+verbeteracties+kunnen+worden+uitgewerkt.”+
&
8. Afstand&versus&nabijheid&&
Verrassend# is# dat# de# ruimtelijkheid# van# solidariteit# weinig# wordt# uitgewerkt# in# deze# beleidsnota.#
Uiteraard#speelt#Gent#in#op#de#eigen#rol#als#‘eerstelijnsoverheid’#die#zowel#intern#als#extern#naar#de#
Gentse# samenleving# een# aantal# maatregelen# neemt# en# instrumenten# inzet.# De# nabijheid# in# de#
context# van# de# werkvloer,# school# of# buurt# is# meer# impliciet# aanwezig# als# 'spontane'# focus# voor#
stedelijke#interventies.# #Maar#de#mogelijkheden#voor#uitdrukkelijke#solidariteit#tussen#mensen#in#de#
(typisch# stedelijke)# context# van# fysieke# nabijheid# komt# heel# even# en# vaag# aan# bod# in# de# (hoger#
vermelde)#actie#naar#wijken#en#buurten.##
&
9. Verplicht&versus&vrijwillig##
Er# zit# veel# beroep# op# vrijwillige# solidariteit# in# de# nota# maar# ook# een# verschuiving# naar# meer#
verplichting# in# een# aantal# acties.# # In# de# relatie#met# derden#wordt# een# antiOdiscriminatieclausule# in#
overheidsopdrachten# en# contracten# als# een# concrete# stap# voorgesteld.# Voor# een# positief#
uitgaansklimaat# doet# Gent# inspanningen# via# het# Meldpunt# Discriminatie# en# wordt# een#
politiereglement# op# het# uitoefenen# van# portiersOactiviteiten# aan# Gentse# horecaOinrichtingen’#
voorgesteld#om#de#bestaande#initiatieven#te#versterken.##
“Het+portiers4reglement+zal+ tot+ stand+komen+ in+overleg+met+de+uitbaters,+portiers+en+vertegenwoordigers+van+
groepen+die+dreigen+het+slachtoffer+te+worden+van+discriminatie,+zodat+we+met+medewerking+van+alle+betrokken+
partners+kunnen+komen+tot+een+positief+uitgaansklimaat.”+
38#
#
Verplichtingen#worden#in#dit#document#dus#niet#zozeer#geadresseerd#naar#nieuwkomers#maar#vooral#
gericht#naar#een#aantal#actoren#en#voorzieningen.##
#
39#
#
#
6.#Besluit#
Zoals#in#de#inleiding#reeds#is#gesteld,#moet#deze#paper#voornamelijk#gezien#worden#als#een#leeswijzer#
bij#de#NVivo#databank#die#we#ontwikkelden.#Op#basis#van#de#voorbeelden#in#delen#4#en#5#willen#we#in#
dit#besluit#wel#al#vooruitlopen#op#de#verdere#analyse#van#onze#databank.#Deze#verdere#analyse#doen#
we#met#drie#objectieven#in#het#achterhoofd.##
Ten# eerste# zal# de# databank# ons# helpen# om# onze# eigen# conceptualisatie# van# solidariteit# verder# te#
verfijnen.# Door# na# te# gaan# hoe# er# in# het# Vlaamse# middenveld# en# beleid# over# solidariteit# en#
aanverwante#concepten#wordt#gedacht,#willen#we#testen#of#onze#conceptualisatie#van#solidariteit#in#
bronnen# en# spanningsvelden# teruggevonden# kan# worden# in# de# werkelijkheid.# In# die# zin# vormt# de#
databank#een#opstap&naar&de&operationalisatie&van&solidariteit#die#we#gebruiken# in#ons#casestudy#
onderzoek#(D#1.4.#in#het#dossier:#“Solidarity:#an#operational#framework”).##
Ten# tweede#willen#we#de# resultaten#van#ons#onderzoek#duidelijk# communiceren#met#de# leden#van#
onze#begeleidingscommissie#(en#geïnteresseerde#professionals#daarbuiten).#Wanneer#zij#“solidariteit”#
op#een#andere#manier#begrijpen#of# een#aanverwant# concept# gebruiken#om# iets# gelijkaardigs#uit# te#
drukken,# lopen#we#het#risico#dat#er#heel#wat#ruis#komt#op#onze#communicatie.#Om#hen#duidelijk#te#
maken#waar#onze#conceptualisatie#van#solidariteit#in#diversiteit#precies#voor#staat,#moeten#we#onze#
wetenschappelijke#concepten#dus#vergelijken#met#de#begrippen#die#in#het#werkveld#circuleren.#Deze#
paper# zal# dan# ook# gebruikt# worden# als# vertrekpunt& voor& de& valorisatiepaper& over& solidariteit# in#
diversiteit# (D# 4.1.1.# in# het# dossier:# “PractitionerOoriented# paper#which# outlines# the# operationalized#
framework#on#solidarity#in#diversity”)#
Ten#derde# zal# de#databank#ons#ook# toelaten#om# specifieke& valorisatieproducten# uit# te#werken#op#
maat# van# leden# van# de# begeleidingscommissie.# De# voorbeelden# in# deel# 5# van# dit# rapport# kunnen#
daarbij#dienen#als#inspiratie.#
