7/22/2019 Solabio

1/235

SOLABIO is kort voor SOo

voor BIOdiversiteit. Het pr

Europese programma INTE

Vlaanderen-Nederland, bra

vij Vlaamse en drie Nederl

engageerden zich om in de

biodiversiteit te versterken

ere te herstellen. In totaal o

acties, experimenten en pr

Het project

Ondanks de vele initiatieve

wereldwijd nog niet agere

Nederland staan de natuur

en de kwaliteit van het land

biodiversiteit in de grensre

en bijdragen tot een breed

biodiversiteitsbeleid: dat w

Centraal in het project ston

partners dat vereende krac

op het terrein. Landbouwe

tal van andere actoren uit h

uitgenodigd en gestimulee

Dat resulteerde uiteindelijk

vier heboomthemas: Boe

Menselijke inrastructuur e

soorten en Water.

In elke heboom ondernam

concrete terreinacties vohet landschap;

proeprojecten om een w

aanpak te demonstreren

In elke heboom werd ook

dat ook na SOLABIO kenn

stimuleren.

Leeswijzer

Hoofdstuk 1 stelt het pro

realisaties van het project

Het is een overzicht van d

onder de koepel van SOL

project en van de verschi

Uit deze realisaties borre

op. Hoofdstuk 2 beschrij

in verschillende actiepun

voor het uitwerken van ee

biodiversiteitsbeleid en v

werken rond natuur in he

vat in een notendop de v

en biedt ook een blik in d

resultaten van het projec

slagkrachtiger biodiversit

het ideaalscenario in 203

1ublicatie

ublicatiereeks Lessen uit SOLABIO vat de belangrijkste resultaten en

dingen uit SOLABIO samen. Ze is bedoeld als inspiratiebron voor organisaties

p het terrein o vanuit het beleid werk maken van meer biodiversiteit en een

aam gebruikte open ruimte in Europa. De resultaten uit de hebomen werden

ngebracht in zeven thematische publicaties. De publicatie die voor u ligt

ABIO: lessen en realisaties in vogelvlucht beschrijt de realisaties van het

ABIO-project en de overkoepelende lessen die hieruit zijn getrokken.

dere delen in de reeks zijn:

diversiteit in landbouwgebied

orten in en rond gebouwen

diversiteit op en rond bedrijventerreinen

utkanten en bosranden: netwerk voor soorten

ter als trekpleister voor soorten

en doe je nooit alleen

SOLABIO:lessen en realisatiesin vogelvlucht

7/22/2019 Solabio

2/235

Organisatie van SOLABIO

Deze publicatiereeks is het eindresultaat van het INTERREG

IVA project SOorten en LAndschappen als dragers voor

BIOdiversiteit (SOLABIO). Een initiatie van de Provincie

Belgisch Limburg en het Regionaal Landschap Lage Kempen

vzw, in samenwerking met Provincie Antwerpen, Provincie

Nederlands Limburg, Provincie Noord-Brabant, Provincie

Oost-Vlaanderen, Provincie Vlaams-Brabant, Provincie West-

Vlaanderen, de Vlaamse Landmaatschappij, Agentschap voor

Natuur en Bos, Brabant Water N.V., Inagro vzw (voormalig

Provinciaal Centrum voor Landbouw en Milieu vzw en PIVAL-

POVLT), vzw Kempens Landschap, Limburgs Landschap vzw,

Natuurpunt Beheer vzw, Natuurpunt Studie vzw, Provinciale

Landbouwkamer voor Oost-Vlaanderen, Regionaal Landschap

Dijleland vzw, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

vzw, Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw, Regionaal

Landschap Noord-Hageland vzw, Regionaal Landschap Zuid-

Hageland vzw, Staatsbosbeheer, Stichting het Noordbrabants

Landschap, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, Vereniging

Natuurmonumenten, Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie.

Dit project werd mede genancierd door het Europees

programma INTERREG IVA voor de Grensregio Vlaanderen-

Nederland.

Stuurgroep:

Frank Smeets (gedeputeerde Provincie Belgisch Limburg,

voorzitter), Johan Van den Broek (Provincie Belgisch Limburg,

plaatsvervangend voorzitter), Christ A.M. Rijnen (Vereniging

Natuurmonumenten), Jan Baan (Stichting het Noordbrabants

Landschap), Andr Calus (Inagro vzw), Philippe De Backer

(vzw Kempens Landschap), An Dignefe (Regionaal Landschap

Haspengouw vzw), Marian Gerard (Provinciaal Natuurcentrum,secretaris), Lei Heikers (Provincie Nederlands Limburg),

Willy Ibens (Natuurpunt Beheer vzw en Natuurpunt Studie

vzw), Ilse Ideler (Regionaal Landschap Lage Kempen vzw),

Henkjan Kievit (Staatsbosbeheer), Foort Minnaard (Stichting

Landschapsbeheer Zeeland), Bart Naeyaert (gedeputeerde

Provincie West-Vlaanderen), Jean-Pol Olbrechts (gedeputeerde

Provincie Vlaams-Brabant), Rik Rttger (gedeputeerde Provincie

Antwerpen), Ignace Schops (Regionaal Landschap Kempen en

Maasland vzw), Paul Van der Sluys (Vlaamse Landmaatschappij),

Bert Vanholen (Agentschap voor Natuur en Bos), Guljo van

Nuland (Brabant Water N.V.), Rinus van t Westeinde (Zuidelijke

Land- en Tuinbouw Organisatie), Alexander Vercamer

(gedeputeerde Provincie Oost-Vlaanderen), Jan Verroken

(Regionaal Landschap Dijleland vzw), Frans Verstraeten

(Limburgs Landschap vzw), Marco Visser (Provincie Noord-

Brabant), Marc Wijnants (Region

vzw), Katty Wouters (Regionaa

vzw).

Dagelijks Bestuur:

Johan Van den Broek (Provincie

Jan Stevens (Provinciaal Nat

voorzitter), Marian Gerard (Provin

Maeyer (Provincie Vlaams-Braba

Oost-Vlaanderen), Johan Mahieu

Wiel Poelmans (Provincie Noo

(Provincie Nederlands Limburg),

Landmaatschappij), Alex Wielan

Zeeland), Joris Wils (Provincie A

Projectbureau:

Marian Gerard (Provinciaal Na

Baert (Provinciaal Natuurcentrum

Arnold Bakker (Provincie Ned

Maeyer (Provincie Vlaams-Braba

vzw), Kristo De Rous (Provincia

Vlaanderen), Joep Fourneau

Kempen vzw), Esengul Glpek

Mieke Hoogewijs (Provincie A

(Vlaamse Landmaatschappij),

Steven Montoort (Provincie No

(Regionaal Landschap Haspen

Peusens (Regionaal Landschap K

Poelmans (Provincie Noord-Brab

Landschap Haspengouw en

(Provinciaal Natuurcentrum), DAntwerpen), Wim Vandenrijt (

Luc Vande Ryse (Provinciale

Vlaanderen), Bernard van Dong

Freek van Vegchel (Provincie

Vuylsteke (Provincie West-Vlaand

Landschapsbeheer Zeeland).

Projectsecretariaat:

Marian Gerard (Provinciaal Natuu

Solabio), Esengul Glpek

administratieve cordinator Solab

Procesbegeleiding:

Point Consulting Group, Cycloop

7/22/2019 Solabio

3/235

SOLABIO:lessen en realisatiesin vogelvlucht1

7/22/2019 Solabio

4/235

114

1 Samenvatting van de realisaties

2 Succesvol werken aan biodiversiteit: hoe doe

3 Eindconclusies

Coloon

Deze publicatiereeks is het eindresultaat

van het INTERREG IVA project SOorten en

LAndschappen als dragers voor BIOdiversiteit

(SOLABIO). Een initiatie van de Provincie

Belgisch Limburg en het Regionaal Landschap

Lage Kempen vzw, in samenwerking met

Provincie Antwerpen, Provincie Nederlands

Limburg, Provincie Noord-Brabant, Provincie

Oost-Vlaanderen, Provincie Vlaams-Brabant,

Provincie West-Vlaanderen, de Vlaamse

Landmaatschappij, Agentschap voor Natuur

en Bos, Brabant Water N.V., INAGRO vzw

(voormalig Provinciaal Centrum voor Landbouw

en Milieu vzw en PIVAL-POVLT), Kempens

Landschap vzw, Limburgs Landschap vzw,

Natuurpunt Beheer vzw, Natuurpunt Studie

vzw, Provinciale Landbouwkamer voor Oost-

Vlaanderen, Regionaal Landschap Dijleland vzw,

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

vzw, Regionaal Landschap Kempen en Maasland

vzw, Regionaal Landschap Noord-Hageland

vzw, Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw,

Staatsbosbeheer, Stichting Landschapsbeheer

Zeeland, Stichting het Noordbrabants

Landschap, Vereniging Natuurmonumenten,

Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie.

Auteurs

Marian Gerard, Koen Sips en Jan Vincke

(Point Consulting group)

Hoodredactie

Marian Gerard

Tekstverbetering & advies

Ella Baert, Rita Bogaerts, Jan Stevens, Leen Van

Linden

Tekstredactie

www.pantarein.be

Redactieraad

Arnold Bakker, Grete De Maeyer, Dieter

Depraetere, Joep Fourneau, Marian Gerard,

Marion Liberloo, Johan Mahieu, Steven

Montoort, Els Peusens, Wiel Poelmans,

Jan Stevens, Johan Van den Broek, Dirk

Vandenbussche, Luc Vande Ryse, Alex Wieland

Grasche vormgeving

Concept SOLABIO: Nocus

Opmaak en concept publicatie: Pantarein

(www.pantarein.be) en Artoos

Communicatiegroep

Fotograe

Cover: PLBK, Vilda - Yves Adams, VLM,

Hans Roosen

Druk

Artoos Communicatiegroep

Verantwoordelijke uitgever:

Frank Smeets, voorzitter Regionaal Landschap

Lage Kempen vzw

Regionaal Landschap Lage Kempen, Grote Baan

176, B-3530 Houthalen-Helchteren

Depotnummer:

D2012/10.676/3

FrancoisVanBauwel

woord voora

In 2000 hebben de Europese staatshooden besloten

om actie te ondernemen tegen het verlies aan

biodiversiteit. De Countdown 2010 werd ingezet, hetatellen tot het einde van 2010, het moment waarop

dat verlies zou stoppen. In 2010 moesten we spijtig

genoeg vaststellen dat die ambitieuze doelstelling niet

werd gehaald. De achteruitgang van de biodiversiteit

blee, en is nog steeds, een actueel probleem waarvoor

steeds meer instanties binnen en buiten Europa zich

willen inzetten. Ook in Vlaanderen en Nederland

plaatsen beleidsverantwoordelijken het behoud en de

verbetering van de biodiversiteit hoog op hun agenda.

Tijdens de COP10 in Nagoya werd aangegeven dat

meer en ecintere inspanningen nodig zijn om het tij

te keren, maar ook dat samenwerking een essentile

succesactor is. Want de natuur heet iedereen nodig,

natuurbeheerders, landbouwers, bedrijven, burgers,

Dit viel bij de provincie Belgisch Limburg niet in

dovemansoren. Voortbouwend op haar reeds

bestaande succesvol biodiversiteitsbeleid gestoeld

op de samenwerking met diverse partners nam

Limburg het initiatie om de krachten en de kennis

van verschillende organisaties uit Vlaanderen

en Nederland, van lokale organisatie tot hogere

overheidsinstanties, samen te brengen. Dit om kansen

te creren voor de biodiversiteit en te werken aan een

beter biodiversiteitsbeleid.

Onder impuls van Interreg IVA ontstond het

grensbreed project SOorten en LAndschappen

dragers voor BIOdiversiteit dat 27 organisaties

groepeert, gespreid over de vij Vlaamse en drie

Nederlandse provincies. Het uitgangspunt: met

vereende krachten streven naar betere en snellere

resultaten op het terrein. Op hun beurt nodigden

de SOLABIO-partners landbouwers, bedrijven,

gemeenten en tal van actoren uit om deel te nemen.

Het was een hele uitdaging om een project van deze

omvang, met zo een grote diversiteit aan partners, te

cordineren. Maar het was de moeite waard! Drie eneen hal jaar werking, resulteerde in een veelheid aan

acties en initiatieven voor de biodiversiteit, bovenop de

enorme rijkdom aan kennis en ervaringen.

Alle resultaten en ondervindingen van SOLABIO

voorstellen, is onbegonnen werk. Na een

weloverwogen evenwichtsoeening bundelde n wij de

belangrijkste ervaringen, de vragen en de kansen rond

de meest besproken themas in zeven thematische

publicaties.

Ik hoop dat ze een bron van inspiratie mogen zijn

voor iedereen die in de grensregio Vlaanderen-

Nederland en ver daarbuiten, wil meewerken aan

een sterke toekomst voor onze biodiversiteit. Ik

ben ervan overtuigd dat deze publicaties en de

discussies die de SOLABIO-partners voerden, nieuwe

gedachtewisselingen en initiatieven zullen genereren.

SOLABIO smeedde banden tussen mensen van

verschillende organisaties, zels van verschillende

sectoren. Misschien is dat, naast alle realisaties op het

terrein, n van de sterkste resultaten van het project.

Beleidsverantwoordelijken op Europees, landelijk en

regionaal niveau kunnen er ongetwijeld inspiratie

uit putten om in de toekomst beleidsintegrerende

initiatieven te ontplooien voor het behoud en de

versterking van onze biodiversiteit.

Namens de hele SOLABIO-ploeg wens ik u veel

leesplezier.

Frank Smeets

gedeputeerde provincie Belgisch Limburg

en voorzitter van SOLABIO

VLM

VLM

7/22/2019 Solabio

5/235

5

98

7

6

4

2 3

1

27

24

26

23

22

21

20

19

18

16

17

15

14

13

12

10

11

Nederlandse provincies

Vlaamse provincies

Partnerorganisatie SOLABIO

De ecologische en landschappelijke waarde van de grensregio Vlaanderen-

Nederland staat steeds meer onder druk. De biodiversiteit in natuurgebieden

krijgt het almaar moeilijker, maar vooral de biodiversiteit in het buitengebied

krijgt rake klappen. Toch is ook dit gebied doorslaggevend voor het behoud van

de totale biodiversiteit. Juist daarom zoomde SOLABIO, kort voor SOorten en

LAndschappen als dragers voor BIOdiversiteit, in op het buitengebied. Partners

uit Vlaanderen en Nederland engageerden zich met acties voor het behoud van

beekdalen, het herstel van houtkanten en bosranden, voor meer biodiversiteit in

landbouwgebied, meer groen op industrieterreinen, ... Kortom: SOLABIO was alseen duizendpoot in de weer voor de biodiversiteit in het buitengebied.

1 Samenvatting van de realisaties

Biodiversiteit onder druk

De zorg voor biodiversiteit en milieu is een belangrijke

pijler van de duurzame ontwikkeling van een regio.

Biodiversiteit en milieu schragen mee de economische

en socio-culturele ontwikkeling van een regio en zijn

er onlosmakelijke onderdelen van. Momenteel stellen

we echter vast dat de biodiversiteit en het milieu het

wereldwijd kwaad hebben. Ondanks tal van verdragen

en ingezette middelen wordt het verlies aan biodiversiteit

niet ageremd.

Dat is niet anders in de grensregio Vlaanderen-Nederland.

Die regio kenmerkt zich door een grote verscheidenheid

aan landschappen en de aanwezigheid van belangrijke,

beschermde natuurkernen en bedreigde dier- en

plantensoorten. De grensregio is dus een streek met een

grote ecologische waarde, die ook belangrijke troeven

heet voor wonen en recreatie.

Het is echter niet vanzelsprekend om die bijzondere

natuurwaarde te behouden en verder te ontwikkelen.

Ook andere ruimtelijke uncties, zoals landbouw,

industrie, wonen en recreatie, maken gebruik van de

open ruimte in de grensregio. Dat heet gevolgen voor

het landschap en de biodiversiteit die er aanwezig is.

Vooral in het buitengebied, tussen de natuurgebieden,

is de achteruitgang van de landschappelijke kwaliteit en

biodiversiteit duidelijk te merken. Daar wilde SOLABIO

wat aan veranderen.

Samenwerking in de grensregio

Vaak zijn in Vlaanderen en Nederland dezelde dier- en

plantensoorten bedreigd. Bovendien houden soortenen ecosystemen geen rekening met de grenzen van

gemeenten, provincies o landen. Daarom hebben

27 partners uit de vij Vlaamse en drie Nederlandse

provincies zich gengageerd in het project SOLABIO om

- over de grenzen heen - de toename van de biodiversiteit

en het herstel van de waardevolle landschappen in de

grensregio Nederland-Vlaanderen te stimuleren (k

Werken aan het behoud van de biodiversiteit is e

vooral een kwestie van terreinwerk. Concrete actiesterrein waren daarom een eerste prioriteit in het p

De SOLABIO-partners voerden in totaal 112 terrei

uit. In elk actie testten ze nieuwe maatregelen

voerden ze inrichtings- en beheermaatregelen uit

biodiversiteit moeten verbeteren.

SOLABIO: een project als een duizendpoot

Kaart 1: Overzicht van de partners actie in SOLABIO (punt is administratieve zetel), met 1: Regionaal Landschap

vzw (RLLK), 2: Provinciaal Natuurcentrum (PNC), 3: Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw (RLKM), 4: Regionaal Landschap

en Voeren vzw (RLH), 5: Natuurpunt beheer vzw, 6: Agentschap voor Natuur en Bos Limburg (ANB), 7: Vzw Limburgs Landschap (Li

Landmaatschappij (VLM), 9: Provincie Nederlands Limburg, 10: Provincie Noord-Brabant, 11: Vereniging Natuurmonumenten, 12: Staats

Stichting het Noordbrabants Landschap, 14: Brabant Water n.v., 15: Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO), 16: Provincie Vlaa

Regionaal Landschap Dijleland vzw (RLD), 18: Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw (RLNH), 19: Regionaal Landschap Zuid-Hagelan

20: Natuurpunt Studie vzw, 21: Provincie Antwerpen, 22: Vzw Kempens Landschap, 23: Provincie West-Vlaanderen, 24: INAGRO (ex 24

PIVAL-POVLT), 26: Provinciale Landbouwkamer voor Oost-Vlaanderen (PLBK), 27: Stichting Landschapsbeheer Zeeland.

FrancoisVanBauwel

7/22/2019 Solabio

6/235

Samen met de gebruikers van het buiten-

gebied

Het actieterrein van het SOLABIO-project was het

buitengebied. Een bewuste keuze, want dat gebied is

noodzakelijk als we een grootschalig herstel van de

biodiversiteit willen realiseren. Waarom? Het buitengebied

is een verbindings- en verwevingsgebied tussen de grote

natuurkernen. Die zijn vaak sterk versnipperd en beperkt

in oppervlakte. Organismen hebben het dus moeilijk om

van het ene gebied naar het andere te geraken, en daarom

moeten in het buitengebied zogenaamde ecostrades

aangelegd worden. Ecostrades zijn letterlijk groene

corridors voor soorten. O nog: stapstenen waarlangs

planten en dieren van het ene gebied naar het andere

kunnen migreren. Bovendien is het buitengebied, dankzij

de verweving van verschillende uncties, de thuis voor

een grote diversiteit aan typische soorten. Deze soortenzijn sterk gebonden aan landschappen, die benvloed

zijn door de menselijke activiteiten die er plaatsvonden

o vandaag nog gebeuren.

De interactie tussen natuur, mens en menselijke

activiteiten kreeg dan ook een centrale rol in SOLABIO.

Een gentegreerde benadering die rekening houdt

met de economische, natuurlijke en socio-culturele

aspecten die spelen in het buitengebied, is essentieel

om er de landschappen en biodiversiteit te behouden

en te herstellen. Economie en wonen spelen immers

een belangrijke rol in het buitengebied. Mensen die

er werken en leven, zijn zi ch echter doorgaans weinig

bewust van het belang van de biodiversiteit voor hun

eigen levenskwaliteit n de impact van hun gedrag op

die biodiversiteit. Het is dus ontzettend belangrijk om alle

gebruikers van het buitengebied te wijzen op dit belang

en hen te stimuleren om zel actie te ondernemen. De

SOLABIO-partners hebben op het terrein samengewerkt

met heel wat gebruikers: landbouwers, bedrijven,

particulieren en gemeenten. Op diverse manieren

(demonstratiemomenten, inoavonden, cursussen, )

werden deze stakeholders genormeerd over de acties

waaraan ze konden meewerken. Vervolgens zochten de

partners naar mogelijkheden om acties uit te voeren op

de eigendommen van de gebruikers o om maatregelena te stemmen op hun activiteiten. Op die manier kwamen

ze tot win-winsituaties: maatregelen met voordelen voor

mens n natuur.

Een kader om kennis uit te wisselen

Overheidsinstanties, natuurverenigingen en andere

organisaties hebben de voorbije jaren reeds tal van

projecten gerealiseerd en maatregelen genomen om de

biodiversiteit te stimuleren en landschappen te herstellen.

Ze hebben maatregelen, instrumenten en initiatieven in

het leven geroepen om verschillende doelgroepen te

betrekken bij dat herstel. Ook de partners van SOLABIO

hebben een ruime ervaring met het uitvoeren van

biodiversiteitsprojecten.

Vr SOLABIO waren er aan beide zijden van de grens

twijels over de eectiviteit en ecintie van sommige

methoden en instrumenten die voor het behoud van debiodiversiteit worden ingezet. Sommige zouden moeilijk

hanteerbaar zijn o weinig gekend bij de doelgroepen.

Ook de astemming tussen Nederland en Vlaanderen liep

vaak mank, waardoor men elkaars visies en instrumenten

onvoldoende kende. Leren en astemmen over de grenzen

heen kreeg daarom een centrale plaats in SOLABIO.

SOLABIO is een project geworden met veel concrete

realisaties op het terrein, maar is ook uitgegroeid tot een

boeiend leerproces. De partners evalueerden hun eigen

aanpak, wisselden al doende kennis uit en stemden

hun terreinacties a op die van andere organisaties en

actoren die in hetzelde gebied actie waren. Daarnaast

werden tijdens workshops en symposia volop ervaringen

uitgewisseld over diverse benaderingen (best practices).

Bijvoorbeeld over de kansen voor biodiversiteit op

industrieterreinen, de voor- en nadelen van verschillende

zaadmengsels bij het inzaaien van akkerranden, de

onduidelijkheden in bepaalde vergunningsprocedures,

enzovoort.

De meerwaarde van SOLABIO was vooral dat het

project een kader en methodologie bood om die

kennisuitwisseling te stimuleren en zo kansen en

knelpunten te detecteren. Op die manier heet het project

bijgedragen tot een breed gedragen en beter toepasbaarlokaal biodiversiteitsbeleid.

Figuur 1 Procentuele verdeling van de investeringen over de drie Nederlandse en vijf Vlaamse provincie

Provincie Belgisch Limburg: 26 %

Provincie Antwerpen: 6 %

Provincie Vlaams-Brabant: 14 %

Provincie West-Vlaanderen: 9 %

Provincie Oost-Vlaanderen: 5 %

Provincie Nederlands Limburg: 17 %

Provincie Noord-Brabant: 22 %

Provincie Zeeland: 1 %

Figuur 2 Bijdrage van de partners in het Interreg-project

Stichting Brabants Landschap: < 1 %

Limburgs Landschap: < 1 %

Stichting Landschapbeheer Zeeland: <

Vereniging natuurmonumenten: < 1 %

Staatsbosbeheer: < 1 %

Inagro - voormalig PIVAL, POVLT: < 1 %

RLKM: < 1 %

Brabant Water: < 1 %

Natuurpunt beheer: < 1 %

Kempens Landschap: 1 %

RLH: 1 %

RLLK: 1 %

ANB: 1 %

PLBK: 1 %

Provincie Oost-Vlaanderen: 1 %

Inagro - voormalig Proclam: 1 %

RLD: 1 %

RLNH: 1 %

RLZH: 1 %

Natuurpunt studie: 1 %

ZLTO: 1 %Provincie West-Vlaanderen: 2 %

Provincie Antwerpen: 2 %

Provincie Vlaams-Brabant: 3 %

VLM: 4 %

Provincie Belgisch Limburg: 6 %

Provincie Nederlands Limburg: 10 %

Provincie Noord-Brabant: 10 %

EFRO bijdrage: 50 %

Wat kostte SOLABIO?

De totale kostprijs van SOLABIO bedroeg 8 690 708,91 euro. Figuur 1 toont

verdeling van de investeringen over de drie Nederlandse en de vij Vlaamse

partners. Figuur 2 geet de procentuele bijdrage van alle partners tot het

totaal budget van het project. De procentuele verdeling van de kosten over

verschillende posten wordt tenslotte weergegeven in guur 3.

7/22/2019 Solabio

7/235

7/22/2019 Solabio

8/235

Hoeveel kostte een gemiddelde SOLABIO-actie? De

verdeling van het aantal acties over de hebomen staat

niet in verhouding tot de verdeling van de inancile

investeringen over de hebomen. Het totale budget van

de heboom Water, die het kleinste aantal acties bevatte,

was ongeveer zo groot als het budget van de heboom

Boer en Natuur. De gemiddelde kostprijs van de acties

in Water, waar vaak graawerken en grondverzet mee

gepaard gingen, was aanzienlijk hoger dan die van

andere acties. Gemiddeld kostte een actie in de heboom

Water 100 500 euro, terwijl een actie in de heboom

Boer en Natuur gemiddeld 50 400 euro kostte. Enkele

duurdere acties (zoals studies en grote werken) deden

de gemiddelden in beide hebomen wel stijgen. Acties in

de heboom MIAS waren met een gemiddelde kostprijs

van ongeveer 28 000 euro minder duur dan de andere

acties. In die heboom ging het dan ook vaak om kleinere

inrichtingsmaatregelen, zoals het plaatsen van nestkasteno het beplanten van buerzones.

De acties: hoe en waarom?

Het plaatsen van nestkasten, het inzetten van

schaapskuddes om dijken te beheren, het herinrichten

van een waterloop, : de acties van SOLABIO waren

opvallend divers van aard. Er waren experimenten waarbij

nieuwe maatregelen werden getest, maar even goed

werden reeds gekende inrichtings- o beheermaatregelen

uitgevoerd. Die maatregelen hadden tot doel om

specieke (zeldzame o bedreigde) soorten een handje

te helpen o om de algemene kwaliteit van natuur en

landschappen in de grensregio Vlaanderen-Nederland

op te krikken.

Nieuwe maatregelen en technieken. Verschillende

partners probeerden nieuwe maatregelen en technieken

uit. Het doel van die acties was om beter te kunnen

inspelen op de noden van specieke soorten, en tegelijk

om de maatregelen beter te kunnen toepassen. Zo

hebben de SOLABIO-partners binnen de heboom Boer

en Natuur 41 proeprojecten uitgewerkt samen met

landbouwers. Deze experimenten verkenden nieuwe

maatregelen en innovatieve systemen, waarbij bestaande

landbouwmethoden - bijvoorbeeld het aanleggen vanakkerranden - aangepast werden ten voordele van

agrarische soorten. Telkens werd het nut van de maatregel

voor het behoud van de biodiversiteit uitgetest. Tegelijk

werd onderzocht o de maatregelen ook inpasbaar zijn

in een landbouwbedrij. Een ander voorbeeld komt uit

Figuur 4a

MIAS A: 6 %

MIAS B: 11 %

MIAS C: 12 %

Boer en Natuur A: 11 %

Boer en Natuur B: 20 %

Boer en Natuur C: 3 %

SADR A: 11 %

SADR B: 10 %

Water A: 1 %

Water B: 12 %

Water C: 3 %

Procentuele verdeling van de acties over de hefbomen en activiteiten in SOLABIO

Figuur 4b

Hefboom MIAS: 15 %

Hefboom Boer en Natuur: 32 %

Hefboom SADR: 23 %

Hefboom Water: 30 %

Procentuele verdeling van de budgetten voor inrichtingswerken

over de hefbomen en activiteiten in SOLABIO

de heboom MIAS. De Provinciale Landbouw

voor Oost-Vlaanderen ontwierp in deze heboo

aunapaneel. Dat helpt om nestkasten voor d

soorten al in de bouwase in te passen in de mur

nieuwe loodsen.

In een aantal acties zochten de partners naar instrum

en maatregelen die goed zijn voor de biodiversi

tegelijk het inkomen van de eigenaars en landbo

niet aantasten, o zels voor nieuwe inkomsten z

Om agrarisch natuurbeheer te doen slagen, z

laatste jaren heel wat subsidiemogelijkheden in het

geroepen. Die systemen vergoeden landbouwer

het inkomen dat ze verliezen door hun bedrijsv

aan te passen aan de natuur. Toch zou het duurzam

als de bescherming van soorten niet alleen zou ah

van overheidssteun. Bovendien kunnen andere a

zoals particulieren o bedrijven, meestal geen aanmaken op die subsidies. Enkele SOLABIO-partners

daarom op zoek naar mogelijkheden om econom

return te genereren uit natuurmaatregelen. Zo

het Regionaal Landschap Haspengouw en Voer

b.akkerbrood uit en lanceerde ze het label ko

natuur.

7/22/2019 Solabio

9/235

Figuur 5 Totaal aantal acties per opgegeven aantal doelsoorten

0

0

10

20

30

40

50

60

1 2 3 4 5 6 7 8 t.e.m. 10 11 t.e.m. 19 >19

aantal doelsoorten van de actie

aantalacties

Allemaal samen hebben de SOLABIO-partners met hun

acties 140 speciieke soorten willen stimuleren. Bij 47

acties werden in de plaats van soorten soortengroepen

opgegeven (bijvoorbeeld weidevogels, planten van

boszomen, vlinders, enzovoort). Het werkelijke aantal

doelsoorten ligt dus nog hoger. Die grote verscheidenheid

aan soorten is te danken aan de grote diversiteit aan

acties waarvoor SOLABIO heet gekozen.

Planten vertegenwoordigden 42 % van het

aantal doelsoorten (guur 6). Vaak werden die s

opgegeven bij acties die het herstel van een specie

vegetatie beoogden, zoals schrale kalkgraslanden o

schraallanden.

Ook vogels, en vooral akker- en weidev

vertegenwoordigden een belangrijke groep. Het

belangrijke doelsoorten in de heboom Boer en N

(guur 7).

Figuur 6Procentueel aandeel van verschillende soortengroepen

in het totaal opgegeven aantal doelsoorten in SOLABIO (140)

Planten: 42 %

Vogels: 20 %

Insecten: 14 %

Zoogdieren: 9 %

Amfibin: 11 %

Vissen: 2 %

Reptielen: 2 %

Figuur 7 Relatief belang van verschillende vogelgroepen in SOLABIO

Akkervogels: 40 %

Uilen: 8 %

Andere vogels: 18 %

Weidevogels: 25 %

Zwaluwen: 9 %

Betere basiskwaliteit en landschapsherstel.De grensregio

Vlaanderen-Nederland wordt intensie gebruikt. Natuur

komt er vooral voor in combinatie met andere uncties,

zoals landbouw, wonen en werken. De natuurwaarde in

de regio is daardoor sterk versnipperd. Heel wat soorten

ondervinden moeilijkheden om te voldoen aan hun

basisbehoeten en om zich te verplaatsen in het landschap.De acties van SOLABIO richtten zich op het herstel van de

algemene kwaliteit van het landschap, bijvoorbeeld door

het aanleggen van hagen, houtkanten en poelen o door

het ecologisch inrichten van bedrijventerreinen. Dit soort

acties zijn een basisvoorwaarde om de biodiversiteit in

het buitengebied te versterken. Daarnaast was een aantal

acties speciek gericht op de inrichting en het herstel van

bepaalde gebieden o ecosystemen. Voorbeelden daarvan

zijn het herstel van stuiduinen door de Stichting Kempens

Landschap in het gebied Keiheuvel (Balen, Belgi), o de

ontwikkeling van natte schraallanden door de Stichting

Noordbrabants Landschap in de Mortelen (Oirschot,

Nederland).

Een opsteker voor 140 soorten. Veel dieren o planten in

de grensregio Vlaanderen-Nederland hebben het moeilijk.

Onder druk van menselijke activiteiten vinden ze geen

voedsel o leeplekken meer. Daarom werden in het kadervan SOLABIO, naast acties die de algemene kwaliteit van

de natuur ten goede komen, ook acties uitgewerkt die

specieke soorten een duwtje in de rug geven.

In de meeste acties werd slechts n specieke doelsoort

vooropgesteld (iguur 5). Slechts in enkele gevallen

werden in n actie maatregelen toegepast om het

leegebied van meer dan tien doelsoorten te verbeteren.

Dat waren dan meestal acties waarbij een volledig gebied

o ecosysteem werd hersteld. Bij 19 acties hebben de

partners geen doelsoort opgegeven.

Inagro

7/22/2019 Solabio

10/235

Nederlandse provincies

Vlaamse provincies

Oppervlakte aan maatregelen (ha)

0-0,05 ha

0,05 - 0,20 ha

0,20 - 1,82 ha

1,82 - 3,25 ha

3,25 - 5,30 ha

5,30 - 12,22 ha

5,5 ha 15 ha

263 ha

207 ha

34 ha

35 ha

Kaart 3: Overzicht van de locaties en oppervlakten aan maatregelen in open agrarisch gebied

Het aandeel van de zoogdieren wordt grotendeels

bepaald door het grote aantal vleermuizen dat als

doelsoort werd opgegeven. Bechsteins vleermuis, grote

hoejzerneus en ingekorven vleermuis zijn daar enkele

van. Ten slotte is het relatie grote aandeel amibien

opvallend. Hoewel deze soortengroep weinig soorten telt

in de grensregio, werden acties uitgevoerd voor veertien

ambiesoorten. Dat zijn, op twee na, alle soorten die in

de regio voorkomen.

Welke was de meest populaire soort? Voor welke soort

werden de meeste acties ondernomen? Dit is de top tien:

Plaats Soort Aantal acties

1 Geelgors 9

2 Kamsalamander 8

3 Veldleeuwerik 8

4 Levendbarende hagedis 7

5 Kievit 7

6 Boomkikker 6

7 Veldparelmoervlinder 5

8 Steenuil 5

9 Huiszwaluw 5

10 Eikelmuis 4

Terreinrealisaties in vogelvlucht

Binnen SOLABIO werden ontzettend veel verschillende

soorten maatregelen op het terrein getroen, gaande

van het aanleggen van akkerranden, het herstellen van

houtkanten, tot het aanplanten van bomenrijen, het

uitgraven van poelen, het in ere her stellen van heide,

enzovoort. Omdat het onmogelijk is alle acties weer te

geven, geven we hieronder een greep uit de realisaties.

Maatregelen in open agrarisch gebied

560 hectare maatregelen in open agrarisch gebied: dat

is de totale oppervlakte waarop de SOLABIO-partners

samen maatregelen genomen hebben in open agrarisch

gebied. Het gaat om diverse experimenten waarin

landbouwpraktijken aangepast worden om tegemoet te

komen aan soorten en waarbij gezocht wordt naar win-

winkansen voor zowel soorten als landbouwers. Denk

maar aan het testen van weidevogelmaatregelen en trio-

o vierseizoensranden voor akkervogels. Ook maatregelen

waarvoor bestaande beheerovereenkomsten kondenworden gesloten, vallen hieronder.

Meer uitleg vind je in de publicatie Biodivers

landbouwgebied.

52 656 hectare: vr de start van SOLABIO h

Vlaamse Landmaatschappij (VLM) vooropgesteld

de loop van het project akkervogelgebieden a te ba

Uiteindelijk werd in Vlaanderen een totale oppervla

52 656 hectare agebakend als akkervogelgebied

RmarErens

Buitenbeeld

DanieleOcchiato

7/22/2019 Solabio

11/235

Bosranden

89 hectare bos werd gekapt om bosranden, corridors en

open plekken in het bos te creren. Daarnaast werd 24,8

hectare bosrand aangeplant om mantel-zoomvegetaties

Nederlandse provincies

Vlaamse provincies

Opp. gekapt Opp. aangeplant (ha)

Inrichtingvan bosranden

0 - 2

2 - 7,25

7,25 - 11

11 - 32

32 - 153

0 - 2

2 - 7

7 - 11

11 - 84

Inrichting en beheer van schrale vegetaties183 hectare heide en stuiduinen werd in ere hersteld.

De voornaamste doelsoorten van deze projecten waren

zadelsprinkhaan, levendbarende hagedis, gladde slang,

heivlinder en groentje.

De Stichting Noordbrabants Landschap ontwikkelde

27 hectare nat schraalland door het maaiveld te verlagen,

kleinschalig te plaggen en een hogere maairequentie in

te voeren.

Op diverse plaatsen voerde men ook een aangepast

maaibeheer uit op graslanden o bermen. In het totaal

werd op die manier 58,6 hectare anders beheerd om

bepaalde soorten te beschermen.

Houtkanten aangeplant of onderhouden

6 - 11 km

Nederlandse provincies

Vlaamse provincies

0,03 - 0,40 km

0,40 - 0,75 km

0,75 - 2 km

2 - 3,5 km

3,5 - 6 km

Kaart 4: Overzicht van de locaties en de hoeveelheden aan aangelegde houtkanten in SOLABIO

Kaart 5: Overzicht van de locaties en de oppervlakten ingerichte bosranden (zowel door kap als

SOLABIO

Aanleg en beheer houtige kleine

landschapselementen

70,7 kilometer aan hagen en houtkanten werd in de loop

van SOLABIO aangelegd o hersteld. Sommige SOLABIO-

partners deden dit voor specieke doelsoorten, zoals de

geelgors, sleedoornpage o iepenpage. Andere partners

legden houtkanten aan als groene corridors door het

landschap om de basiskwaliteit van het landschap te

verbeteren. Naar schatting hebben de partners verder

een 270-tal bomen geknot en 42 nieuwe knotbomen

aangeplant.

36 collectieboomgaardenwerden aangelegd o hersteld.

Naar schatting hebben de partners in totaal 3 300 bomen

aangeplant o hersteld.Steenuil en eikelmuis waren de

belangrijkste doelsoorten van die acties.

aan te leggen. 6,8 hectare daarvan werd in regulier

gezet. Enkele doelsoorten waren: kleine ijsvogel

hazelmuis, boomkikker, hazelworm, gladde sla

levenbarende hagedis.

RLLK

7/22/2019 Solabio

12/235

Inrastructuur voor soorten

1 875 nestkasten: dat is het aantal nestkasten dat de

SOLABIO-partners heet geplaatst. Koploper is de

Provinciale Landbouwkamer Oost-Vlaanderen (PLBK),

die verspreid over de provincie ongeveer 1 470 nestkasten

heet geplaatst. Dat waren nestkasten voor boerenzwaluw

en huiszwaluw, maar PLBK plaatste ook vleermuiskasten

en huismusappartementen op landbouwbedrijven. Een

aantal Regionale Landschappen plaatste ook nestkasten

voor eikelmuis en steenuil in boomgaarden.

Daarnaast werden twee ijskelders en n grot ingericht

voor overwinterende vleermuizen. Ook werden el

paddentunnels aangelegd. Instandhouding Kleine

Landschapselementen (IKL) en Bosgroep Zuid-Limburg

legden in Nederlands Limburg twintig stapelmuurtjes aan

voor onder andere vroedmeesterpad.

Tot slot heet het Regionaal Landschap Dijleland

gexperimenteerd met het plaatsen van een webcam

in een nestkast voor huiszwaluwen. Dit experiment had

onder meer educatieve doeleinden.

Nederlandse provincies

Nestkasten

Vlaamse provincies

Locaties van de geplaatste nestkasten

Nederlandse provincies

Vlaamse provincies

Aangelegde poelen (% aandeel van totaal aantal)

0 % - 0,75 %

0,75 % - 2 %

2 % - 4 %

4 % - 5,5 %

5,5 % - 61 %

Kaart 6: Overzicht van de locaties van de geplaatste nestkasten

Kaart 7: Overzicht van de locaties van de aangelegde poelen in SOLABIO met het aandeel

ten opzichte van het totaal aantal aangelegde poelen

Inrichting van watersystemen

Er zijn 122 poelen aangelegd o hersteld. Een groot

aantal acties in de hebomen Water en Boer en Natuur

had het aanleggen o herstellen van poelen en vijvers tot

doel. De belangrijkste doelsoort van die acties was de

kamsalamander, maar bijna de hele amibienlijst van

Vlaanderen en Nederland werd in n van de SOLABIO-

acties vermeld als doelsoort.

De SOLABIO-partners herproleerden 19 vijvers, maakten

3,4 kilometer sloten open, herstelden in totaal ongeveer

450 meter aan beektrajecten en herstelden negen

vennen.

Inrichting industriezoneVoor 481 hectare industriegrond, bedrijventerreinen en

recreatiegronden werd in overleg met de bedrijven een

inrichtingsplan opgemaakt.

In de loop van SOLABIO werd 146,8 hectare daarvan

ingericht voor diverse doelen. In enkele ge

richtten de partners een terrein speciiek in vo

soort (bijvoorbeeld rugstreeppad), maar in de

gevallen verhoogde men vooral de natuurwaarde

bedrijventerreinen.

Natuurpunt

7/22/2019 Solabio

13/235

7/22/2019 Solabio

14/235

CaseProvincialecampagne Een boost voor de

Vlaams-Brabantse

Biodiversiteit

Paspoort

Wat?Provinciale biodiver-siteitscampagne Jehebt meer buren dan

je denkt - Koester jeburen.

Doel?

Samen met gemeenten,verenigingen en scholen

werken aan een rijke nblijvende variatie aanplanten en dieren inVlaams-Brabant.

Trekker

Provincie Vlaams-Bra-bant

In samenwerking metVij Vlaams-Brabantse

Regionale Landschap-pen, 63 Vlaams-Bra-bantse gemeentebestu-ren, lokale Natuurpunt

adelingen, NatuurpuntOost-Brabant, Na-tuurpunt, Centrumvoor Natuureducatie,Natuurpunt Educatie,Bosgroepen, Vriendenvan Meerdaalwoud enHeverleebos, ...

Contact

Grete De Maeyer, Provincie Vlaams-Brabant,Dienst Leemilieu, cel Natuur,tel. +32 (0)16 26 72 82,grete.demaeyer@vlaamsbrabant.be

Aan het woord: Grete De Maeyer,

provinciaal cordinator SOLABIO en

Veerle Lievens, cordinator van de campagne

Je hebt meer buren dan je denkt

Waarom zijn jullie in 2010 met deze campagne

begonnen?

We stelden vast dat tal van gemeenten, verenigingen enscholen in de provincie Vlaams-Brabant bezig waren met

milieu en natuur. Het waren erg lovenswaardige initiatieven,

maar doordat ze erg versnipperd waren, kreeg de burger

geen eenduidige boodschap. Met onze campagne wilden

we daar verandering in brengen. Daarnaast daagde het

internationale initiatie Countdown 2010 ons uit om een

campagne te starten. Countdown 2010 riep alle overheden

en verenigingen op om het verlies aan biodiversiteit in

Europa tegen 2010 stop te zetten. De provincie Vlaams-

Brabant schaarde zich voluit achter deze doelstelling en

schree het verminderen van de druk op natuur en het

leveren van een bijdrage aan de Europese en Belgische

doelstelling om de achteruitgang aan biodiversiteit tegen

2010 te stoppen in haar beleidsdocumenten (Strategische

Nota Leemilieu 2007-2013 en Milieubeleidsplan 2009-2013).

Hoe hebben jullie de campagne concreet vorm gegeven?

In 2008 zijn we begonnen met de selectie van provinciaal

prioritaire soorten. Voor het behoud van deze soorten

draagt de provincie Vlaams-Brabant een speciale

verantwoordelijkheid, rekening houdend met hun

verspreiding. Deze wetenschappelijke oeening vormde

tijdens de campagne de basis om de Koesterburen per

gemeente te selecteren. De Koesterburen zijn bedreigde

o gevoelige soorten; hun verspreiding in de gemeente is

belangrijk voor hun voortbestaan.

Vana 2009 tekenden we dan de campagne Je hebt meer

buren dan je denkt uit. Dit gebeurde onder begeleiding

van een extern communicatiebureau en met alle partners

(gemeenten, verenigingen) die vana 2010 allemaal s amen

die ene boodschap zouden verkondigen. Er werden talloze

werkgroepen opgericht, die regelmatig overlegden om de

campagnestrategie en -instrumenten vorm te geven.

Al snel schreven 63 van de 65 Vlaams-Brabantse

gemeenten zich in om mee te werken. Ook zo goed

als alle verenigingen die in de provincie werkzaam zijn

rond het thema natuur en biodiversiteit, deden mee.

De provincie, als centrale draaischij van de campagne,

zorgde voor ondersteunend materiaal. Hiermee kondende gemeenten, verenigingen en scholen lokaal aan de slag

gaan. Ze kregen extra steun van de vij Vlaams-Brabantse

Regionale Landschappen. De gemeenten, verenigingen

en scholen ontwikkelden op eigen initiatie sensibilisatie-

initiatieven o concrete terreinacties. Op die manier werd

werkelijk in heel de provincie actie gewerkt aan het

stopzetten van het verlies aan biodiversiteit.

De steun van het SOLABIO-project gebruikten we om

een essentieel campagne-onderdeel te ontwikkelen: de

biokit. Dit is een handleiding op maat van de gemeenten,

verenigingen en scholen, ontwikkeld door het externe

communicatiebureau in overleg met de werkgroep

communicatie. De handleiding bevat achtergrondino

over biodiversiteit en de campagne, maar toont ook hoe

je met het nieuw ontwikkelde campagnemateriaal in je

gemeente o vereniging rond biodiversiteit kunt werken.

De biokit bevat onder meer maatregelenches, dit zijn

ches met uitleg over de leegebieden in de provincie

en de prioritaire soorten die in de provincie voorkomen.

Deze maatregelenches werden eveneens uitgewerkt met

SOLABIO-middelen. Ander campagnemateriaal zoals

de koesterschij, koesteraiches, een tentoonstelling,

de campagnewebsite en de scholenkit werden los van

SOLABIO ontwikkeld.

Hoe verloopt de campagne?

Jaarlijks laten we een aantal vaste elementen terugkeren.Op die manier blijt de campagne herkenbaar, houden

we het enthousiasme onder de partners levend en is er

volop ruimte om ideen uit te wisselen. Maar we laten de

campagne ook stukje bij beetje groeien. Op termijn willen

we iedereen in de provincie achter de campagne scharen

en de biodiversiteit een grote sprong vooruit laten maken

tegen 2014.

Concreet organiseren we jaarlijks aan het begin van het

jaar een koestercarrousel. Dat is een evenement waarop

de partners hun project en aanpak kunnen komen

toelichten. Dan worden ook de beste projecten van het

agelopen jaar in de ver gezet via de verkiezing van de

RLD

koestersterren. In het voorjaar bezoeken we, tijde

zogenaamde koestersaari, projecten en initiatiev

het terrein. Dit is opnieuw een moment om te netw

en inspiratie op te doen. In het najaar verdelen w

gadget dat de partners gebruiken om bijvoo

het grote publiek o scholen te prikkelen om

ondernemen voor de biodiversiteit en de cam

opnieuw onder de aandacht te brengen. En ten s

er een projectendatabank die jaarlijks aangevuld

en waarmee we de status van de campagne bijh

Elk van de partners in de campagne kan in deze da

inspiratie opdoen voor weer nieuwe acties.

Welke toekomstplannen hebben jullie in petto v

Koesterburen?

De ultieme campagnedoelstelling is om, naast geme

organisaties en scholen, ook het grote pub

overtuigen om mee te werken aan het behoud

lokale biodiversiteit. In een meer verstedelijkte om

zoals Vlaams-Brabant volstaat het niet om alleegrote natuurgebieden rond biodiversiteit te werke

deze grote groene gebieden met elkaar te verb

moet ook de leeomgeving in de tussenruimte k

behouden. De ambitie van de campagne is dus o

de burger meer te betrekken bij het biodiversiteitsv

en hem mee voor de kar te spannen. Het doel is d

burger, in zijn eigen achtertuin, maximaal inspan

gaat leveren om een zo biodivers mogelijke om

te creren o te behouden. Deze nieuwe stap

campagne hebben we in 2011 samen met versch

partners conceptueel uitgewerkt en krijgt in 2012

vorm.

7/22/2019 Solabio

15/235

Totaalaanpak en visievorming. In de drukbevolkte

grensregio Vlaanderen-Nederland moet de biodiversiteit

buiten de natuurgebieden de open ruimte delen met

andere gebruikers. Om in die open ruimte iets voor de

biodiversiteit te realiseren, is het noodzakelijk om naar

astemming te zoeken met de andere uncties (wonen,

landbouw, mobiliteit, ). Zoeken naar een gezamenlijk

doel en werken aan wederzijds begrip zijn nodig om

andere sectoren te motiveren en succesvol samen te

kunnen werken. Enkele SOLABIO-partners keken, samen

met lokale actoren, in de toekomst.

De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) heeft het

instrument beheerovereenkomsten (BO) gevalueerd

en heet daarvoor een nieuwe communicatiestrategie

ontwikkeld. Onder begeleiding van een externeprocesbegeleider organiseerde de VLM in 2010-2011

workshops rond stakeholderconsultatie, handhaving

van de BO, communicatie rond de BO, enzovoort.

Ahankelijk van het thema werden landbouwers

betrokken, VLM-medewerkers o andere organisaties

die zich inzetten voor de natuur in landbouwgebied.

De VLM evalueerde op basis van de output de

knelpunten in het BO-proces en peilde naar het begrip

van de agromilieuproblematiek en het instrument BO

bij landbouwers. Die conclusies worden nu gebruikt

om in het kader van het Vlaams Programmadocument

voor Plattelandsontwikkeling III (PDPO III, 2013)

verbeteringen door te voeren in de uitwerking van

het plattelandsbeleid. Meer inormatie vind je in de

VLM-publicatie Tien jaar beheerovereenkomsten. Wat

denken de landbouwers erover?.

De provincie Antwerpen heeft Landschapsbeelden

ontwikkeld. Deze geven een visie van hoe een

duurzaam, unctioneel gebruikt landschap eruit

moet zien. De ocus lag vooral op biodiversiteit

in het landschap buiten de natuurgebieden. De

landschapsbeelden kwamen tot stand via een

participatie proces. Voor elke regio waarvoor een

Landschapsbeeld werd ontwikkeld, werkte de

provincie samen met een grote groep organisaties

die betrokken zijn bij biodiversiteit. Denk maar aan de

Regionale Landschappen, het Instituut voor Natuur- en

Bosonderzoek (INBO), Boerenbond, de Bosgroepen,

Op die manier wilde de provincie komen tot een breed

gedragen visie, meer samenwerking tussen actoren

en meer samenhang tussen de maatregelen op het

terrein. Lees meer hierover in de case op pagina 63.

Een waaier aan initiatieven. De SOLABIO-partners

communiceerden over hun terreinacties en timmerden

op die manier aan een draagvlak voor de biodiversiteit.

Dankzij een aantal grote publieksevenementen en tal

van demonstraties, cursussen en excursies hebben zij

zowel speciieke doelgroepen als het grote publiek

kennis bijgebracht over de biodiversiteit in de grensregioVlaanderen-Nederland, en over de acties die men kan

ondernemen om iets te doen voor onze soorten en

landschappen. In totaal waren meer dan 9 000 bezoekers

aanwezig op n van de evenementen van SOLABIO.

In de heboom Boer en Natuur vonden tal van

demonstratiemomenten plaats om uitleg te geven

over diverse agromilieumaatregelen, over bestaande

subsidiemogelijkheden o over het machinaal beheer van

houtkanten. De provincie Antwerpen organiseerde bij

de lancering van het boek Roodwaternacht een groot

publiekseest waar biodiversiteit en kinderen centraal

stonden. Het Regionaal Landschap Noord-Hageland

organiseerde drie jaar op rij een evenement naar

aanleiding van de Europese nacht van de vleermuis.

SOLABIO-acties werden ook voorgesteld op tal van

evenementen, zoals de beurs Agrifander, de Green Week,

het symposium Biodiversity post-2010 o zels in Nagoya,

op de City Biodiversity Summit die in de marge van de

COP10-top plaatsvond.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Een overzicht van alle

communicatieve initiatieven in het kader van SOLABIO

wordt in cijers samengevat in tabel 1.

Boer en Natuur MIAS SADR WATER To

Aantal bezoekers 4 488 1 652 2 569 618 9 3

Inostanden 3 1 0 0

Inoborden 88 2 6 8 10

Brochures 9 3 1 4 1

Flyers 7 7 2 2 1

Posters 4 3 0 0

Cursussen 6 3 0 0

Publieksevenementen 6 4 4 1 1

Symposia/studiedagen 2 3 2 0

Uitwisselingsmomenten 4 4 0 3 1

Toelichtingen o activiteitenmet scholen

9 6 0 1 1

Inomomenten/excursies 47 16 12 3 7

Presentaties gegeven 43 9 0 3 5

Demodagen georganiseerd 15 0 0 0 1

Werkgroepen 3 1 0 0

Artikels gepubliceerd 30 22 11 13 7

TV-uitzendingen o lms 8 3 1 1 1

Persmomenten 2 3 2 6 1

Wedstrijden uitgeschreven 1 1 1 0

Websites 1 5 1 6 1

Bevragingen 1 0 0 0

Plannen opgemaakt 16 2 0 0 1

Plannen gevalueerd 30 0 0 0 3

Boeken o bijdragen aan

boeken500 0 1 0 5

Prijzen gewonnen 0 1 0 0

Tentoonstellingen 0 0 5 0

Tot zover de samenvatting van de SOLABIO-realisaties. De rijkdom van SOLABIO is vooral dat oververschillende themas heen lessen, kansen en knelpunten opborrelden. Het volgende hoodstuk vat d

overkoepelende conclusies samen onder de vorm van actiepunten. Ze zijn een inspiratiebron voor het uitwer

van een slagkrachtiger en ecinter biodiversiteitsbeleid, maar ook voor alle organisaties die actie werken a

het behoud van de biodiversiteit in het buitengebied.

7/22/2019 Solabio

16/235

Waaraan moet een biodiversiteitsproject voldoen om succesvol te z ijn?

Een externe procesbegeleider volgde het hele SOLABIO-project - met

zijn tremomenten, terreinbezoeken en workshops - met deze vraag in het

achterhood. Het resultaat: een lijst met actiepunten om het werken rond

biodiversiteit in het buitengebied te verbeteren, gerangschikt volgens vij

succescriteria. Een overzicht.

2 Succesvol werken aanbiodiversiteit: hoe doe je dat?

Wat maakt een biodiversiteitsproject tot

een succes?

SOLABIO was een ambitieus project met een duidelijke

ocus, maar met een brede waaier aan projecten. Een

variatie aan actietypes, partners en natuurdoelen werd in

n project gecombineerd. Dat brede vizier van SOLABIO

biedt een mooie staalkaart van biodiversiteitsprojecten

in het buitengebied van de grensregio Vlaanderen-

Nederland. Hoe deze projecten zoal verlopen en wat er

uit te leren valt: daarover bood SOLABIO een schat aan

inormatie.

Naast het uitvoeren van terreinacties om de biodiversiteit

in de grensregio te behouden, hebben de SOLABIO-

partners zich gengageerd om bij te dragen tot een

beter toepasbaar biodiversiteitsbeleid. Gedurende

drie jaar experimenteerden de SOLABIO-partners met

nieuwe methoden o beter inzetbare instrumenten en

deden ze ervaringen op over hoe met de verschillende

stakeholders in het buitengebied te werken rond

biodiversiteit. Via rapportage, terreinbezoeken, workshops,

thematische en overkoepelende tremomenten werd

de opgedane kennis gedeeld en verder verrijkt. Dat

proces van kennisuitwisseling en zelevaluatie werd

binnen elke heboom in goede banen geleid door een

heboomcordinator en een externe procesbegeleider.

Een overzicht van de tremoment vind je in de bijlage.

Welke algemene lessen zijn uit SOLABIO te trekken?

Over diverse themas hebben de partners lessen geleerd,

die nuttig zijn voor iedereen die in het buitengebied aan

de slag gaat. Die ervaringen en geleerde lessen hebben

we, samen met enkele illustratieve cases, per thema

gedocumenteerd in zes thematische publicaties. Maar

welke algemene lessen zijn uit SOLABIO te trekken?Alle discussies tijdens uitwisselingsmomenten van

SOLABIO werden uitvoerig geanalyseerd vanuit de

vraag: waarmee valt o staat een biodiversiteitsproject

in het buitengebied? Samen met de ervaringen die

de partners deelden over hun acties, projecten en

experimenten, leidde dat tot een reeks actiepunten en

tips. Om structuur aan te brengen in de analyse en de

veelheid aan ervaringen, hebben we ze geordend volgens

vij succescriteria. Het zijn de voorwaarden waaraan een

project rond biodiversiteit in het buitengebied moet

voldoen om succesvol te zijn.

Een succesvol biodiversiteitsproject (o -beleid):

1. vraagt een hoge deskundigheid;

2. vergt een gecordineerd samenspel van

verschillende organisaties;

3. heet nood aan een gentegreerde en agestemde

wetgeving en beleid;

4. kan maar slagen als er een maatschappelijke

systeemomslag gebeurt;

5. moet kunnen bouwen op stevige lokale relaties.

Bij het opzetten, uitvoeren o opvolgen van een project

moet elk van deze criteria aandacht krijgen. Bovendien

bestaat er ook een sterk verband tussen de succesactoren

onderling. In dit hoodstuk geven we meer uitleg overde vij succescriteria. Per criterium beschrijven we de

ervaringen van SOLABIO en sommen we actiepunten en

tips op.

1 Werken aan biodiversiteit vraagt een hoge

deskundigheid.

Hoe is het gesteld met de kamsalamander in mijn regio?

Waar leg ik best een poel aan? Hoe diep moet een poel

zijn? Welke vergunningen moet ik aanvragen? Hoe krijg

ik eigenaars warm om zel een poel aan te leggen?

Biodiversiteitsprojecten in het buitengebied vragen een

hoge deskundigheid op verschillende vlakken.

Ecologische inormatie: het startpunt. Welke soorten en

welke natuurtypes komen voor in een bepaald gebied?Wat hebben soorten nodig? Ecologische basiskennis

vormt ht vertrekpunt voor elke actie op het terrein.

Die inormatie komt uit kaarten en databanken, o is

beschikbaar bij deskundigen. Ze wordt verzameld via

monitoring, onderzoek en experimenten. Natuurkennis is

noodzakelijk om de uitgangssituatie in kaart te brengen,

de juiste maatregelen te treen, achtera de eecten van

bepaalde ingrepen in te schatten en ook om, indien nodig,

de maatregelen bij te sturen. Dat bleek ook uit SAOLBIO.

Zo inventariseerde de Werkgroep Grauwe Gors deze

zeldzame akkervogel in Belgisch Limburg en Vlaams-

Brabant, en heet Staatsbosbeheer jaarlijks inventarisaties

uitgevoerd in de Deurnese Peel - zowel voor, tijdens als na

beheer- en inrichtingswerken. Na de werken liet de gladde

slang, de doelsoort van het project, zich voor het eerst

sinds jaren weer zien. Studies zoals di e over de Bechsteins

vleermuis (SEVON) en het heidekartelblad (Stichting

Noordbrabants Landschap), leveren cruciale inormatie

over de leeomstandigheden van de te beschermen soort.

Technische kennis: van theorie naar praktijk. Hoe moet

een bepaald zaadmengsel ingezaaid worden? Hoe

worden bosranden beheerd? Technische kennis wordt

opgedaan tijdens projecten en acties op het terrein.

Welke maatregelen zijn het meest ecint? Hoe voer je

ze eectie uit op het terrein? Partners delen technischekennis door samen projecten te realiseren en op te volgen.

Dat gebeurde ook tijdens SOLABIO.

Organisatorische ervaring: het biodiversiteitspro

goede banen. Hoe plan je een actie? Hoe bere

voor? Hoe volg je ze op? Wie betrek je bij de acti

werk je met anderen samen? Er zijn veel versch

manieren om projectmatig te werken. Je ku

ecologische en technische kennis ook op versch

manieren inzetten. Zo kun je er bijvoorbeeld voor

in te spelen op kansen, gebiedsgericht te werken

een visie voor een welbepaald gebied, o te ocus

welbepaalde soorten. Het Regionaal Landschap

Hageland (RLNH) wilde poelen aanleggen en hee

daarvoor gebaseerd op kaarten van Natuurpunt

waarop de prioritaire en minder prioritaire gebiede

ambien aangeduid waren. Op basis van die k

werden gericht eigenaars aangesproken. Zo tr

Regionaal Landschap vooral maatregelen daa

de nood het hoogst was. Andere instanties pakt

anders aan: ze lanceerden een oproep in lokale k

en speelden in op de reacties die ze kregen.

Hoe in n project o maatregel vaak versch

soorten deskundigheid samenkomen, wordt duid

volgend SOLABIO-voorbeeld.

7/22/2019 Solabio

17/235

Actiepunt 1: structureer het verzamelen, bijhouden en documenteren van inormatie, keen ervaring

Er is veel inormatie aanwezig, maar de manier waarop

ze wordt verzameld, bijgehouden en gedocumenteerd,

kan heel wat beter.

Inormatie (over soorten en biodiversiteit) wordt

versnipperd verzameld. In Vlaanderen verzamelen

verschillende organisaties inormatie over de toestand van

de natuur. Sommige organisaties om hun beheer op te

volgen, andere om beleidsmatige redenen. In Vlaanderen

is geen kader dat duidelijk maakt wie welke taken heet

op het vlak van monitoring. Op Vlaams niveau zijn er nog

geen structuren om inormatie bij elkaar te brengen en te

verwerken. Verder ontbreken voor veel soortengroependuidelijke aspraken tussen het Vlaamse niveau, het

provinciale niveau en de lokale organisaties die vrijwilligers

steunen. Aspraken bijvoorbeeld over welke soorten waar

genventariseerd moeten worden, o over het gebruik van

gestandaardiseerde inventarisatiemethoden. In het kader

van een aantal atlasprojecten, zoals de broedvogelatlas

en de plantenatlas, zijn dergelijke aspraken wel gemaakt.

Het ontbreken van dit kader leidt ertoe dat gegevens

vaak moeilijk te vergelijken zijn en dat er quasi geen

reerentiegegevens zijn om eigen trends te toetsen, noch

op Vlaams noch op regionaal niveau. Daardoor is het

moeilijk om het eect van acties correct in te schatten.

Het gebrek aan structuren zorgt er ook voor dat gegevens

moeilijk te verkrijgen zijn. Wie bewaart welke gegevens:

dat is vaak nauwelijks te achterhalen. Dit kan leiden tot

heel wat dubbel werk. Nochtans vormt deze inormatie de

basis voor een onderbouwde en geslaagde actie.

In Nederland lijkt monitoring wel beter georganiseerd.

Zo zijn de provincies in Nederland belangrijke (betaalde)

partners van het Rijk bij het verzamelen van gegevens voor

het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Dat netwerk

is een samenwerkingsverband van overheidsorganisaties,

dat het vergaren van biotische monitoringsgegevens

astemt op de inormatiebehoeten van de overheid. De

provincies leveren, samen met heel wat vrijwilligers, opcontractbasis gegevens aan het NEM. Vrijwilligers worden

gegroepeerd en ondersteund door de Particulieren

Gegevens Organisaties (PGOs).

Nog een belangrijk verschil tussen Vlaande

Nederland is de dataopslag. Die is in Nederland c

georganiseerd. De Gegevens Autoriteit Nederland

voor het bundelen van alle data en het beheer erva

Nationale Databank Flora en Fauna. Aan de hand d

wordt betrouwbare natuurinormatie aangeboden

meer aan het Centraal Bureau voor de Statistiek (CB

de gegevens op geregelde tijdstippen analyseert.

het NEM en het CBS weten de partners in Nederlan

ze gegevens moeten verzamelen en waar ze die m

opslaan. Vrijwilligers krijgen vaste p rotocollen e

moeten ze een contract ondertekenen waarin

engagement vastleggen.

Wie zou moeten instaan voor het verzamele

gegevens? Tijdens het tremoment Tellen doe j

alleen werd hier veelvuldig over gediscussie

werd bijvoorbeeld aangehaald dat monitorin

gezien worden als een taak van de kennisinst

Zij horen een kader te bieden voor de organisa

monitoring. Daarnaast zouden ze moeten instaan v

organiseren, centraliseren en het verwerken van geg

Nederland gebruikt, zoals hierboven beschreve

ander model. Monitoring wordt daar ook ingesc

in het takenpakket van diegene die project

maatregelen uitvoert. Die organisatie geet de verza

Begrazing door schapen lijkt evident en eenvoudig. In

de praktijk is dat helemaal niet het geval. Dat blijkt uit

terreinervaringen en getuigenissen op het tremoment van

MIAS Schaapskudde als locomotie voor het verspreiden

van biodiversiteit. Een goede schaapherder moet over

heel wat kennis beschikken. Hij moet weten welke natuur

waar voorkomt en wanneer er begraasd moet worden.

En natuurlijk moet hij zijn kudde kunnen organiseren

en beheren. Bovendien moet een schaapherder

rekening houden met de steeds complexere natuur- en

landbouwwetgeving. Kortom, hij moet van alle markten

thuis zijn. De natuurbeheerders die een beroep doen

op de diensten van een schaapherder, moeten op hem

kunnen vertrouwen. Om die kwaliteit te garanderen, werd

bijvoorbeeld luidop gedacht aan het organiseren van een

specieke vorming voor herders, naar het voorbeeld van

Duitsland. Een andere optie die op tael ligt, is te werken

met een certiceringsysteem voor schaapherders.

Geen gebrek aan kennis Binnen de natuursector is

ontzettend veel ecologische inormatie, natuurtechnische

kennis en organisatorische ervaring aanwezig, dat toonde

SOLABIO zwart op wit aan. Vaak blijkt echter dat de

inormatie, kennis en ervaring niet goed o onvoldoende

geregistreerd, verzameld en gedocumenteerd worden.

Het is echter heel belangrijk om alles gestructureerd teverzamelen (voor de ingreep/na de ingreep), zodat het

eect van de inspanningen ook werkelijk gevalueerd kan

worden.

wel aan samenhang. De knowhow is ook vaak

versnipperd. Dat komt omdat de natuursector

uitgesproken gespecialiseerd is. Sommige experts

zijn uiterst bekwaam in het herkennen van bepaalde

soorten, terwijl anderen bijvoorbeeld alles weten over

graslandbeheer. Door die versnippering is het heel moeilijk

om een overzicht te krijgen van wie over welke inormatie

beschikt. Zo is het in Vlaanderen vaak niet duidelijk welke

organisatie welke monitoringsgegevens beheert. Op die

manier is inormatie moeilijk toegankelijk en gaat ook

ino verloren die zou kunnen helpen de acties beter te

onderbouwen. In Nederland is dit beter georganiseerd

en gestructureerd.

Samengevat. Inormatie, kennis en ervaring zijn de

basis voor een sterk biodiversiteitsbeleid. Dat geldt

zeker in het buitengebied, waar de natuurwaarde

erg versnipperd is. Er zou dus heel wat meer

genvesteerd mogen worden in het bijhouden en

documenteren van inormatie en het delen van

kennis en ervaring. Zowel binnen de natuursector

als met andere sectoren. Daarnaast is het ook

belangrijk om in te zetten op innovatie. Het helpt

partners om meer ecinte maatregelen te treen,

knelpunten weg te werken en zich aan te passenaan de veranderende omstandigheden. Enkele

actiepunten en tips uit het SOLABIO-project.

RLKM

7/22/2019 Solabio

18/235

gegevens door aan de provincie, die alle data centraal

beheert. In dit model spelen de kennisinstituten vooral

een rol bij het analyseren en verspreiden van gegevens.

Vlaanderen heet behoete aan een duidelijke rolverdeling

rond het verzamelen, beheren en ontsluiten van

gestandaardiseerde verspreidingsgegevens.

Kennis en ervaring worden niet voldoende bijgehouden.

In de natuursector zijn vooral ecologen actie. Zij zijn

genteresseerd in auna en fora en investeren veel tijd

in het verzamelen van ecologische inormatie. Minder

aandacht gaat uit naar het documenteren van de kennis

en ervaring die wordt opgedaan bi j het uitvoeren van

de terreinacties. De vele inspanningen op het terrein

worden dus praktisch niet gedocumenteerd. Zo houdt

men soms niet bij waar poelen zijn aangelegd o waar

nestkasten zijn gehangen. Het Regionaal Landschap

Dijleland (RLD) deed dat bijvoorbeeld wel. Het zette een

regionale kunstnestendatabank op om de gemeenten te

helpen bij het lanceren en opvolgen van zwaluwacties(meer inormatie in de SOLABIO-publicatie Soorten in en

rond gebouwen). Ook bij de acties van de heboom Boer

en Natuur registreerde men bijvoorbeeld o er onkruid

begon te woekeren in nieuwe types akkerranden. Dit

wordt namelijk niet geapprecieerd door de landbouwers.

Dankzij deze gegevens kon de actie tijdig worden

bijgestuurd.

Tips voor overheden om kennis beter te verzamelen en

bij te houden

Breng structuur aan in de monitoring. In Vlaanderen

is behoete aan een verantwoordelijke (op Vlaams

niveau), die het verzamelen van gegevens en de

centrale dataopslag cordineert. Die maakt de nodige

aspraken rond methodieken en taakverdeling en

zorgt voor het bundelen en verwerken van inormatie.

Daarnaast kan men aspraken maken over welke

gegevens aangeleverd moeten worden door diverse

instanties en in welke vorm. Ook kennisinstellingen

kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Projecten

met verschillende doelstellingen zullen blijven leidentot uiteenlopende types van gegevens, verschillende

ormats en ongetwijeld meerdere databanken.

Daarom is het belangrijk dat overheden zowel de

Vlaamse als de provinciale het overzicht bewaren.

De monitorings- en inventarisatiegegevens moeten

beschikbaar zijn voor terreinwerkers. Deze inormatie

is immers de basis om nieuwe maatregelen uit te

werken en uitgevoerde maatregelen te evalueren.

Bouw documenteren van kennis en ervaringen

als standaardtaak in. Het bijhouden en actueel

houden van kennis gebeurt niet vanzel, het vraagt

een actieve aanpak. Door het documenteren

van ervaringen op te nemen als standaardtaak,

worden opvolging en databeheer ingebouwd in de

procedures. Dat gebeurt het best vana het moment

dat middelen aan een organisatie worden toegekend

voor een bepaald biodiversiteitsproject. Het

verzamelen en bijhouden van inormatie zowel over

de uitgevoerde acties als over de verspreiding van

doelsoorten zou met andere woorden standaard

kunnen gentegreerd worden bij het uitschrijven o

uitwerken van projecten. Dat betekent dat in ieder

project voldoende tijd en ruimte voorzien wordt

om de maatregelen en de ervaringen tijdens de

uitvoering te registreren en te documenteren.

Tips voor lokale organisaties om kennis beter te

verzamelen en bij te houden

Bouw het verzamelen van inormatie, kennis en

ervaringen als standaardtaak in. Het verzamelen

van monitorings- en inventarisatiegegevens zou

voor elke terreinwerker, organisatie o project

een relex moeten zijn. Neem dit duidelijk op in

de takenpakketten van werknemers en hou hier

rekening mee bij evaluaties.

Volg zowel de stand van de natuur als de acties

op.Wanneer op een bepaald moment in een gebiedacties en maatregelen worden ondernomen, is het

belangrijk dat inormatie hierover gedocumenteerd

en centraal geregistreerd wordt. Blijt de kennis

persoonsgebonden, dan verdwijnt de expertise ook

weer op het moment dat die persoon de orga

verlaat. Het Regionaal Landschap Lage K

(RLLK) houdt bijvoorbeeld alle inormati

uitgevoerde acties en maatregelen bij in ee

databank. Waar werden houtkanten aang

Wanneer werd dat gedaan? Wie is de eigena

Regionaal Landschap Dijleland (RLD) deed d

de nestkasten in haar regio. Waar werden nest

geplaatst? Wanneer? Wie is de eigenaar v

huis? In de daaropvolgende jaren konden

gegevens gebruikt worden om gericht te cont

o de kasten bewoond waren. Ook deze data w

centraal verzameld.

Likona

7/22/2019 Solabio

19/235

Actiepunt 2: investeer binnen de natuursector in structuren voor kennisdeling

Kennisoverdracht tussen specialisten schiet vandaag

tekort. In de natuursector is een overvloed aan kennis

over soorten en maatregelen aanwezig. Zo zijn er experts

die gespecialiseerd zijn in het herkennen van soorten,

terwijl anderen bijvoorbeeld van naaldje tot draadje

weten hoe graslanden o bossen beheerd moeten

worden. Het goede nieuws is dat er zeker voldoende

deskundigheid aanwezig is in Vlaanderen en Nederland

om acties rond biodiversiteit te onderbouwen. Maar

kennisoverdracht tussen specialisten blijkt lang niet altijd

evident. De keerzijde van het doorgedreven specialisme

is dat de kennis sterk verbonden is aan bepaalde themas

o gebieden. Vaak is de expertise zels gekoppeld aan

personen en groepen o gemeenschappen (communities),

denk maar aan de Vlinderwerkgroep, de WerkgroepVleermuizen, de Werkgroep Nete. Waardevolle inormatie

wordt daardoor niet altijd overgedragen van de ene regio

naar de andere, van de ene specialist naar de andere, van

de ene sector naar de andere, enzovoort. Dit gebrek aan

kennisdeling bemoeilijkt soms de samenwerking tussen

partijen. O het gebeurt dat men relevante inormatie die

bij een andere groep aanwezig is, gewoonweg over het

hood ziet.

Groeperen o pooling als eerste stap naar

samenwerking. SOLABIO toonde overduidelijk aan hoe

over de grenzen heen kijken projecten echt vooruit kan

helpen. Door de werkwijze van SOLABIO uitwisselingen

op het terrein, workshops, heboomtreens, werd

inormatie op een spontane, maar eicinte manier

ontsloten. Partners waren vaak al geholpen door te

weten wie op een bepaald domein de expert was en

welke inormatie die allemaal beschikbaar had. Op die

manier geraakten studieresultaten, olders, technische

handleidingen, otos en draaiboeken beter bekend,

en werden ze ook intensiever uitgewisseld. Dergelijke

tremomenten verlagen de drempel om bij elkaar te rade

te gaan. Het aan elkaar doorspelen van inormatie en het

koppelen van databanken is vaak ook een eerste stap naar

een intensievere samenwerking.

Uitwisseling leidt tot betere en beter gedragen plannen.

Geen twee gebieden zijn dezelde. En dus zijn ook de

kansen, de doelstellingen en de aanpak speciek voor een

gebied. Bij het uitstippelen van een aanpak voor een heelgebied bijvoorbeeld, heet men vaak de neiging om te

vertrekken van de eigen expertise. Achtera blijkt dan dat

men eigenlijk toch aangewezen is op kennis waarover men

niet zel beschikt. Bij het opstellen van een gebiedsgericht

plan is het juist heel belangrijk om verschillende experts te

betrekken, om zodoende alle inormatie over het gebied,

de soorten en de maatregelen mee te hebben. Wanneer

verschillende experts vanuit hun specialisme bijdragen

tot een plan, kan je achtera ook rekenen op een groter

draagvlak bij de uitvoering ervan. Het plan is door de

samenwerking een gentegreerd plan, niet het plan van

de vlinderspecialist o van de plantendeskundige. Dit

is bijvoorbeeld het geval voor het Pijnven in de provincie

Belgisch Limburg. In samenspraak met alle specialisten in

de regio werd een inrichtingsplan ontwikkeld opdat men

weloverwogen keuzes kon maken in unctie van diverse

soorten. Ook de opmaak van de Landschapsbeelden in

de provincie Antwerpen is hier een voorbeeld van. Lees

hierover meer in de case op pagina 63.

Kennisdeling kan op tal van niveaus en in verschillende

richtingen worden verbeterd. Enerzijds kan de

kennisuitwisseling en astemming tussen verschillende

specialisten georganiseerd worden. Dat kan bijvoorbeeld

op het niveau van n gebied o regio. Anderzij ds moeten

ervaringen tussen landen, regios o gebieden beterworden uitgewisseld. Experten in hetzelde thema moeten

over de grenzen heen contact kunnen leggen om te leren

van elkaar.

Tips voor overheden voor een betere kennisdeling

Faciliteer kennisuitwisseling. Kennisuitwisseling

inbouwen op Vlaams-Nederlands niveau kan

bijvoorbeeld door jaarlijks een toonmoment te

organiseren: de dag van de proessional, een vakbeurs

voor natuur en biodiversiteit. In SOLABIO werd

geopperd om binnen de Vlaamse provincies hiervoor

een bepaald budget te voorzien. Concreet zouden de

provincies bijvoorbeeld om de beurt enkele keren per

jaar een uitwisselingsmoment kunnen organiseren,

waarbij verschillende partners hun inormatie, kennis

en ervaringen over een bepaald thema voorstellen

en bespreken. Ook de Vlaamse en Nederlandse

overheid zouden een trekkersrol kunnen opnemen

bij het organiseren van dergelijke tremomenten.

Een alternatie kan ook zijn om een kennisnetwerk

op te zetten. Elke organisatie die lid wil worden

van het netwerk, betaalt een basisbedrag per jaar.Dit lidgeld draagt bij tot het budget dat een voora

aangeduide trekker kan gebruiken om tremomenten

te organiseren. Het Europese FAB-netwerk, dat

verschillende organisaties uit diverse Europese

landen samenbrengt rond het thema unctionele

agrobiodiversiteit (FAB), is daar een voorbeeld van.

Meer ino op www.eln-ab.eu.

Investeer in digitaal kennisbeheer. Er moet ook

genvesteerd worden in tools die helpen om

het kennisbeheer te organiseren. Dit kan een

orum zijn, maar nog beter is een gentegreerd

digitaal platorm, waarin kennis over het beheer,

maatregelen, geleerde lessen en beeldmateriaal

worden bijgehouden. Ook lokale organisaties

kunnen het initiatie nemen om een dergelijk

digitaal platorm op te zetten. Een voorbeeld

daarvan is het digitaal platorm Boer en Natuur

dat kennis over het buitengebied samenbrengt

(www.tuinbouworum.be/boerennatuur). Be-

langrijk is wel dat het digitaal platorm ondersteund

en beheerd wordt door een netwerk.

Ondersteun expertgroepen en aciliteer het

bundelen van specieke kennis. Zowel in Nederland

als in Vlaanderen bestaan tal van expertgroepen:vlinderwerkgroepen, vogelwerkgroepen, Hyla,

SOVON, FLORON, Die werkgroepen m

verder gesteund worden en de nodige stru

krijgen om ook over de lokale en provgrenzen heen samen te komen en kennis te

Specialisten zouden bijvoorbeeld ook op het V

Nederlands en Europees niveau moeten k

samenkomen. Binnen die groep kan zo de

over het voorkomen van soorten en soortg

maatregelen verder verdiept en uitgewisseld w

Ook op het niveau van gebieden zijn expertg

zinvol om nuances aan te brengen ov

maatregelen die in dat speciiek gebied ge

zijn. Het opzetten van een goede structuur vo

aciliteren van kennisuitwisseling tussen ex

zou door het beleid genitieerd en gesteund m

worden.

Tip voor lokale organisaties om tot een b

kennisdeling te komen

Bouw uitwisseling in projecten in. Op het

van projecten en gebiedsplannen zijn kennis

ontmoetingsdagen en contactmomenten

om uitwisseling te stimuleren. De ervaring

SOLABIO leren ook dat het belangrijk is om a

het uitwerken van een projectvoorstel doelste

rond kennisuitwisseling vast te leggen en elke

daarbij een duidelijke taak te geven. Zo

de kennisuitwisseling sterker gedragen dopartners en wordt de werklast verdeeld.

Natuurmonumenten

7/22/2019 Solabio

20/235

Actiepunt 3: zorg voor kennisdeling met andere sectoren in het buitengebied

Natuurgebied buitengebied. Over ecologie en

biodiversiteit mag dan bij de SOLABIO-partners

veel inormatie aanwezig zijn, over de contextuele

randvoorwaarden van wat speelt in het buitengebied

is dat veel minder het geval. Tijdens de diverse

tremomenten van SOLABIO gaven partners aan vaak

onvoldoende voeling te hebben met de andere actoren

in het buitengebied, hun doelstellingen en verwachtingen.

Vaak lijkt het er ook op dat men kennis en ervaringen met

maatregelen in natuurgebieden n op n wil toepassen

in het buitengebied. Een concreet voorbeeld is het

strikt vastleggen van bepaalde maaidata o technieken

voor het maaien van graslanden op buerstroken in

een beheerovereenkomst. Deze zijn echter niet altijd

haalbaar in de bedrijsplanning van een landbouwer,

omwille van de weersomstandigheden, het opkomen vanonkruid, enzovoort. Meer ino in de SOLABIO-publicatie

Biodiversiteit in landbouwgebied.

Vaak is in gebieden buiten de natuurreservaten

binnen vastgelegde marges meer fexibiliteit nodig om

maatregelen te kunnen uitvoeren. Bij gebrek aan kennis

over de noden en regels van andere sectoren kun je bij

de uitvoering van maatregelen o biodiversiteitsprojecten

in het buitengebied botsen op jur idische en

maatschappelijke drempels die in natuurgebied niet

spelen. Een betere kennis van wat speelt binnen andere

sectoren kan helpen.

Tips voor lokale organisaties om kennis op te doen bij

andere sectoren

Volg vormingen en cursussen van andere sectoren.

In de heboom Boer en Natuur bleek meermaals

dat de natuursector maar weinig aweet van delandbouwsector. Een eerste manier om inormatie

en kennis van andere sectoren op te doen, is het

opzetten en volgen van cursussen over een specieke

sector. Om te kunnen samenwerken, moet je immers

ook de andere taal kennen. Zo zou het bijvoorbeeld

interessant zijn voor de natuursector om een beter

zicht te hebben op de landbouwbedrijsvoering,

subsidies voor bedrijven, controles die zij ondergaan

en normen die zij moeten respecteren (bijvoorbeeld

regels opgelegd door volksgezondheid, controle

op goede landbouwpraktijk, veiligheidsnormen, ).

Een andere mogelijkheid is het opzetten van een

vormingsproces dat sectoren samenbrengt om zo

elkaar beter te leren kennen. Dit was het opzet van

het programma Leren beheren van het Regionaal

Landschap Haspengouw en Voeren (RLH).

Laat je inspireren! Bij het uitdenken van maatregelen

voor het buitengebied doe je er goed aan om

inspiratie te halen bij andere sectoren, gebruikers en

deskundigen. Bepaalde natuurmaatregelen houden

bijvoorbeeld het herstel in van een historisch gebruik,om de typische soorten die hieraan gebonden zijn

opnieuw meer kansen te geven. Denk maar aan

het herstel van hakhoutbeheer o heidebeheer. In

de praktijk blijkt bijvoorbeeld dat iemands beeld

van de ideale houtkant vooral is ingegeven door de

ecologische literatuur. Veel minder oog is er voor

historische aspecten van gebruik en beheer. Toch is

er vanuit andere contexten vaak heel wat relevante

inormatie aanwezig. Door in gesprek te gaan met

oudere mensen, heet het Regionaal Landschap Lage

Kempen (RLLK) bijvoorbeeld veel kennis vergaard

over hoe en waarom houtkanten vroeger beheerd

werden en welke soorten erin voorkwamen. RLLK

ontwikkelde daardoor een heel andere kijk op het

beheer van houtkanten. Het is veel beter dit te

erkennen en die knowhow te valoriseren, dan de

uitwisseling uit de weg te gaan. Binnen SOLABIO

hebben verschillende partners een eerste poging

gedaan om in te spelen op de behoeten en de

kennis van andere sectoren bij het opzetten van

natuurmaatregelen in het buitengebied. Een

voorbeeld:

Een Regionaal Landschap ging in gesprek met een

autoconstructeur, nadat een zeldzame soort was

gevonden in de buurt van zijn testbaan. Aanvankelijk

was de argwaan voor die groene jongens groot. Maar

het Regionaal Landschap heet daarop ingespeeld

door de activiteiten van de autoconstructeur b

leren begrijpen. Men zag in dat het beheer, ook

werd aangepast aan de testactiviteiten, de div

aan soorten in het gebied ten goede zou k

Het bedrij ging akkoord met inventarisaties

terrein. Het Regionaal Landschap stelde een

beheerplan op met extra maatregelen voor s

die tegelijk agestemd waren op de econom

activiteiten in het gebied.

Dur projecten met anderen op te zett

natuursector kijkt vaak nogal sceptisc

maatregelen van andere sectoren. Tijde

discussies in SOLABIO kwam meermaals naa

dat de natuursector twijelt over de eectivit

maatregelen buiten natuurreservaten. Zo g

aantal partners aan niet overtuigd te zijn van h

van bepaalde beheerovereenkomsten voor s

Ook over de continuteit van de maatregele

twijel. De reden voor deze argwaan is dat asectoren gedreven worden door andere mo

dan alleen biodiversiteit. Men gaat er van

andere partijen vooral genteresseerd zijn

economische voordelen, en van vandaag op m

(bijvoorbeeld als de subsidieperiode aloo

maatregelen kunnen stopzetten en alles vern

De SOLABIO-partners wezen meermaals op d

aan vertrouwen in de samenwerking. Een ma

dit vertrouwen op te bouwen, is door samen p

te maken en samen maatregelen uit te werke

In de heboom Boer en Natuur is da

bewust gekozen voor een actieve kenniswi

tussen ecologen enerzijds, en landbouw

landbouwdeskundigen anderzijds. Dat ope

deur om te zoeken naar betere maatregele

biodiversiteit n landbouwer. Denk maar a

ideale zaadmengsel, het beheer van perceelsr

enzovoort. Agromilieumaatregelen moeten i

inpasbaar zijn in de bedrijsvoering. In Zeelan

de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (

bij de uitwerking van nieuwe akkerrande

akkervogels nauw overlegd met de landbo

Na een jaar heet ZLTO ze allemaal samenge

om te bekijken hoe het zaadmengsel bij te

hoe om te springen met de zaaidatum, enzoKortom: de argwaan overwinnen en samen

met andere sectoren is nodig en loont.

ZLTO

7/22/2019 Solabio

21/235

Actiepunt 4: ontwikkel een innovatieprogramma voor biodiversiteit in het buitengebied

SOLABIO had niet als hooddoel om bewust en

actie innovaties tot stand te brengen. Maar wel om

biodiversiteitsprojecten en -acties uit te voeren die

haalbaar en realiseerbaar zijn in samenwerking met de

gebruikers van het buitengebied. Toch ontstonden in

de acties van SOLABIO her en der zinvolle technische

innovaties. Dat gebeurde al doende, wanneer partners

botsten op bepaalde knelpunten, inspeelden op een

concrete vraag o zich aanpasten aan speciieke

omstandigheden.

Enkele voorbeelden:

- De Provinciale Landbouwkamer voor Oost-

Vlaanderen (PLBK) zocht naar mogelijkheden om

soortenmaatregelen te integreren in de nieuwbouw vanlandbouwloodsen. PLBK ontwierp een aunapaneel,

waarin nestkasten en openingen verwerkt zijn en dat

modulair ingebouwd kan worden in een nieuwe muur.

- Het Regionaal Landschap Kempen en Maasland

(RLKM) speelde in op de vraag van een technische

school om een actie rond zwaluwen op te zetten. Zo

ontstond het idee van een zwaluwtoren.

Innovatie gebeurt vooral ad-hoc. Uit SOLABIO blijkt

dat in de praktijk innovatieve projecten vaak ad-hoc tot

stand komen, vaak door in te spelen op een kans, een

vraag o een ervaring. Achter vernieuwing en innovatie

zit zelden een globale strategie. Het gebeurt ook meestal

zonder vooragaande astemming met andere instanties

die in hetzelde domein actie zijn. Zo zijn bijvoorbeeld de

meeste acties rond agromilieumaatregelen onahankelijk

van elkaar tot stand gekomen. Die spontaneteit heet

voordelen: kansen blijven niet liggen, ze worden snel

onderzocht en benut. De keerzijde is dat verschillende

instanties dezelde zaken los van elkaar testen. De

mogelijkheden om innovatieve zaken te testen, zijn vaak

beperkter (oppervlakte, budget, ). Daardoor zijn ook de

kansen om resultaten te vertalen naar een groter gebied

beperkt.

De complexiteit in het buitengebied is groot. Bij hetbeheer van natuur kom je wel vaker hindernissen tegen.

Als de natuursector zel verantwoordelijk is voor het

beheer, is het relatie eenvoudig om hier een inventieve

oplossing voor te vinden. Het oplossen van knelpunten

waarbij je rekening moet houden met een meervoudige

doelstelling (bijvoorbeeld goede natuurresultaten behalen

n de maatregelen inpassen in de bedrijsvoering), is

een heel andere zaak. Je moet immers met meer en

andere kennis rekening houden, er zijn meerdere actoren

betrokken, er is voldoende wederzijds vertrouwen nodig

omdat men niet zeker is van het resultaat, enzovoort.

Wettelijke aspecten kunnen bovendien ad-hoc

innovaties bemoeilijken. Zo ondervond de Vlaamse

Landmaatschappij (VLM) moeilijkheden bij het uittesten

van nieuwe weidevogelmaatregelen. Landbouwers waren

namelijk bang dat zij niet meer zouden voldoen aan de

randvoorwaarden voor het toekennen van toeslagrechten.

Om innovaties vanuit een project uit te kunnen rollen

naar een groter gebied, is er nood aan een duidelijk

innovatieprogramma. Via een dergelijk programma

worden bewust experimenten en projecten opgezet

om bepaalde hypotheses uit te testen, te leren over de

technische mogelijkheden, de haalbaarheid te ver