Sociaal-economische verschillen in (on)gezond gedrag en de rol van de

omgeving: de GLOBE studie

FJ van Lenthe, CBM Kamphuis, K Giskes, M

Huisman, J Brug, JP Mackenbach

f.vanlenthe@erasmusmc.nl

Inleiding

Er is in Nederland een verschil in levensverwachting bij geboorte tussen hoger en lager opgeleide mannen en vrouwen van respectievelijk 5 en 2,6 jaar

De prevalentie van ongezond gedrag is hoger in lagere dan in hogere sociaal-economische groepen

Eur J Public Health (deze week): “Smoking, low vegetable use and physical inactivity explained a substantial part of educational differences in cardiovascular and all cause mortality among men and women”

Omdat ongezond gedrag veranderbaar lijkt te zijn, liggen hier goede aanknopingpunten voor strategieën ter reductie van sociaal-economische gezondheidsverschillen

Sociaal-economische verschillen in ongezond gedrag: Een rol voor de omgeving?

‘Collectief’ gedrag wordt mogelijk bepaald door collectieve

kenmerken

Een rol voor de omgeving: indirect bewijs uit ‘multi-level’ onderzoek

Model 1

(leeftijd en geslacht)

Model 2 + opleiding

O.R. 95% C.I. O.R. 95% C.I.

1 (hoog) 1.00 1.00

2 1.13 0.95; 1.34 0.99 0.84; 1.16

3 1.48 1.24; 1.76 1.21 1.03; 1.42

4 (laag) 1.53 1.30; 1.81 1.20 1.02; 1.41

Buurtverschillen in overgewicht: de GLOBE studie

Van Lenthe & Mackenbach, Int J Obesity 2002; 26: 234-240

VTV 2006: Zorg voor Gezondheid

… “Een belangrijke reden is dat ongezond gedrag niet

op zichzelf staat, maar een sterke samenhang vertoont

met de sociale en fysieke omgeving waarin mensen

geboren worden, opgroeien en leven”

Preventie nota “Kiezen voor Gezond Leven”

“Door de samenleving zo in te richten dat ‘de

gezonde en bewuste keuze’ een makkelijke keuze

wordt, ondersteunt de overheid de burger”

Achtergrond van het onderzoek

Het is niet duidelijk welke elementen uit de omgeving een rol

spelen voor (on)gezond gedrag, en of blootstelling aan deze

elementen verschilt tussen sociaal-economische groepen

Kunnen mensen dezelfde keuze maken als ‘de voor gezond

gedrag relevante omgeving’ niet hetzelfde is? Is de keuze nu voor

iedereen even makkelijk?

Sociale verschillen in ongezond gedrag die voortkomen uit

ongelijkheid in de omgeving kunnen als mogelijk ‘vermijdbaar’

worden gezien, en daarmee als onrechtvaardig.

Vraagstellingen van het onderzoek

1. Spelen kenmerken uit de omgeving een rol in de verklaring van

sociaal-economische verschillen in bewegen, voeding en roken?

2. Via welke mechanismen zijn omgevingskenmerken gerelateerd

aan gezondheid?

3. Welke aanknopingspunten kunnen op basis van de resultaten

worden geïdentificeerd voor interventies en beleid ter reductie

van sociaal-economische verschillen in ongezond gedrag?

Conceptueel Raamwerk

Omgevingskenmerken

• fysiek

• sociaal

Sociaal-economische positie

• Opleiding

• Inkomen

(On)gezond gedrag

• Lichamelijke activiteit

• Voeding

• Roken

Individuele kenmerken

• Psychosociale constructen

(uitkomstverwachtingen, sociale normen, eigen

effectiviteit)

(1)(2)

Opzet van het onderzoek

1. Focusgroep interviews

2. Systematische reviews (Brug & Van Lenthe, eds)

3. Postenquête

4. Diepte-interviews

5. Systematisch beoordelingsinstrument

Doelstelling voor vanmiddag

Bespreking resultaten bewegen

Bespreken resultaten voeding

Bespreking resultaten roken

1. Aanknopingspunten voor interventies en beleid