Samen aan het werk in sessie 2Kennismaken ontwerpproces, Focus op analyseIlya ZitterVersie 17 februari 2014

OpeningProgramma: beroepsproces en beroepsproduct

Programma

9:30 – 10:30 OpstartenKorte kennismakingVragen & antwoorden over module

10:30 – 12:00/15 Kennismaken met ontwerpenOefenen met hele ontwerpproces: simulatieKennisintermezzo: het proces van ontwerpen

12:00/15 – 13:00 Samen lunchen

Programma

13:00 – 14:00 Leren van ekaarAnalyseren in duo’s – 45 minuten (verdeel zelf de tijd)Plenaire terugkoppeling – 15 minuten

14:00 – 15:00 Focus op analyseKennisintermezzo: Competentiegericht onderwijs ontwerpen

15:00 – 16:00 Voorbereiden volgende sessieMaak samen plan voor het werken aan (her)ontwerpproces en opleveren eindopdracht

16:00 – 16:30 Terugblikken en vooruit kijken

Hele module in vogelvlucht

Iteratief (her)ontwerpen van een leeromgeving (5 ECTS of veelvoud) voor eigen onderwijspraktijk centraal

In sessies 1, 3, 5 en 7 middels Leren op de werkplek/Zelfstudie ondersteund met HUbl

In sessies 2, 4 en 6 face-to-face Sessie 2 - kennismaken met ontwerpproces + focus op

analyse: simulatie hele ontwerpproces; analyseren van een goed voorbeeld, competentiegericht onderwijs in het hbo, gelaagdheid van een leeromgeving

Sessie 4 - focus ontwerp/ontwikkeling: uiteenrafelen van een leeromgeving, concept ‘blended learning’

Sessie 6 - focus evaluatie (kwaliteit leeromgeving): praktijkgericht onderzoek inbouwen en formatief evalueren in vorm van peer-reviewen met 2 kaders

Voorstellen

Kerndocent module OO Naam: Ilya Zitter Faculteit: Faculteit Educatie Onderdeel: Lectoraat Beroepsonderwijs (2 dagen) en

uitgeleend aan Expertisecentrum Docent hbo (1 dag) Daarnaast: Kerndocent Master Leren & Innoveren

Stoas Vilentum (1,5 dag) Beroepsdomein/Vakgebied: Onderwijskunde,

Praktijkgericht onderzoek naar het Ontwerpen van beroepsgerichte leeromgevingen - promotieonderzoek bij hbo en Expertisecentrum Beroepsonderwijs bij mbo, daarvoor Adviseur ICT en organisatieverandering

Wat voor onderwijs wil je beter leren ontwerpen?

Hybride leeromgevingen: verweven van leren en werken

Wie zijn jullie? Naam? Faculteit? Onderdeel? Daarnaast? Beroepsdomein/Vakgebied? Wat voor onderwijs wil je beter leren

ontwerpen?

Vragen & antwoorden moduleOp interactieve manier de module door (eventueel ondersteunen met dia’s van screencast)

SimulatieHet hele ontwerpproces een keer samen ervaren op speelse wijze

Hele ontwerpproces ervaren in een simulatie

Doel: ontwerpstappen doorlopen, met elkaar leren praten over ontwerpen, inhoud even los leren laten, grens ontdekken ontwerpen vs. gedrag uitlokken en creativiteit (her)ontdekken

Kies één ontwerpprincipe: Consistentie bladzijde 46 Hiërarchie bladzijde 105 Modulariteit bladzijde 136

Ontwerp in klein groepje een object volgens dit ontwerpprincipe Maak 1 flipover met in elk geval aandacht voor analyse, ontwerp,

ontwikkeling en evaluatie Presenteer ontwerp met onderbouwing in ‘elevator-pitch-stijl’

Proces van ontwerpenKennisintermezzo – Loslaten inhoud en gevoel krijgen voor het ontwerpproces

Aard van het proces

De Man, M. (2013). De ontwerpfactor, werkboek design thinking voor de veranderaar. Amsterdam: Mediawerf.

Ontwerpstappen

Van den Akker, J. & Thijs, (2009)

Iteratie?

Een iteratie is het doorlopen van de ontwerpstappen analyse, ontwerpen, ontwikkelen & evaluatie. Waarbij de generieke ontwerpactiviteiten worden uitgevoerd: zoeken naar grenzen, in interactie met omgeving, onderbouwen vanuit theorie/prakijk en het ontwerpproces expliciet maken (Van den Akker, J. & Thijs, 2009)

Ontwerpstappen-1

Analyse: analyseren bestaande situatie en formuleren beoogde vernieuwing/verbetering

Probleemanalyse Contextanalyse Behoefteanalyse Analyse van de kennisbasis

Ontwerprichtlijnen of ontwerpeisen waaraan resultaat moet voldoen

Basis voor ontwerpen

Ontwerpstappen-2

Ontwerpeisen in cyclisch proces van ontwikkeling, implementatie en evaluatie uitgewerkt, beproefd en aangescherpt tot relevant en bruikbaar resultaat

Evaluatie speelt daarin een cruciale rol: werpt licht op wensen en mogelijkheden van

gebruikers en hun praktijkcontext Wijze waarop resultaat kan worden afgestemd

op de praktijk

(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)

Ontwerpbenaderingen

Instrumentele benadering: logisch, rationeel Communicatieve benadering: geen strikte

volgorde, intensieve deliberatie, consensus Artistieke benadering: open proces, creatief

en reflectief Pragmatisch: cyclisch, regelmatige evaluaties

(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)

Resultaat ontwerpproces: eindopdracht

Ontwerp leeromgeving, inclusief de keuzes voor het te ontwikkelen papieren/digitale materiaal: ontwerp van leeromgeving met een omvang van 5 ECTS (of een veelvoud hiervan), in vorm van een ‘Blokboek’ of ‘Studentenhandleiding’ of ‘Modulewijzer’, ofwel: het onderwijsmateriaal zoals dat voor studenten wordt gemaakt bij de betreffende opleiding ca. 50%

Flankerende rapportage bij het ontwerp ca. 50%: Analyse: rapportage uitgevoerde analyse Onderbouwing van ontwerp/ontwikkeling Evaluatie: rapportage uitgevoerde formatieve evaluaties Ontwerpproces: logboek van uitgevoerde ontwerpactiviteiten

Leren van elkaarAnalyseer samen elkaars leeromgeving

Leren van een voorbeeld: analyseer bestaande leeromgeving

Werk in een duo: 45 minuten (verdeel zelf de tijd) Analyseer samen elkaars leeromgeving. Hulpvragen:

Om welk beroepsprofiel gaat het? Om welk deel hiervan voor deze leeromgeving?

Welke beroepsproducten horen bij deze module? Om wat voor doelgroep gaat het? Profiel? Voorkennis? Waar hangt deze module in curriculum? Wat gaat er vooraf?

Wat komt erna? Maak hier analyse van. Hoe zit de module in elkaar? Welke opdrachten? Welke

leer/werkvormen? Aan een aantal duo’s zal om een korte presentatie worden

gevraagd na afloop: plenair 15 minuten

Samen lunchen12:00/15 – 13:00

Programma

13:00 – 14:00 Leren van elkaarAnalyseren in duo’s – 45 minuten (verdeel zelf de tijd)Plenaire terugkoppeling – 15 minuten

14:00 – 15:00 Focus op analyseKennisintermezzo: Competentiegericht onderwijs ontwerpen

15:00 – 16:00 Voorbereiden volgende sessieMaak samen plan voor het werken aan (her)ontwerpproces en opleveren eindopdracht

16:00 – 16:30 Terugblikken en vooruit kijken

Competentiegericht?Kennisintermezzo – terug naar onze inhoud van het ontwerpproces: het hoger beroepsonderwijs

Hoger Beroepsonderwijs

Object van ontwerp: competentiegericht hoger beroepsonderwijs

Competentiegericht onderwijs komt voort uit vraag om een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt

Onderwijs in samenspraak met bedrijfsleven/instellingswezen

Uitnodigend onderwijs dat aansluit bij gedifferentieerde doelgroep

Naast theorie, sterk inzetten op praktijkgericht-praktijknabij-in de praktijk leren

Definitie van competentie:beschrijven met 6 dimensies

3 dimensies noodzakelijk en wat competentie is:SpecificiteitIntegrativiteitDuurzaamheid

3 dimensies over de condities hoe competenties kunnen worden ontwikkeld:HandelingsgerichtheidLeerbaarheidonderlinge afhankelijkheid

(Van Merriënboer, Van de Klink & Hendriks, 2002 in H4).

Gelaagd ontwerp-1

Supra: internationaal Macro: systeem, nationaal Meso: Instelling, Faculteit, Opleiding Micro: Groep, docent Nano: Student, individu

(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)

Gelaagd ontwerp-2

Samenwerking tussen onderwijs-bedrijfsleven Opleiding en opleidingen t.o.v elkaar (jaren) Onderwijseenheid incl. beoordeling (weken) Onderwijsonderdeel (uren)

Uitvoering van een onderwijssituatie (minuten)

Gelaagd ontwerp-3

Model gebaseerd op model gemaakt door: Van Oeffelt, T., Spreeuwenberg, L. & Van den Ende, J. (2013). Wageningen: Stoas Vilentum Hogeschool, die gebruik hebben gemaakt van Cluitmans, J.J., Dekkers, M.A.F., Bloemen, & T.P. A. van Oeffelt (2009). Aan de slag met competenties: competentiegericht leren in HBO en MBO. Nuenen: Onderwijsadviesbureau Dekkers.

Leertheorie

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Leertheorie:Wetenschappelijk onderbouwde opvattingen over leerprocessen

Bv. cognitivisme, sociaal-constructivisme

Leerprocessen

Klassieker uit de theorie: Sfard, A. (1998). On two metaphors for learning and the dangers of choosing just one. Educational researcher, 27(2), 4-13.

Acquisitie Participatie

Animatie hybride leeromgeving

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Onderwijsconcept:Visie op leren

Visie op doelstellingenStrategie hoe deze kan worden gerealiseerd

Bv. Sociaal-constructivistisch

Hogeschool Utrecht (HU) wil bijdragen aan een duurzame kennissamenleving waarbij

de mens het uitgangspunt is. Waar studenten en medewerkers zich kunnen ontplooien, zich thuis voelen

en waar we in samenwerking met onze relaties durven te experimenteren en innoveren.

Telt de HU veertigduizend verschillende leerwegen

Onderwijsconcept

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Welk onderwijsconcept wordt gehanteerd bij de HU?Welk onderwijsconcept wordt gehanteerd bij jouw faculteit?En welke bij jouw opleiding?

Onderwijsconcept - 2

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Om welk beroepsprofiel gaat het bij jouw opleiding?Hoe zit het afnemende beroepenveld in elkaar?Welke beroepsidentiteit heeft opleiding voor ogen?

Onderwijsconcept - 3

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Om wat voor doelgroep gaat het?Hoe ziet de studentenpopulatie eruit?

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Onderwijsmodel of Opleidingsmodel:Manier waarop het onderwijsconcept en

het curriculum worden vorm gegeven

bv. 4C/ID model Van MerriënboerLeerlijnenmodel De Bie e.a.

Onderwijsmodellen

4C/ID model Van Merriënboer Leerlijnenmodel De Bie e.a.

Komen bij de volgende face-to-face bijeenkomst aan bod

Onderwijsmodel

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Welk onderwijsmodel wordt gehanteerd bij jouw faculteit?En welke bij jouw opleiding?

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Didactisch concept of Aanbiedingsvormen:Vorm waarin onderwijs aan student wordt aangeboden.

Binnen een onderwijsmodel keuze voor één/meer vormen.

bv. Taakgestuurd onderwijs (beroepsgerichte opdracht in delen), projectonderwijs, Probleem Gestuurd Onderwijs (PGO)

Onderwijsconcepten en didactische concepten worden somsdoor elkaar gegooid. Bv. UniMaas heeft als onderwijsconcept PGO

en als didactisch concept grotendeels ook.

Didactisch concept

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Welk didactisch concept wordt gehanteerd bij jouw faculteit?En welke bij jouw opleiding?

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Didactisch model:Beschrijving van de werkwijze/stappen die in een leersituatie

door lerende en begeleider gebruikt dienen te worden.

Bv. Zevensprong (van PGO), Fase model van een project - Oriënteren, Analyseren, Definiëren, Uitvoeren, Evalueren (bij projectonderwijs)

Didactisch model

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Welk didactisch model is gangbaar bij jouw faculteit?En welke bij jouw opleiding?

Gelaagd ontwerp-3

Leertheorie

Opdracht (of taak):Ontwikkelde onderwijsmateriaal met daarin beschrijving

wat er van studenten wordt verwacht.

Bv. Uitgeschreven opdracht waarmee studentof groepje studenten aan de slag kan/kunnen

Opdracht (of taak)

Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:Welke opdrachten (of taken) zijn gangbaar bij jouw faculteit?En welke bij jouw opleiding?

Voorbereiden volgende sessieIn duo of klein groepje aan het werk: opstarten van het (her)ontwerpen van een eigen leeromgeving

Analyse compleet?

Probleemanalyse/Contextanalyse/Behoefteanalyse/Analyse kennisbasis. Bijvoorbeeld volgende bronnen:Onderwijsbeleid: landelijk, HU, opleidingBeroepsprofiel: landelijk, opleidingBody of Knowledge (BoK’s): landelijk, opleidingBeroepenveld: beroepenveldcommissie; interviewsDoelgroep/Student: beschrijven, studentevaluaties, interviewsCurriculumontwerpen, Casco, formats, collega’sErvaringskennis: ‘Best practices’, collega’sAccreditatieproces: interne audit-rapport; externe NVAO-rapportToekomst: toekomstvisie, scenario’s, trendrapporten

Opstarten (her)ontwerpen een eigen leeromgeving

Start even individueel: karakteriseer leeromgeving waar je aan gaat werken tijdens module met aantal steekwoorden in maximaal 5 minuten

Ga speeddatend op zoek naar een andere(n) met een vergelijkbaar ontwerpvraagstuk in max.10 minuten

Ga samen aan de slag met de analyse: bespreek samen wat erin zou moeten en maak hier voor jezelf een vertaling van

Ga samen aan de slag met het maken van plannetje voor doorwerken aan analyse, ontwerp/ontwikkeling en evaluatie: bespreek samen hoe dit zou kunnen en maak voor jezelf een vertaling hiervan

Zelfstudie

Sla de studiehandleiding er nog eens op na Bekijk de startpresentatie van module nog keer

(eerste pagina van HUbl) Reageer op versies van je collega-docenten Bestudeer de kennisintermezzo’s van de sessies

nogmaals: welke kennis en inzichten kan ik toepassen op mijn eigen (her)ontwerp?

Pak de literatuurlijst erbij en selecteer passende literatuur die inspirerend of onderbouwend is

Leren op de werkplek

Zoeken naar grenzen In interactie met omgeving Onderbouwen vanuit theorie en praktijk Het creatieve en impliciete proces

expliciteren

Leren op werkplek door: Zoeken naar grenzen: ontwerpen binnen de grenzen van

(inter)nationale wetgeving, beroepenveld, beleid en richtlijnen van instelling/faculteit/opleiding, praktische grenzen e.d.

In interactie met omgeving: ontwerpen door bevragen, consulteren, interviewen, peer-reviewen, samenwerken met (senior) collega’s, experts, beleidsmedewerkers, beroepenveldcommissie, beroepsbeoefenaren, opleidinscommissie e.d.

Onderbouwen vanuit theorie en praktijk: ontwerpbesluiten onderbouwen vanuit (vak)literatuur en systematische praktijkervaring (best practices, evaluaties, audits e.d.)

Het creatieve en impliciete proces expliciteren: ontwerpbesluiten expliciet maken en toelichten.

Terug & vooruitDe dag afsluiten – samen terugblikken naar de sessies die zijn afgelopen en vooruit kijken naar de sessies die gaan komen

Terugblikken en vooruit kijken

Geef nu het proces terug aan jullie en doe alsof ik er niet ben

Blik terug: Hoe verliep het met leren op werkplek/zelfstudie

met HUbl? Hoe verliep de face-to-face sessie? Verliepen deze volgens verwachting?

Kijk vooruit: Hoe ga je leren op werkplek/zelfstudie met HUbl

nu aanpakken? Welke verwachtingen heb je over komende

sessies?

Toelichting moduleDit is presentatie waarvan screencast is gemaakt en te zien is op startpagina van module op HUbl

Naar wie luister je?

Ilya Zitter Daniëlle Blok

Inhoud van deze screencast

Positie van deze module in BDB Kern van deze module Relatie met de eigen werkpraktijk Het proces van ontwerpen Manier van werken tijdens deze module Hoe de eindopdracht globaal in elkaar zit

Positie in BDB

Kern van module

Ontwerpen in beroepsonderwijs

BeroepenBeroepspraktijk

Professionalsmet hbo-diploma

Opleiding: curriculum

Leeromgeving

Leeromgeving

Leeromgeving

Leeromgeving

Leeromgeving

Leeromgeving

Kernvraagstuk: hoe decomponeren in ‘leerbare’ onderdelen in richting van integrale competenties?

Gaat dus eigenlijk om het ‘didactiseren’ van de toekomstige beroepspraktijk

Relatie eigen werkpraktijk

Jullie brengen beroepspraktijk en opleidingspraktijk in

In deze module hieraan ontwerpen

Proces van ontwerpen

Proces van ontwerpen

Onderwijs ontwerpen

Onderwijsontwikkeling ofwel onderwijs ontwerpen is een van de kerntaken van een Hogeschooldocent

In deze module werken we als eindresultaat naar een onderwijsontwerp voor een leeromgeving van 5 ECTS (of een veelvoud hiervan)

Karakter van het ontwerpproces

Ontwerpstappen

Analyse, Ontwerp, Ontwikkeling, Implementatie en Evaluatie

Iteratief, cyclisch, herhalend proces

In die ontwerpstappen ga je: Zoeken naar grenzen: ontwerpen binnen de grenzen

van (inter)nationale wetgeving, beroepenveld, beleid en richtlijnen van instelling/faculteit/opleiding, praktische grenzen e.d.

In interactie met omgeving: ontwerpen door bevragen, consulteren, interviewen, peer-reviewen, samenwerken met (senior) collega’s, experts, beleidsmedewerkers, beroepsbeoefenaren e.d.

Onderbouwen vanuit theorie en praktijk: ontwerpbesluiten onderbouwen vanuit (vak)literatuur en systematische praktijkervaring (best practices, evaluaties e.d.)

Het creatieve en impliciete proces expliciteren: ontwerpbesluiten expliciet maken en toelichten.

Manier van werken

Sessie Vorm Werken aan 1 Leren op de werkplek/

Zelfstudie ondersteund met HUbl

(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 1)

2 Face-to-face (Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 2) Kennismaken met ontwerpproces + focus op analyse: simulatie hele ontwerpproces; analyseren van een goed voorbeeld, competentiegericht onderwijs in het hbo, gelaagdheid van een leeromgeving

3 Leren op de werkplek/ Zelfstudie ondersteund met HUbl

(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 3)

4 Face-to-face (Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 4) Focus ontwerp/ontwikkeling: uiteenrafelen van een leeromgeving, concept ‘blended learning’

5 Leren op de werkplek/ Zelfstudie ondersteund met HUbl

(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 5)

6 Face-to-face Peer-reviewen van de (her)ontwerpen (iteratie 6) Focus evaluatie (kwaliteit leeromgeving): praktijkgericht onderzoek inbouwen en formatief evalueren in vorm van peer-reviewen met 2 kaders

7 Leren op de werkplek/ Zelfstudie ondersteund met HUbl

(Her)ontwerp van de eigen leeromgeving afronden (iteratie 7)

Eindopdracht

Eindopdracht: Definitief ontwerp eigen leeromgeving

Definitief? Klaar om de overstap naar de uitvoering te maken

Rijke en scherpe analyse Ontwerp gemaakt in interactie, onderbouwd

vanuit theorie/praktijk en tot de grenzen Materiaal ontwikkeld: papier en digitaal Evaluatie uitgevoerd: peer-review en

walkthrough met studenten Transparant ontwerpproces: een compleet

logboek, leesbaar voor buitenstaander

Dit was het

En nu?

Aan de slag met Sessie 1 Benodigde materiaal is te vinden op Hubl Blijf daarnaast vooral je eigen gezonde

verstand en ervaring gebruiken

Veel plezier en tot ziens!