SESSIE 2l Spijbelen: een preventieve aanpak...× Stappenplan of afsprakenkader De procedure weet ik...

•SESSIE 2l Spijbelen: een preventieve aanpak

•Melissa De Bruyker en Christel Van Vreckem, Arteveldehogeschool

•Jessie De Naeghel, team Onderwijsontwikkeling, Onderwijscentrum Gent

Wat en waarom?

Actiedag Operatie Geslaagd ‘Samen tegen Vroegtijdig Schoolverlaten’ 2

> Spijbelen= leerplichtig en problematisch afwezig

× Ongeoorloofd relatief verzuim

× Absoluut verzuim

> Meer kans op

× schoolse vertraging

× zittenblijven

× VSV


> Topje van de ijsberg > Oorzaken

× Leerlinggebonden Bijv. faalangst

× SchoolgebondenBijv. gebrekkige studiekeuzebegeleiding

× OudergebondenBijv. problemen binnen het gezin

× Samenlevings- en beleidsgebondenBijv. onzekere toekomstperspectieven

> Kortfilm: ‘Ik ben blij dat je terug bent op school’


https://www.youtube.com/watch?v=EXZW8jKSM3w

Leerlingen over spijbelen


> Spijbelen= niet naar school wegens ‘geen zin’

→ Veel spijbelaars beschouwen hun afwezigheid niet als spijbelen

> Onverschillig tegenover afwezigheid op school MAAR minder vaak miskennen belang van onderwijs

> Past binnen breder patroon van afwezigheid

[Bron: Keppens, Spruyt & Roggemans, 2014]

Spijbelcijfers


Schooljaar Gemeente Hs Aantal lln. op 1-02

Aantal lln. 5-9 PA-codes

% lln. 5-9 PA-codes

2017 GENT BaO 17.267 1192 6,9 %

2017 GENT BuBaO 1.560 204 13,1 %

2017 GENT BuSO 1.577 184 11,7 %

2017 GENT DBSO 634 70 11,0 %

2017 GENT SO 24.215 2577 10,6 %


Schooljaar Gemeente Hs2 Graad Aantal lln. op 1-02

Aantal lln. 5-9 PA-codes

% lln. 5-9 PA-codes

2017 GENT SO 1A 6.276 413 6,6 %

2017 GENT SO 1B 996 207 20,8 %

2017 GENT ASO 2 4.099 149 3,6 %

2017 GENT BSO 2 1.464 257 17,6 %

2017 GENT KSO 2 362 66 18,2 %

2017 GENT TSO 2 1.477 206 13,9 %

2017 GENT ASO 3 3.754 232 6,2 %

2017 GENT BSO 3 2.085 388 18,6 %

2017 GENT KSO 3 507 95 18,7 %

2017 GENT TSO 3 2.133 357 16,7 %

2017 GENT OKAN OKAN 326 60 18,4 %


Schooljaar Gemeente Hs Aantal lln. op 1-02

Aant. lln. minstens 30 PA-codes

% lln. minstens 30 PA-codes

2017 GENT BaO 17.267 394 2,3%

2017 GENT BuBaO 1.560 115 7,4%

2017 GENT BuSO 1.577 263 16,7%

2017 GENT DBSO 634 412 65,0%

2017 GENT SO 24.215 1.218 5,0%


Schooljaar Gemeente Hs2 Graad Aantal lln. op 1-02

Aant. lln. minstens 30 PA-codes

% lln. minstens 30 PA-codes

2017 GENT SO 1A 6.276 40 0,6%

2017 GENT SO 1B 996 134 13,5%

2017 GENT ASO 2 4.099 11 0,3%

2017 GENT BSO 2 1.464 321 21,9%

2017 GENT KSO 2 362 16 4,4%

2017 GENT TSO 2 1.477 41 2,8%

2017 GENT ASO 3 3.754 28 0,7%

2017 GENT BSO 3 2.085 434 20,8%

2017 GENT KSO 3 507 24 4,7%

2017 GENT TSO 3 2.133 80 3,8%

2017 GENT OKAN OKAN 326 69 21,2%

Aanbevelingen uit Vlaams onderzoek


> Gedragen spijbelbeleid

> Kort op de bal

> Registratie en detectie i.f.v. opvolging en beleid

> Partnerschap met ouders

> Schoolbinding als buffer

> Autoritatief schoolklimaat

> Individuele een-op-een begeleiding/vertrouwensfiguurLeerkracht als centrale contactpersoon

[Bronnen: Keppens & Spruyt, 2016, 2017; Keppens, Spruyt & Roggemans, 2014]

Gentse overlegfora


> Spijbeloverleg – trekker vzw TOPunt= evaluatie spijbelactieplan met relevante actoren

> Werkgroep preventief spijbelbeleid

× Hoe kunnen we het beleid dat scholen voeren ter preventie van spijbelen optimaliseren en de vragen, noden die scholen hierbij ervaren samen in kaart brengen?

× Hoe kunnen we samen werk maken van een nog betere preventieve aanpak op vlak van spijbelen?

Gentse onderzoeken


Hoe kunnen we het beleid dat scholen voeren ter preventie van spijbelen optimaliseren en de vragen, noden die scholen hierbij ervaren samen in kaart brengen?

Vanuit de ULG-WG op 24 april 18:

> Observaties

> Interviews met centrale figuren

> Focusgroepen

Case study onderzoek

Case study onderzoek


> Onderzoeksdoel

– inzicht verwerven in beleid Gentse scholen ter preventie van spijbelen

– vragen en noden scholen in kaart


> Onderzoeksopzet

Observaties

Eerste lesuur in de klas

SpeelplaatsLeraarskamer

Leerlingen-secretariaat

Interviews met 4 diverse actoren


> Participanten

– 3 Gentse secundaire scholen1 ASO-school en 2 TSO/BSO-scholen

Observaties


Interviews

– 2 klassen per school2 ASO-klassen of 1 TSO- en 1 BSO-klas2de en 3de graad

– 4 actoren per school, diverse functies


> Instrumenten

– Observatie- en interviewleidraad

× Systematisch en doelgericht beleid× Kort op de bal× Registratie en detectie× Samenwerking met ouders× Schoolbinding en vertrouwensfiguren× Vragen en noden

– Klasobservatie-instrument met focus op ABC+ interacties

InterviewsObservaties

Observaties


Focusgroepen


> Onderzoeksdoel

= Formuleren van aanbevelingen en acties om spijbelen te voorkomen in Gent

! Waarderende benadering


> Onderzoeksopzet

6 focusgroepen:

× leerlingen 2de graad

× leerlingen 3de graad

× leraren

× beleidsmedewerkers

× ouders

uit Gentse secundaire scholen

× partnerorganisaties


> Participanten

× 3 klassen DBSO uit 2 scholen

× leerlingen 3de graad + TKO + OKAN

× leraren

× beleidsmedewerkers

× vragenlijst aan ouders

uit Gentse secundaire scholen

× partnerorganisaties


> Instrumenten

– Vertrekkend vanuit doelstellingen & onderzoeksvragen

Doelstelling 1: Wat zijn succesvolle acties om de verbondenheid van jongeren met de school te versterken?

Doelstelling 2: Welke Gentse partners worden nu reeds aangesproken en hoe kunnen ze beter ingeschakeld worden?

Doelstelling 3: Op welke vlakken kan het spijbelbeleid op Gentse scholen nog verbeteren?


> Instrumenten

– Voorbeeldvragen per doelstelling & onderzoeksvraag

Doelstelling 1: Wat zijn succesvolle acties om de verbondenheid van jongeren met de school te versterken?

Vraag: Welke acties/initiatieven/ondersteuning versterken de verbondenheid van jongeren met de school en zijn dus nodig om spijbelen te voorkomen? Hoe kunnen we deze nog verbeteren/versterken? (voor beleid)

Vraag: Welk soort school/omgeving/welke lessen/welk type leerkrachten vind je tof, nuttig, goed, geeft jouw goesting om te leren? (voor leerlingen)


> Instrumenten


Doelstelling 2: Welke Gentse partners worden nu reeds aangesproken en hoe kunnen ze beter ingeschakeld worden?

Vraag: Wie ziet u in Gent als de belangrijkste partners binnenen buiten de school die spijbelen helpen voorkomen?

× Waarom?

× Hoe kunnen deze effectieve acties nog versterkt worden?

(voor ondersteunende diensten en organisaties)


> Instrumenten


Doelstelling 3: Op welke vlakken kan het spijbelbeleid op Gentse scholen nog verbeteren?

Vraag: Indien u opnieuw mag dromen: welke acties/initiatieven/ondersteuning zou u specifiek in Gent willen zien? (voor ouders)


> Instrumenten

– Draaiboek voor elke focusgroep, met op het groepsprofiel afgestemde vragen

– Vragenlijst voor ouders

Zoeken naar good practices & verdere noden betreffende:× Beleid en klaspraktijk× Kort op de bal× Registratie en detectie× Samenwerking met ouders× Schoolbinding en vertrouwensfiguren× Vragen en noden

Bijkomende focus op ervaringen met Gentse partners.

Resultaten


> Onderwijsvormen


> Kort op de bal en op maat

> Registratie en detectie i.f.v. opvolging en beleid



> Autoritatief schoolklimaat

> Vertrouwensfiguren


> Onderwijsvormen

– Meer nood aan spijbelpreventie in TSO/BSO-scholen

– ASO-school, vooral focus op tijdig naar school komen

“[…] en dan proberen ervoor zorgen dat ze dat laatkomen ombuigen in op tijd komen”



– Eenduidige opvatting over wat spijbelen is

"Veel te laat komen, hoort dat daar ook bij?" (schoolleider)

– Schoolbreed gedragen visie + brede schoolbenadering

× Stappenplan of afsprakenkaderDe procedure weet ik [als leerkracht] niet exact, nee. Maar ik weet dat dat tot huisbezoek gaat. Dus er is het contacteren van de ouders. … Uiteindelijk is het dat dat je moet doen ...” (leerkracht)

"Niet 1 van de leerkrachten maar iemand anders die ons helpt." (leerling)

× Informeren van leerlingen en ouders: studiekeuze, individuele trajecten, inspraak voor hen

× Opvolging in klassenraden, MDO en/of op teamoverleg

× Werkgroep i.f.v. visie (1 school)


> Kort op de bal en op maat

– Gesprek met leerling, vooral door opvoeder en/of leerlingenbegeleider

"Vroeger had je een standaardbrief voor spijbelen, maar dat is belachelijk. Nu casus voor casus, wat werkt voor die jongere?" (ondersteunende organisatie)

"Je zit een jaar op school, maar na een jaar zeg je ik zie dat niet meer zitten, toch blijf je daar zitten, dan blijf je 5 jaar tegen uw goesting." (leerling)

– Volg-/groeikaart

“En soms zijn er leerlingen die na verloop van tijd geen volgkaart meer hebben, maar zelf de stap naar de begeleider zetten en zeggen ‘ik heb ze nodig’.” (leerlingbegeleider)


– Contact met ouders, vooral telefonisch

“De opvoeders gaan dagelijks na wie er is, als een leerling afwezig is, wordt er naar huis gebeld … Vaak komen zij terecht op een antwoordapparaat …” (leerkracht)

“Ik denk dat we dat redelijk opvolgen, maar dat hangt ervan af hoe druk het is.” (leerlingenbegeleider)

"Liever eerst gesprek met mij alvorens er de ouders bij te halen" (leerling)

– Aanklampend > vertrouwensfiguren

"Niet loslaten, blijven steunen" (leerling)


> Registratie en detectie

– Registratie door leerkracht per lesuur en/of opvoeder

– Pleidooi voor uniforme toekenning B-codes

"Bij ons een B-code na 15 minuten te laat komen." (schoolleider 1)

– Wettiging via medische attesten“Er zijn ook 2 dokters waarvan ik weet dat als er een som op tafel gelegd wordt …” (een opvoeder)

– Verschillende soorten redenen

“… want al die gasten werken meestal ook hé. … na school. Daarmee dat er sommigen ook zo moe zijn.” (leerkracht)

“… ik heb een meisje die haar broertjes en zusjes nog naar school moet brengen en dan pas komt. Ik zeg dan … dat is eigenlijk de taak van de ouder. Maar ja zegt ze, mama en papa werken al, dus dat kan niet. Ik blijf te laat komen ook al geven jullie strafstudie.” (leerkracht)

– Analyse data i.f.v. concrete acties blijft uit



– Verantwoordelijkheid ouders vs. onmacht oudersIk zeg niet dat ouders niet willen dat hun zoon naar school gaat. Zeker niet, maar je hebt al veel kinderen baas thuis he.” (leerkracht)

“… dat zit hier precies tussen de muren. Wij kunnen dat te laatkomen er dus niet uitkrijgen. … als gij zelf uw wekker moet zetten en zelf uw ontbijt moet voorzien kan het wel gebeuren dat je later bent …”

– Informeren van ouders via schoolreglement, infomoment, telefonisch contact, brieven met afwezigheden, huisbezoek …

– Brugfiguren, ook in 2de en 3de graad



– Typeringen zoals warme school, warm nest, thuisgevoel

– Investering in zorg

“Dat is ook één van onze troeven … wij zijn een zorgschool.” (leerkracht)

“Je hebt geen tijd meer om met degene waar het wel goed meegaat eens een babbeltje te slaan.”

– Persoonlijk en op maat

× Luisterbereidheid, echtheid, respect, interesse

"Op school vroeger daar werd je als kind behandeld dat niets weet, niets kan." (leerling TKO)

× Positieve totaalbenadering (ook praktisch via clustervakken)"Je hebt 55% maar je hebt je best gedaan. Kan zijn dat het volgende keer nog beter is." (leraar)

× Erkenning als persoon

"Wat werkt er voor die jongere, voor die school?" (CLB)


– Straffen en belonen

"leerlingen die hun werk goed doen, die altijd aanwezig zijn, die leerlingen een korting geven voor een uitstap in het buitenland" (leraar)

– Werken met buddy’s en peers


> Autoritatief schoolklimaat, ABC

– Structuur en veeleisendheid

– Co-creatie bij regels en afspraken

– Wederzijdse afhankelijkheid, bijv. via peer tutoring

– Inspraak

– Belang/nut van lesthema’s

– Vertrouwensrelaties

"Niet streng streng, maar ze moeten u ook niet laten doen, hé"(leerling)

"De leerling schrijft zelf op hoe laat hij aankomt, het confronteert meer dan dat de medewerkers dat doen." (leraar)

"Je kan 5 of 6 jaar naar school gaan maar al wat je geleerd hebt, daar kan je niets mee doen." (leerling)


> Rollen leraar volgens jongere

– Attente luisteraar

– Benaderbare betrokkene

– Steller en opvolger van duidelijke regels: consequent, streng maar rechtvaardig

– Begeleider van iedereen en van individuele leerprocessen

– Uitlokker van leermomenten

– Erkenner van competenties

– Eerlijke communicator met open deur

– Voorbeeldfiguur

– Enthousiaste professional

– Beredeneerde organisator van klasgebeuren


> Vertrouwensfiguren

– Jongeren, leraren en partnerorganisaties benoemen verschillende vertrouwensfiguren

"Per casus heb je een netwerk, wie is er allemaal rond jongeren?" (CLB)

– Leerlingenbegeleider

“Elke graad heeft zijn leerlingenbegeleidster. En dat is heel duidelijk dat zij de vertrouwenspersoon zijn. Dat weten ze 100%. En hun opvoedster, die komt ook dagelijks langs in de klas. En dikwijls ook de klastitularis met wie ze dan wel of niet een goede band hebben.”

Opvoeder

Leraar

“Ik vind dat ook een beetje de taak van de leerkracht dat wij bepaalde signalen opvangen.”

– Rodedraadfiguren = continuïteit in de begeleiding

– Aanklampend werken

Conclusie


Elke school …

> heeft een beleid, stappenplan, afsprakenkader

> tracht kort op de bal te spelen en op maat te werken

> zet in op registratie

> heeft oog voor een warm en verbindend schoolklimaat

Maar er zijn ook groeikansen


Groeikansen

> Meer gedragenheid van het spijbelbeleid, voornamelijk bij leraren en ouders"Als leerlingen voelen dat school een plaats van ontmoeting is, dan komen ze liever naar school." (leraar)

"We hebben geluk het OCMW dat een paar uur bij ons op school komt". (beleidsmedewerker)

> Streven naar meer uniformiteit in codering

“Ze weten exact wanneer ze een B-code hebben en dat ze een kwartiertje speling hebben.”

“Als ze na 10 uur komen, krijgen ze een B-code.”


> Ouders als belangrijke – maar moeilijk bereikbare – partner, ook andere familieleden

> Redenen wisselend in kaart

“Ik ga ook niet meer bij iedereen altijd vragen hoe het komt dat ze te laat zijn, velen weten ook wel dat ze vroeger moeten opstaan …” (onthaalmedewerker)

“Ik probeer de redenen altijd te achterhalen.” (leerlingenbegeleider)

"Ik vind het zo belangrijk dat er geluisterd wordt naar de jeugd". (leerling TKO)


> Data-analyse i.f.v. opvolging en beleid ‘”Analyses van de data gebeuren eigenlijk niet. Maar ik vind dat wel interessant. Misschien zouden we dat wel moeten doen.”

“Ge zijt zodanig bezig met wat elke dag op u afkomt dat je weinig ruimte hebt om erover na te denken … Terwijl stilstaan ook belangrijk is.”

"Omdat ze geen medische kaart hebben, krijgen ze een B-code […] Dat is een probleem bij de registratie." (beleidsmedewerker)

> Empowerment en informatiedoorstroom + ook voor ouders

"Ze kunnen aangeven: Wat werkt voor mij?" (ondersteunende dienst)

" Er is daar [vraag om geïnformeerd te worden over spijbelen van zoon] weinig of niks aan gedaan." (ouder)


> Binding als eigenschap van een relatie

“We hebben gemerkt dat sanctioneren […] helpt niets, maar echt niets, voor 99% van de gasten. […] Je kan het beter over een andere boeg gooien dan dat.”

Als er een probleemgeval is, die een keer apart nemen, al is het maar 2 minuutjes" (leraar)

"Als je ziet dat een leerling zich niet goed in vel voelt, daar op ingaan." (ondersteunende organisatie)

> Peer tutoring en groepswerken

“De groepsdruk kan je ook gebruiken" (leraar).

Maar: beloningssysteem is niet genoeg

> Dagelijkse hartelijke verwelkoming

"Ik zet elke dag een warme mamafiguur aan de schoolpoort."

> Leerlingenparticipatie

Ik laat hen altijd uitleggen waarom ze iets moeten doen" (leraar)


Vragen en noden

> Inzetten op oriëntering en studiekeuze

> Versterken van partnerschap met ouders

> Sensibiliseren van ouders over belang van onderwijs en o.a. (tijdige) aanwezigheid op school door overheid

> Leerlingen als peer coaches

> Opvolging van B-codes door overheid na traject op school

> Kleinere groepen i.f.v. haalbare differentiatie


> Aanklampend werken o.a. huisbezoeken, op hangplekken jongeren aansporen …

> Meer mogelijkheden om in te spelen op dringende welzijnsvragen (cf. wachtlijsten)

> Privacy vs doorgeven info i.f.v. begeleiding/ondersteuning

> Hulpverlenersmoeheid

Prioritaire actiepunten Gent


> Wat zijn jullie aanbevelingen om in Gent gerichte acties op te zetten om spijbelen te voorkomen?

× Reflectie en bundeling van prioritaire Gentse actiepunten in groepjes

> Toewerken naar gedragen actieplan vanuit partners ULG-WG preventief spijbelbeleid 14 juni 2019

Evaluatieformulier


> Vullen jullie nog even het evaluatieformulier van de Actiedag in?

http://bit.ly/evaluatieactiedag

Hartelijk dank en smakelijk!

http://bit.ly/evaluatieactiedag

SESSIE 2l Spijbelen: een preventieve aanpak...× Stappenplan of afsprakenkader De procedure weet ik...

Documents

Transcript of SESSIE 2l Spijbelen: een preventieve aanpak...× Stappenplan of afsprakenkader De procedure weet ik...