net

Serious gaming blijft zich ontwikkelen

Marlies Schijven is chirurg in het AMC en houdt zich al een flink aantal jaren bezig met simulatie en serious games. Als voorzitter van de Dutch Society for Simulation in Healthcare ontwikkelt ze verschillende simula-tiespellen en serious games. Deze zijn niet alleen voor artsen in de snijdende specialismen, maar ook voor huisartsen. Ze vertelt hierover tijdens het Mednet Congres De Digitale Dokter op 10 oktober.

Marlies Schijven zit achter haar computer in een kleine werkkamer in het AMC.

Ze laat het spel LapChol zien dat op dit moment nog in de validatiefase zit. Dit spel is bedoeld om (toekomstige) artsen te trainen op situational awareness. Terwijl Schijven op het onderste deel van het scherm een spelletje doet dat lijkt op Bejeweled, lopen bovenaan in het scherm de vitale functies van een patiënt door. De hartslag is hoorbaar en de saturatie, tensie en ademfrequentie worden weergegeven. Tij-dens het verschuiven van de verschillende figuurtjes, hoort de speler de hartslag oplopen of ziet hij de saturatie heel snel dalen. De chi-rurg moet dan heel snel omschakelen naar de ‘operatiekamer’. Daar moet hij bekijken wat de oorzaak is. Hij moet de anesthesioloog waar-schuwen of bekijken of de apparatuur wel goed werkt. Zit dat ene snoertje wel goed? Of is de saturatiemeter van de patiënt afgegleden? Op deze manier wordt de dokter (in opleiding) getraind om enerzijds geconcentreerd bezig te zijn met de intensieve activiteit die het opere-ren is, en anderzijds moet hij of zij op de ach-tergrond in de gaten houden wat er allemaal gebeurt. “Dat is een heel belangrijke vaardig-

heid”, vertelt Marlies Schijven. “Uit onderzoe-ken blijkt namelijk dat de operateur vaak heel geconcentreerd bezig is met de operatie, maar dat hij zijn omgeving nauwelijks in de gaten heeft, terwijl dat wel belangrijk is. De opera-teur is immers eindverantwoordelijk.” Ze glim-lacht: “Er is wel eens een proef geweest, waar-bij onderzoekers mensen een basketbalspel lieten zien en ze aan die mensen vroegen te tel-len hoe vaak de bal werd overgegooid. Tijdens dit spel liep er ineens een grote gorilla door het beeld. Na afloop konden de spelers precies ver-tellen hoe vaak die bal was overgegooid, maar die gorilla hadden ze nooit gezien.”

SIMULATORMarlies Schijven vertelt enthousiast over seri-ous gaming en simulaties. Ze is al een hele tijd betrokken bij dit onderwerp. “Ik heb voordat ik aan geneeskunde begon aan de design aca-demy gestudeerd en gezondheidswetenschap-pen gedaan. Tijdens mijn opleiding was er voor het eerst een simulator voor chirurgen en niemand wist precies hoe deze getest en ingezet moest worden. Bij gezondheidswetenschappen had ik meer geleerd over validatietechnieken

en leercurven. Het was dus heel logisch dat ik me hiermee ging bezighouden.” Schijven raakte daardoor snel betrokken bij de Dutch Society for Simulation in Healthcare en werd daar eerst penningmeester en later voor-zitter. “Ik vond het meteen een erg interessant onderwerp, zag al snel in dat je veel kon met simulaties en serious games.” Ze legt uit dat er een verschil is tussen simulaties en serious games. “Bij simulaties probeer je een echte situatie zo realistisch mogelijk na te bootsen op een computer. Een serious game legt er nog een extra spellaag overheen die een diepere en soms verborgen betekenis aan de speler mee kan geven. Daarnaast is het motiverend, omdat je high scores kunt halen die zichtbaar zijn en ook tegen elkaar kunt spelen.” De serious games hoeven niet altijd een medische achter-grond te hebben. Ze verwijst naar LapChol. “Daar werk je in de basis met een heel gewoon computerspelletje. Maar het is wel een spel waarvoor je veel concentratie nodig hebt. Ook een spel als Super Monkey Ball is geschikt om de hand-oogcoördinatie te verbeteren.”De ontwikkeling van serious games gaat altijd in samenwerking met gamedesigners. Die samenwerking is onontbeerlijk, zegt Schijven. “Designers weten niet precies hoe patiënten-zorg eruit ziet en welke waarden er belangrijk zijn. Anderzijds zijn er prachtig ontworpen games die niet gevalideerd zijn en waarvan wij niet weten of ze werken en wat we er mee kun-nen bereiken. Designers en medici hebben elkaar echt nodig.”Die samenwerking werd in 2012 vormgegeven in de Patient Safety Bootcamp van het AMC.

MEDNET CONGRES DE DIGITALE DOKTER Marlies Schijven spreekt over simulaties en seri-ous games tijdens het Mednet Congres dat op 10 oktober in Spant! in Bussum wordt gehouden. Ze

laat in haar presentatie verschillende vormen van serious gaming zien en demonstreert welke vaar-

digheden hiermee geoefend kunnen worden. Daarnaast legt ze uit hoe een goede game opgezet

kan worden. De sessie wordt interactief. Tijdens het congres zullen ook andere artsen ver-tellen over manieren waarop ze digitale mogelijk-heden inzetten. Verschillende (huis)artsen vertel-

en kwalitatief beter hebben ingericht met behulp van e-health. Meer informatie over het congres en

aanmelden: www.mednet.nl/congres.

Met behulp van een subsidie voor patiëntvei-ligheid konden ontwerpers en artsen samen een week lang optrekken om nieuwe serious games te ontwikkelen. Daar kwam onder andere LapChol uit, die nu nog uitvoerig wordt onderzocht. “Inmiddels heeft een zorg-verzekeraar besloten om de verdere ontwikke-ling en het uitrollen ervan te financieren. Dat is prachtig.”

BESLISKUNDEDe spellen worden niet alleen ontwikkeld voor de snijdende specialismen van de OK. Zo is er een game ontwikkeld rondom besliskunde, waarbij de arts allerlei cases krijgt en heel snel moet beslissen wat zijn of haar volgende stap zal zijn. “Dit spel is nu gemaakt voor anesthe-siologie, maar kan heel makkelijk worden gevoed met cases uit de chirurgie, MDL-geneeskunde of huisartsgeneeskunde. En het mooie is dat je dit spel ook tegen elkaar kunt spelen.” Ook een goed voorbeeld is de in Rotterdam ontwikkelde game AbcdeSIM die artsen traint bij het hanteren van de wereldwijde standaard ABCDE-methode en die inmiddels kan wor-den ingezet in de huisartsenopleiding. AbcdeSIM is een van de eerste games die heel breed wordt aangeboden. “Het is best lastig om serious gaming in te zetten als serieus opleidingsonderdeel”, zegt Schijven. “Het heeft ontzettend veel potentie, want het is een

mooie combinatie van kennisoverdracht en tegelijkertijd toetsen. Maar veel artsen en opleiders zijn nog onzeker over hoe het precies werkt en wat ervan geleerd kan worden.” Ze ziet dit vooral bij de wat oudere opleiders. “Ook de wetenschappelijke verenigingen nemen nog niet zoveel initiatieven op dit gebied. Maar dat is ook wel logisch, want de oudere opleiders hebben hier geen enkele erva-

ring mee, ze zijn er ook niet mee opgegroeid.” Sommige snijdende specialismen vormen een uitzondering. “Hier in het AMC mogen toe-komstige chirurgen niet eerder de OK op dan dat ze goed hebben gepresteerd in het simula-tieprogramma. Ook de urologen hebben een dergelijke training verplicht gesteld.”Schijven vindt het vreemd dat niet meer speci-alismen en ziekenhuizen dit doen. “De genees-kunde wordt vaak vergeleken met de lucht-vaart. Daar zijn de eisen om in een vliegtuig te mogen vliegen ontzettend streng. Je mag niet eerder de lucht in voordat je heel veel ervaring hebt opgedaan in de simulator. In ons vak gaat het ook om mensenlevens, dus waarom geldt dat voor ons dan niet?”

Naast het veilig oefenen zit er nog een voordeel aan het inzetten van games voor de opleiding van artsen: het kan ervoor zorgen dat de werk-weken een stuk korter worden. “Chirurgen hoeven niet meer altijd op de OK te zijn om te leren, maar kunnen dit nu ook thuis doen. Dat kan op hun eigen tablet of mobiele telefoon. Natuurlijk is lang niet alles zo te leren, maar een groot deel wel.”

Onderzoek naar het effect van de training is ontzettend belangrijk, zegt Schijven. “We zijn nu bezig met verschillende onderzoekslijnen. Daarvoor is het belangrijk om een grote onderzoeksgroep te kunnen samenstellen. Dan pas kun je echt zeggen dat mensen die zijn getraind met serious games beter getraind zijn.”Ook publiceren is essentieel. Schijven surft naar de website van The British Journal of Sur-gery waarin de chirurg samen met collega’s een artikel over serious gaming heeft gepubliceerd. “In de lijst van meest gelezen artikelen in 2012 en 2013 van dit tijdschrift staat ons artikel nu op de zevende plaats. Dat geeft aan dat er veel interesse is voor dit onderwerp.”

‘Een zorgverzekeraar heeft besloten om verdere ontwikkeling te financieren’

FOTO

SIE

UW

ERT

VAN

OTT

ERLO

O