25

SeizoenerSchoolkrant van Vrije School Mareland

VoorwoordEigenlijk al sinds de zomervakantie voorbij is en de kinderen weer naar

school gaan, lijkt het herfst te zijn. Met heftige buien. Zelden zo vaak

in korte tijd een nat pak gehaald bij het naar school brengen of opha-

len van de kinderen. De herfst heeft zo haar eigen charmes. Wat te

denken van de verkleurende bladeren, de wind die om het huis giert,

alle takken vol kleurige bessen en andere vruchten. Tijd om kastanjes

en eikels te rapen. Tijd om te oogsten.

In deze Seizoener aandacht voor het Michaelsfeest, het najaarsfeest.

Hoe wordt dat gevierd bij de kleuters en wat kan het voor ons als vol-

wassenen betekenen? Ook een bijdrage over de achtergronden van

het tafelspel, de graanperiode van de derde klas en plantkunde en de

schooltuinen in de vijfde klas. En verder onder andere twee boekre-

censies en een bijdrage van het Marecollege.

We wensen u veel plezier bij het lezen van deze Seizoener en een

goed najaar toe.

D E R E D A C T I E

Inhoud

26 De graanperiode in de derde klas28 Sint Michael bij de kleuters30 De vakantie van…32 De bouw van de broodoven32 Uitbreiding Mareland33 Plantkundeperiode en de

schooltuinen34 Sint Michael, oogsten en opruimen36 Het Marecollege38 Het lievelingsboek van…43 Het tafelspel bij de kleuters43 Boekrecensie

ColofonRedactie

Ingrid Gussen

Ery Koning

Lida Jansen

Nicoly van Wijk

Kopij: KopijSchoolkrant@vsmareland.nl

Locatie Noord

Maresingel 19

2316 HA Leiden

Telefoon (071) 521 90 15

Locatie Zuid

César Franckstraat 9

2324 JM Leiden

Telefoon (071) 576 22 25

E-mail: info@vsmareland.nl

Een zaaier ging uit om te zaaienHij zaaide zo wijd als de wind.Zo wijd als de winden waaien,Maar niemand een spoor van vindt

Een deel van het zaad ging verloreneen deel van het zaad werd graanMaar niemand wet van te voren ,De weg die het zaad zal gaan.

De boer brengt het graan naar de molenaar, die het in zijnmolen tot meel verwerkt. Een bezoek aan de molen maghierbij niet ontbreken. We bezoeken stellingmolen ‘De Valk’en klimmen hoger en hoger. Een prachtig uitzicht over destad : ‘Waar woon jij?’. We tekenen de molentaal van dewieken: vreugdestand, rouwstand, lange- en korte rust-stand.

26 SEIZOENER

Dan vertelt ze hoe het er op het boerenbedrijf aan toegaat. De boer en boerin die voor de dieren en hetland zorgen. De dieren die op hun beurt eten van het

land en schenken ons melk en andere producten. De men-sen maken van de melk kaas en boter. Verder moet de boerzaaien, maaien, oogsten, ploegen en eggen, waarbij hijafhankelijk is van het weer. Hij moet voor het graan zorgen,dat gebruikt wordt om brood van te bakken. Terwijl de kinde-ren leren hoe het land bewerkt wordt, leren ze ook de namenvan de gereedschappen. Ze zijn nu erg geïnteresseerd inconcrete zakelijke begrippen. We laten de kinderen dezegereedschappen zien: handzeis, zeis en dorsvlegel.

Zo wordt langzaam steeds duidelijker hoe afhankelijk demens is van de gehele natuur en hoe sterk de band is metplant en dier. We halen het graan in de klas en bekijken hetgoed. We tekenen en schilderen volop. En zingen:

RUBRIEK

De graanperiode ‘De eerste mensen leefden als jagers en verzamelaars. De mannen jaagden in het bos. Ook vingen ze

vissen in de rivieren en meren. De vrouwen en kinderen verzamelden voedsel: vruchten, wortels, noten,

paddenstoelen en eetbare planten. Soms kauwden ze op wilde granen om de honger te stillen. De

korrels werden ook met een steen tot meel gekneusd. Als je er water bij doet kreeg je een soort pap.

Die pap werd gebakken op stenen uit het vuur tot platte broden.’ De kinderen luisteren met volle aan-

dacht naar wat de juf vertelt.

in de derde klas

27SEIZOENER

KLAS 3

HET BROODBruin gebakken, rond en gaar,Ligt het brood op tafel klaar.Heb je dan ook wel bedachtWie dat alles heeft gebracht?Warme zon gaf gloed en kracht.Aarde heeft het voortgebracht,Boer die het naar binnen haalde,Molenaar die ‘t graan vermaaldeEn de Bakker bakken deed ,Wat je nu zo lekker eet.Dank hen allen voor dit broodDaar groei je van en je wordt groot!

Een mooie periode om, in de derde klas, het schooljaar meete beginnen!

A I M E E H E I N S E N E R Y K O N I N G , K L A S 3 N O O R D

We bedenken alle spreekwoorden, die met de molen en hetweer van doen hebben:Het kaf van het koren scheiden.Werken als een molenpaard.Er komt een schip met zure appelen aan.

Ook gaan we ‘s morgens om zes uur op bezoek bij de bakker. Het is één en al bedrijvigheid in de vroege ochtend.Om half acht lopen we terug naar school gewapend mettwee broden en een prachtig vlechtbrood. De kinderen heb-ben trek gekregen en het ontbijt smaakt ze goed. Ook bak-ken we in de klas zelf brood.

En dan zijn er nog gedichten, die we reciteren met de klas:

HET KORENKaal ligt de aarde, kaal ligt de grond.Geen vrolijke bloemen kijken meer rond.De vogels vertrokken naar 't warmere land.Kaal staan de bomen langs wegen en kant.Maar de landman ploegt en de landman graaft.Hoe zijn paardje zwoegt, hoe zijn paardje draaft!Zij trekken de voren, waar zij gaan.Daar kan het koren groeien en staan.

GRAANKORRELIn het omgeploegde akkerlandWerd ik gelegd door mensenhand.Toen kwam de milde regenAls eerste lente-zegen.Maar nog leek ik dor en doodTe liggen in de aarde-schoot.Dat was omdat ik rustte, totdat de zon mij kustte.Ja! Toen hief ik mij omhoog,zocht de lichte hemelboog!En ik was niet meer alleen,want vele andere halmenWiegden om mij heen…..

Is ‘t brood al gaar en goed!

28 SEIZOENER

Over Michael wordt in de bijbel geschreven in het boekOpenbaringen (12:2-12). Hij is degene die de draakversloeg en uit de hemel verdreef. “En de grote

draak, de oude slang, die ook duivel en satan wordtgenoemd en die de wereld verleidt, werd overwonnen en uitde hemel in de diepte gestort.”

Op oude kunstwerken zien we Sint Michael afgebeeld als deaartsengel met in de ene hand de weegschaal en in deander het zwaard. Er zijn ook wel plaatsen die naar SintMichael zijn vernoemd. Bekend is bijvoorbeeld Mont SaintMichel in Normandië. Ook in legenden komen we SintMichael wel tegen, bijvoorbeeld in het verhaal van Sint Jorisen de draak. Sint Joris is in dit verhaal een beeld voor SintMichael, hij weet de draak te overwinnen en de jonkvrouw tebevrijden.

In de tijd rond het Sint Michaelsfeest werden, en worden, deoogstfeesten gevierd. De mensen ervoeren dat zij door alleswat in de zomer gerijpt is en wat nu als voedsel voor dekomende tijd kan dienen, kracht ontvingen die hen in staatstelde de donkere wintermaanden door te komen. Zij dank-ten daarvoor de kosmische wereld door het vieren van eenfeest.

Onze verhouding tot de kosmische wereld is niet meer zovanzelfsprekend als dat bij mensen in vroeger tijden wel wasen dit bij jonge kinderen nog is. Kleine kinderen voelen ver-wondering, vreugde en enthousiasme voor alles wat in denatuur gebeurt. Bij volwassenen is dit veel minder vanzelf-sprekend. Wij moeten zelf verantwoording voor onze ontwik-keling en gaan op zoek naar onze inspiratiebronnen, bepalenzelf onze richting.

De mens staat niet alleen op zijn weg op aarde, maar moetwel zelf verbinding zoeken en zelf de strijd aan gaan tegende machten die proberen ons van ons streven af te houden.Het Michaelsfeest kan een moment zijn om je daarop tebezinnen en je inspiratie schenken.

Voor jonge kinderen is het bestaan van een kosmischewereld die je te hulp komt op aarde een werkelijkheid dieheel gewoon is. Voor hen is Sint Michaelsfeest vooral het

Het Michaelsfeest

“Michael, Michael, met uw lichtend zwaard,

Schenk ons kracht,Geef ons macht,

Goed te doen op aard.Gij weegt ons met uw weegschaal,

Uw zwaard dat voert ons aan.Schenk uw kracht, zonnegoud,

Sterrenlicht voortaan.”

(J. Gerretsen-Hulsker, Spreuken,

gedichten en liedjes voor kinderen)

In de Vrije Scholen wordt op 29 september het Sint Michaelsfeest gevierd. Wie is Michael en

waarom vieren we het Michaelsfeest?

29SEIZOENER

JAARFEEST

Oogstfeest, de aarde heeft haargaven gegeven waardoor wij krach-ten hebben ontvangen. Krachten diewij mogen gebruiken om met hulpvan Sint Michael onze weg op aardete vinden. Voor een jong kind is alleenal het beeld van Sint Michael dat jeneerzet wanneer je deMichaelsliederen zingt en de gebarendie je daarbij maakt, genoeg.Uitleggen hoef je niets. Ooit hoorde ikeen kind uit de grond van het hartzeggen “En ik wil dat ook!”, na hetlied van Sint Michael die ons helpt”goed te doen op aard”.

Maar hoe vier je dan een Oogstfeest?Aan elk feest gaat een periode vanvoorbereiding vooraf. In deze tijd vanhet jaar kunnen wij als voorbereiding vooral veel doen. Endat doen kleuters maar al te graag: in het ‘echt’ en in hetspel.

We malen het graan dat we hebben verzameld met hetouderwetse koffiemolentje tot meel en koken daar de lekker-ste papjes van op een theelichtje. We maken een oogstkransvan graanhalmen die we centraal in de klas ophangen. Ookkoken we appelmoes van appels die juffie heeft geschild ende kinderen in kleine stukjes hebben gesneden. Wat juffie inde grote pan heeft gekookt, wordt verdeeld over de glazenpotjes die de kinderen hebben meegenomen. Daarvan kun-nen ze thuis ook nog genieten. De appelmoes, die kinderenmet veel geduld op het theelichtje hebben gekookt, verdelenwe over alle kopjes en schoteltjes van het poppenservies omdirect op te eten. Een paar dagen geleden maakte ik meehoe het op een zeer stormachtige dag plotseling spontaanstil werd toen de appelmoes werd uitgedeeld. Een sfeer vansaamhorigheid en dankbaarheid ontstond. Juist die sfeer iswat je kinderen door het vieren van een Oogstfeest wilt latenbeleven.

We spelen het spel van ´het groene molentje´. Het spel waar-bij we het graan maaien, op de kar naar de schuur vervoe-ren, dorsen enz. Uiteindelijk bakt de bakker er brood van endat gaan we dan ook doen. Misschien kunnen we dit jaarons brood zelfs bakken in de prachtige houtoven die deouders op het schoolplein hebben gemaakt.

Dan komt de dag van het feest. Hier maken we een bijzon-dere dag van, die anders is dan alle andere dagen. Wemogen buiten spelen met onze zelfgemaakte ´zwierezwaaier´,een dennenappel aan een touwtje, versierd met kleurigepapieren slingers, die wapperen in de wind als je met jetouwtje zwaait.

We eten vandaag geen brood, maar kleine appeltaartjes, diewe zelf gemaakt hebben eerder in de week. Aan het eindvan de dag komen alle kleuters samen in één klas en voerende juffies het tafelspel op van Sint Joris en de draak. Meteenvoudige zelfgemaakte poppen en begeleid door liederenen liermuziek krijgen de kinderen te zien hoe uiteindelijk dejonkvrouw bevrijd wordt en de draak het onderspit moet del-ven.

Wanneer de kinderen deze dag intens hebben kunnen vie-ren, kunnen we naar het volgende feest toe gaan leven, hetSint Maartensfeest. In de laatste vrucht, die we dit seizoennog uit de aarde halen steken we een lichtje aan. Zo gaanwe op weg om het Kerstkind te ontmoeten.

A N J A V A N W A L L E N B U R G

“Als ik aan mijn werk wil gaan,Sint Michael zie ik daar staandie mij tonen wil en wijzen

waar ik moet beginnen met hamer en met ijzer.”

(J. Gerretsen-Hulsker, Spreuken,

gedichten en liedjes voor kinderen)

Het licht van de dagen verdwijnt,Maar het licht in ons hart is er wel.

Over het herfstduister schijntStralend Michael.

30 SEIZOENER

In deArdennenWarre en Nina gingen naar de Ardennen. Niet met

elkaar, maar wel vlakbij elkaar. Nina zat op een cam-

ping in Martué, en Warre zat in een huisje in Virton. We had-

den met elkaar afgesproken bij de Semois. Dat is een lange

rivier in België. In die rivier hebben we gezwommen. Meestal

is er veel stroming, dan kan je niet naar de overkant zwem-

men. Deze keer was er niet veel stroming. We konden naar

de overkant zwemmen. We zwommen de rivier over. Lieve

(Warres zusje) wou ook naar de overkant zwemmen, maar

dat was te gevaarlijk. Dus ging Jaap (de vader van Warre)

mee. Daarvoor hadden we nog gepicknickt. De ouders van

Nina brachten heerlijke salade mee. Dat was smullen!! Warre

en de vader van Nina gingen voetballen. Warre was een hele

goeie keep. Een paar dagen later gingen we weer naar de

Semois, en toen gingen we ook kajakken. We hebben erg

veel plezier gehad.

W A R R E E N N I N A

De vakantie van...

31SEIZOENER

Zoals u weet zullen volgend jaar de klassen, die nu nogin het gebouw aan de Cesar Franckstraat gehuisvestzijn, de kleuterklas en klas 4, ( klas 6 is dan al uitgevlo-

gen), verhuizen naar de Maresingel. De voornaamste redendaarvoor is dat de gemeente Leiden heeft verzocht hetgebouw aan de Ceasar Franckstraat aan haar over te dra-gen. De gemeente gaf in ruil daarvoor subsidie om hetgebouw aan de Maresingel met een lokaal uit te breiden. Dat u op de tekening twee lokalen ziet is een ander verhaal.Enige tijd geleden heeft de gemeente geld uit deOnderwijsvernieuwingspot beschikbaar gesteld, waarmeehet gebouw aan nieuwe eisen kan worden aangepast.Samen met architect Jan de Boon zijn plannen gemaakt ombinnen het bestaande gebouw een aantal knelpunten aan tepakken. Een van die punten is dat zowel de schoolleider, de internbegeleider als de administratie in een zeer beperkte ruimtezijn ondergebracht. Een ander punt is de wens om meer klei-

ne ruimten buiten de klaslokalen te hebben waar kinderenkunnen werken. Om dit binnen het gebouw te realiseren isgekozen om een ruimte op het schoolplein te bouwen. Dezetwee ontwikkelingen tezamen hebben geleid tot boven-staand ontwerp van de architect Jan de Boon.Op de eerstvolgende Algemene Ouderavond zal de bouw-commissie aanwezig zijn om de plannen te verduidelijken.Hopelijk kan dan ook verteld worden wanneer de eerstespade de grond in gaat.

De bouwcommissie bestaat uit de volgende personen:WB van Leeuwen, namens het bestuurJan de Boon, architectMieke Visser, namens het collegeTon Duyndam, ouderInge van Weeren, gebouwbeheerLida Jansen

L I D A J A N S E N

Uitbreiding van Vrije School MarelandZiet u het al voor u? Dit vriendelijke gebouw op de plaats van de huidige fietsenstalling en

het voetbalveldje? Met een groen begroeid dak en een vrolijke uitstraling? Aan het begin

van het nieuwe schooljaar 2011-2012 moet het er staan, want…

32 SEIZOENER

De broodoven

33SEIZOENER

34 SEIZOENER

Een periode dierkunde ging eraan vooraf in de 4e klasen inde 6e klas wacht ze een periode over stenen(mineralogie).

Mooi is in dit verband de spreuk die in klas 4, 5, en 6gebruikt wordt:

Ik zie rond in de wereldWaarin de zon haar licht zendt

Waarin de sterren fonkelenWaarin de stenen rusten

De planten levend groeienDe dieren voelend levenWaarin de mens bezield

De geest een woning geeft

Elke dag zeggen we in de klas gezamenlijk deze spreuk. Hijis vertrouwd en bekend. Steeds kun je iets anders horen inde spreuk over de natuurrijken. In de periode over plantenkrijgen we de tijd ons te verbinden met de wereld van deplant. We kijken naar en tekenen de ontwikkeling van de

plant: bollen, knollen, zaden, kiemplantje, groene plant, knopen uiteindelijk de kleurige bloem. Kunnen we in de bloemen ook al een stukje sterrenwereldontdekken? Klokjes, kelken, kronen, hoeveel punten heefthet aardbeiblaadje, de boterbloem, de tulp, de iris, de kro-kus? Ook leuk om te onderzoeken is uit welke onderdeleneen plant bestaat. Bol, stengel, blad, bloem en je hebt eentulp. Welke vorm hebben de blaadjes van de verschillendebloemen en bomen eigenlijk? De plantenwereld biedt naastonderzoeksmogelijkheden ook een schat aan schoonheid. De bomen nemen een aparte plaats in in de plantenwereld.Aan de bomen is heel duidelijk te zien welke invloed het sei-zoen heeft op de natuur. Waarom laat een boom zijn blaad-jes eigenlijk vallen? De mooie, grote, sierlijke, stoere, vanlicht- tot donkergroen verkleurende berken voor de ramenvan de lokalen zijn prachtig om te volgen als waarnemings-oefening al vanaf klas 3. Eigenlijk is één periode te kort. Wieweet kan er in de 6e een vervolg zijn… Hoewel er daar weereen nieuwe periode op ons ligt te wachten uit het natuurrijkdie nieuwsgierig maakt, zoals de mineralogie.

Plantkunde en de schooltuintjes in klas 5 De 5e klasser kijkt rond in de wereld. Deze kinderen zijn leergierig en willen weten hoe

dingen in elkaar steken. De periode plantkunde is dan ook erg op zijn plaats in klas 5.

35SEIZOENER

KLAS 5

Wie planten en bomen onderzoekt, moet natuurlijk ook naarbuiten. De Vereniging Leidse schooltuinen (VLS) biedt iederjaar het schooltuinieren aan. Wij hadden het geluk in de 5eklas tuinieren in het rooster op te kunnen nemen. Een sei-zoen lang tuinieren de leerlingen onder begeleiding van deleerkracht, ouders en VLS-vrijwilligers in hun eigen tuintje.

In het begin is het een kale vlakte, waar je iedere week ietsnieuws zaait en zorgt dat het onkruid weg blijft. Na een tijdjekun je radijsjes en sla oogsten en na de vakantie is het tijdom, als het meezit, nog meer te oogsten en te genieten vande inspanningen van voor de zomer. Het enthousiasmewaarmee de kinderen aan het werk zijn gegaan met deaarde en de blijdschap over de oogst is opvallend. ‘Kijk eenswat een grote radijs’ of ‘hoeveel aardappels heb jij?’. Dekroppen sla pasten nauwelijks in de rugzak.

Dank aan Uka en de andere vrijwilligers. En aan Corrie en deandere ‘tuinouders’. Hiernaast treft u het Schooltuingedichtvan Pink Meltzer. Zij geeft voor mij weer hoe wij als klas hettuinieren hebben beleefd.

P A U L I E N P E E L E N , K L A S 5

MIJN TUIN

In mijn tuinIk ga er naar toeEnd fietsen POE POE

Sta er dan, STOPmet mijn beide benen bovenopDit is echt mijn tuin, van mijen daar verderop lig jij…

Ik buk naar de grondvoel dat bij mijn KONT

en in m'n benen AU AUHoe is het met die tuin van jou

Pak nu mijn gieter en daarna een riekdit is gewoonweg TUINGYMNASTIEKEn soms ook ballet, RETTEKETWant leen je me wateren reik je dat aandan zie ik ineenseen BALLETDANSER staan

Zo verglijden de urenVan mij mochten ze langer veel langer durenzo fijn, zo fijnis het te zijn

in mijn tuinP I N K M E LT Z E R

36 SEIZOENER

Kamp 8e klassen

Op het Marecollege zijn er niet alleen de zogenaamdetafeltjes-avonden voor de ouders/verzorgers. MAAR zijn

er ook de Tafeltjes-middagen voor de leerlingen. Leerlingenkunnen dan 10 minuten met een docent spreken over devragen die zij hebben. In een les of in een pauze komt het erniet altijd van om eens even rustig je vraag te kunnen stellen.In deze 10 minuten kun je als leerling echt de vragen stellendie je zelf hebt. Dat kan over van alles gaan. Je cijfers, eentoets, een schrift, een overhoring, de uitleg of een les. HetMarecollege is de eerste school in Leiden die dit doet ENmet groot succes. Leerlingen zijn echt blij met dit aanbod ende docenten ook, want elke beantwoorde vraag helpt eenleerling verder.

Tafeltjesmiddag Marecollege

De vier 8e klassen van het Marecollege zijn in de weekvan 6 september op kamp geweest. Elke klas heeft de

eerste dag gelopen, over het strand van Katwijk naarNoordwijkerhout. De tweede dag stonden strandactiviteitenen mountainbiken op het programma. De vier klassen ver-trokken een dag na elkaar en bleven één nacht kamperen inNoordwijkerhout op camping Le Parage. De eerste klas ismaandag 6 september vertrokken en de laatste is vrijdagweer thuis gekomen.

B A B S V A N D E R S C H O O T ( M E N T O R 8 D )

37SEIZOENER

Donderdag 18 november organiseert het Marecollegeeen avond over DYSLEXIE: Hoe gaan wij ermee om

en wat biedt het Marecollege? De avond wordt verzorgddoor mw. H. Klarenbeek. De lezing is van 20.00 tot22.00 uur, vanaf 19.45 uur staat er koffie en thee klaar.De toegang is gratis.

Informatieavond over

Dyslexie op het Marecollege

38 SEIZOENER

het nieuwe dat zich aankondigt, dat je ervoor terugschriktom een nieuwe daad te stellen.  Maar ook: doe je dingen uitgewoonte, omdat het verwacht wordt, omdat het zo hoort?Vanuit de gedachte: “Zo ben ik nou eenmaal”? Daar naar tekijken vraagt moed. De kracht van zelfbewustzijn daar tegen-over stellen is een daad. Ernaar vernieuwend handelen is watmet Michaël te maken heeft.

Sint Michael, opruimen en oogstenEen vriendin van mij schreef me over de situatie waarin zij zat: opruimen van haar huis. Maar dan

met hoofdletters: OPRUIMEN. Met de wens en de hoop dat er meer lucht in huis zal komen en ze

zich letterlijk lichter zal voelen zonder al die spulletjes. Dat betekent: door alle spullen gaan die je al

zolang bewaard hebt en waarvan er veel is wat met emoties verbonden is. En daar onderscheid in

maken: wat doe ik weg, en waarheen? Wat houd ik? Welke waarde heeft het voor mij?

Ik vind dat er moed voor nodig is om daar naar te kijkenen daadkracht om het werkelijk aan te pakken en in dehandeling te komen. Maar ik vind het ook wel een heel

goed moment in het jaar om dit aan te pakken. Het looptnamelijk naar de herfst en de ‘Michaelstijd’ toe. Michael, deaartsengel die afgebeeld wordt met een weegschaal en eenzwaard. Hij wordt ook afgebeeld in gevecht met de draak. Hijis degene die, met hulp van andere engelen, ook Satan naarde aarde heeft verdreven. En het is oogsttijd in deze herfst-periode. Wat heeft dat met elkaar te maken?

In de oogsttijd - als je letterlijk zou oogsten - kijk je en maakje onderscheid. Wat moet meteen gebruikt worden: kanopgegeten worden of heeft een bewerking nodig, zoalsinmaken? Wat moet weg gedaan worden omdat het nietgoed meer is/ niet meer te gebruiken? En wat kan nogbewaard worden? Daar is onderscheidingsvermogen voornodig. Michael heeft een weegschaal: hij weegt het goed enhet kwaad. Vervolgens moet je naar dat wat je onderschei-den hebt handelen: doen. Het zwaard staat voor daadkracht.De draak staat voor het kwaad. Maar wat is het kwaad? Omje heen, in jezelf? De draak of draken in jezelf? Michael roeptvoortdurend op om te reflecteren, te interpreteren en nieuwewegen te zoeken. En ook om niet bang te zijn daarbij foutente maken. Hij vraagt voortdurend ons te heroriënteren, ons telaten inspireren door het niet bekende en de sprong tewagen. Michael kan ons vrij maken om steeds meer vanuitbewuste motieven, dat wil zeggen uit vrije wil, actief te wor-den.

Michaëlisch handelen is intuïtief handelen, dat betekent han-delen vanuit een toekomst die je niet kunt kennen. Om totintuïtieve daden te komen is het nodig om eerst je innerlijkedraken te verbranden. Die draken willen je belemmeren omtot handelen te komen. Twijfel, haat en angst verhinderen datje de stap naar buiten zet en maken dat je terugschrikt voor

39SEIZOENER

JAARFEEST

Michael staat voor ‘vrij zijn om het nieuwe te beginnen’.Voor schepping vanuit intuïtie. En met vrij zijn wordt dusbedoeld vrij van begeerte, dwang van alle dingen die je vanbuitenaf èn van binnenuit kluisteren en onvrij maken. MetMichael is namelijk het moment aangebroken om iets geheelnieuws te beginnen op basis van wie je geworden bent enwat je kunt. We kunnen ons afvragen in hoeverre we moedigen open kansen aangrijpen die het leven (Michael?) ons biedtom onszelf te vernieuwen. Hoe vaak ‘verslapen’ we ze, pak-ken we ze niet op, vinden nieuwe en onbekende zaken maarhinderlijk? We gaan ze dus uit de weg en blijven liever metonze oude vertrouwde draakjes rondfietsen.

We kennen allemaal het bevrijdende en gelukzalige gevoeldat een goed bestede vakantietijd oplevert. Maar daarnavangt het ‘gewone’ leven weer aan. Dat kan een flinke dom-per opleveren. Het liefst zou je niet in het oude patroonterugstappen, het liefst zou je de bevrijdende tijd die devakantie was willen vasthouden, maar je verstand en jeomgeving maken duidelijk dat dit niet kan. Maar is dat eigen-lijk wel zo? Is het niet Michaël die je aan het einde van dezomer juist uitnodigt draken te verbranden en het oude stukvan jezelf, dat je ontwikkeling belemmert, af te leggen? Eenstuk dat je jarenlang tot hulp geweest is, maar dat nu zijn tijdgehad heeft? In de Michaelstijd in de herfst zou je je vragenmoeten kunnen stellen in plaats van dingen te stellen.

Samengevat: de aartsengel Michael helpt ons om onze vrijewil te ontplooien: vrij van alle driften, gewoonten, begeertenen welke innerlijke of uiterlijke dwang dan ook, die ons inonze dierlijke natuur gevangen willen houden; vrij om open testaan voor kosmische impulsen, onze intuïties, voor de wilvan ons hogere zelf, dat ons meer en meer tot mens, tot onsware zelf wil helpen worden. In relatie tot en verbinding metonze sociale omgeving.

En wat is de waarde van het Michaelsfeest, het eerste jaar-feest na de zomervakantie? Jan Diek van Mansvelt beschrijfteen feest als “… een gedenkwaardig moment, een momentdat een niet alledaagse aandacht voor iets vraagt en eenmoment tot bezinning oproept over hoe zaken verder kun-nen gaan. Een feest omvat dus momenten die gericht zijn ophet verleden (gedenken, terugblikken), op het heden (stil-staan bij het hier en nu) en op de toekomst (hoe gaat hetverder?). Hoe vier je een feest? Wat maakt het tot een bij-zonder moment? Het vieren van een feest, het stilstaan bijeen bijzondere gebeurtenis dwingt je tot een zekere matevan onthechting uit je dagelijkse beslommeringen. Je moettelkens even afstand kunnen nemen van je dagelijkse levens-patroon en proberen even contact te maken met een hogereinstantie in jezelf om je vanuit een zekere heelheid te kunnenbezinnen op een bijzondere situatie”. Rudolf Steiner heeftveel geschreven en gesproken over Michael. Tot de jeugdzegt hij in 1924: “Het Michaelsfeest moet jullie verenigen enhoop geven voor de toekomst”. Ook zei hij ooit: ”Het totstand komen van een Michaelsfeest houdt direct verbandmet de vernieuwing van sociale verhoudingen.

Vermenselijking, dat is spiritualisering en dat zal in de toe-komst alleen mogelijk zijn wanneer een Michaelsfeest wordtgevormd.”

Bronnen: Jaarfeesten in gezin, school en gemeenschappen (ABC-boekenserie).

Nawoord van Jan Diek van Mansvelt bij “De Kringloop van het jaar” van Rudolf

Steiner. Verder lezen? De missie van Michael door R. Steiner

N I C O L Y V A N W I J K

40 SEIZOENER

Franciscus van AsissiOp 2 juni voerde klas 2 het toneelstuk Fransiscus van Assisi op

41SEIZOENER

RUBRIEK

Wat is je lievelingsboek?Pinkeltje op zoek naar de maan-diamant.

Waarom is het je lieve-lingsboek?Omdat het een detective is.Pinkeltje zit twee hele stouteboeven achterna en er komtook nog een hele grote brandnaast de hoofdstadGoudentorenstad.

Vertel eens iets over het verhaal?Pinkeltje maakt een wandeling en dan krijgt hij van een paarvrouwen een heel oud schilderij. Daarmee gaat hij naar huisen maakt het schoon en dan ziet hij een stukje van het ver-haal van de maandiamant. Dan gaat hij met Speurneus, eenandere Pinkel, op zoek naar de andere schilderijen om demaandiamant te vinden. Samen vertellen de schilderijen hetverhaal.

Vindt hij de maandiamant?Ja. Om de brand te blussen maken ze een ravijn en daarlaten ze water van de rivier in stromen. Later pompen ze hetwater er weer uit en op de bodem liggen de maandiaman-ten, want de boeven hadden die daar gepoetst. Maar als jeze poetst, dan ontstaat er vuur.

Wie krijgt de maandiamanten?Die komen in het museum te liggen, samen met de schilde-rijen.

Wat maakt het boek spannend?Het is niet echt heel spannnend, maar het is vooral interes-sant dat ze die schilderijen gaan zoeken.

Hoe vind je de tekeningen inhet boek?Vooral de oude boeken hebbenmooie plaatjes, die met de gelekaft. Mooier dan de moderne.

Lees je vaker Pinkeltje?Ja, heel vaak zelfs.

Wat vind je van Pinkeltje?Ik vind dat hij een hart van goud heeft, omdat hijheel veel dingen voor Pinkels en dieren doet.

Hoe kom je aan het boek?Ik heb het boek gekocht op een vrijmarkt.

Het lievelingsboek van Warre Metzlarklas 3 noord

BoekrecensieWaarom zingt de Nachtegaal ’s nachts?

Hoe is de regenboog ontstaan? Waarom brandt

de netel? Waarom houdt de eik in winter zijn

blaadjes vast?

Natuurgids Els Baars verzamelt enbewerkt - soms eeuwenoude -

sprookjes, mythen en andere verhalenwaarin dieren, planten en bomen centraalstaan. Iedere maand plaatst ze een ver-haal op www.natuurverhalen.nl en verteltverhalen tijdens de wandelingen die zeals natuurgids begeleidt. In 2008 ver-scheen een deel van de verhalen inboekvorm. Onlangs verscheen de tweede druk, mooi vorm-gegeven met prachtige natuurfoto’s, veelal van Els Baars zelf. Natuurverhalen biedt een schat aan verhalen voor jong enoud, verhalen die tot de verbeelding spreken en je op eenandere manier naar de natuur laten kijken. Natuurverhalen: sprookjes, mythen en legenden over plantenen dieren uit de Lage Landen

Natuurverhalen - Els Baars

Uitgeverij Elmar

ISBN 978-90-389-1885-3

42 SEIZOENER

In het lokaal van juf Dina en juf Mieke staan in een halvecirkel en achter elkaar allemaal banken en stoeltjes klaar.Er klinken zachte, heldere, mooie klanken van een lier ter-

wijl de kinderen hand in hand achter juffie aan in een slingerhet lokaal binnenkomen. Daar is voor iedereen een plaatsje.En omdat de bankjes enigszins in hoogte oplopen en er ooknaar lengte en leeftijd gekeken wordt, heeft iedereen eenplaats waar die goed kan zien. Er heerst rust en een eerbie-dige, verwachtingsvolle stemming. Want daar, voor hen,overgoten door het licht wat via de ramen naar binnen valt,daar staat een hele grote lage tafel. En op die tafel ligt eenlichtgekleurde, dunne, zijden doek. En onder die doek… ja, wat zit er nou onder die doek…? Er zijn allemaal vormenen hoogtes te onderscheiden die door de doek bedekt zijn,maar verder is alles voor het oog nog onzichtbaar.

Achter de tafel zitten zichtbaar twee van de juffies. De lierspeelt een Michaelslied waarbij gezongen wordt. Als het lieduit is speelt de lier verder. Er wordt een kaarsje aangestoken.Dan staan de twee juffies op, pakken elk aan een kant detwee punten van de zijden doek en tillen die in één gebaarmet al hun aandacht, omhoog. De doek bolt op. Daarnavouwen ze samen, in alle rust, de doek op en leggen die bui-ten het gezichtsveld van de tafel neer. Nu is er te zien wat eronder de doek verscholen lag! Een heel tafereel wordt zicht-baar; een landschap met bergen, een grot, een kasteelachtigiets, water, bomen een paadje en een koning, een prinses eneen ridder. De liermuziek is gestopt en nu klinkt een stem:“Er was eens….”

Eén juffie begint het verhaal te vertellen. Terwijl ze zo vertelt,verplaatsen de andere juffies, die duidelijk zichtbaar zijn, afen toe de figuren in het tafereel al naar gelang het verhaalzich ontwikkelt. Er wordt tijdens het verhaal alleen verteld. Erworden geen stemmetjes gedaan, geen stemverheffinggebruikt of grommende geluiden gemaakt, en toch zijn allekinderen volledig door het spel ‘geboeid’. De houten draak,gemaakt van een tak, wordt heel even zichtbaar, het verhaalvertelt dat Joris hem verslaat, de prinses is bevrijd.

Er klinkt weer liermuziek, de juffies achter de speeltafel pak-ken de doek en vouwen die rustig uit, ze houden de puntenvast en maken gelijktijdig een beweging waardoor de zijdendoek in de lucht betoverend mooi hoog opbolt met extraglans door het licht van buiten… en laten de doek over hettafereel heen, zachtjes neerkomen. Hiermee is alles weer aanhet oog onttrokken en blijven alleen de contouren en het reli-ëf zichtbaar. Onder de kinderen klinken zuchten, een enke-ling rekt zich een beetje uit en zegt iets tegen een anderkind. Zo gaan ze vervuld van wat ze gezien hebben hand inhand in een slinger terug naar hun eigen klas.

Dit verhaal van Sint Joris en de draak wordt via het tafelspelverteld en verbeeld. Een tafelspel is iets heel anders dan eenpoppenkastspel. Poppenkast wordt tijdens de verjaarsvierin-gen van de verschillende juffies gespeeld. Centraal in hetpoppenkastspel staan Jan Klaassen en Katrijn. Degene die

Van Sint Joris, Vandaag wordt het Michaelsfeest in de kleuter-

klassen gevierd. En nadat de kinderen gezon-

gen, gespeeld, hun zelf gebakken appeltaartjes

hebben opgesmuld en met de zwierezwaaiers

buiten hebben gezwaaid, is het tijd om naar

binnen te gaan. Niet voor het verhaal of het

sprookje wat ze gewoonlijk in de klas van hun

juffie te horen krijgen. Nee, vandaag is het feest!

het tafelspel en spiegelneuronen

43SEIZOENER

de poppen beweegt, blijft onzichtbaar voor de kinderen. Depoppen spreken en maken gebaren. Ze zijn in gesprek metelkaar en met het publiek. Actie en interactie zijn heel ergbelangrijk om het spel levendig te houden.

Bij het tafelspel wordt gebruik gemaakt van een aantal bijelkaar geschoven bankjes. Daardoor kunnen de kinderen erop kijken. Degene(n) die het tafelspel speelt is en blijft zicht-baar. Zo worden de kinderen niet angstig voor de poppen.Het tafereel wordt opgebouwd uit lappen en accessoires.Een holletje wordt bijvoorbeeld gevormd door een mand metde opening naar voren en daar doeken omheen te plooien.Met behulp van poppen of poppetjes en dieren wordt eenverhaal uitgebeeld. Het kan exclusief feestelijk zijn, zoals bijhet Michaelsfeest. Dan wordt het de kinderen als geschenkaangeboden. Het kan ook nadat een verhaal één of tweeweken in de klas verteld is. Dan wordt het verhaal in de vormvan een tafelspel uitgebeeld.

De juffie kan een tafelspel alleen, in het bijzijn van de kinde-ren of het samen met de kinderen opbouwen en dan meteen doek afdekken. De doek bereidt de kinderen voor enhelpt ze mee in een verwachtingsvolle stemming te komen,want: `Wat zie ik nu en wat zal er tevoorschijn komen? Watzal er te zien zijn?’. Tijdens het afhalen en opvouwen van dedoek hebben de kinderen alle tijd om het tafereel wat eron-der vandaan komt en nu zichtbaar wordt, in alle rust in zichop te nemen. Ook tijdens het rustige spel hebben de kinde-ren de mogelijkheid om te bepalen waarnaar ze willen kijken.Daar zit een zekere mate van vrijheid in.

Wat er onder de zijden doek vandaan komt is altijd een mooitafereel om te zien. Opvallend is de rust, aandacht en eer-bied waarmee de volwassene(n) de figuren verplaatst.Schoonheid, waarheid en goedheid is waarmee de kleuterszoveel mogelijk omringd worden in de kleuterklassen. Datwordt gezocht in de inrichting van de klas en in de natuurlijkematerialen die gebruikt worden, en waar de kinderen meespelen, werken en omgaan. Maar ook in de innerlijke hou-ding van de volwassene, de juffie, en in haar uiterlijke hande-lingen wordt daar voortdurend naar gestreefd. Door met lief-de, eerbied en aandacht te handelen of in het geval van hettafelspel de figuren te verplaatsen, wek je diezelfde krachtenbij de kinderen. Kinderen bootsten na wat ze horen en zien.

Wat tijdens het tafelspel beleefd is, zie je vaak terug in hetvrije spel van kinderen. Een tafereeltje wordt dan door henopgebouwd. Diertjes, poppetjes en de pantoffellier wordenerbij gepakt en de andere kinderen worden geroepen om tekomen kijken. Het is bekend dat kinderen zeker tot hetzevende jaar, dus met name ook kleuters, nabootsen wat erin hun omgeving gebeurt. Maar niet alleen het zichtbare, ookde innerlijke houding van de volwassene(n) wordt nage-bootst. Dat gevoel van zorg, aandacht, liefde en vreugdevol‘arbeiden’, aan het werk zijn, wordt waargenomen. In de

kleuterklassen van de Vrije school, gebaseerd op de peda-gogie van Rudolf Steiner, wordt vanuit deze wetenschap vanhet nabootsen al bijna 70 jaar gewerkt. Kleuterjuffen zijn zichvan deze wetenschap dus bewust. Leuk is het dan om in ditverband te lezen dat binnen de huidige wetenschap dezogenoemde ‘spiegelneuronen’ zijn ontdekt.

In het NRC Handelsblad van 14 maart 2009 staat een inter-view door Ellen de Bruin met een neuroloog: MarcoLacoboni. Hij doet onderzoek naar de rol van deze spiegel-neuronen. “Spiegelneuronen zijn bijzondere hersencellen. Zevuren zowel wanneer iemand zelf iets doet als wanneer hijeen ander datzelfde ziet doen- of hóórt doen, dat kan ook.Ze zorgen ervoor dat mensen de bewegingen die ze anderenzien of horen maken als het ware in hun hersenen simule-ren”. ”Dankzij spiegelneuronen simuleren mensen automa-tisch de bewegingen van sporters naar wie ze kijken, en voe-len ze pijn als ze zien dat iemand zich pijn doet.” Er wordt door de wetenschapper vanuit gegaan dat baby’seen aantal spiegelneuronen bij de geboorte hebben, maardat het systeem echt in vorm komt door de interactie tussenbaby/kind en verzorger.

Het is fijn om te weten dat de leerkrachten van de vrijeschool daar in de dagelijkse praktijk, zowel als in het leer-plan, op een natuurlijke, menselijke manier iedere dagbewust mee bezig zijn!

Bronnen:

‘Nog een keer’, Hennie de Gans Wiggemans

‘Kinderspel, beslissend voor het leven’, Heidi Britz-Crecelius

Colleges Helicon

NRC Handelsblad 14-03-2009

N I C O L Y V A N W I J K