Samenvatting!Mediasociologie!! · KU#Leuven#####2015-2016# LeenCoumans!...

K U L e u v e n 2 0 1 5 -‐ 2 0 1 6

Leen Coumans [Geef hier de samenvatting van het document op. De samenvatting is een korte beschrijving van de inhoud van het document.]

juni ‘16

Samenvatting Mediasociologie

2

Inhoudsopgave

H1 Inleiding mediasociologie......................................................................................................5 1.1 Mediasociologie: de relatie tussen media en maatschappij............................................. 5 1.2 De historische relatie tussen mediastudies en sociologie................................................ 6 1.3 Sociologie van de moderne maatschappij .............................................................................. 6 1.3.1 Reflexieve, ‘hoge’, ‘late’ moderniteit ..................................................................................................6 1.3.2 Sociologische processen..........................................................................................................................7

H2: Decompositie van media .......................................................................................................8 2.1 Media als industrie ............................................................................................................................ 9 2.1.1 Politieke economie van reclame ........................................................................................................... 10 2.1.2 Politieke economie van het internet ................................................................................................... 12

2.2 Media als inhoud...............................................................................................................................15 2.2.1 Semiotiek ........................................................................................................................................................ 15 2.2.2 Discoursanalyse ........................................................................................................................................... 16 2.2.3 Inhoudsanalyse ............................................................................................................................................ 17

2.3 Media als technologie......................................................................................................................18 2.3.1 Diffusionisme ................................................................................................................................................ 18 2.3.2 Social shaping of technology (SST)...................................................................................................... 20 2.3.3 Affordances .................................................................................................................................................... 20

2.4 Media en de impact op publiek....................................................................................................20 2.4.1 Effectstudies .................................................................................................................................................. 21 2.4.2 Receptiestudies ............................................................................................................................................ 22

H3: Traditionele sociologie als inspiratiebron .................................................................. 23 3.1 Practices: een inleiding ..................................................................................................................23 3.2 Giddens: Structuration Theory ....................................................................................................24 3.2.1 Actie – Agency............................................................................................................................................... 25 3.2.2 Sociale structuur en instituties.............................................................................................................. 25

3.3 Bourdieu: Field Theory ..................................................................................................................26 3.3.1 Habitus ............................................................................................................................................................. 27 3.3.2 Velden............................................................................................................................................................... 27 3.3.3 Kapitalen ......................................................................................................................................................... 27

3.4 Practices in mediastudies..............................................................................................................28 3.4.1 Media-‐related practices ............................................................................................................................ 28 3.4.2 Media-‐evenementen en rituelen........................................................................................................... 29

H4 Mediatisering als mediasociologisch perspectief ....................................................... 30 4.1 Hjarvard: het institutionaliseringsperspectief ......................................................................30 4.1.1 Mediatisering als omvattend proces................................................................................................... 31 4.1.2 Belang van media logic ............................................................................................................................. 32 4.1.3 Mediatisering en Structuration Theory ............................................................................................. 33 4.1.4 Vormen en impact van mediatisering ................................................................................................ 33

4.2 Hepp: het sociaal – constructivistisch perspectief ................................................................34 4.2.1 Kritiek op media logic................................................................................................................................ 35 4.2.2 Mediatisering volgens Hepp ................................................................................................................... 36

4.3 Discussie en conclusie ....................................................................................................................37 H5: De Informatiemaatschappij .............................................................................................. 38

3

5.1 Kritiek op ‘de informatiemaatschappij’ ................................................................................38 5.2 Opvattingen over ‘de informatiemaatschappij’..................................................................39 5.2.1 Bells postindustriële maatschappij ................................................................................................. 39 5.2.2 Giddens’ reflexieve moderniteit ....................................................................................................... 40 5.2.3 Castells’ netwerkmaatschappij ......................................................................................................... 42

5.3 Digitale kloof en digitale ongelijkheden...............................................................................43 5.3.1 Evolutie in conceptuele invulling..................................................................................................... 43 5.3.2 Een internationale kijk ......................................................................................................................... 45

5.4 Discussie en conclusie.................................................................................................................46 H6: Media en identiteit ............................................................................................................... 46 6.1 Sociologische perspectieven op het zelf ...................................................................................47 6.1.1 Mead en symbolisch interactionisme ................................................................................................. 47 6.1.2 Goffmans dramaturgische metafoor ................................................................................................... 49 6.1.3 Giddens’ self-‐identity ................................................................................................................................. 50 6.1.4 Foucaults technologies of the self ........................................................................................................ 51

6.2 De wisselwerking tussen media en identiteit.........................................................................53 6.2.1 Media als socialiseringsagenten ........................................................................................................... 53 6.2.2 Media als identiteitsattributen.............................................................................................................. 54 6.2.3 Media als performatieve ruimten......................................................................................................... 55

6.3 Discussie en conclusie ....................................................................................................................56 Hoofdstuk 7: Media, politiek en democratie ....................................................................... 57 7.1 Mediatisering van politiek ............................................................................................................57 7.1.1 De rol van media in het bepalen van de agenda............................................................................. 60 7.1.2 De herstructurering van politieke communicatie ......................................................................... 60 7.1.3 Gepersonaliseerde politiek en conversatie...................................................................................... 61 7.1.4 Vermenging van politiek en populaire cultuur .............................................................................. 61 7.1.5 Nieuwe politieke actoren en commentatoren ................................................................................ 62

7.2 Habermas’ publieke sfeer..............................................................................................................62 7.2.1 Originele opvatting ..................................................................................................................................... 62 7.2.2 Kritiek en bijstellingen.............................................................................................................................. 63

7.3 Burgerschap, media en engagement..........................................................................................64 7.3.1 Klassieke vormen ........................................................................................................................................ 66 7.3.2 De online belofte.......................................................................................................................................... 68 7.3.3 Bennet en Segerbergs connective action .......................................................................................... 69 7.3.4 Case: Arabische lente................................................................................................................................. 69

7.4 Discussie en conclusie ....................................................................................................................69 H8: Media en generaties............................................................................................................. 69 8.1 Generatie: sociologie, mediasociologie.....................................................................................69 8.2 Sociologie van de kindertijd .........................................................................................................71 8.2.1 Traditionele versus ‘nieuwe’ benadering ......................................................................................... 71 8.2.1 Mediatisering van spel: de Lego case.................................................................................................. 73

8.3 Sociologie van de jeugd ..................................................................................................................74 8.3.1 Livingstones bedroom culture............................................................................................................... 75

8.4 Sociologie van de oudere leeftijd ................................................................................................75 8.4.1 Ouderen en media: ageism en representatie................................................................................... 76

8.5 Discussie en conclusie ....................................................................................................................76 H9: Media en sociale relaties .................................................................................................... 76 9.1 Turkle: Alone Together ..................................................................................................................76 9.1.1 The Robotic Moment: In Solitude, New Intimacies ...................................................................... 77 9.1.2 Networked: In Intimacy, New Solitudes............................................................................................ 77

9.2 Rainee & Wellman: Networked....................................................................................................77 ! 9.2.1 De sociale netwerkrevolutie ......................................................................................................... 78

4

9.2.2 De internetrevolutie................................................................................................................................... 78 9.2.3 De mobiele revolutie.................................................................................................................................. 79

9.3 Mediatisering van romantiek en dating ...................................................................................80 H10: Media en gender ................................................................................................................. 82 10.1 Theoretische perspectieven.......................................................................................................83 10.1.1 Golven van feminisme ............................................................................................................................ 83 10.1.2 Mulveys male gaze ................................................................................................................................... 84 10.1.3 Butler en queer theory ........................................................................................................................... 84

10.2 Gender en representatie .............................................................................................................85 10.2.1 Representatie van gender in reclame .............................................................................................. 85

10.3 Gender en media-industrie ........................................................................................................87 10.3.1 Gender en de newsroom........................................................................................................................ 87

10.4 Gender en publiek .........................................................................................................................88 10.5 Gender en mediatechnologie .....................................................................................................89

H11: Media en etniciteit ............................................................................................................. 89 11.1 Perspectieven op etniciteit.........................................................................................................90 11.2 Etniciteit en representatie..........................................................................................................90 11.2.1 Kwantiteit: misrepresentatie in aantal ........................................................................................... 90 11.2.2 Kwaliteit: misrepresentatie in afbeelding...................................................................................... 91 11.2.3 Strategieën tegen misrepresentatie ................................................................................................. 91

11.3 Etniciteit en publiek......................................................................................................................93 11.4 Discussie en conclusie ..................................................................................................................94

5

Opbouw cursus:

H1 Inleiding mediasociologie Sociologie -‐> de studie van de maatschappij

! Focus op de structurering van sociale relaties en sociale instituties binnen een ruime gemeenschap van mensen

! We leven niet naast elkaar, maar met elkaar ! Om chaos te vermijden (met oog op sociale orde) leven we volgende impliciete en expliciete

afspraken -‐> sociale structuren o Sociale structuur = het georganiseerde onderliggende patroon van sociale relaties en

sociale instituties die de samenleving vormen o Sociale instituties = duurzame, vormende eigenschappen van sociale structuur,

veruiterlijkt door distributie van regels en middelen binnen de samenleving ! Het gaat dus voorbij het individu op zich (= sociale psychologie)

o Ruimere processen op overkoepelend niveau (= samenleving) o Deze processen oefenen ook voortdurend een invloed uit op het dagelijks sociale

handelen van individuele actoren

1.1 Mediasociologie: de relatie tussen media en maatschappij Mediasociologie:

! Subveld waarin de relaties tussen de samenleving en de media worden behandeld ! Gaat kijken naar de plaats binnen de samenleving o Welke sociale groepen maken er gebruik van en waarom? o {<-‐> mediapsychologisch -‐> wat trekt een individu aan? (psychologische motieven)}

6

Hoe wordt deze relatie geconceptualiseerd? -‐> 3 heersende denkbeelden

1. De media als vormende kracht ! = media-‐inhouden hebben het potentieel om mensen te beïnvloeden in hun denken

en handelen ! Media kan dus de richting waarin de maatschappij evolueert beïnvloeden ! Bv. Beelden van seksualiteit kan een impact hebben op attitudes ten aanzien van

intimiteit, bepaalde verslaggeving kan leiden tot een verandering in politieke denkbeelden

! Media ! Maatschappij

2. De media als afspiegeling ! Media houden de samenleving een spiegel voor ! Ze functioneren enkel als doorgeefluik ! Bv. als afbeeldingen van seksualiteit explicieter worden dan is dit omdat we leven in

een maatschappij waarin de openlijke beleving van seksualiteit reeds een gegeven is ! Maatschappij ! Media

3. De middenweg die de verhouding tussen media en maatschappij beschrijft als een

circulaire relatie ! Er is dus wederzijdse beïnvloeding = wisselwerking tussen media en maatschappij ! Onderwerpen in de media zijn niet willekeurig maar vormen onderwerp van het

publiek debat ! Maar tegelijkertijd is het geen neutrale, waardevrije afspiegeling van de

werkelijkheid o Mediaproductie is een selectief proces o Media-‐inhouden vormen representaties -‐> deze informeren op hun beurt de

bredere samenleving -‐> dit kan leiden tot beïnvloeding -‐> Cursus hanteert deze derde benadering:

! Verhouding tussen media en maatschappij = een complex, interactief proces ! Wisselwerking -‐> ze geven elkaar voortdurend vorm

1.2 De historische relatie tussen mediastudies en sociologie Communicatiewetenschappen: focus op de individuele effecten -‐> gedomineerd door sociaalpsychologische invloeden

! Scheurden zich af van de sociologie ! Maar sociologie blijf wel een inspiratiebron

-‐> Mediasociologie als zelfstandige subdiscipline

1.3 Sociologie van de moderne maatschappij

1.3.1 Reflexieve, ‘hoge’, ‘late’ moderniteit Sociologie leeft onder het besef dat samenlevingen continu veranderen Als we spreken van ‘de samenleving’ dan spreken we over de ‘moderne samenleving’:

! Moderniteit: omvat de historische periode die loopt vanaf het Europese verlichtingsdenken in de 17de eeuw tot ten minste de jaren 1980

7

o Religieuze autoriteit (secularisering) werd vervangen door het rationeel wetenschappelijk denken (rationalisering)

o Traditionele ideeën werden vervangen door methodisch denken en het procedureel inzetten van middelen om beoogde doelen te bereiken

o Via processen zoals industrialisering, kapitalisme, globalisering, democratisering, consumentisme…

-‐> moderniteit staat onder druk:

! Sommigen argumenteren dat we leven in een postmoderniteit ! Postmoderniteit = gebaseerd op de overtuiging dat samenlevingen niet onvermijdelijk op

een uniforme, gestructureerde wijze in dezelfde richting evolueren o Rationaliteit heeft ook negatieve effecten gehad (conflicten, milieuvervuiling) o Uniformiteit heeft plaats gemaakt voor diversiteit en pluraliteit o Traditionele pijlers van het moderniteitsdenken worden ondermijnd (bv.

klassenconflicten, natiestaat) door massamedia, globalisering, immigratiestromen…

-‐> ondanks kritiek nog steeds erg waardevol: -‐> Giddens: late/hoge/reflexieve moderniteit

! Erkent zowel de positieve als de negatieve consequenties van de evolutie van traditionele, feodale naar moderne samenlevingen

! Erkent dat er geen eenduidige weg naar ‘de’ moderne samenleving bestaat -‐> elke samenleving evolueert via een uniek parcours

1.3.2 Sociologische processen Enkele processen die eigen zijn aan de overgang van traditionele naar moderne samenlevingen:

! Industrialisering: o 18e eeuw: West – EU o Vervangen van menselijke en dierlijke arbeid door machinatie o Verhuizing van platteland naar steden -‐> sterke impact op dagelijks leven o Doel = efficiëntere productie o Gevoed door technologische ontwikkelingen o Absoluut kernproces in de evolutie naar een moderne samenleving

! Urbanisering: o Toename van de bevolkingsdichtheid in stedelijke gebieden (zie ook hierboven) o Lossere en meer geïndividualiseerde associaties tussen mensen (ipv hechte

gemeenschappen) -‐> individualisering ! Bureaucratisering:

o Omvat de hiërarchische organisatie op basis van geschreven, formele regels, procedures en aanspreekpunten die kenmerkend zijn voor geïndustrialiseerde samenlevingen

o Verbonden met de complexiteit van moderne samenlevingen o Gestandaardiseerd met een strikte regelgeving (‘machine’)

8

! Kapitalisme: o Steunt op winstmaximalisatie binnen een vrije markt o Gevoed door investeringen die tot groei en winst leiden o Karl Marx -‐> ziet het als een systeem van exploitatie waarbij de kapitalistische klasse

over het kapitaal beschikt (maakt hen dominant tegenover de arbeidsklasse) -‐> systeem van uitbuiting

o Max Weber -‐> ziet het als een voedingsbodem tot zelfontplooiing, competitie en innovatie -‐> drijvende kracht

o Kent ook een inhoudelijke evolutie (bv. informatiekapitalisme) ! Consumentisme:

o Men haalt persoonlijke voldoening uit consumeren o Motor van het kapitalisme o Vanaf vorige eeuw -‐> erg ruime verspreiding naar de massa o ‘I shop therefore I am’

! Globalisering: o = het verkleinen van de afstand tussen geografisch verspreide populaties door ze

met elkaar in contact te brengen, hetgeen schijnbaar leidt tot een eengemaakte, globale samenleving

o Minder isolatie maar een toenemend transnationaal karakter

H2: Decompositie van media Media: -‐> kanalen die een zender in de mogelijkheid stellen om een boodschap over te brengen naar een ontvanger

! 4 componenten: o Zender o Kanaal o Boodschap o Ontvanger

! Vertaalt zich in de massacommunicatiecontext in doorgaans professionele mediabedrijven die inhoud produceren om deze via een technologische infrastructuur aan te bieden aan een zo ruim mogelijk publiek

! Bv. Een fictieserie tegen betaling van een zender gecreëerd door een productiehuis

9

= complex samenspel van verschillende factoren -‐> 4 verschillende elementen om media te ontrafelen = de volledige puzzel:

! Media als industrie ! Media als inhoud ! Media als technologie ! Media als impact op het publiek

-‐> deze cursus: samenspel staat centraal (geen eenzijdige benadering)

2.1 Media als industrie Media = industrietak met een immense schaal

! Productie en distributie gebeuren binnen een economische logica die mogelijk een impact heeft op de organisatie van die productie

Vertrekpunt = economische principe dat schaarse middelen worden ingezet om te voldoen aan bepaalde noden, terwijl andere noden onvervuld blijven -‐> er moeten keuzes gemaakt worden

! Politieke economie = studie van sociale relaties (machtsrelaties) die de kern uitmaken van productie, distributie en consumptie van middelen

o Wie oefent controle uit over de verdeling van die middelen? o Wat is de maatschappelijke impact van deze gemaakte keuzes? o Wie krijgt toegang tot informatie en wat staat er tegenover?

! Media-‐economisch perspectief = redeneert volgens liberale logica van efficiënte marktwerking

o Streeft vanuit een liberale logica naar welvaartscreatie gebaseerd op vrije marktprincipes

o Uitgangspunt = vrijheid leidt tot kwaliteit o Competitie is de drijvende kracht

<-‐> kritische politieke economie

! Legt de nadruk op ongelijkheden in de verdeling van de macht, en de mechanismen die de ongelijkheden in stand houden

! Normatief karakter -‐> streeft naar positieve, sociale verandering ! Bv. onderzoek naar de toegang tot kwaliteitsvol nieuws voor elke burger (men zal onderzoek

doen, oplossingen formuleren… ) ! Richt zich dus op marktwerking en de rol van het beleid op het al dan niet ingrijpen op de

markt Aandachtspunten:

1. Toenemende commercialisering mogelijk problematisch:

! Wantrouwen tov commercialiseringsprocessen: o Privatisering = delen van de publieke omroepen worden verkocht aan private

investeerders o Liberalisering = openbreken van de markt voor private en commerciële spelers o Deregulering = versoepelen van de regels (bv. reclame) o Verzelfstandiging = de publieke media krijgt commerciële druk

! Probleem = vrije marktwerking ondermijnt het aanbod van een voldoende breed en kwalitatief scala aan informatie en culturele bronnen

! Media wordt afhankelijk van commerciële bronnen (bv. zoeken naar publiek dat aantrekkelijk is voor investeerders) -‐> burger is niet hetzelfde als consument

10

2. Concentratie:

! Vrije marktwezen veronderstelt diversiteit van mediabedrijven om diverse noden te kunnen invullen

! Maar leidt vrije marktwerking niet tot concentratie? ! Verschillende soorten concentratie:

o Horizontale concentratie = bedrijven samennemen om zo het totaal marktaandeel in diezelfde markt (domein) groter wordt

" Bv. krantenuitgever koopt een concurrent op o Verticaal = een mediabedrijf verwerft meerdere schakels in de zogenaamde

waardeketen " Bv. van productie tot publiek " Zorgt voor een verhoogde efficiëntie en controle van het productieproces

! Economische voordelen: o Economies of scale = de productiekost van bijkomende eenheden neemt

substantieel af " Bv. muziekalbum -‐> vrij hoge productiekosten maar meerdere exemplaren

drukken kosten kost vrijwel niks -‐> hoe meer exemplaren, hoe lager de kost per exemplaar

" Genereren van winst is minder moeilijk o Economies of scope = bij een gedeelde kost tussen bedrijven, is het voordeliger om

het samen te delen " Bv. het delen van een distributiekanaal, delen van programmaformats " Bv. samenwerking tussen VRT, Medialaan en SBS in het opzetten van een

mobiel distributieplatform voor uitgesteld kijken " Opportuniteiten voor cross-‐promotie

! Concentratie is de realiteit op de internationale markt… ! … Maar tegelijkertijd kan er ook deconcentratie opgemerkt worden

o Veel voorbeelden van mislukking door verschil in cultuur, korte-‐termijn-‐strategieën…

o Nu vaker oprichting van lossere samenwerkingsverbanden (bv. joint ventures, netwerken…

Kritiek op het politiek-‐economisch perspectief:

! Neigt om zich enkel te focussen op de productiezijde o Leidt tot een enge visie

! Beperkte reikwijdte en houdbaarheid van normatieve aanbevelingen ! Economisch determinisme: vernauwen van debat tot eigendom en transacties ! Gebaseerd op veronderstelling van impact: assumptie kettingreactie

2.1.1 Politieke economie van reclame -‐> richt zich op de rol van adverteerders en advertenties binnen het mediaproductieproces Vroeg onderzoek:

! Richtte zich op de manipulatieve aard van reclame

11

! Kritiek op promotie van ongebreideld consumentisme ! Individu wordt voorgehouden dat hij of zij zich door consumptie van goederen en diensten

succesvol kan onderscheiden van anderen ! Later: verschuiving naar brede interesse in beleving van consumentencultuur ! Recent -‐> heropleving vroegere kritische denkwijze door het fenomeen van online profilen,

tracken en targeten van consumenten -‐> verschilt radicaal van ander communicatie-‐onderzoek -‐> centraal staat de financiering van private media en de impact hiervan op mediaproductie en – distributie -‐> Primaire doelstelling reclame = een communicatief apparaat te vormen dat beoogt consumptie te creëren

! Spelen een rol in het proces van commodificatie en commercialisering o Commodificatie:

" Transformatief proces waarbij objecten, producten en diensten worden omgezet in commoditeiten (verhandelbare goederen) wat kwaliteit geeft en verkocht kan worden

o Commercialisering: " Omvat activiteiten die als doel hebben de toename van commerciële omzet

te bewerkstelligen -‐> Ook in de reclamemarkt is globale concentratie merkbaar

! Volgt patroon klanten ! Bv. door ontstaan van internationale markten met multinationals -‐> internationale markt

Hoe ziet de waardeketen van reclame eruit? -‐> Proces:

! Adverteerder (organisatie die bepaald product, dienst, idee wil promoten bij een bepaalde doelgroep)

! Creatief bureau werkt een campagne uit ! Mediaplanners kopen advertentieruimte aan bij verschillende types media bij

mediacentrales (organisaties die gecentraliseerd reclameruimte aanbieden) ! Presentatie van de boodschappen aan het doelpubliek

= complexe samenstelling van klanten – en aanbiedersrollen Hoe geraakt een zender uit de kosten? -‐> door verkoop van reclameruimte aan adverteerders -‐> Smythe: audience commodity:

! Situeert zich in de kritische traditie maar niet op inhoud van reclame, wel op de ideologie waarbinnen dit past

! Focus op het proces waarmee media meerwaarde produceren voor het kapitaal ! Stelling: media produceren het publiek als verhandelbaar goed (een audience commodity)

o Media trekt kijkerspubliek aan door programma’s o Kijkerspubliek = potentiële consumenten o Wanneer zenders hun publiek aanbieden aan adverteerders, transformeert men het

publiek in een verhandelbare entiteit o Er wordt een geldelijke waarde op de kijkers gekleefd en deze worden als het ware

‘verkocht’ door de zenders enerzijds en ‘gekocht’ door de adverteerders anderzijds (verkoop van zogenaamde ‘eye balls’)

! Televisiepubliek wordt in deze benadering als handelswaar beschouwd dat verkocht wordt met het oog op winst

12

! De waarde die gecreëerd wordt, is het resultaat van de zogenaamde ‘audience labour’ ! Publiek verricht dus ‘arbeid’ (≠ passief) voor de zenders en de adverteerders (bv. door het

leren van merken en het besteden van hun inkomen) -‐> door te kijken leren ze zichzelf potentiële consumptie aan

! Publiek kan eventueel wel weerstand bieden ! Kritiek:

o Publiek bevat slechts potentieel -‐> we weten niet of er echt een aandachtige verwerking plaats vindt

" Er wordt dus vooral kijktijd verhandelt en niet zozeer het publiek o Kunnen we mediaconsumptie wel vergelijken met klassieke loonarbeid?

! Ondanks kritiek biedt de visie van Smythe wel een scherpe en inzichtvolle analyse van de werking van commerciële media en hun ambivalente relatie met het publiek enerzijds en de adverteerders anderzijds

Hoe wordt de prijs bepaald?

! Het is cruciaal om te weten wie naar wat kijkt, en op welk moment ! Partijen hebben informatie nodig, cijfers die geldig en betrouwbaar zijn ! Nood aan een ‘munteenheid’ = currency ! CIM (Centrum voor Informatie over de Media) -‐> coördineert de onafhankelijke meting van

kijkcijfers in België o Op basis van een panel van 1500 gezinnen o CIM verdeelt deze cijfers over alle partijen

! Gespannen verhouding tussen advertentiemarkt en commerciële media o Beiden hebben elkaar nodig, maar streven maximaal profijt na

-‐> Mediabedrijven strijden niet om het publiek als een homogene massa, maar om kijkersprofielen met een hoge ruilwaarde ten aanzien van adverteerders

! Dit kan gevolgen hebben voor het type inhoud dat wordt geproduceerd ! Ook gevaar voor (zelf)censuur -‐> kritische verslaggeving waar een adverteerder in een slecht

daglicht wordt gesteld zal leiden tot het terugtrekken van reclamebestedingen o Bv. Daily Telegraph bij HSBC-‐bank

! Mogelijke vatbaarheid voor inmenging: o Instrumentalistische vorm: directe/indirecte inmenging specifieke adverteerder o Structuralistische vorm: onpersoonlijke macht, introspectie in het streven naar een

zo aantrekkelijk mogelijke positie op advertentiemarkt ! Maar er zijn ook mechanismen om deze inmenging tegen te gaan

o Via professionele en deontologische codes, redactiestatuut… Besluit: verhouding tussen adverteerders en mediabedrijven is er een van precaire evenwichten -‐> gespannen relatie van vraag en aanbod

2.1.2 Politieke economie van het internet Zijn dezelfde vragen en problemen ook relevant voor de online omgeving? Internet -‐> gekenmerkt door een enorme diversiteit aan informatie die breed toegankelijk is -‐> 2 denkbeelden met betrekking tot het internet:

! Positieve insteek = gezien als een technologische omgeving die vrijheid biedt, los van centrale autoriteit en gekenmerkt door openheid en transparantie

! Minder positieve insteek = een omgeving gedomineerd door zakenbelangen en deze zou vervellen tot een marktgedreven, geprivatiseerde omgeving gedrenkt in reclame en e-‐commerce (bv. Twiter, Google)

13

-‐> uiteindelijk blijkt de waarheid ergens in het midden te liggen ! Er is sprake van commercialisering, maar de dominantie is zeker niet totaal -‐> er blijft ruimte

voor individueel initiatief ! Er is wel sprake van machtsonevenwicht -‐> grote spelers maken gebruik van allerlei

instrumenten om de toegang tot informatie exclusief te houden ! Er is ook controle op de toegang (bv. door middel van beveiligde toegang)

-‐> ontwikkelingen hebben een sterke impact gehad op traditionele massamedia :

! Ontstaan van een alternatief distributiekanaal maar ook opkomt van talrijke nieuwe concurrenten

! Klassieke media moest ook meespringen op de trein ! Initieel: inhoud gratis ter beschikking stellen + financieren met reclame (bv. kranten)

o Maar deze inkomsten bleven onder het beoogde niveau o Nu: mediabedrijven grijpen terug naar pay walls o Nadeel: overheersende perceptie dat content gratis hoort te zijn

! Onvermijdelijk veel piraterij ! Maar nieuwe concurrentie moet ook worden genuanceerd:

o Productie van inhoud blijft erg duur o Mediabedrijven kunnen vanuit hun jarenlange activiteit en schaalvoordelen efficiënt

inhoud produceren, alsook bestaande inhoud hergebruiken o Distributie is wel vrij gemakkelijk (Netflix, Itunes…)

! Angst voor het internet is dus niet geheel gegrond o Uitgezonderd voor distributie o Maar er komen wel nieuwe kapers op de kust (bv. Facebook) -‐> kunnen heel gericht

reclame maken -‐> Dat deze economische dominantie niet absoluut is wordt ook geïllustreerd door de recente terugval van de technologiemarkten

! 1990: erg veel investeringen in de nieuwe ‘informatiesnelweg’ o Zeer optimistisch o De technologie evolueerde razendsnel o Erg veel kapitaal voor elk dot.com-‐idee o Maar veel bedrijfjes bleken niet rendabel o Er werd een enorme zeepbel gecreëerd -‐> een onevenwicht tussen de waardering

van technologie-‐aandelen en hun werkelijke waarde ! Begin 2000: de dot.com bubble barst

o Economische terugval en twijfel duikt op o E-‐bedrijven op los zand -‐> ze beschikken niet

over veel kapitaal of andere activa (bv. gebouwen)

o Veel bedrijven gaan failliet -‐> slechts de grote spelers blijven over

! Nu: heropleving o Het gekrenkte vertrouwen leeft op o Nieuwe platformen waarbij vooral gebruikers

de content aanleveren o Web 2.0 = websites worden dynamisch

opgebouwd en actieve gebruikers komen op basis van hun participatie centraal komen te staan

o Bv. Youtube, Twitter… o Markt is opnieuw erg optimistisch

14

" Zonder dat bedrijven gezonde zakencijfers kunnen voorleggen wordt er volop geïnvesteerd

" Marktwaarde is niet in evenwicht met de eigenlijke waarde van bedrijven " Doel is om te werken aan gebruikersaantallen, maar hoe lang mag dat

duren? Vroeger: productent -‐> groothandel -‐> kleinhandel Nu: producent <-‐> intermediairen (distributeurs zoals bv Apple) <-‐> consumenten

! Dubbel: o Consumenten betalen voor muziek o Producten betalen voor aanwezigheid

! Voordelen online verkoop: o Principe long tail

" Je hebt geen winkel nodig " Online kan je sneller risico nemen (veel groter bereik) " Bv. Amazon -‐> verdient erg veel aan producten waar minder vraag naar is (en

die een gewone winkel dus niet zal inkopen)

Vraag rijst hoe online platformen zoals Facebook omzet generen: ! Door platform voeden gebruikers Facebook met een schat aan persoonlijke informatie ! Deze informatie wordt verwerkt tot commercieel interessante profielen die aangeboden

wordt aan adverteerders ! Erg veel parallellen met Smythe maar ook fundamenteel verschil -‐> in het geval van Smythe

gaat het over de productie van televisie o Bij Smythe is er nood aan professioneel gecreëerde inhoud, hetgeen knowhow en

investering vergt o Bij Facebook zijn het de gebruikers die door hun zelf toegevoegde inhoud informatie

over zichzelf prijs geven aan vrienden en doordoor trafiek creëren die eveneens tot cultiveerbare informatie leidt

Proces waarmee waarde kan worden gecreëerd kan geïnterpreteerd worden vanuit een Marxistisch perspectief (Fuchs):

! Oprichten van sociale mediaplatform vereist weinig kapitaal ! Tweevoudig productieproces:

o Platform, infrastructuur, marketing, ondersteunende diensten (P1) o Commodificatie gebruikersgegevens (P2)

" Gebruikgegevens worden verhandeld in de vorm van mogelijk interessante advertentiedoelgroepen

" Deze arbeid wordt niet vergoed = playbour (mix van entertainment en werktijd)

o P2 > P1: opbrengst > kost: kapitaalsaccumulatie ! Kosteloze surplus door gebruikers: Internet Prosumer Commodity (Christian Fuchs)

o hoe meer gebruikers, hoe meer kans om groot te worden, hoe meer winst ! Parallellen en verschilpunten Audience Commodity (Dallas Smythe)

o Parallellen: " Gebaseerd op Audience Labour " Vermarkt aan adverteerders om tot meerwaarde te komen

o Verschilpunten: " Smythe:

• Context van de televisie • Professionele productie vereist

" Fuchs:

15

• Sociale media • Gebruikersgebaseerd

2.2 Media als inhoud Naast omgeving en distributie kan er ook gesproken worden over de inhoud van boodschappen -‐> Welke maatschappelijke fenomenen worden in de media belicht? -‐> Op welke manier worden deze fenomenen belicht? Representatie:

! Media-‐inhouden als het resultaat van een selectief, constructief proces o Proces van selectie en constructie (hoe ga je het brengen?) o Zeer veel mogelijkheden

! Houdt verband met werkelijk fenomeen, maar is een visie erop ! Mogelijke impact op samenleving: venster op samenleving ! Boodschap heeft erg veel interpretaties

Dominante stromingen in de analyse van mediateksten:

2.2.1 Semiotiek Perspectief = communicatie is opgebouwd uit een samenstelling van tekens

! We moeten ontcijferen wat ze betekenen en hoe ze in verband staan met elkaar ! Combinatie van tekens brengt diversiteit teweeg ! Ferdinand de Saussure:

o Alle tekens bestaan uit twee kernelementen: " Een betekenaar = de wijze van representatie " Het betekende = het concept waar naar verwezen wordt

o Taal -‐> woorden zijn betekenaars met een conventioneel karakter (volgens afspraken)

o Bv. boek verwijst naar een gedrukt werk ! Succesvolle communicatie is pas mogelijk wanneer zowel zender als ontvanger de tekens via

sociale interactie hebben aangeleerd Tekens? -‐> Peirce

! Index o Kent een natuurlijke verbinding tussen betekenaar en betekende die niet berust op

sociale conventie o Bv. rook als index voor vuur

! Icoon o Betekenaar met een fysieke gelijkenis met het betekende o Wegwijzers, software, verkeersborden… o Bv. tekening van vuur

! Symbool o De koppeling tussen betekenaar en betekende is volstrekt arbitrair o Bv. taal, groen voor veilig

Relatie tussen betekenaar en betekende is niet eenvoudig:

! Onderscheid denotatie en connotatie o Denotatie = omvat het meest onmiddellijke niveau van betekenis o Connotatie = associatieve betekenissen die tekens in zich kunnen dragen (gaat

verder dan denotatie)

16

" Vaker cultureel bepaald ! Mythe

o De culturele assumpties en overtuigingen die worde opgeroepen en bekrachtigd door mediateksten

o Bv. foto kleuter vluchtelingen -‐> morele ontsteltenis ! Gelaagdheid van teksten maakt ze polysemisch

o Polysemie: tekst staat open voor interpretatie o Betekenis kan variëren tussen verschillende toehoorders

Teksten als een complex van verbonden tekens die net door die relationele structuur hun betekenis krijgen:

! Paradigmatische dimensie o Analyse van de paradigmatische niveau houdt in dat de relatie van een individuele

betekenaar met de aanwezig tekens tegen het licht van de relatie met alternatieve mogelijke betekenaars wordt beschouwd

o Bv. broek tov afwezige rok ! Syntagmatische dimensie

o Interactie tussen tekens die effectief in een tekst aanwezig zijn o Bv. maatpak -‐> teken van respect op een begrafenis en teken van feestelijkheid op

trouw -‐> krijgt betekenis door andere tekens die aanwezig zijn Kritiek op semiotische analyses:

! Betrouwbaarheid: o Weinig systematisch o Speculatieve karakter -‐> het is vrij subjectief o Inschatting van het publiek?

! Geldigheid: o Kan de onderzoeker de ‘ware’ betekenis bevatten? o Wat met productieomstandigheden, formatvereisten… -‐> hoe is de betekenis tot

stand gekomen

2.2.2 Discoursanalyse Discoursanalyse:

! Focus op taal -‐> de schikking van woorden en zinnen ! Systematische, kwalitatieve analyse van het gebruik van taal, opgevat als een sociale actie ! Assumptie = specifiek taalgebruik biedt inzicht in concrete overtuigingen met betrekking tot

het wereldbeeld en de organisatie van sociale structuur ! Gaat verder dat semiotiek

o Richt zich niet louter op betekenis o Stelt de vraag welke motivaties en denkbeelden er aan de basis liggen van het

discours Sociale realiteit is geconstrueerd door discours

! Omvat denkpatronen en retoriek tov de realiteit ! Manier van praten/schrijven over/belichten van een onderwerp ! Gevormd en verenigd door gemeenschappelijke veronderstellingen ! Instrument om het onderwerp te begrijpen en te plaatsen ! Richtinggevend voor acties jegens het onderwerp

o Bv. discours die de nadruk leggen op migratie als bedreiging of als verrijking -‐> oproep om grenzen te sluiten of het bieden van opportuniteiten

! Verbonden met macht

17

o Foucault -‐> macht wordt uitgeoefend door middel van discours o Discours werken als een kader die afbakent wat en hoe men denkt en praat over

sociale structuren o Ze hebben een impact op het ontwikkelen van normen en waarden door socialisatie

van individuele actoren Discoursanalyse als methode:

! Analyse op het descriptieve niveau ! Richt zich in essentie op het ingrijpen op sociale en politieke structuren -‐> kritisch ! Sprake van een concrete agenda -‐> men gaat openlijk pijnpunten markeren ! Betrouwbaarheid en geldigheid? Zelfde kritiek als bij semiotiek

2.2.3 Inhoudsanalyse -‐> kwantitatieve methode gebaseerd op numerieke metingen

! Systematische analyse via objectieve benadering ! Maximale inzet op betrouwbaarheid en validiteit ! Realiteit wordt beschouwd als extern

Methodiek:

! Bij voorkeur willekeurige steekproef uit populatie van mediateksten ! Elke mediatekst systematisch op dezelfde manier kwantitatief coderen via een vast

codeboek o Hoe vaak komt iets voor? o Hoe hangen de elementen samen?

! Generaliseerbare uitspraken formuleren: o Beschrijvend:proportievrouweninactualiteitsverslaggevingopVlaamsetelevisie? o Verklarend: samenhang tussen onderwerp en aanwezigheid van vrouwen in

actualiteitsverslaggeving op Vlaamse televisie? Validiteit (geldigheid) en betrouwbaarheid

! Positief: o Willekeurige steekproeftrekking o Duidelijke systematiek, transparant codeboek o Relatief makkelijke repliceerbaar

! Negatief: o Systematiek en transparantie gaan ten koste van diepgang o Codeboek multi-‐interpretabel? Beperkte exporteerbaarheid?

Vergelijking verschillende methodes:

! Allen uitspraken over mediateksten ! Verschillen in reikwijdte: betekenis uit structuur tekst (semiotiek), onderliggende ideologie

(discoursanalyse), prevalenties en contingenties (inhoudsanalyse) ! Verschillen in epistemologie en methodologie:

o Subjectivistisch, kwalitatieve methodologie: semiotiek en discoursanalyse (diepgaande analyse van een handvol teksten)

! Objectivistisch, kwantitatieve methodologie: inhoudsanalyse (representatieve steekproef) ! Afwegen voor-‐ en nadelen: elk perspectief heeft bepaalde verdiensten

Bv. vrouwenbeelden in reclame:

! Semiotiek: tekens van dominantie, gevoelens

18

! Discours: hoe wordt er nagedacht over vrouwenbeelden in reclame? Hoe staat de maatschappij hier tegenover

! Inhoudsanalyse: hoe vaak komt het voor?

2.3 Media als technologie -‐> indrukwekkende tijdlijn aan media-‐innovaties -‐> steeds rijkere media met meer mogelijkheden Factoren die de ontwikkeling van mediatechnologieën hebben beïnvloed

! Digitalisering: o Digitale convergentie: technologieën smelten samen

" Media (zoals radio, televisie, kranten) niet langer strikt naast elkaar, maar in combinatie met elkaar opereren

" Zijn compatibel met elkaar o Dit komt door digitalisering o Media is in elkaar vervlochten: een mobiele telefoon geldt als televisie, radio, krant,

tijdschrift… o Heeft een sterke impact op productie en consumptie van media

! Interactiviteit: o Vroeger: eenrichtingsverkeer -‐> eenzelfde uitgave bereikt in dezelfde vorm op

hetzelfde moment een groot publiek o Nu: feedback loop -‐> kijker kan via allerhande platformen een uitzending opvragen

en herbekijken o Geen beperking van tijd en ruimte meer o Het massapubliek fragmenteert en kan zelfs zelf inhoud toevoegen o Interactiviteit = de mogelijkheid van het publiek om in dialoog te gaan met elkaar, en

zelfs met de makers van media-‐inhouden ! Mobiliteit:

o Mediatechnologieën worden steeds compacter en dus draagbaarder o ‘always on’-‐principe -‐> een steeds grotere proportie van mediagebruikers is steeds

online via een breed scala aan toestellen en connectietypes Wat is relatie tussen deze evolutie en samenleving?

! Mediatechnologie beïnvloedt samenleving (Diffusie) ! Mediatechnologie vloeit voort uit de samenleving (Social Shaping) ! Wisselwerking tussen mediatechnologie en samenleving (Affordances)

2.3.1 Diffusionisme -‐> stelt voor dat technologie van buitenaf wordt geplaatst in de samenleving als in een vacuüm Diffusie = verspreiding Diffusion of innovations (Rogers, 2003)

! Innovatie ruim geïnterpreteerd: fysieke objecten, vaardigheden, methoden... die gebruikers nieuwe mogelijkheden bieden

! Gericht op verspreidingsproces: wie op welk moment, en waarom? ! Onderscheid tussen verschillende adoptiecategorieën:

o Niet iedereen omarmt een nieuwigheid even snel o Pas na een tijd kan de gehele populatie bereikt worden o Adoptiecategorieën:

19

" Innovators: • Eersten die een innovatie proberen • Hebben een uitgesproken interesse in nieuwigheden • Zijn bereid om risico’s te nemen

" Early Adopters: • Opiniemakers -‐> open houding tov een ervaring met verandering • Makkelijk te overtuigen

" Early Majority: • Geen leiders maar wel geneigd om sneller dan gemiddeld een

innovatie te adopteren • Geïnspireerd door succesverhalen

" Late Majority: • Staat eerder argwanened tegenover verandering • Er is een grotere massa nodig vooraleer zij adopteren

" Laggards: • Traditionele en behoudsgezinde groep mensen die verandering

argwanen

Adoptie van een innovatie hangt ook af van verschillende factoren:

! Er moet sprake zijn van een relatief voordeel tov oude aanpak ! Compatibiliteit met waarden, ervaringen en noden van gebruikers ! Complexiteit mag niet te

groot zijn Kritiek:

! Neiging tot technologisch determinisme o Technologie wordt beschouwd als vervreemd van de samenleving (het komt van

buitenaf – los van de maatschappelijke context) -‐> mogen we dit zo wel zien?) o Technologie heeft een impact op de maatschappij -‐> kunnen we wel spreken van

eenrichtingsverkeer? ! Rogers beschouwd het als een lineair proces

o Het is allerminst stabiel, met een duidelijk start – en eindpunt -‐> niet voor alle media o Evolutie vaak in kleine stapjes

20

2.3.2 Social shaping of technology (SST) -‐> antwoord op diffusionisme

! Technologieën worden bepaald door de contect ! Niet gecreërd in een vacuüm maar als een product van sociale processen ! Een technologie wordt ontwikkeld als een afspiegeling van de samenleving – een

tegemoetkoming aan een nood vanuit de samenleving -‐> dus: samenleving heeft impact op technologie = technologie als een sociaal construct

! Er is een fundamentele rol weggelegd voor menselijke actie in technologische vooruitgang ! De invulling van wat een technologie is, waar ze voor dient, wie ze gebruikt en in welke rol

dat gebeurt is een weerspiegeling van de samenleving ! Bv. SMS op een gsm

o Oorspronkelijk nooit bedoeling dat dit zo populair ging worden o Leek onhandig en complex o Daarom was het eerst ook gratis o Pas later werd het potentieel duidelijk o Opvallend is de rol van de gebruiker -‐> deze hebben SMS een invulling gegeven en de

evolutie bepaald o Gevolg = toetsenbord op gsm + woordenboek…

Kritiek:

! Pull-‐beweging -‐> samenleving heeft een impact op technologie (nog steeds eenrichtingsverkeer)

! Lineair denken blijft evenzeer een kritiek

2.3.3 Affordances -‐> middenweg tussen diffusionisme en Social Shaping Wederkerig verband:

! Ze hebben een impact op elkaar ! De makers van een technologie sturen een bepaald gebruik, maar slechts tot op de hoogte

dat gebruikers er ook daadwerkelijk in mee gaan Affordances:

! = scala aan gebruiksmogelijkheden dat een object/technologie heeft ! Gibsons -‐> affordance = wat een omgeving een organisme aanbiedt ! Complementariteit tussen organismen en hun omgeving

o Bv. voor een giraf kan een boom voedsel of schaduw betekenen, een aap kan er bescherming in zoeken -‐> de relevante opportuniteiten verschillen per individu

! De mogelijkheden zijn er steeds, ongeacht het gebruik ervan ! Het organisme moet de mogelijkheden gaan percipiëren -‐> perceived affordances

o Er is ruimte voor sociale constructie maar dit hangt af van de mogelijkheden van het object en de mogelijkheden die gebruikt worden door de gebruiker

2.4 Media en de impact op publiek Heeft media een impact op het publiek?

! Wat zijn de consequenties van boodschappen? ! Eenzelfde fenomeen kan leiden tot een differentiële impact op een publiek

21

-‐> nood aan publieksonderzoek (audience research) Twee ruime tradities:

! Effectstudies ! Receptiestudies

Het begrip ‘Audience’ -‐> Webster -‐> onderscheidt 3 basismodellen van publieksonderzoek:

! Audience-‐as-‐mass o Publiek = massa mensen die worden blootgesteld aan dezelfde media-‐inhouden o Op macroniveau o Individuen worden opteld als ‘eyeballs’ o Voornamelijk gebruikt vanuit commercieel perspectief -‐> massapubliek met

economische waarde ! Audience-‐as-‐outcome

o Academische insteek o Effectstudies

" 19e eeuw: morele paniek -‐> nood aan inzicht o Effecten van media op individuen en samenleving als een geheel o Publiek wordt als vrij passief gezien

! Audience-‐ as-‐agent o Onderstreept het eerder actief karakter van het publiek

" Vrijheid om zelf mediaboodschappen te selecteren en te interpreteren vanuit een sociale en culturele achtergrond

2.4.1 Effectstudies 19e Eeuw:

! Elite heeft ‘schrik’ voor de kracht van de massa ! Vooral met ontwikkeling van media -‐> hoe vatbaar is men voor boodschappen die verspreid

worden? ! Morele paniek en groeiende nood aan weteschappelijke studies

Cooley:

! 1900 – socioloog ! Positieve effecten: brede verspreiding van informatie, versterken gemeenschap ! Waarschuwing: oppervlakkig begrip -‐> men komt over heel veel heel weinig te weten

Payne Fund Studies:

! Gesponsord door Amerikaanse organisatie ! Fysieke en emotionele effecten van film ! Tal van individuele studies: gemengde evidentie, negatieve kwamen onder de aandacht ! Vloeit verder in beleid: Motion Picture Production Code

Radio,naast film, als belangrijk massamedium tijdens interbellum

! Kritiek op strikt geformatteerde en vluchtige boodschappen ! Bezorgdheid mogelijke propagandistische karakter ! Publieke bezorgdheid rond vermeende impact War of the Worlds, hoewel nuance door

Cantril

22

Hernieuwde nood inzicht in effecten van propaganda,e.g. Onderzoek Carl Hovland ! Experimenten effecten voorlichtingscampagnes ! Effectief voor kennisniveau, amper impact attitudes ! Bv. blootstelling media had geen impact op stemgedrag ! Deelnemers gaven wel aan beïnvloed te worden door gesprekken met anderen

o Two-‐step flow of communication o Mediaboodschappen hebben pas invloed na tussenkomst opinion leader

Opkomst televisie:

! Heropleving debat ! Banduras -‐> Bobo Doll Experiments

o Effect op sociaal leren o Beelden waarin volwassene gewelddadig gedrag stelde leidden tot het meest

agressief gedrag bij kinderen o Korttermijneffect

! Gerbners -‐> Cultivatietheorie o Intensieve televisiekijker zijn ervan overtuigd dat er meer geweld en gevaar is, ook al

komen ze er niet persoonlijk mee in aanraking o Suggereert dat er wel degelijk een impact is op hoe we de wereld zien

Recent: debat rond videogames en schietpartijen:

! Benadrukt nood aan degelijk onderzoek ! Probleem van infiltratie van ideologische standpunten in academisch onderzoek

2.4.2 Receptiestudies -‐> Effectstudies zien de kijker als vrij publiek -‐> Reactie = receptiestudies

! Publiek wordt gezien als een reflexieve agent die de betekenis van media-‐inhouden vanuit diens eigen perspectief en sociale inbedding onderhandelt

! Niet zozeer gericht op individueel gedrag en mentale processen Betekenistoekenning tegen achtergrond sociale, culturele, economische context

! Verschillen in: o Ontologisch standpunt: hoe manifesteert de impact van media zich? o Epistemologisch standpunt: hoe onderzoeken we die impact?

Stuart Hall -‐> Encoding en Decoding

! Richt de aandacht op de belangrijke rol van de ontvanger in het interpreteren van mediaboodschappen, zij het als een mengeling van ingebouwde genrekenmerken die eigen zijn aan het type tekst alsook de ontvangers eigen creatieve ideeën en ervaringen

! Benadrukt dus de rol van de ontvanger in het decoderen en het toekennen van betekenissen aan mediateksten

! Onderstreept het polysemische karakter van teksten ! Verschillende posities om een tekst te lezen:

o Dominante-‐hegemonische positie: " Aanvaarding van de dominante betekenis in lijn met wat de producent

bedoelde o Onderhandelde positie:

" Acceptatie van de grote lijnen ondanks onenigheid met bepaalde aspecten die mogelijk in strijd zijn met de individuele ervaringen en het wereldbeeld van de ontvanger

o Oppositionele positie:

23

" Gepercipieerd als ongeloofwaardig en vertekend, waardoor de inhoud van de tekst wordt afgewezen

! Hall’s visie had een sterke invloed op publieksonderzoek Morley: The Nationwide Audience

! Uit onderzoek bleek nogmaals dat lezingen mee worden ingegeven door sociale en culturele achtergrond maar evenzeer afhangen van individuele ervaringen en achtergronden en zelfs binnen klasse, gender, etniciteit en generatie

Nalezen Conclusie pg 45

H3: Traditionele sociologie als inspiratiebron In dit hoofdstuk wordt er dieper ingegaan op practise-‐theorieën

! Deze leggen een expliciet verband tussen individueel sociaal handelen en ruimere sociale structuren

Practise = een complex, doch coherent geheel aan activiteiten met een sterk geroutineerd karakter

! Heeft een historische, culturele en sociale inslag: o Historische inslag: duurzaam en niet snel en eenvoudig te veranderen o Culturele inslag: aangezien culturen verschillen in de manier waarop men activiteiten

vorm geeft o Sociale inslag: omdat practices sociale interactie ordenen en structuur bieden

! Het gaat om een veruiterlijking van de relatie tussen individuele actie en de overkoepelende sociale orde

3.1 Practices: een inleiding Practices -‐> geven de mogelijkheid om de cruciale bouwsteven van onze leefwereld op te vatten als iets dat op geroutineerde basis wordt geproduceerd en gereproduceerd met behulp van tal van fysieke instrumenten, taal en onze eigen lichamen bv. Verkeer – We stoppen automatisch voor een rood licht 5 fundamentele kenmerken van een practice theory:

1. Zorgt voor continuïteit van alle aspecten van het sociale leven ! Sociaal leven steunt op een procesmatige organisatie, waardoor we niet in chaos

vervallen -‐> samenleving heeft nood aan stabiele orde ! Practices hebben een geroutineerd karakter ! Meest duurzame organisaties = sociale structuren ! Continue werking van de ondersteunende sociale instituties zijn fundamenteel

gebaseerd op de terugkerende beoefening van activiteiten ! Bv. gezin (moet voor bestaan worden veruiterlijkt in een continue atmosfeer van

wederzijdse erkenning en zorg) ! Denkbeelden opgenomen in cultuur over hoe een sociale institutie moet worden

ingevuld 2. Veruiterlijkt in lichamelijke activiteiten in relatie tot materiële bronnen

! Bv. onderwijs -‐> auditoria zijn gericht op het ondersteunen van een hoorcollege (centraal bord, projecter, bankjes naar een centraal punt…)

! Fysieke inrichting staat in functie van en ondersteunt impliciet de praktijk van de les

24

3. Ruimte voor individuele agency: er is ruimte voor handelingsvrijheid ! Practices zijn niet vastaand, er blijft ruimte voor initiatief en creativiteit ! Er is dus ruimte voor sociale verandering , ook al is er min of meer een stabiele

realiteit ! Verandering gebeurt meestal niet radicaal, maar verloopt stapsgewijs

4. Gebaseerd op kennis, betekenis, discours ! Kennis = mogelijkheid om een sociale en materiële activiteit uit te voeren

o Know how gedeeld met anderen o Kennis wordt belichaamd door objecten en veruiterlijkt in discours o Bv. Daten -‐> discours zoals bloemen

! Practices worden aangeleerd via socialisatie (we weten wat hoort en niet hoort) 5. Veruiterlijken machtsrelaties tussen actoren

! Practices zijn onvermijdelijk gerelateerd aan de belangen van betrokken actoren en zijn dus inherent gerelateerd aan macht als een hoeksteen van de sociale werkelijkheid zoals we die ervaren

! Practices zetten mensen op hun plaats (letterlijk en figuurlijk)

3.2 Giddens: Structuration Theory Anthony Giddens:

! Britse socioloog ! Benadert practices als de veruiterlijking van en het overstijgen van de klassieke dualiteit in

actie en sociale structuur ! Dus overbrugging tussen structure en agency (variabele uiting

van beide) Structuralistische theorieën:

! Sociale structuren worden vanuit een objectivistisch standpunt gevat als determinerende entiteiten die handelingsvrijheid beperken tot een illusie

! Actoren worden geleid door de omstandigheden van de sociale omgeving waarin ze zich bevinden

Voluntaristische benaderingen: ! Sociale structuren zijn kneedbaar door individuen ! Actoren zijn vrije agenten die hun eigen handelen vorm geven

-‐> Giddens probeert deze dualiteit te overstijgen door elementen uit beide denkwijzen met elkaar te verenigen:

! Oplossing dualiteit structure en agency ! Practices als de veruiterlijking van de interactie tussen beiden ! Hij erkent zowel het duurzame karakter en de invloed van sociale structuur ! Tegelijkertijd benadrukt hij dat deze sociale structuur slechts bestaat door en neerslag vindt

in actie en interactie -‐> virtueel, impliciet, niet meetbaar ! Sociale structuur is virtueel, bestaat in sociale interactie:

o Handelen produceert structuur (sociale actoren geven aanleiding tot de vorming van sociale structuren)

o Handelen reproduceert structuur (sociale structuren geven ons handelen vorm en betekenis)

o Handelen maakt dus sociale structuur, sociale structuur maakt handelen o Bv. Stoppen voor het rode licht -‐> deze regels zijn er om het verkeer veilig te laten

verlopen (productie van sociale structuur) -‐> elke keer als we voor een rood licht stoppen bestendigen we de practise en de duurzaamheid ervan (reproductie)

25

! Sociale structuren bestaan in onze geesten en worden veruiterlijkt in actie, in practices ! We zijn actoren, geen marionetten, maar kennen evenmin volledige vrijheid in ons handelen ! Actoren -‐> goed geïnformeerde agenten die in staat zijn zichzelf te monitoren en hun eigen

handelen te rationaliseren o We weten waarom we iets doen o Zelf-‐monitoringsproces o Discursief bewustzijn = de mogelijkheid om de actie onder woorden te brengen o Praktisch bewustzijn = handeling stellen zonder dat we reden ervan onder woorden

hoeven te brengen (tacit knowledge bv. fietsen)

3.2.1 Actie – Agency Giddens beschouwt actoren als goed geïnformeerde agenten:

! Monitoren zichzelf, beschouwen zichzelf ! Reflexiviteit: continue beschouwing van het sociale leven waar we deel van uitmaken

o We hebben doelen en zijn in staat om te vertellen waarom we bepaalde dingen doen ! Rationaliseren eigen handelen: naïef begrip waarom doen we wat we doen

o Doelen zijn aan elkaar gelinkt, geen losse verzameling van intenties ! Motivatie: dieper liggende behoeften, erg moeilijk om onder woorden te brengen (praktische

bewustzijn) Dus drie processen:

! Reflexieve monitoring ! Rationalisatie ! Motivatie

-‐> elk heeft een routineus karakter (het is eigen aan de menselijke natuur) Agency behoeft geen intentie: louter mogelijkheid om anders te handelen -‐> als men anders kon handelen, dan is sprake van Agency

! Verschil beoogde en niet-‐beoogde intentie: o Al wil men het niet, actie kan tot verstrekkende gebeurtenissen leiden (er was een

alternatief) ! 2 situaties waarin niet-‐intentioneel handelen vergaande gevolgen heeft:

o Geaggregeerd handelen van individuele actoren kan leiden tot een niet-‐bedoeld gevolg

o Repetitief stellen van handelingen kan gelden als een niet-‐intentioneel mechanisme van sociale reproductie (kan een meer permanent karakter krijgen)

3.2.2 Sociale structuur en instituties Sociale structuur = de constellatie van regels en middelen

! Dezelfde regels waarop productie en reproductie van sociale actie gebaseerd zijn gelden als middelen om het systeem te reproduceren

! Regels en middelen worden geproduceerd door handelen ! Handelen reproduceert regels en middelen ! Regels uitgedrukt in wetgeving, conventies, bureaucratie

Onderscheid tussen intensieve en oppervlakkige regels:

! Intensieve regels -‐> impliciet o Informele regels die we intensief aanwenden en daarom ook een zware impact

hebben op onze sociale activiteit o Zij zijn vanzelfsprekend en natuurlijk

26

o Bv. In een gesprek, het nemen van het woord o Schenden heeft geen zware gevolgen (eventueel wel een lichte sanctie)

! Oppervlakkige regels: o Worden expliciet verwoord o Bv. wetgeving o Schending kan leiden tot zware sancties

Sociale instituties:

! Domeinspecifieke duurzame eigenschappen van sociale systemen ! Zorgen voor stabiliteit in tijd en ruimte, voor sociale cohesie ! Individuele actoren dragen hun steentje bij door reproductie van sociale structuren – regels

en middelen ! Allen samen zorgen we voor die duurzaamheid door handelen

o Microniveau: wederkerigheid in interactie tussen actoren o Macroniveau: bestendiging van sociale instituties

Sociale structuur – en de vormende sociale instituties bestaan uit samenspel van...

1. Structurele aspecten 2. Modaliteiten die structurele aspecten en ondersteunende interactievormen verbinden 3. Ondersteunende interactievormen

-‐> Actoren communiceren met elkaar binnen context sociale instituties, sociale structuur -‐> Communicatie krijgt betekenis aan de hand van interpretatieve schema’s -‐> Actoren kunnen elkaar binnen de context van sociale instituties overheersen door het uitoefenen van de macht om faciliteiten (i.e. middelen) al dan niet toe te kennen -‐> Faciliteiten bestaan in twee vormen: materiële middelen (allocatieve faciliteit) en persoonlijke middelen (authoritatieve middelen) -‐> Actoren kunnen elkaar binnen de context van sociale instituties hun acties een legitiem karakter toekennen door het toekennen van sancties -‐> Sancties zijn gebaseerd op geldende sociale normen -‐> Nalezen pg 53-‐55 + dia 25-‐30

3.3 Bourdieu: Field Theory Bourdieu:

! Franse socioloog ! Complexe wisselwerking tussen sociale structuur en actie in practice staat ook hier centraal ! Erkent dat schijnbaar objectieve, vastliggende sociale structuren op een manier moetn

gecreëerd en gereproduceerd worden ! Vrijwillig handelen wordt tegelijk begrensd door objectieve, structurele voorwaarden en

beperkingen ! We internalisering sociale structuren zoals we ze ervaren (we beschouwen onze ervaringen

als objectieve gegevens)

27

! Handelen als het resultaat van neigingen ontwikkeld op basis van de subjectieve ervaring van structuren met een ‘objectief’ karakter

3.3.1 Habitus Sociale wereld = spel, geordend door regels -‐> participatie vereist niet enkel kennis van de regels, maar ook praktische aanleg voor het spel -‐> we voelen ons vrij maar toch zijn onze alledaagse beslissingen vrij voorspelbaar en patroonmatig -‐> ons handelen wordt ingegeven door duurzame, voor ons natuurlijke neigingen of disposities = habitus Habitus:

! Omvat hoe we ons voelen, ons gedragen, hoe we denken, hoe we zijn ! = een eigenschap van actoren die zowel gestructureerd zijn als structuur structureren

o Habitus is gestructureerd op basis van voorbije en huidige omstandigheden zoals opvoeding, onderwijs

o Habitus is gestructureerd want het helpt iemands huidige en toekomstige handelen vorm te geven

o Habitus geldt als een structuur aangezien het systematisch geordend is volgens een systeem van disposities die percepties, appreciaties en praktijken genereren

! Habitus is onze ‘aanleg’ voor het doorgronden en bespelen van de impliciete en expliciete regels van het ‘sociale spel’

! Duurzaam maar niet vaststaand -‐> het is in principe vatbaar voor veradering

3.3.2 Velden Samenleving = lappendeken van gespecialiseerde velden

! Velden = gestructureerde sociale ruimten waarin interacties, transacties en gebeurtenissen plaatsvinden

! Intern en onderling gestructureerd door machtsrelaties tussen deelnemende actoren ! Actoren nemen plaats in verschillende velden

Bv. voetbalveld:

! Welomlijnd ! Gaandeweg leer je de regels kennen ! Voetbalspelers verschillen van elkaar, de ene is meer geschikt voor een ruw veld dan de

andere, ze hebben andere achtergronden -‐> sociale actoren verschillen evenzeer in hun bewegingsruimte en mogelijkheden, naar gelang de structurele kenmerken van een veld -‐> we kunnen ook sterk verschillen in onze middelen en mogelijkheden (kapitalen) -‐> ook een bepaalde hiërarchie aanwezig

3.3.3 Kapitalen -‐> kapitalen worden ingezet als hulpmiddelen in specifieke velden om een bepaalde positie in te nemen Bourdieu onderscheidt verschillende kapitaalsvormen:

! Economisch kapitaal = verwijst naar materiële en financiële middelen (positie afdwingen op basis van bezit)

! Symbolisch kapitaal = krijgt een intrinsieke waarde ! Het is waardevol op zichzelf

28

o Hoog volume leidt tot aanzien en een sterke positie o Het omvat hoe men zichzelf in beeld kan brengen bij anderen (bv. bekend,

smaakvol…) o Verschillende soorten:

" Sociaal kapitaal = geheel van onze werkelijke en potentiële hulpbronnen die verbonden zijn met het bezit van een duurzaam sociaal netwerk van relaties waarbij men elkaar kent en erkent

" Cultureel kapitaal = prestige • Objectiveerde vorm = gematerialiseerde vorm (bv kunstgalerijen,

boeken) • Belichaamde vorm = hoe we redeneren, hoe we praten, ons

gedragen en uiting geven aan onze gedachten ! Economisch kapitaal kunnen we sneller verwerven dan symbolisch kapitaal

o Vergt een lang parcours van socialisatie o Hoe verwerven?

" Via intergenerationele reproductie (via ouders) " Indirect via onderwijs

-‐> voortdurende strijd om kapitaal te reproduceren en converteren tussen velden -‐> kapitaal beïnvloedt positie, maar dit kan ook sterk verschillen naargelang veld Hoe worden factoren gecombineerd? -‐> een practice is het resultaat van een samenspel tussen habitus en kapitaal, gegeven de velden waarin men zich beweegt {(habitus) (kapitaal)} + veld = practice

Toepassing nog bekijken pg 61-‐64

3.4 Practices in mediastudies

3.4.1 Media-‐related practices Nick Couldry:

! Relevantie van practiceconcept ligt in het overstijgen van klassieke perspectieven ! Voorbij te nauwe focus op één van de puzzelstukken van media (productie, technologie,

inhoud, publiek) ! Om de impact van media te kunnen begrijpen kan men zich niet op een enkel fragment van

de communicatieketting richten ! Onderzoeker gaat nadruk leggen op handelingen die verband houden met mediagebruik, i.e.

Wat doen we, wat zeggen we dat verband houdt met media; Wat zegt dat over de samenleving? -‐> zeer open blik

! Chaos? Niet noodzakelijk -‐> practices hebben een georganiseerd karakter o Met een hiërarchische structuur binnen het brede scala aan individuele practice -‐> e

zijn verankerd in elkaar o Practices zijn ingebed in anchoring practices:

" Handelingen zijn verankerd in elkaar; vormen complexe, gerelateerde stelsels

" Bv. gezin dat samen televisie kijkt

29

o Het kan ook dat media practices worden overkoepeld door een ruimere practice die als anker geldt

" Bv. als je pendelt naar het werk zal het starten van de auto aanleiding geven tot het luisteren naar de radio

o Wisselwerking tussen anchor en anchor practice " Bv. Gezin dat Dagelijkse Kost kijkt " Volgende dag kookt moeder de maaltijd voor gezin (anchor practice) " Moeder is niet de enige die deze maaltijd kookt -‐> veel andere gezinnen

volgen " Impact van dergelijke programma’s op de verwevenheid met de

fundamentele practice van koken is duidelijk

3.4.2 Media-‐evenementen en rituelen -‐> als een routine, of een ritueel, wel degelijk een geformaliseerde actie omvat die met een substantiële regelmaat plaatsgrijpt in een cultuur, dan is dit indicatief voor de ruimere maatschappij Couldry -‐> media rituals = practices met een specifiek belang voor de gemediatiseerde constructie van een beeld van cohesie in de samenleving Eerdere toepassing Katz en Dayan:

! Grote evenementen vinden ten dele plaats in de gemedieerde ruimte (bv televisie) en hebben een integratieve sociale functie (ze brengen mensen bij elkaar) : begrafenissen, koninklijke huwelijken

! Durkheim: o Solidariteit houdt ons samen o Mechanisme solidariteit =

" Premoderne samenlevingen " Individuen verschillen slechts minimaal wat betreft hun rol in de

samenleving, waarden, ervaringen " Sterk collectief bewustzijn

o Organische solidariteit = " Moderne samenlevingen " Invulling van levenspaden ligt vrij open, veel mogelijkheden " Maar we hebben elkaar wel nodig – rolverdeling

! Media heeft een homogeniserend karakter omdat ze bijdragen aan de creatie van een collectief bewustzijn waar mechanische solidariteit op gebaseerd is

Kritiek Couldry:

! Oneens met het Durkheimiaanse functionalisme van Katz en Dayan ! Dit veronderstelt dat media bijdraagt tot een positief gevoel van samenhorigheid en sociale

eenheid ! Couldry -‐> media als uiting van en bron voor conflict ! Couldry is sceptisch en zegt dat machtsrelaties aan de basis liggen van de momenten die tot

media events worden uitgeroepen ! Waarom wordt er gefocust op bepaalde dingen (zogenaamde mediated centers)

o Sociale cohesie is schijn o Het zijn momenten van geconstrueerde sociale eenheid die worden geselecteerd

door diegenen die hiertoe macht hebben

30

o Specifieke mediarituelen ondersteunen die centraliteitsclaim , ze maken de mediawereld ‘tastbaar’ en ‘echt’

! Mediarituelen passen in een context van hegemonie en zijn allerminst vrij van een ideologische geladenheid

! Kunnen de media zo betekenissen als legitiem opleggen? ! Media brengen ook niet noodzakelijk mensen bij elkaar -‐> kan ook leiden tot verdeelde

discours en debatten (bv. Aanslagen Parijs) Mediarituelen kaderen (framen) wat we als samenleving met elkaar delen -‐> wat de basis van het sociale bindmiddel dat ons samenhoudt inhoudt

! Rituelen worden gevat als geformaliseerde actie ! Verschaffen legitimiteit ! Bv. verslaggeving bij rampen, sportevenementen

Zie conclusie pg 68

H4 Mediatisering als mediasociologisch perspectief Aandacht voor de literatuur rond het concept mediatisering Mediatisering = het proces van wederzijdse beïnvloeding tussen media en samenleving (effecten)

! Hoe interageert de samenleving met de media en omgekeerd? ! Niet louter kwantitatief (scherpe toename in het aantal mogelijkheden tot tijds-‐ en

plaatsverschoven communicatie) ! Ook kwalitatief aspect: het belang van de specificiteit van media in het licht van socio-‐

culturele verandering ! Belangrijk om ook te kijken naar het volledige media-‐aanbod in dit samenspel, ipv naar de

verschillende gefragmenteerde media-‐studies ! Het gaat ook niet op om de impact van media op individuen op te tellen -‐> sociologisch veel

complexer 3 traditionele benaderingswijzen van Couldry en Hepp (zie eerder):

! Tekstuele analyse: het benaderen van de inhoud van mediateksten ! Politiek-‐economische analyse: de economische/beleidsmatige organisatie van media ! Effect/receptiestudies: de impact/aanwending van media op het publiek

-‐> komen elk te kort om een omvattend beeld te schetsen van de maatschappelijke impact van media -‐> mediatisering heeft als ambitite om een integratief kader te bieden

4.1 Hjarvard: het institutionaliseringsperspectief Perspectief steunt op media als semi-‐onafhankelijke institutie

! Mediatisering als een historisch proces op grote schaal, waarbij uitwisselingen plaats vinden tussen media, cultuur en samenelving

! Brede reikwijdte in tijd verder dan het loutere communicatieproces (=mediatie)

31

4.1.1 Mediatisering als omvattend proces Mediatisering als sociologisch metaproces:

! Vatten van kwalitatieve veranderingen in communicatieprocessen ! Past in het rijtje van – en interageert met – andere moderniseringsprocessen (bv.

industrialisering, secularisering, individualisering…) ! Cruciale rol in de werking van allerlei sociale instituties, zoals het gezin, educatie, religie,

politiek… ! Het beheerst de manier waarop informatie gezocht en geraadpleegd, de manieren waarop

wordt gecommuniceerd Mediatisering als perspectief:

! Geen definitieve set aan welomschreven concepten, maar sensitizing concept – een speelveld

o Laat ons prikkelen om te gaan kijken naar praktijken + eigen concepten en invullingen

o Het biedt ons instrumenten, tools ! Geen grand theory (algemene wetmatigheden), geen micro-‐benadering (lokaal gesitueerd) ! Wel perspectief in de middle range: nadruk interacties tussen specifieke instituties (e.g.

politiek, religie, educatie), socio-‐culturele praktijken (e.g. spel, daten) o Analyse van de relatie tussen media en specifieke culturele institutie of een cultureel

fenomeen o Mesoniveau o Multidisciplinaire aanpak die kan leiden tot een meer geïnformeerd, meer

omvattend inzicht in en begrip van de hierbij relevante fenomenen Media instituties hebben in korte tijd veel fundamentele wijzigingen meegemaakt:

! Vorige eeuw: massamedia als instrumenten van andere instituties, aangewend om te overtuigen en te agiteren (bv. partijpolitieke kranten, verzuiling)

! Jaren 1980: richting publieke dienstverlening, waarbij media konden gezien worden als culturele instituties

! Nu: liberalisering en bijhorende commercialisering van media o Gepaard met een semi-‐verzelfstandiging: media instituties ontwikkelen en eigen

logica: professionele standaarden en praktijken om hun rol zo efficiënt mogelijk in te vullen

o Publieken worden gezien als te bedienen en te behouden doelgroepen, voornamelijk in functie van reclamewerving

o Bv. politiekers hebben geen vrij toegang, media = kritisch

32

4.1.2 Belang van media logic

-‐> massamedia hebben dus een hogere graad van onafhankelijkheid verworven -‐> en hebben ze stelselmatig onafhankelijkheid verworven Media Logic

! Origineel door Altheide en Snow ! Media werken volgens hun eigen spelregels in het belichten van sociale fenomenen

o Moeten zich dus niet neerleggen bij spelregels van andere instituties o Spelregels bevinden zich op het niveau van de vorm van media-‐inhouden (logica

waarmee materiaal wordt geselecteerd, afgebeeld en gepresenteerd) o Bijvoorbeeld: politiek

" Als een politieker een idee aan de man wil brengen moet dit via de media " Politieker moet op zoek naar een journalist die zijn verhaal wil brengen +

moet zich houden aan de spelregels van de journalist (bv. aantal seconden) " Media vormt dus duidelijk niet zomaar een doorgeefluik

! Kritiek: het is geen containerbegrip (geen enkelvoud) -‐> bijstelling bij Hjarvard o Media is complex en onderling sterk verschillend o Sprake van diversiteit, afwijkingen, specificiteit o Jensen bekritiseert dit gebruik van enkelvoud -‐> geen media logic maar maar logica o Media zijn duaal -‐> sprake van semi-‐onafhankelijkheid (ipv onafhankelijkheid)

" Enerzijds -‐> deel geworden van sociale instituties " Anderzijds -‐> media is ook in staat om eigen regels vorm te geven " Ze hebben elkaar dus nodig, waarbij er nood is aan het afstemmen van de

interne logica tussen partijen ! Media logic speelt ook belangrijke rol in werk van Schulz

o Mediatisering als een complex van vier aspecten " Extension-‐aspect -‐> uitbreiding van mogelijkheden in menselijke

communicatie op gebied van tijd, ruimte en expressiewijzen (bv. smartphone)

" Substitution -‐> houdt in dat doorheen de tijd media gedeeltelijk of zelfs volledig sociale activiteiten en sociale instituties hebben vervangen (bv. buiten spelen)

" Amalgamation -‐> betreft de transitie van niet-‐gemedieerde activiteit naar een gemedieerde activiteit (bv. radio luisteren in de wagen)

• We komen in aanraking met media als we een handeling stellen " Accomodation -‐> houdt in dat verschillende gebieden in de samenleving zich

oriënteren naar een medialogica (sterke verwevenheid met media logica)

33

4.1.3 Mediatisering en Structuration Theory -‐> Hjarvards visie sluit in bij Giddens Structuration Theory Sociale instituties:

! Duurzame en ordenende eigenschappen van sociale systemen die zorgen voor continuïteit ! Brengen orde in chaos -‐> structurerende elementen

Centrale argument Giddens -‐> dualiteit van sociale structuur en actie

! Sociale structuur vindt haar oorsprong en bestendiging in actie ! Actie wordt vormgegeven door sociale structuur

Giddens’ opvatting van sociale structuur als een stelsel van regels en te alloceren middelen:

! De producerende en reproducerende capaciteit van sociale instituties uit zich in drie gerelateerde vormen van sociale structuur:

o Betekenisgeving o Overheersing o Legitimatie

! Media als sociale instituties steunen evenzeer op regels, zowel impliciet als expliciet ! Koppeling aan media logic: er zijn tal van geïnstitutionaliseerde practices wat betrefert het

selecteren, belichten en formatteren van media-‐inhouden (bv. dubbel checken van bronnen) ! Media staan eveneens voor het verdelen van middelen, zowel materieel (beslissingsmacht bij

het inzetten van bv mediaruimte) als niet-‐materieel (authoritatief, bv. mandaat van personeel)

! Media logica als label voor de interacties gebaseerd op betekenisgeving , macht en sanctie; e.g. door gestandaardiseerde formats, de selectie en belichting van wat nieuwswaardig is, en het mogelijk bestraffen van wat niet binnen de gehanteerde normen past

4.1.4 Vormen en impact van mediatisering -‐> Hjarvard onderscheidt twee typevormen binnen het proces van mediatisering: directe (sterke) mediatisering en indirecte (zwakke mediatisering) -‐> in realiteit is onderscheid vaak moeilijk Directe mediatisering:

! omvat een activiteit die voorheen niet gemedieerd was, maar nu wel een plaats krijgt via gemedieerde interactie

! Eenvoudige en complexe vorm:

34

o Eenvoudige vorm -‐> activiteit wordt gemedieerd, maar verloopt nog steeds volgens zeer vergelijkbare procedures en regels

" Bv. fysiek schaakbord vs online o Complexe vorm -‐> procedure verandert fundamenteel

" Bv. financiële verrichtingen aan een loket vs online Indirecte (zwakke) mediatisering:

! Wanneer een activiteit in toenemende mate qua vorm, inhoud, organisatie en context wordt beïnvloed door media symbolen of mechanismen (zie ook Schulz’ accommodatie)

! Eenvoudige en complexe vorm: o Eenvoudige vorm -‐> bv. eten bij McDonalds is een ervaring gedrenkt in media

(figuurtjes, televisieschermen…) o Complex -‐> bv. House of Cards vormt mee ons beeld van politiek in US

" Deze zijn een stuk subtieler om waar te nemen en aan te duiden dan eenvoudige vormen

Socio-‐culturele impact van mediatiseringsprocessen bevindt zich op verschillende niveaus:

! Media nemen een rol op in de sociale interactie tussen individuen binnen sociale instituties, tussen instituties en op het niveau van de samenleving in haar geheel

! Impact van media op micro-‐sociale niveau (tussen individuen): o De affordances van mediatechnologieën faciliteren, beperken en structureren actie

en communicatie (en dus sociale interactie) " Maakt tijds-‐ en plaatsverschoven interacties mogelijk

o Impact op de interactie " Bv. Facebook , SMS

o Impact op structurering van sociale normen " Loskomen van tijden ruimte leidt tot verbinden van interactieterritoria " Dit doet sociale omgangsvormen samenkomen in digitale ruimte -‐> kan

leiden tot spanningen (bv. FB) o Media deterritorialiseren en virtualiseren sociale instituties

" Waar voorheen sociale instituties een unieke eigen ruimte hadden, is uitgebreid naar gemediatiseerde en dus virtuele ruimten

! Impact op macro-‐sociaal niveau -‐> impact van media op de relatie tussen sociale instituties o Impact volgens drie functies:

" Media vormen een ruimte van gedeelde ervaring • Ze beelden af hoe zaken verlopen, hetgeen een basis vormt voor

identiteitsvorming " Media gelden als een verbindend schakelbord binnen en tussen instituties

• Ze maken informatiestromen mogelijk " Media bieden steun bij de creatie van een politieke publieke sfeer

4.2 Hepp: het sociaal – constructivistisch perspectief Mediacultuur omvat 3 basiselementen:

! Steunt op communicatie (elke mogelijk vorm van symbolische interactie op basis van gesocialiseerde arbitraire symbolen)

! Media als technologieën die communicatie mediëren: die het mogelijk maken om te communiceren over ruimte en tijd heen

! Cultuur als bron van alledaagse betekenissen

35

Verdere verfijning:

! Mediacultuur is alomtegenwoordig, maar is niet gestandaardiseerd o Geen algemene filter waaraan iedereen in gelijke mate wordt blootgesteld

! Mediacultuur wordt gekenmerkt door een medium, maar niet gedomineerd door een medium in het bijzonder

o Geen ‘dominant medium’ o Bv. van print naar radio naar tv o Wel een complexe samenstelling van orale, geschreven en visuele communicatieve

actie ! Mediacultuur ligt aan de basis van de conceptie van realiteit, maar vormt geen integratief

programma o Het is geen beweging van sociale controle en integratie die een directe impact heeft

op elke individuele actor o Er is ook ruimte voor debat en conflict gebaseerd op variatie in ons wereldbeeld o Wel gaan we voorgestelde constructies van de realiteit als referentiepunt hanteren

in communicatie met anderen ! Mediacultuur drijft op technologie, maar is geen cyber – of internetcultuur

o Belangrijke factor maar geen bepalende factor in veranderende mediaculturen

4.2.1 Kritiek op media logic Hepp verzet zich tegen het gebruik van het media-‐logic concept -‐> beroept zich hiervoor op Couldry en Lundby Couldry -‐> 2 ernstige bezwaren:

1. Je kan de invloed van media niet verengen tot een enkele logica ! Impliceert een enkelvoudige werking van media, wat niet opgaat voor de manier

waarop media werken ! Er is ruimte voor contradictie (bv. politiek debat ondersteunen of ondergraven)

2. Het is niet zo lineair als het wordt voorgesteld ! Media logica veronderstelt een lineair sociaal veranderingsproces ! Meida logica zou stelselmatig andere media instituties doordringen en dwingen tot

inschikkelijkheid Lundby -‐> minder hard in kritiek:

! Duidt op misleidende karakter van enkelvoudige interpretatie ! Negeren van complexiteit kan leiden tot een te simplistisch en verengd beeld van media-‐

invloed

36

4.2.2 Mediatisering volgens Hepp Mediatisering als een metaproces:

! 3 types worden onderscheiden: o Mathematische theorieën

" Steunt op een aantal strikt geformuleerde relaties die kwantitatief worden getest

" Bv. effectstudies o Substantieve theorieën

" Richt zich op een beperkt domein van fenomenen die worden onderzocht naar hun structuur en de relevante processen

" Vereist veel kwalitatieve methodologie " Bv. receptiestudies

o Metatheorieën " Omvattende, algemene verhalen die voorbij heel specifieke fenomenen gaan " Geeft houvast aan onderzoekers en geeft aanleiding tot nieuwe

onderzoeksvragen ! Onderzoek naar mediatisering omvat het omarmen van een overzicht ! Het schetsen van een panoramabeeld van de relatie tussen het socioculturele en media ! Deze relatie is onderhevig aan verandering

Ipv een enkelvoudige logica, spreekt Hepp over zogenaamde ‘moulding forces’ (vormende krachten)

! Media oefenen druk uit op de manier waarop en het karakter waarmee wordt gecommuniceerd: snelheid, rijkheid, bereik

! Indirect effect dat vorm neemt afhankelijk van de specifieke aanwending ervan in een gegeven context

! Indirecte druk op communicatie binnen samenleving, dus ook realiteitsconcept: o Technologieën als geïnstitutionaliseerde objecten – ingebakken rol binnen sociale

instituties o Sociale instituties drijven op ‘typische’ rollen – mediagebruik ook volgens

rolverdeling (e.g. mobiele telefonie, impact op rolverdeling in andere instituties/ praktijken (e.g. gezin)

! Actiepotentieel vormt de potentiële vormende kracht die media als geïnstitutionaliseerde en gematerialiseerde objecten worden toegeschreven en die ze dus ook vervullen

o Institutionalisering -‐> geroutineerde sociale actie die door de betrokken actoren wederzijds als dusdanig worden getypeerd

" Bv. Gezin is een sociale institutie -‐> we hebben rollen en handelen hier naar " Kunnen we media ook niet zien als zo een institutie? Bv. via mobiele

communicatie nemen we ook ook routine-‐matige rollen op o Het materialiseringsaspect -‐> omvat het gegeven dat media worden gezien als

‘dingen’ op zichzelf, alsof ze vorm hebben genomen voorbij hun menselijke creatie (buiten sociale constructie om)

" Hoe construeren we realiteit middels communicatieve processen als symbolische overdracht via media?

" Kan niet los gezien worden van macht -‐> materialisering van media binnen specifieke instituties is onlosmakelijk verbonden met de uitoefening van macht

! Communicatieve processen zijn breed en verschillen sterk in hun eigenschappen en dus ook in hun macht om moulding forces te zijn

o 4 types: " Directe communicatie: lokaal, specifiek op elkaar gericht (bv. face-‐to-‐face)

37

" Wederkerige gemedieerde communicatie: verspreid over contexten maar wel dialogisch (bv. Whatsapp)

" Geproduceerde gemedieerde communicatie: verspreid over contexten en gericht naar een veelheid aan onbepaalde ontvangers, mogelijk tijd en ruimte overschrijdend (bv. programma op tv)

" Gevirtualiseerde gemedieerde communicatie: • Verspreid over contexten, gericht naar een potentiële ruimte voor

actie – mogelijk in verschillende tijd en ruimte, met een relatief beperkte breedte in symbolische middelen (bv. interactie met game character)

-‐> deze invulling van mediatisering laat een verdere afbakening van mediacultuur toe -‐> vormende kracht die mediatisering heeft verdient aandacht in verschillende domeinen:

! De mediatisering van culturen omvat elementen van productie, representatie, beleving… -‐> impact is niet uniform, maar in verschillende kleinere leefwerelden -‐> concrete impact via connectiviteit en de onderliggende communicatienetwerken:

! Connectiviteit = open conceptualisering van communicatieve activiteit en impliceert niet noodzakelijk specifieke concrete consequenties

o Onze mogelijke verbondenheid met allerhande vormen van communicatie en media ! Totale impact = som van communicatienetwerken

o Hoe ze met elkaar verbonden zijn en integreren (communucative figurations van sociale entiteiten)

o Gaande van individuen tot sociale groepen o Bv. gezin -‐> verschillende communicatieve activiteiten

Studie van cultures of mediatization volgens een aantal spelregels:

! Diversiteit in media o In navolging van Couldry o Geen enkelvoudige invulling

! Analyse van interatieve patronen o We gaan op zoek naar patronen in relaties, alsook de impact hiervan op specifieke

actoren ! Cross-‐culturele verschillen

o Zowel individuele cases als mogelijke overkoepelende niveaus

4.3 Discussie en conclusie Nog bekijken pg 82-‐83!

38

H5: De Informatiemaatschappij -‐> dag in dag uit confrontatie met de alomtegenwoordigheid van diverse informatie-‐ en communicatietechnologieën Kunnen we vandaag echt spreken van een informatiemaatschappij = een samenleving gebaseerd op continue informatiestromen? Kwantitatief en kwalitatief? Onmiskenbare toename in informatie-‐ en communicatietechnologieën

! Evolutie naar een maatschappij waarin informatie de stuwende kracht is? ! Enerzijds intuïtief aanlokkelijk, ook voor auteurs ! Anderzijds: wat is er werkelijk van aan?

Frank Webster:

! Staat kritisch tegenover het concept ! Meer technologie betekent niet meteen meer informatie ! In zijn werk biedt hij kritische beschouwingen van 3 sociologen:

o Daniel Bell o Anthony Giddens o Manuel Castells

5.1 Kritiek op ‘de informatiemaatschappij’ Basis van Websters kritiek -‐> we hebben de neiging om het bestaan van een dergelijke samenleving als vanzelfsprekend te zien

! Webster roept op om de zaken nuchter te bekijken ! Uitkijken met de vergelijking van kwantitatieve verandering ten aanzien van kwalitatieve

verandering o Kwantitatief -‐> er is meer informatie aanwezig + middelen om ze te verspreiden –>

akkoord o Kwalitatief -‐> niet akkoord

-‐> Verschillende definities van de informatiemaatschappij gebaseerd op technologische, economische, ruimtelijke, professionele en culturele factoren:

! TECHNOLOGISCH: o Steunt op de snelle ontwikkelingen vanaf jaren ‘70 o Zeer zichtbaar in dagelijks leven o Sprake van digitalisering en miniaturisatie o In geschiedenis drie revoluties zichtbaar:

" Revolutie in de landbouw " Industriële revolutie " Informatierevolutie " -‐> niet helemaal duidelijk welke

impact de laatste revolutie heeft (eerste twee: duidelijke fundamentele impact op ons sociaal systeem)

" -‐> overschatten we deze impact op lange termijn? " -‐> welke technologie is verantwoordelijk en in welke mate? " -‐> kunnen we spreken van een echte breuklijn?

39

! ECONOMISCH: o Argument gebaseerd op % aandeel van informatie-‐gedreven economische

activiteiten binnen ons BNP o Als dit aandeel de andere sectoren overstijgt, dan zouden we kunnen spreken van

een informatiemaatschappij -‐> is het geval in veel landen o Kritiek:

" Er komt veel interpretatie bij kijken (elke sector heeft toch nood aan informatie?)

" Opnieuw erg kwantitatief " Opdeling is moeilijk te maken

! PROFESSIONEEL: o Niveau van de individuele werkkracht o Kennisarbeid vs manuele arbeid o In het Westen -‐> kennisarbeid sterk in de meerderheid o Kritiek: opdeling opnieuw moeilijk te maken

" Bv. garagehouder -‐> handarbeid?? ! RUIMTELIJK:

o Door informatienetwerken worden verschillende locaties probleemloos met elkaar verbonden

o Bv. geld afhalen overal ter wereld o Kritiek: vanaf wanneer is dit dominant? Welke netwerken geven de doorslag?

! CULTUREEL: o Door middel van consumptie worden tal van betekenissen in sociale circulatie

gebracht o Dit is vrij abstract en moeilijk te interpreteren

-‐> deze observaties worden niet in twijfel getrokken -‐> maar Webster merkt wel op dat het opnieuw om kwantitatieve evoluties gaat

! Concrete impact op sociale structuren en instituties wordt niet gespecifieerd ! Analogie –> waarom geen voedselmaatschappij?

o Ook substantieel veel veranderd (hoeveelheid, kostprijs, transport, consumeren…) ! Bijkomende complexiteit: wat is informatie en hoe meten we dit?

-‐> Webster ziet wel een kwalitatieve wijziging in hoe onze samenleving omgaat met theoretische kennis, en hoe het aan de basis ligt van de organisatie van diezelfde samenleving

! Wel eerder evolutionair dan revolutionair ! Van train en error naar innovatie gebaseerd op theoretische kennis in de vorm van

wiskundige modellen en simulaties ! Bv. bij nieuwe trein -‐> eerst simulaties, ontwerpfases… ! Enorm veel instituties drijven vandaag op wetenschappelijke kennis

o Bv. de Lijn gebruikt wiskundige modellen voor dienstverlening o Bv. Keynes en overheidsuitgaven

5.2 Opvattingen over ‘de informatiemaatschappij’

5.2.1 Bells postindustriële maatschappij Bell:

! Vroege verdediger van de stelling dat een informatiemaatschappij zich aandiende ! Inspiratie = snelle toename van allerlei digitale technologieën ! Basispremisse = via informatietechnologie zijn we een nieuw systeem binnen getreden -‐>

een postindustriële samenleving, gebaseerd op de alomtegenwoordigheid van informatie

40

Onderscheid tussen verschillende maatschappijtypes: ! Pre-‐industriële samenleving (= landbouw) ! Industriële samenleving (= industrie) ! Postindustriële samenleving (= diensteneconomie)

-‐> Kritiek = gevaar van twee denkfouten:

! Fallacy of historicism o Idee dat onderliggende trends van de geschiedenis ook werkelijk identificeerbaar

zijn, wat zou mogelijk maken om de toekomst te voorspellen o We kunnen het verleden niet gebruiken om de toekomst te voorspellen

! Teleologisch denken o Dit houdt in dat maatschappijen zouden evolueren richting een ultiem doel o Je kan niet zomaar een ultiem einddoel identificeren

-‐> Bell beschouwt arbeid als definiërende kracht voor zijn typologie van maatschappijtypes

! Door een toename in productiviteit is een overgang van het ene type naar het andere mogelijk

! Wanneer minder arbeid meer doet komt er ruimte vrij voor andere sectoren die voordien als luxe werden gezien (door automatisatie en rationalisatie)

! Dit verklaart verschuiving van landbouw naar diensten ! Diensteneconomie -‐> activiteiten tussen mensen, op basis van informatie ! Bell ziet een kwalitatieve verandering waarbij de zorgsector bv aan belang wint, wat zal

bijdragen tot een betere levenskwaliteit -‐> welvaart en welzijn worden gestimuleerd ! Belangrijk blijft een planmatige aanpak, waarbij wetenschappelijke kennis erg belangrijk blijft

Kritieken:

! Elke samenleving bewandelt hetzelfde pad met dezelfde consequenties -‐> dit is niet waar ! Verandering wordt sterk gedreven door technologische vooruitgang, maar deze vooruitgang

wordt toch veroorzaakt door maatschappelijke structuren? ! Rationalisatie als drijvende kracht van moderniteit? Max Weber zei dit ook -‐> voorzetting van

processen die al langer bezig zijn? ! Concrete afbakening van dienstensector lijkt problematisch -‐> er is eerder sprake van een

wisselwerking ! Groot deel van de behoeften aan diensten worden net opgevangen door een toegenomen

vraag naar consumptiegoederen (eerder keukenrobot dan poetsvrouw) ! Verschuiving van trail and error naar rol van theoretisch-‐wetenschappelijke kennis blijft wel

sterk van belang -‐> fundamenteel conceptueel denken heeft een sterke impact gehad op innovaties

5.2.2 Giddens’ reflexieve moderniteit Nood aan een planmatige, conceptueel-‐gedreven organisatie van de samenleving kan eveneens in verband gebracht worden met Giddens’ notie van reflexive modernity

! Moderniteit wordt gekenmerkt door een verschuiving van een traditionele samenleving gebaseerd op restrictieve regels naar een samenleving waarin individuen eigen keuzes maken (<-‐> premodern: sterke sociale cohesie met veel zekerheid)

! Men is minder afhankelijk van natuur of vaste gemeenschappen ! Onzekerheid gaat gepaard met de noodzaak zichzelf in vraag te stellen en keuzes te maken ! Deze overvloed aan keuzes is problematisch en om dit op te lossen is er veel nood aan

informatie over deze keuzes ! Waar er sprake is van verhoogde reflexiviteit bestaat de noodzaak dus om informatie

kenbaar te maken, onder andere via massamedia

41

-‐> Giddens ziet dit niet als ‘informatiemaatschappij’ maar als een langdurige trend binnen de moderne samenleving

-‐> ook al hebben we zo veel keuzes, toch is ons leven gepland en geregeld als nooit tevoren

! We hebben meer vrijheid maar niettemin vereist deze vrijheid een gesystematiseerde maatschappij

! Maakt het mogelijk om efficiënt te zijn ! Vergen massale hoeveelheden data over mensen ! Surveillance (het monitoren van mensen) wordt een noodzakelijke voorwaarde

-‐> Individualisering en individuatie:

! Individuatie -‐> omvat de identificatie van een individu op basis van talloze kenmerken zoals naam, geslacht, leeftijd…

! Individualisering -‐> omvat het vermogen om controle te hebben over je eigen keuzes ! Relatie tussen beiden is complex en moeilijk ! Enerzijds is individuatie een bedreiging van de vrijheid van individualisering ! Maar tevens ook een noodzakelijke voorwaarde -‐> tal van vrijheden zijn hierop gebaseerd

Surveillance in relatie met het concept van de natiestaat

! Moderne wereld bestaat uit natiestaten ! Deze verzamelen informatie over hun burgers als allocative resources (voor plannen en

admin) maar ook als authoritative resources (uitoefenen van macht en controle) ! Bv. schandaal rond NSA, Jan Jambon en vingerafdrukken, Apple vs FBI ! Hier is er sprake van individuatie die ten koste gaan van individualisering ! Sprake van een staat als een panopticon (Foucault) -‐> voortdurende observatie

Surveillance beperkt zich niet tot de staat -‐> het wordt essentieel om informatie te vergaren, te verwerken en te handelen op basis van uitkomst

! Corporate surveillance ! Drie ontwikkelingen:

o Ruimtelijke groei van organisaties naar transnationale ondernemingen o Spelers worden door concentratiebewegingen kleiner in aantal maar groter in

omvang o Meer dure en complexe distributienetwerken

! Belangrijk dat men consumentenvoorkeuren kent en erop in speelt ! Informatie wordt cruciaal ! Bv. Facebook, Zalando, Bol.com…

42

5.2.3 Castells’ netwerkmaatschappij Netwerkmaatschappij

! Transitie naar een informatietijdperk waarbij mensen, sociale instituties en natiestaten in netwerken met elkaar verbonden zijn

! Gepaard met een vergaande mate van globalisering ! Mensen, sociale instituties en natiestaten zijn in toenemende mate vervlochten in netwerken

met een globaal karakter ! Wortels in jaren 1970: economische recessie na een periode van algemene voorspoed; op

zoek naar commerciële relance ! Globale arena steeds belangrijker: productie, distributie, marketing globaal geörganiseerd –

netwerken onontbeerlijk ! Het is aan de natiestaten om een maximale flexibiliteit binnen de globale orde aan de dag te

leggen o Verschillende rollen:

" High-‐value producers • Gericht op informatiegebaseerde arbeid • Bv. West-‐EU

" High-‐volume producers • Productie van goedkope goederen op basis van lage kosten arbeid • Bv. China

" Raw Material producers • Op basis van grondstoffen (bv olie of gas) • Bv. Midden – Oosten

" Redundant producers • Gebrekkige infrastructuur, weinig kapitaal, instabiele overheid • Bv. Centraal-‐Afrika

Ook organisaties zelf veranderen erg door de informatierevolutie:

! Verschuiving naar horizontale ondernemingen die de reactiesnelheid van een organisatie verhogen om zo vlotter te kunnen spelen op de globale markt

! Toenemende verzelfstandiging van informatiewerkers ! Die actief zijn in dynamische netwerken (verschillende soorten arbeidscontracten,

mobiliteit..) Transitie gaat ook gepaard met tal van socio-‐culturele consequenties:

! Zonder toegang tot ICT-‐netwerken dreigt exclusie en marginalisatie ! Kan leiden tot een nieuwe bron van sociale stratificatie (indeling van groepen van mensen in

maatschappelijke lagen, gekenmerkt dor ongelijke verhoudingen) o Verschuiving van kloof arbeid-‐kapitaal naar nieuwe vormen van ongelijkheid o Nu: kapitalistische maatschappij zonder kapitalistische klasse o Netwerk-‐georiënteerde, informatiegebaseerde arbeid neemt die rol over -‐> de

macht kom in handen van sleutelposities binnen informatienetwerken (bv. CEO, fiscalisten, bankierrs…)

! Er wordt gesproken van informatiekapitalisme o Informatiewerk geldt als de motor van het modern kapitalisme o Sociale positie wordt een vrucht van de eigen inspanning (geen overerving)

! Ook neergang van de klassieke arbeidersklasse: o Krimpt in grootte en wordt geconfronteerd met onzekerheid o Arbeiders verliezen potentieel -‐> automatisering, outsourcing… o Bv. working poor in US -‐> groep laaggeschoolden die terecht komen in laagbetaalde

jobs die een beperkt kennisniveau vereisen

43

Kritiek op Castells ideeën:

! Bron van ongelijkheid nogal eng gebaseerd op technologie-‐gedreven revolutie (technologisch deterministische redenering)

! Nieuwe karakter van tegenstellingen ook voor discussie vatbaar: o Toch nog vaak overerving die een rol speelt (iemand uit goed milieu die toch nog

veel voordelen geniet) o Succesvolle positie nog steeds erg afhankelijk van scholing, netwerk en socialisatie

(zie ook Bourdieu) -‐> verschillende soorten kapitaal zijn belangrijk ! Is de kapitalistische klasse wel verdwenen?

o Vervangen door managerial class o Nog steeds sprake van dominante aandeelhouders

! Wordt de macht van informatiewerkers niet overschat? o Vaak slechts een radartje in de machine van de marktwerking

5.3 Digitale kloof en digitale ongelijkheden

5.3.1 Evolutie in conceptuele invulling -‐> toegang tot informatie en de vaardigheden om efficiënt met deze informatie om te gaan geldt dus als een onvermijdelijke voorwaarde om deel te nemen in ‘de informatiemaatschappij’ -‐> Castell’ stratificatieconcept stelt dat ongelijkheden in digitale toegang en vaardigheden aandacht verdienen In aanvangsfase van het internet kwam het debat van de ‘digitale kloof’ tot leven

! The Digital Divide ! Een binaire tegenstelling gebaseerd op toegang: have en have-‐nots ! Oplossing? Promoten van toegang voor iederen ! Maar: problematiek was multidimensioneel

44

Multiple Access Divides-‐model -‐> verschillende barrières die aan de grondslag kunnen liggen van digitale uitsluiting

! Model met cascade van opeenvolgende ongelijkheden ! Motivatiekloof veroorzaakt door emotionele (knoppenangst) en cognitieve factoren (niet

nuttig) ! Toegangskloof: kennis en kostprijs om de juiste apparatuur te kopen en te installeren ! Skillskloof: vaardigheden om maximaal voordeel te halen uit digitale toegang

Omvat vijf verschillende vaardigheidsdimensies:

1. Operationele vaardigheden: mogelijkheid om met software om te gaan 2. Formele vaardigheden: begrijpen van online platformen

-‐> Deze twee zijn ‘medium-‐related’ skills -‐> kunde om met technologie om te gaan

3. Informatievaardigheden: kunnen lokaliseren van informatie door het gepast gebruik van

zoekmachines 4. Communicatieve vaardigheden: effectief en efficiënt kunnen communiceren via het internet

– zichzelf gepast voorstellen… 5. Strategische vaardigheden: meta-‐vaardigheid van bovenstaande factoren

-‐> Deze drie zijn content-‐related skills -‐> vereisen grotere cognitieve inspanning -‐> Eerste categorie is een noodzakelijke voorwaarde voor de tweede

45

Onderzoek: ! Hogere medium-‐gelateerde vaardigheden worden verklaard door langere ervaring met

gebruik, hogere formele scholing en lagere leeftijd ! Inhouds-‐gerelateerde vaardigheden worden verklaard door hogere formele scholing en een

oudere leeftijd Kwaliteit van internetgebruik:

! Zeer divers ! Sterk gelinkt aan socio-‐economische status ! Mattheuseffect -‐> mensen met een sterke socio-‐economische positie komen op het internet

in aanraking met informatie die hun positie gaat verstevigen ! Lager opgeleiden gaan eerder op zoek naar entertainment ! Knowledge gap -‐> ongelijke toegang en gebruik van waardevolle informatiebronnen door

ongelijke verdeling van de hulpbronnen die gerelateerd blijken te zijn aan socio-‐economische achtergrond

! Dit probleem wordt verstevigd in een online omgeving o Hier is men namelijk zeer vrij en moet men zich zelf een weg banen door de

hoeveelheid beschikbare informatie Huidige debat:

! Digitale kloof wordt niet meer gebruikt ! Wel nog digitale kloof van eerste (toegang) en tweede graad (vaardigheden) ! Breuklijnen in het Westen hangen sterk samen met bredere sociale exlusie ! Focus verschoven naar vaardigheden en geletterdheid

5.3.2 Een internationale kijk ‘Digitale Agenda voor Europa’

! Europa Commissie benadrukt het gegeven van informatisering en e-‐inclusie als een beleidsprioriteit

! Zeven actiedomeinen:

! Daarnaast focus op uniforme metingen over de digitale status in de lidstaten (meten is

weten) -‐> maar moeilijk (welke indicatoren?) ! EU-‐landen worden ingedeeld op basis

van scores:

Besluit: zowel binnen als tussen landen uit eenzelfde regio bestaan ongelijkheden

46

Globaal niveau: ! Grote verschillen que toegang (87% in US, 28% Afrika) ! Sprake van een globale digitale kloof tussen arme en rijke landen in het genieten van

voordelen van informatietechnologieën door de ongelijke verdeling ervan Heersende denkbeelden over oplossingen:

1. Afwachten: gat zal vanzelf dichten (net zoals andere technologieën) 2. Toetreding tot markt zal tot ‘kikkersprong’ leiden 3. Aantrekken van buitenlandse investeringen 4. Specifieke technologieën voor derde wereld 5. Derde wereld heeft geen nood aan technologieën: andere prioriteiten...

Inhaalbeweging?

! Onevenwicht blijft, doch relatief sterkere groei voor digitaal achtergestelde regio’s ! Kikkersprong deels realiteit: investeringen in mobiele online netwerken ! Goedkope mobiele handsets als groeimarkt ! Reële impact van mobiele technologieën:

o Van luxeproduct naar noodzaak o Ondersteunen van burgerschap, economische empowerment (prijs, transacties),

gezondheidsvoorlichting ! Nuance:

o Ook binnen bepaalde regio’s veel diversiteit (bv. Madagascar – Mauritius) o Ook veel verschil in bv gender

! Besluit: traditionele kloven worden ondanks de vooruitgang opnieuw verder uitgediept

5.4 Discussie en conclusie Nog nalezen pg 101-‐102

H6: Media en identiteit Identiteit: idee, eigenschappen, overtuigingen, uitingen die een persoon of groep doen verschillen van anderen

! Sovereign individual (Locke): stabiliteit en continuïteit– verbindt het verleden en het verleden van een persoon

! Basisindividualisme (Descartes): vormt zo de basis van zelfbewustzijn; scheiding van lichaam en geest (je pense, donc je suis)

Dit hoofdstuk -‐> blik op sociologische theorieën met betrekking tot identiteit:

! Literatuur is een huis met vele kamers o Verschillende benaderingen o Psychologie: ontwikkeling naar een stabiel, autonoom individu (e.g. Erikson Erikson) o Sociologie: impact van sociale factoren op identiteit

! Hier nadruk op de conceptualisatie van het zelf in relatie tot het sociale ! De subjectieve definitie van het zelf gebeurt niet in een sociaal vacuüm, maar net tegen een

achtergrond die wordt vormgegeven door allerlei sociale structuren en instituties Bindende factor: identiteit als een duaal en relationeel gegeven

! Enerzijds bevat onze identiteit unieke elementen die maken dat van elkaar verschillen

47

! Tegelijk bestaat het uit bindende elementen die gelijkenissen met elkaar inhouden ! -‐> identiteit bestaat dus uit zowel elementen van individualiteit als collectiviteit, hetgeen het

duaal maakt ! Bovendien ook relationeel -‐> zichzelf definiëren gebeurt in regel op basis van vergelijking:

wat maakt ons gelijkaardig of verschillend ten aanzien van de anderen ! Voorbeelden:

o Duaal: individueel (bv je naam) of collectief (bv richting) o Relationeel:

" Je gaat ook naar andere kijken om je te vergelijken

" Bv ik ben mooi -‐> vergelijken met anderen

Rol van media in definitie, uiting en beleving van identiteit: 1. Media als socialiseringsagenten: leren over en aftoetsen van sociale rollen 2. Media als indentiteitsattributen: differentiatie en associatie door mediaproducties 3. Media als performatieve ruimten: mediaomgevingen als podia voor expressie

6.1 Sociologische perspectieven op het zelf

6.1.1 Mead en symbolisch interactionisme Belangrijk: erkennen van de impact van anderen en de samenleving in het algemeen -‐> we zijn voortdurend onderhevig aan tal van cultureel bepaalde sociale normen en ethische conventies -‐> tussenschakel tussen het individu en de sociale wereld: een centraal mechanisme dat interpersoonlijke geleidt Mead -‐> symbolisch-‐interactionistische visie:

! Basispremisse = taal aan de basis van het zelf ! Mensen communiceren adhv symbolen (symbolische interactie) ! Deze gelden als instrumenten voor het vormen en overbrengen van betekenis, zowel in het

kijken naar onszelf als in de interpretatie van de actie van anderen ! Ligt aan de basis van het zelf, dat inherent sociaal is: we bouwen een beeld van het zelf door

interactie met anderen ! Zelf is dus individueel, maar ook een sociale activiteit:

o Het omvat individuele agency en actievrijheid o In voortdurende referentie naar anderen en hoe wij inschatten dat ze ons zien

! Het is dus in essentie reflexief – het zelf als mediërende structuur Charles Cooley:

! Door sociale interactie met anderen wordt ons een ‘spiegel’ voorgehouden: looking-‐glass self ! Het zelf werkt volgens verbeelding:

o We stellen onszelf voor hoe we overkomen bij anderen o Wat ze van ons denken: hoe ze reageren op ons? o En de emoties die we voelen bij hoe we menen dat anderen ons percipiëren

! Impact: we internaliseren collectieve normen, we passen onszelf aan aan anderen ! Bv. foto’s voor na -‐> illustratie van wat interactie met anderen met het ‘zelf’ doet

48

George Herbert Mead: ! We leren in de dialoog, in de interactie waar we voortdurend monitoren en interpreteren

o Rolpatronen -‐> wat verwacht de wereld van ons? o Bv. Rollen die kinderen overnemen van mama-‐papa (bv. roos-‐blauw)

! Wij gebruiken feedback om onze sociale rollen te optimaliseren ! De vorming van een zelfbewustzijn maakt dat we over het sociale kunnen reflecteren ! I = subjectieve denken en Me = objectieve denken (hoe we denken dat andere ons zien) –

generalized other o I = subject -‐> spontante reactie o Me = object -‐> aangeleerd door interactie met

anderen (gesocialiseerde aspect) o Beiden zijn cruciaal -‐> een beeld van het ‘I’ is pas

mogelijk door zich voor te stellen hoe die begrepen wordt door het ‘Me’

o Het ‘I’ reageert op het ‘Me’ in een sociale context maar deze heeft wel een subjectief karakter

! We hebben meerdere identiteiten (bv. student – zus – dochter… ) -‐> we gebruiken ze naargelang de context, de sociale omstandigheid

! Kritiek: vrij rationeel -‐> het lijkt alsof we afstand nemen van onszelf om onszelf te evalueren o Wat met driften? Niet alles is rationeel o Rol van emoties? o Rol van interne driften en het onderbewust? o Verkeerdelijke indruk dat de relatie tussen subject en samenleving rimpelloos

verloopt (wat met socio-‐culturele uitsluiting?)

! Zelf-‐concept(Rosenberg): totaliteit van iemands gedachten en gevoelens jegens zichzelf als een object van reflectie – komt overeen met ‘Me’

o De invulling die wij geven aan onzelf o Hoe we onszelf zien, hoe we onszelf beschrijven o Valt opnieuw uiteen in verschillende deelfactoren:

" Zelf-‐referentiële disposities: bv. gerechtigheid (= habitus) " Maar we zijn meer: fysieke karakteristieken

49

! Zelf-‐referentiële disposities: abstracte categorieën die mensen ontwikkelen doorheen de levensloop en gebruiken om hun (neigingen) acties vorm te geven: attitudes, trekken, waarden, mogelijkheden

! Fysieke karakteristieken: externe attributen zoals lichamelijke kenmerken; maakt deel uit van iemands zelfbeeld, kan dus welbevinden beïnvloeden

! Identiteiten–Valt uit een in vier categorieën ! Persoonlijke/individuele identiteit :

o Meest elementaire vorm, opgevat als sociale categorisatie van ‘één’ o Wat onze biografie uniek maakt, ondanks dat we deel uitmaken van verschillende

categorieën o Vormt de basis voor andere identiteiten, bredere sociale categorieën

! Rol-‐gebaseerde identiteit: o Rol-‐identiteit: sociale positie die een persoon aanneemt in een grotere sociale

structuur, die hij/ zij als zelf-‐descriptief beschouwt, en die een rolrelatie met ten minste een ander persoon omvat

o Rol houdt verwachtingen in: complementair, concurrerend, conflicterend ! Categorie-‐gebaseerde identiteit ! Groeplidmaatschap-‐gebaseerde identiteit

o Beiden gebaseerd op gelijkenissen die we zien tussen onzelf en anderen, eerder dan de rol-‐gebaseerde relatie

o Kan gebaseerd zijn op gepercipieerde categorie (vb. cultuur) of werkelijk groepslidmaatschap (vb. organisatie)

o Grotere waarschijnlijkheid dat we interageren met actoren die dezelfde salliante karakteristieken hebben

6.1.2 Goffmans dramaturgische metafoor Goffman:

! Voornamelijk gekend voor zijn metaforische analyse van interpersoonlijke actie als een theaterspel

! Actoren als acteurs op een podium (front stage) en tussendoor terugtrekken in de back stage ! Handelen geldt ook als ‘performance’ waarin men een sociaal-‐wenselijk beeld van zichzelf

proberen over te brengen ! Het bewustzijn gaat in sociale interactie in verschillende contexten verschillende rollen op te

nemen, naargelang sociale conventies, ethische assumpties en fysieke attributen ! Het zelf bevindt zich dus in sociale interactie ! We infereren onze identiteit uit het handelen -‐> het is geen onderliggende oorzaak voor later

handelen ! Front stage en backstage:

o Front stage -‐> engageren in sociale interactie " Men is er zich bewust van dat hij/zij geobserveerd door een publiek " Authenticiteit is belangrijk

o Rol zo goed mogelijk spelen – duidelijk aspect van reflexieve handelingen: o Twee types van expressies:

" ‘Give’ • Intentionele impressies, gecommuniceerd naar het publiek • Geïdealiseerde zelf: hoe we willen overkomen ! rol zo overtuigend

mogelijk spelen • Mask opzetten: vergroten onze passende aspecten van het zelf,

terwijl we anderen bewust minimaliseren (impression management)

50

" ‘Give off’ • ‘uit de rol vallen’ • Niet-‐intentionele impressies, gecommuniceerd naar het publiek • Het authentieke zelf, mogelijk in conflict met rolverwachtingen

Goffman lijnt situaties af in tijd en ruimte: ‘podium’ als het hier en nu

! Zorgvuldige planning van performances is mogelijk, maar onvermijdelijke complexiteit zeker wanneer front stages elkaar snel opvolgen of zelfs botsen

! Bv. moeder-‐zakenvrouw ! Back stage -‐> plaats om tot rust te komen

o Een private context o Handelen mag contradicties bevatten, aangezien dit hier geen gevolgen heeft

6.1.3 Giddens’ self-‐identity Remember: -‐> Relatie agency en structuur bestaat als wisselwerking:

! We produceren sociale structuur ! We reproduceren sociale structuur: biedt orde en houvast

-‐> Actoren zijn actieve, reflexieve agenten ! We denken na over en rationaliseren onze sociale interacties en de sociale wereld waar we

deel van uitmaken Visie op moderniteit:

! Transitie van een traditionele naar een post-‐traditionele, moderne invulling vd samenleving

o Traditioneel -‐> invulling door tradities en gebruiken (amper ruimte voor eigen invulling)

o Post-‐traditioneel -‐> levenswandel veel minder voorgekauwd (er zijn tal van opties)

" Sprake van ruime keuzevrijheid " Samenleving dus gekenmerkt door reflexiviteit (men is zich bewust van de

mogelijkheden) " Reflexiviteit is cruciaal voor het zelf als zelf-‐definiërend proces waarbij we

actief monitoren en reflecteren over aller psychologische en sociale informatie over mogelijke te volgen wegen tijdens de levensloop

-‐> Giddens: self-‐identity ! Het zelf in relatie tot sociale factoren (<-‐>

Goffman die kijkt naar interpersoonlijke interactie)

! = individueel vraagstuk waarbij we invullen we we zijn, waar we voor staan en hoe we daar effectief naar handelen

! Antwoord op deze vragen worden ingegeven door verweven processen (micro en macroniveau) -‐> we dragen zelf

51

verantwoordelijkheid, hoewel dit uiteraard gebeurt binnen een sociale context van huidige sociale en mogelijke globale transformaties

! Allerlei maatschappelijke processen zullen een impact hebben op de keuzes die we maken (globalisering, individualisering, mediatisering)

! Bv. scheiden -‐> individueel maar mogelijk gemaakt door maatschappij Zelf = persoonlijke constructie:

! Dynamisch en continu ! Autobiografisch narratief (continue

bijsturing en evaluatie) ! Geen objectieve beschrijving, maar een

subjectieve interpretatie van onszelf Ondanks idee van ongebreidelde keuzevrijheid is dit slechts schijn

! Vrijheid is groot, maar bevindt zich binnen de grenzen van kapitalistisch bestel ! Diversificatie tussen individuele actoren veelal door consumptie van goederen en diensten ! Niet uiterst negatief: weerstand en creativiteit zijn mogelijk

Lifestyle:

! Kanaliseert keuzevrijheid ! Samenleving als repertoires van lifestyles: denkbeelden en acties gekoppeld aan

consumentisme ! Lifestyle is een genresjabloon: coherente, semi-‐ geordernde structuur die keuzevrijheid

kanaliseert ! Lifestyle als voedingsbodem voor sociale identiteit: ‘mensen zoals ik’ ! Engagement mogelijk in verschillende ‘lifestyle sectors’ ! Bv. gabbers ! Media -‐> leren over lifestyles en invulling hiervan -‐> begrijpen en handhaven

o Socialiseringsagenten o Informeren over sociale rollen o Hoe denkt de samenleving over deze lifestyle?

Kritiek op Giddens’ invulling van identiteit:

! Notie van reflexiviteit kan gezien worden als een overschatting van het rationele karakter van actoren

! Weinig ruimte voor actor als gedreven door emoties en persoonlijke ervaringen in het verleden die mogelijk lijnrecht tegenover de rationele reflexiviteit taat

! Sturende socio-‐culturele en ethische factoren te zeer onderbelicht? (i.e. traditionaliteit volledig wegfcijferen?

! Subjectieve, psychologische factoren?

6.1.4 Foucaults technologies of the self Foucault:

! Samenspel tussen macht en discours ! Geen uniforme visie –> heel vaak denkbeelden bijgesteld doorheen carrière

o ‘vroege’ en ‘late’ fase " Vroeg -‐> discours van instituties en hoe deze het denken beperken " Laat -‐> zicht op hoe men zichzelf intern controleert

52

Disciplinary power:

! We gaan denkbeelden vanuit de maatschappij internaliseren en hier gaan we naar handelen ! Het is dus geen concrete externe kracht die ons dwingt op een bepaalde manier te denken,

we leggen ons dit zelf op ! Verschuiving van realiteitsconstructie die van buitenaf komt, naar een die binnen in ons

heerst Panopticon:

! We weten niet precies of we als individu in de gaten worden gehouden, maar de constante mogelijkheid zorgt voor zelf-‐gecontroleerde conformiteit met de verwachtingen vanuit de discours van controlerende instituties

Machtsconcept:

! Klassiek: macht als capaciteit van specifieke sociale groep ! Alternatief: macht is geen statisch bezit

o Elke relatie omvat een inherente machtsrelatie o Macht vloeit door relaties en sociale netwerken o Situeert zich overal en ligt aan de basis van elke sociale interactie o Variabel en afhankelijk van situatie

! Sociale groepen kunnen zich wel bevinden in ‘states of domination’, waardoor het lijkt alsof machtsrelaties overheersend en eenzijdig zijn

! Gaat ook gepaard met verzet o Waar macht is, is verzet (dus in elke sociale interactie, maar zeer gevarieerd) o Subtiel of erg uitgesproken (protest, revolutie…)

Hoe houdt dit verband met het zelf?

! 2 concepten om het ‘ik’ te vormen: o Ethics

" Persoonlijke standaarden " Omvat de relatie van het self met zichzelf: onze standaarden die we hebben

voor hoe we onszelf behandelen, en hoe we door anderen behandeld willen worden

" Op basis van internalisering van externe discours (hoe we onszelf surveilleren)

" Bv. schoonheidsidealen o Technologies of the self

" Tacktieken waarmee we onze individuele ethics omzetten in gedachten en acties, om zo onze eigenheid te omlijnen

" Worden aangereikt door consumentencultuur • Marketing speelt hier erg op in • Ideaal bereiken door consumptie

53

• Bv. reclame die inspeelt op het ‘self’

6.2 De wisselwerking tussen media en identiteit -‐> Enkele concrete cases waarin media een invloed uitoefenen op het continue proces van identiteitsconstructie

6.2.1 Media als socialiseringsagenten

Media-‐inhouden:

! Kunnen informatie bevatten over de inhoud van rollen en levensstijlen ! Handige instrumenten voor het verkennen en invullen van het reflexieve zelf

Rolmodellen:

54

! = iemand waar naar we opkijken daar hij of zij gepast gedrag demonstreert voor een specifieke rol of een relatie met een ander persoon

! inspireert en motiveert -‐> het is een voorbeeld ! Gauntlett -‐> 6 types rolmodellen (zowel fictie als non-‐fictie):

o Onomwonden succesvolle rolmodel " Succesvol in een bepaald veld dmv hard werk en talent

o Triomferende rolmodel " Overwint tegenspoed om succes te bereiken " Bv. wielrenner

o Uitdagende rolmodel " Daagt stereotypes uit en ondergraaft traditionele ideeën of vooroordelen

door zich atypisch te gedragen " Bv. winnaar slimste mens

o Omvattende rolmodel " Verbindt generaties met elkaar door ze gelijktijdig positief aan te spreken

o Outsider-‐rolmodel " Wordt door de mainstreamcultuur afgewezen maar een held voor diegenen

die deze niet volgen o Familie-‐rolmodel

" Oogt bijval door een voorbeeld te vormen voor de in te vullen rol binnen het gezin

! Impact blijkt niet rechtlijnig o Geen stimulus-‐respons reactie o Complex -‐> elementen uit de presentatie worden actief naar eigen context vertaald

Voorbeeld: onderzoek naar rol van medische fictie in relatie tot medici in opleiding:

! Artsen: o Fictie gezien als realistisch o 25% ziet het als een informatiebron met betrekking tot ethiek o favoriet personage? Onbesliste resultaten -‐> illustreert complexiteit van rolmodellen

! Verpleegkundigen: o Meer kritisch o Te passief o Meer nood aan goede rolmodellen en een betere representatie

Fictiereeksen als socialisatieomgeving:

! Aandachtig volgen handelingen en procedures ! Overtuigende factor om studies aan te vatten ! Discussiemateriaal in leslokaal – work-‐life balance, interprofessionele relaties, arts-‐patiënt

communicatie

6.2.2 Media als identiteitsattributen -‐> media bieden de mogelijkheid om zichzelf te onderscheiden van en net te associëren met anderen Bv. muziek als cultuurproduct

55

Muziek kan mensen verenigen -‐> sociale breuklijnen overstijgen (= bridging) -‐> of juist breuklijnen bevestigen en versterken (=bounding)

! Bv. wanneer instrument gebruikt wordt om etnische identiteit scherp te stellen (bv. jazz)

6.2.3 Media als performatieve ruimten Presentatie van het zelf kan plaatsgrijpen binnen gemedieerde ruimten -‐> online omgevingen bieden tal van mogelijkheden:

! Via profielpagina’s en social media ! Quasi perfect beheersbare, maakbare ruimten ! Vormgeven performance, soms zelfs letterlijk

56

! Bv. War of Warcraft ! Men kan experimenteren met talloze facetten van het zelf ! Veel paralellen met Goffman’s front en backstage

Marwick -‐> verschillende redenen waarom het internet niet altijd een identiteitslaboratorium is:

! Mensen creëren geen versie van zichzelf die radicaal verschillend is van het werkelijke zelf ! Sociale mediaplatformen zijn erop gericht om een vaste, uni-‐dimensionele invulling van

identiteit te ontlokken aan gebruikers o Bv. Facebook laat eigen naam gebruiken, geen nickname (om bruikbare marktdata te

verkrijgen) Verschuiving van platformen van het promoten van connectedness naar connectivity:

! Van louter verbinden naar aanbieden van algoritme-‐gebaseerde commerciële ruimte met interfaces die trachten zo veel mogelijk informatie en interacties te ontlokken

! Bv. friens, liking, volgen… ! Bv. Facebook -‐> levensverhaal

Het concept ‘online identiteit’ wordt steeds meer uitgehold door de toenemende versmelting van hoe men zich online en offline voorstelt

! Resultaat van overlapping online en offline netwerken ! Meeste van onze vrienden zien we ook offline ! Persoon die zich anders voordoet zal ontmaskert worden (zie Goffman) ! Toch mate van controle: enkel positieve aspecten in de verf zetten

Link met Goffmans’ ideeën:

! Online platformen als front stages o Keerzijde is dat het kan lijken op een back stage omdat de fysieke aanwezigheid en

onmiddellijke feedback uitblijft o Misvatting -‐> altijd front stage o Hogan -‐> van performance naar exhibition (tentoonstelling waarbij een

curator/platform bepaalt welke items van de artiesten/gebruikers publiek krijgen) o Vaak ook weinig onderscheid tussen vrienden + zichtbaarheid

" Verschillende rollen (zat feestje met vrienden – toekomstige baas) ! Ander fundamenteel verschil: niet bepaald in tijd en ruimte:

o Definitief karakter o Doorzoekbaar o Kopieerbaar o Ruime zichtbaarheid o -‐> kan aanleiding geven tot een context collapse o Bv. sexting

6.3 Discussie en conclusie Nalezen pg 117-‐118

57

Hoofdstuk 7: Media, politiek en democratie Media en politiek -‐> sterk met elkaar verweven als sociale instituties -‐> zonder de mogelijkheid om breed te communiceren is het quasi onmogelijk om grote sociale organisaties en politieke structuren uit te bouwen en te onderhouden Vandaag: media als vensters op de politieke besluitvorming: -‐> bieden informatie, analyseren, forum voor debat en ze vormen de basis van een gedeeld democratische cultuur die berust op politieke instemming en participatie Democratie via engagement van burgers

! Laatste jaren sterke daling ! Toenemend wantrouwen, lage

tevredenheid ! Verklaringen?

o Maatschappijen zijn erg divers geworden (vroeger: vaste zuilen)

o Klassieke gemeenschappelijke interessepunten zijn minder relevant geworden o Proces van individualisering zorgt voor een toegenomen persoonlijke autonomie o Afstand burger en overheid wordt steeds groter (bv. Europa) o Partijen kunnen steeds minder doen (bv. milieu moet globaal aangepakt worden)

! Probleem? o Normatief standpunt -‐> democratie kan enkel winnen bij een brede participatie o Realistische positie -‐> beperkte participatie is er altijd geweest o Deze tweedeling hangt samen met verschillende visies op de rol van de burger

" Romantische wens van voortdurende betrokkenheid <-‐> via stemmen uitbesteding aan vertegenwoordigers

" Middenpositie: representatieve democratie waarin ruimte blijft voor initiatief buiten kiesmomenten

Twee recente bewegingen:

! Neiging om te stemmen op populistische partijen (gevoel van onbehagen binnen de middenklasse)

o Electorale successen voor extreem rechts en links o New politics –> beweging in de richting van alternatieve, gepersonaliseerde politiek

" Nieuwe vormen van protest tegen globale ondernemingen " Issues rond ecologie, arbeid, migratie " Vaak met expressief karakter " Beleving van politiek legt meer dan ooit in het verlengde van het individu " Bv.hart boven hard

7.1 Mediatisering van politiek Democratie -‐> vrijheid om ongestoord standpunten te kunnen communiceren en te verdedigen

! Inhoudelijke inmenging of censuur is onwenselijk ! Hoe gaan met de vrije pers organiseren?

Liberale visie -‐> vrijemarktprincipe

! Geen enkele vorm van inmenging ! Publiek bepaalt wat voldoende kwalitatief is

58

! Dat maakt ondernemingen erg afhankelijk van subsidies ! De markt zou hier ook een afspiegeling zijn van de diversiteit in de samenleving ! Nadelen?

o Erg gevoelig voor uitwassen van de markt (bv. concentratie) waarbij de diversiteit in stemmen mogelijk wordt ondergraven

-‐> soms dringt overheidsingrijpen zich op, ter bescherming van een pluriform medialandschap

! Bv. door het inbouwen van mechanismen die problematische concentratie verhinderen Sociale visie:

! Informatie beschouwen als een publiek goed ! Pluriformiteit wordt gegarandeerd door de organisatie van public service media (politiek

bepaalt mee de contouren van het medialandschap, die deels gefinancierd wordt uit publieke middelen om zo de democratie te ondersteunen

Relatie media en politiek is complex:

! Extra bemoeilijking door economische factoren en de voorkeuren en belangen van burgers/consumenten

! Enerzijds: taak van de media om met kritische blik burgers te berichten over politieke processen en de uiteindelijke besluitvorming

o Tegelijk nauwe band tussen politiek bedrijf en journalisten (als bron) o En tegelijk opereren ze in een omgeving die wordt vormgegeven door de politiek

! Anderzijds: politici hebben media-‐aandacht nodig om zichzelf en hun ideeën onder de aandacht te brengen bij een groot publiek

! Impact economische factoren: o Bedrijven zijn sterk afhankelijk van de uiterst competitieve reclamemarkt o Kritische berichtgeving maakt commerciële bedrijven kwetsbaar voor weghalen van

reclamebestedingen ! Dubbele rol van publiek:

o Het publiek bestaat uit burger die via kwalitatieve berichtgeving geïnformeerd dienen te worden

o Maar het publiek is daarnaast ook consument die druk uitoefent Samenvattend: relatie media, politiek, economie en het publiek is uitermate complex (zie dia 10-‐15 voor extra uitleg)

59

Historische context media en politiek: -‐> Hjarvards werk -‐> Mediatisering als historisch proces richting semi-‐onafhankelijkheid Vier fasen:

1. De mediatie van politiek die er uiteindelijk voor zorgt dat media de primaire bron voor politieke informatie wordt

2. De toegenomen onafhankelijkheid van media van politieke instituties 3. Het proces waarbij politieke instituties de vereisten van media in toenemende mate

accommoderen: media logica speelt een steeds dominantere rol 4. Media logica wordt door politieke instituties geïnternaliseerd waardoor het een inherent

deel vormt van het politieke bedrijf -‐> vertrekt vanuit het idee dat media fungeert als een doofgeefluik -‐> media zijn geëvolueerd naar zelfstandige sociale instituties die werken volgens een eigen logica -‐> deze logica won aan dominantie, waardoor politieke instituties praktijken gingen conformeren Kritieken:

! Gelijklopend met eerdere kritieken op mediatisering volgens een media logica ! Proces wordt als lineair omschreven, werkend naar een specifiek eindpunt ! Er is ook sprake van voortdurende spanningen (bv. commotie rond interview met ex-‐

Syriëstrijder in de afspraak)

60

! Geen uniform gegeven -‐> verschillende vormen van media hanteren andere regels en mechanismen

! Dus geen eenduidig en ongecompliceerd proces Belangrijkste consequentie van de mediatisering van politiek volgens Hjarvard:

! Geïnstitutionaliseerde en diepgewortelde rol die media opnemen in het bijdragen aan het vormen van de publieke opinie

! Situering in verschillende domeinen: o Agendasettingcapaciteit o Herstructureren van politieke communicatie o Personaliseren van politiek o Verschijnen van nieuwe politieke commentatoren

7.1.1 De rol van media in het bepalen van de agenda Verzelfstandiging van media heeft als consequentie dat media een niet-‐intentionele maar wel reële invloed uitoefenenn op de constructie van de politieke agenda:

! Wat is op dit moment belangrijk als orde van de dag? ! Door framing, politiek onderzoek, selectie van informatie -‐> bepaald wat aandacht krijgt en

wat niet Publieke opinie?

! Media als intermediaire actoren in circuit van politieke massacommunicatie ! Ze mediëren tussen politici en tussen de relatie van politici met het ruimere publiek ! Door indirecte representatie van publieke opinie (door meningen te belichten) -‐> wordt

geïnterpreteerd door politici en medeburgers als indiciatie van de opinies van de samenleving

! De percepties die hieruit volgen liggen aan de basis van de constructie van politieke realiteit en de vermeende beïnvloedende rol van media hierin

Agenda setting theory (McCombs):

! Een perspectief dat zich richt op de beïnvloedende kracht van media op de publieke opinie en de politieke agenda

! First level: op het niveau van de issues die als belangrijk worden gezien ! Second level: beïnvloeding van bepaalde denkbeelden binnen de publieke opinie (bv. door

specifieke framing van nieuwsberichten

7.1.2 De herstructurering van politieke communicatie Sterke toename van allerhande communicatiemiddelen -‐> publiek kan zelf en op grote schaal informatie vergaren en met elkaar communiceren Van gatekeeping naar gatewatching:

! Gatekeeping: traditionele media produceert nieuws en bepaald wat nieuws is ! Gatewatching: journalisten moeten reeds circulerende informatie verifiëren,

contextualiseren en distribueren, eerder dan de primaire selectie van informatie sturen -‐> + verhalen worden pas echt relevant als ze opgepikt worden door traditionele media -‐> deze hebben dus nog steeds een vertrouwde en prominente rol = centrale knooppunten in politieke communicatie

61

7.1.3 Gepersonaliseerde politiek en conversatie Traditionele media blijven dus sterk van belang -‐ > politic moeten deze dus omarmen om opgemerkt te worden -‐> beeld dat publiek zich vormt van politici verloopt via de media Vergelijking met Goffman: -‐> Front stage en back stage binnen sociale interactie -‐> Maar in contexten van elektronische massamedia zijn deze contexten minder sterk afgelijnd -‐> 3 stages:

! Deep backstage o Analoog met backstage van Goffman o Niet zichtbaar

! Forward front stage o Formele gelegenheden, overduidelijk publieke focus

! Middle region: o Geen strikt formele of publieke rol o Maar wel een mengvorm o Men wordt gemonitord en de inhoud van performance kan altijd gemedieerd

worden

Vroeger: ! Persoonlijkheid politicus deed niet echt ter zake ! Voornamelijk verbondenheid aan zuil

Nu:

! Zwevende kiezers ! Persoonlijke identiteit van policus is meer van tel ! Niet enkel meer zuiver politiek discours

-‐> de verandering ziet men ook terug in politieke communicatie:

! Verschuiving naar conversational politics ! Bv. conversatie via online media, talkshows… ! Toont erg veel parallellen met gewone interpersoonlijke communicatie

7.1.4 Vermenging van politiek en populaire cultuur Toenemende vervaging van politieke verslaggeving en genres die eerder als entertainment worden gekenmerkt (Bv. de Slimste Mens) -‐> maar in populaire formats worden ook politieke thema’s behandeld (bv. Thuis) Satire als genre:

! Origine in tijden dat kritiek niet vanzelfsprekend was ! Breekt met traditionele bejegening van politici: ridiculiseren -‐ onbekwaam

62

! Begrip vereist politieke bagage ! Bv. DIW, Zonde van de zendtijd

Complot-‐ en samenzweringstheorieën

! Beeld van corrupte politieke klasse als machtsbastion met als enige doel machtsverwerving en –behoud en dienen eigenbelang

! Structuren zijn verhuld, weg van belichting door mainstream media: complotdenken – media als propagandamachines

! Welgekomen narratief voor tal van populaire cultuurproducten ! Bv. talrijke films, House of Cards

Opkomst van celebrity-‐politicus:

! Aantal variaties: o Bekendheid verworven via geboorte (bv. Bush) o Bekendheid verworven door politiek schandaal of excentriciteit (Trump) o Bekendheid verworven door opgemerkte, charismatische publieke optreden

(bv.Obama) o Niet-‐politici die vanuit succesvolle activiteiten de politiek betreden o Politicus die op handige wijze populaire cultuur gebruikt voor electoraal succes

! Kritieken: o Ondermijnt het gegeven van representativiteit (link met de basis geraakt verloren) o Hebben deze personen wel de juiste capaciteiten? o Het gaat niet om de beste communicator

! Voor: o Beroemdheden kunnen issues onder de aandacht brengen o Bv. Wouter Deprez

7.1.5 Nieuwe politieke actoren en commentatoren Klassieke tripartite:

! Politicus rol beleidsmaker ! Journalist kritische reporter ! Politieke wetenschapper interpreteert

Transformatie van vormen van politieke commentaar in de media:

! Klassieke tripartite wordt aangevuld door media-‐adviseurs, oud-‐politici en oud-‐journalisten die bijtreden in het debat

7.2 Habermas’ publieke sfeer Media als democratische hulpbronnen -‐> informeren de publieke opinie en gelden als ruimten voor debat en participatie

7.2.1 Originele opvatting Habermas -‐> 18de en 19e eeuw (industriële revolutie) -‐> vorming van een publieke sfeer

63

Vroege publieke sfeer: ! Een ruimte van vrij, rationeel debat, onafhankelijk van de overheid en drukkende

economische belangen ! Debat gebeurt in een transparante, open sfeer ! Basis = vrije circulatie van de informatie waarop de argumenten worden ! Burgers zijn steeds op de hoogte van het beslissingsproces en kunnen ze inbreng geven waar

nodig ! Beoogt het ideaalbeeld van een transparante, degelijk functionerende democratie

Historische context:

! Opkomst van kapitalisme in de 18de eeuw in GB ! Opkomende elite die in toenemende mate macht verwierf, en zich zo afzette tegen de

heersende feodale orde ! Middel tot manifestatie was om te wedijveren voor vrije discussie in openbare

gelegenheden ! Eis tot inspraak en transparantie ! Onafhankelijkheid van de pers als een breed consulteerbaar controlemechanisme

Habermas is wel kritisch voor de verdere historische ontwikkeling van de publieke sfeer:

! Fundamentele vervuiling van de publieke sfeer door de toenemende invloed van het private belang van elite versmelt met publieke aangelegenheid

! Neiging bestaat om eigen belang voorop te stellen ! Kapitaal beïnvloedt politiek door private partijfinanciering en politieke mandaten van

kapitalisten ! Kritiek op massamedia:

o Media hebben een cruciale rol in het controleren en bekritiseren van de publieke organisatie

o Media zijn geconcentreerd en afhankelijker geworden van de marktlogica o Dit ondermijnt hun vermogen om onafhankelijk en betrouwbaar verslag te doen

! Het publieke debat wordt volgens hem meer dan ooit gedomineerd door particuliere zakenbelang

7.2.2 Kritiek en bijstellingen Kritiek:

! Precieze invulling is aan evolutie onderhevig ! Verheerlijking van de Bourgeois publieke sfeer als een vrij toegankelijke en open ruimte

waarin rationeel publiek debat ongestoord plaats kon vinden o Maar heel veel sociale groepen werden uitgesloten (bv. vrouwen, langere klassen,

etnische minderheden) ! Onafhankelijke media kunnen ook voordelen hebben ! Er is ook tevens ook een rol weggelegd voor het middenveld en protest vanuit de burgers -‐>

macht is niet uniek bij dominante elites te plaatsen maar strekt zich uit over heel de samenleving

Bijstelling van publieke sfeer:

! Niet zozeer een ruimte, maar een ideaaltypische communicatie ! Formuleren van twee klassen/trajecten van publieke sferen

o Formele traject dat zich beperkt tot de sterke publieke sferen die gelinkt zijn aan formele beslissingsprocessen

64

o Informele traject dat omgevingen omvat die de circulatie van ideeën en de ontwikkeling van politieke volatiliteit en publieke opinie toelaten, alsook het vormen van collectieve identiteiten

! Er is dus geen enkelvoudige publieke sfeer, maar wel een brede variëteit aan communicatieve ruimten die evenwel ongelijk zijn wat betreft de mate van toegang of de politieke impact ervan

! Overbruggende taak tussen beide trajecten is voor de media ! Kunnen deliberatie en engagement op tal van manieren ondersteunen (berichtgeving in

heldere taal, verschillende perspectieven belichten…) Kern van idee publieke sfeer blijft behouden:

! Universeel toegankelijke communicatieve ruimten ! Beschikbaarheid onbelemmerde stroom aan informatie ! Zoveel mogelijk streven naar rationaliteit; i.e. waarheid spreken, oprecht standpunt,

transparantie in positie en agenda

7.3 Burgerschap, media en engagement Rol die media kan vervullen in het ondersteunen van actief burgerschap Burgerschap -‐> omvat de rol die individuen opnemen binnen een natie of politieke gemeenschap

! We zijn burger binnen Vlaanderen, België, Europa ! Omlijnde politieke systemen waarin we een gelijke rol spelen, een rol die gepaard gaat met

rechten en plichten ! Betrokkenheid, engagement en het actief vervullen van de burgerrol zijn hoekstenen van

onze democratie ! Maar dit betekent niet dat iedereen een actieve invulling geeft aan burgerschap ! Er wordt een algemeen goed nagestreefd waarin telkens opnieuw strijdpunten bijkomen ! Vormen een vertrekpunt voor actieve burgerparticipatie ! Onderscheid tussen received en achieved citizenship:

o Reeds verworven rechten en plichten worden ingezet om actie uit te oefenen, zodat reeds geaccumuleerde vrijheden strategisch worden aangewend om deze verder uit te breiden en het democratische karakter van burgerschap maximaal uit te spelen

o Bv. homohuwelijk Basisvoorwaarde om de burgerschapsrol op te nemen, is dat men zichzelf effectief ziet als burger:

! Realiseren van burgerschap is dus een identiteitskwestie ! Burgerschap vormt een aspect van eenieders reflexieve project ! Wordingsproces dat plaats vindt in de zogenaamde civil society (maatschappelijk

middenveld) -‐> ruimte binnen de samenleving die zich bevindt tussen de staat en de economie

! Ruimte waarin via communicatieve actie politiek engagement en participatie worden ontwikkeld

-‐> Media neemt hier een ondersteunende rol in zodat de geïnformeerde burger zijn boodschap gepast kan articuleren en verspreiden

65

Vertalen van burgerschap naar actie = opnemen van civic agency ! Impliceert dat iemand burgerschapsrol een concrete invulling heeft gekregen en dat het

onderliggende engagement gemotiveerd en betekenisvol is ! In tal van contexten (bv. religie, onderwijs, bepaalde kringen…) ! Invulling van burgerschap binnen een civic culture bestaat uit 6 dimensies:

1. Ontwikkeling van identiteit in de vorm van een concrete kijk op zichzelf als deelnemer van een democratie

o Zeer divers 2. De kennis om politiek te participeren

o Veronderstelt toegang tot betrouwbare informatiebronnen (bv. middenveldorganisaties)

o + mogelijkheid om deze kennis gepast te verwerken en ernaar te handelen 3. Onderschrijven van democratische waarden, zowel in substantieve als procedurele

vorm o Substantieve waarden -‐> fundamentele waarden waar een democratie op

gestoeld is (bv. vrijheid) o Procedurele waarden -‐> omvatten de waarden die aan de basis liggen van

democratische processen (openheid, discussie..) 4. Het stellen van vertrouwen in politieke sociale instituties en medeburgers

o Fundamenteel wantrouwen ondermijnt het geloof in democratische processen

o Maar ook nood aan wantrouwen, opdat men de invulling van dergelijke processen niet zomaar als een gegeven aanvaardt

5. Er is nood aan communicatieve ruimten om elkaar te ontmoeten en met elkaar te converseren en discussiëren over beleid en besluitvorming

6. Een gezonde democratie veruiterlijkt in concreet geroutineerd handelen op het niveau van het individu en het collectief

o Impliceert de ontwikkeling van concrete vaardigheden o Concrete acties zoals stemmen, het voeren van opiniërende conversatie,

vooruitschuiven van concrete issues… Civic culture vormt een context waarin actief burgerschap wordt geïnspireerd of net ondermijnd (waarin de concrete instrumenten al dan niet worden belicht en aangereikt):

! Media vervullen verschillende rollen ! Verspreiden van informatie en kennis ! Manier voor burgers om kennis te genereren, verspreiden en te delen (bv. digitale media om

met elkaar in discussie te treden) ! Vereist bepaalde vaardigheden (bv. mediageletterheid)

66

7.3.1 Klassieke vormen Geschiedenis van parlementaire democratieën is sterk verweven met de vrijheid van gedrukte pers

• Persvrijheid -‐> wordt gezien als een fundamentele voorwaarde om democratische processen kritisch gade te slaan en erover te berichten

• Pers heeft een waakhondfunctie -‐> burgers krijgen een inzicht in politieke partijen • Leidt tot geïnformeerd kiesgedrag

Organisatie van pluralisme in audiovisuele media historisch anders verlopen:

• <-‐> gedrukte media • Door beperking in bandbreedte is er steeds een systeem van regulering en vergunningen in

voege geweest • Tot 1989: monopolie • Toch zeer belangrijk voor het bereiken van een breed publiek

Televisie als ondersteuning van civic culture:

• Doorgeefluik van kennis -‐> ruimte voor debat, provoceren van discussie en belangrijke bron van gedeelde betekenissen

• Ondersteuning van collectieve identiteit • Voedingsbodem voor verschillende vormen van participatie (zij het zeer beperkt)

Studie Livingstone en Markham (2008):

• Onderzoek bij Britse bevolking naar de relatie tussen mediaconsumptie en burgerparticipatie

• Intentie om te stemmen en interesse hangt samen met interesse in nieuws, vertrouwen in politieke instellingen

• Ondersteunt de these dat mediaconsumptie vervlochten is met politieke interesse

67

Het blijft wel gissen naar de publieke opinie:

• Men probeert zich te beroepen op social media, opiniepeilingen of Vox Pops (toevallige voorbijgangers)

• Er is dus vaak geen duidelijke plaats voor burgers in belichting van de actualiteit • Vaak draait het ook enkel om een reactie • Het gebeurt amper dat burgers een eigen politiek alternatief kunnen voorstellen • Men mag shoppen in ideeën, maar er is geen ruimte voor eigen inbreng

68

7.3.2 De online belofte -‐> het internet biedt veel meer mogelijkheden -‐> iedereen kan in principe onbeperkt deelnemen aan discussies, los van beperkingen inzake ruimte en tijd Aanvangfase -‐> gepaard met veel verwachtingen:

! Enerzijds voorspelling dat internet de mogelijkheid zou bieden om democratische processen uit te diepen of op zijn minst te ondersteunen

! Anderzijds kritische stemmen dat internet zou gedomineerd worden door zakelijke belangen -‐> beiden vinden ondersteuning:

! Er is inspraak en discussie maar dit is geen wijdverspreid fenomeen ! Niet elke burger heeft toegang tot internet of de vaardigheden om er effectief gebruik van te

maken ! Mogelijk gebrek aan motivatie en desinteresse ! Wel een brede verspreiding van informatie

Ontstaan van mini-‐publieke sferen:

! Tal van eilandjes binnen de oceaan die het internet heet ! Tussen de eilandjes is er amper contact ! Positief of negatief?

o Kan ontaarden in radicale, extreme standpunten (bv. Jihadistische websites) o Kan ook voedingsbodem zijn voor het bestendigen van een collectieve identiteit die

geldt als basis voor effectieve, concrete actie richting formele structuren en beslissingsorganen

Indicatief voorbeeld: Federale verkiezingen Canada 2011 -‐> zie die 34-‐37 (Gruzd, 2012) Freelon (2010): drietal modellen volgens dewelke online, politieke discussies doorgaans verlopen:

1. Het deliberatieve model ! Gebaseerd op Habermas’ gekende omschrijving van deliberatieve democratie ! Steunt op open en vrije dialoog ! Gefocuste politieke discussies waarbinnen deelnemers gezamenlijk streven naar een

algemeen belang ! Er wordt geluisterd naar elkaars argumenten en men probeert een consensus te

bereiken 2. Het liberale model

! Steunt op het rationele individu dat streeft naar maximale zelfactualisatie en –expressie

! Men vertrekt vanuit het eigen belang ! Men geeft uiting aan eigen standpunt (eenwegscommunicatie) ! Dit model gaat gepaard met flaming (vijandige uitingen tegenover elkaar)

69

3. Het communautaire model ! Online discussie biedt de mogelijkheid om bestaande gemeenschappen te versterken

en zelfs nieuwe te vormen ! Ideologische homofilie: men praat met elkaar, maar komt nauwelijks in contact met

outsiders die er andere denkbeelden op nahouden

7.3.3 Bennet en Segerbergs connective action Dia’s leren !

7.3.4 Case: Arabische lente Dia’s leren!

7.4 Discussie en conclusie Zie boek

H8: Media en generaties -‐> levensloop vanuit een sociologische gezichtspunt en sociale constructie van verschillende generaties Afgelopen decennia -‐> tal van verschuivingen (demografie, individualisering…)

8.1 Generatie: sociologie, mediasociologie Sociale generatie:

! Gemeenschappelijke kenmerken uniek voor die generatie ! In zelfde periode geboren, zelfde historische gebeurtenissen meegemaakt – zelfde socio-‐

politieke en economische omstandigheden ! Historisch afgelijnd en basis voor gemeenschappelijk bewustzijn ! Impact op biografie, hoewel ruimte tot hoogst-‐individuele gebeurtenissen ! Voordeel: interpretationeel instrument voor impact van sociale omstandigheden ! Nadeel: subjectief gegeven start en einde, als ook karakteristieken -‐> ad hoc karakter ervan ! Bv. Baby boomers (maanlanding), generatie x

(economische terugval, globale eenmaking), generatie y (9/11, conflict, crisis)

! Teruggrijpen naar Giddens (biografie is ook schatplichtig aan ruimere maatschappelijke contexten)

Cohort:

! Principe analoog aan sociale generatie (i.e. gemeenschappelijke achtergrond) ! Perioden afgebakend in vaste intervallen, e.g. 10-‐20 jaar (i.e. cohort 1960-‐1969, 1970-‐1979,

etc.)

70

Generatie: ! Organisatie van verwantschap, los van specifieke tijd (i.e. positie, omstandigheden binnen

levensloop ten aanzien van andere generaties, e.g. ouder-‐kind) Transities en trajecten:

! Leven als een lange termijnproject, een traject dat eenieder invulling geeft ! Traject is een aaneenschakeling van transities ! Transities omvatten veranderingen in status en rol die doorgaans gelijklopend zijn en daarom

breed gekend zijn ! Bv. Traject = scholing

Leeftijd en fasen:

! Zijn ook sterk van belang in onze samenleving ! Tal van sociale rollen omvatten een leeftijds-‐gerelateerde factor ! Bv. schoolplicht, stemmen…. ! Transities worden vaak verbonden aan leeftijd ! Bovendien worden individuen in een cohort ook beïnvloed door voorgaande en er op

volgende cohorten Dit kunnen we ook koppelen aan mediavraagstukken:

! Media is ook constant in beweging ! ‘generaties in media’ ! Impact op de mediarepertoires van verschillende sociale generaties, rekening houdend met

hun leeftijd en generatie ! Bv. Roger, Erik, Lennert

Onderzoek Westlund & Weibulls:

! Analyse van generatie, levensfasen en de evolutie van nieuwsmedia in Zweden tussen 1986 en 2011

! Concept van ‘mediageneratie’ ! Adhv Sociale generatie, generatie en mediageneratie:

Bv.

71

-‐> We zien duidelijke verschillen -‐> Kranten neemt duidelijk af in sociale genatie -‐> Ander aanbod van media verandert onze routines licht, maar zeker niet fundamenteel -‐> Mediagebruik blijft gebonden aan zowel levensfase als aan sociale generatie

8.2 Sociologie van de kindertijd -‐> hoe men naar kinderen kijkt en hoe ze worden behandeld verschilt van samenleving tot samenleving Kindertijd = sociale constructie

! Kinderen als aparte categorie is redelijk nieuw in de samenleving (uitgezonderd in bepaalde kringen)

! Vooraf: mini-‐volwassenen vanaf het moment dat ze konden lopen en praten ! Afname kinderarbeid en het verplichten en institutionaliseren van onderwijs -‐> plaatsing van

het kind in een specifieke leefwereld o Terugval kindersterfte o Evolutie gezinsvormen o Vorige eeuw zelf vastgelegd in universele rechten van het kind -‐> kindertijd als

periode van kwetsbaarheid en onschuld ! Twee visies op kindertijd als sociale constructie:

o Constructivistische visie: kindertijd volledig loskoppelen van elke biologische substantie en het construct volledig opvatten als een discours

o Zwak constructivistische lijn: universele noden en gedragingen toeschrijven aan de periode die men aanduidt als de kindertijd

8.2.1 Traditionele versus ‘nieuwe’ benadering Traditioneel:

! Functionalistisch sociologisch oogpunt ! Kindertijd = kritische periode van socialisatie ! Kinderen als een generatie die opgeleid wordt om een rol op te nemen in functie van de

samenleving ! Kind als mens-‐in-‐wording ! Kritiek:

o Ook biologische factoren spelen een rol -‐> zonder degelijke opvoeding lopen kinderen zware achterstand op (bv. Genie Wiley)

o Je kan niet zomaar praten over ‘iemands plaats’ -‐> we zijn niet zomaar radars in een geoliede machine van de samenleving

72

New sociology of childhood: ! Kindertijd wordt expliciet erkend als sociale constructie ! Historische en locatiegebonden kijk op dit construct legt verschillen bloot

o Inherente corruptie " Kind hoort tijdens de opvoeding op het rechte pad te worden gebracht door

onderwijs en een strikte discipline " Bv. Engeland " Jamie Bulger -‐> kind werd meegelokt door andere kinderen + vermoord

• Kinderen moeten met strikte hand worden opgevoed o Kind als Tabula Rasa

" Op dit blad wordt interpretatie van cultuur, de normen en waarden van de samenleving ingeschreven

" Bv. scandinavische landen ! Samenleving geeft dus vorm aan wat een kind zijn betekent ! Verschillende denkbeelden geven aanleiding tot spanning:

o Het is belangrijk om kinderen op het rechte pad te houden en hen te beschermen o Dit impliceert mogelijk een miskenning van hun zelfstandigheid o Anderzijds kan men kinderen erkennen als zelfstandige agenten, maar dit gaat

mogelijks voorbij aan de verschillen tussen kinderen en volwassenen o Mens-‐in-‐zijn

Nieuwe benadering kindertijd:

! Kritiek op adultcentrism: adjunct of bezit van ouder of volwassenen ! Erkenning van kinderen als actieve sociale agenten met ruime graad van zelfstandigheid

Kenmerkend voor nieuwe benadering:

! Gevat als sociale actor in eigen wereld: agentschap onlosmakelijke eigenschap ! Kind als actief, competent, reflexief met ideeën, vaardigheden, mogelijkheden: dient

gesteund te worden in ontwikkeling ! Socialisatie wordt vervangen door interpretatieve reproductie: benadrukken creatieve

innovatieve aspecten kindercultuur en bijdrage samenleving, terwijl beperkingen erkend worden

Dit heeft gevolgen voor ouder en andere actoren:

! Hoe verhoudt men zich als ouder tegenover zijn/haar kinderen ! Grote verschillen in manieren om om te gaan met kinderen

o Socio-‐economische status is van belang o Lagere SES gezinnen -‐> eerder laissez faire (kind groeit op natuurlijk wijze op en komt

als dusdanig terecht ! Parenting out of control: excessieve investering van ouders in het opvolgen en surveilleren

van kinderen

Media en kinderen: ! Debat rond parental mediation

o Media speelt een onmiskenbare integratieve en structurerende rol o Ouders kunnen tussenkomen in mediagebruik o Parental mediation -‐> begeleiden van kinderen in mediagebruik

! 3 strategieën: o Actieve mediatie: ouders praten met kinderen over wat ze gezien hebben en bieden

begeleiding op maat o Restrictieve mediatie: ouders leggen beperkende regels op o Co-‐viewing: ouders kijken samen met hun kinderen, zonder meer

73

o Participatief leren: vooral van elkaar leren en zo de spanning wegwerken

8.2.1 Mediatisering van spel: de Lego case Kindertijd en consumptie vandaag hand in hand:

! Cruciaal voor acceptatie door peers (sociale aanvaarding) ! Geconstrueerd en gecultiveerd door marketingcommunicatie ! Reële druk op kinderen en ouders (‘ik heb dat nodig’) ! Relevant in gezinnen van alle SES, hoewel differentiële coping: symbolic deprivation (hier

maakt men meer duidelijk dat alhoewel het kind A heeft, het niet B&C heeft) versus symbolic indulgence (maken ooit opofferingen om kinderen toch dat speeltje te kunnen geven en benadrukten dit ook)

Prominente rol van kaptialisme – consumentisme:

! Historische toename in direct aanspreken kinderen, belang van kinderen in (gezins)consumptie

! Stijging in goederen die kinderen ‘nodig’ hebben – materialisme? ! Nieuw-‐geconstrueerde categorieën: e.g. tweens als tussenfase kindertijd en tienerjeugd:

o Kinderproducten te weinig aantrekkelijk: voelen zich te oud o Volwassen/tienerproducten nog iets te ver weg: vertalen

Paradox: historische constructie kindertijd,maar toch steeds vroeger geconfronteerd met volwassenheid Relatie media en speelgoed:

! Groeiden stelselmatig naar elkaar toe ! Speelgoed wordt minder materieel en verplaatst zich naar schermen ! Directe mediatisering -‐> toenemende spel via scherminteractie (bestaande spelen krijgen

een digitale variant) ! Indirecte mediatisering: toenemende infiltratie van symbolische elementen uit

mediawerelden alsook de omgekeerde beweging: opduiken van speelgoedfranchises in media (in de vorm van verhalen en figuren)

! Cross-‐branding bv. K3 ! Vooral de opkomst televisie had een sterke impact ! Bv. animatiereeks Hot Wheels (gebaseerd op de autotjes)

Reactie vanuit samenleving in vorm van beleid: een greep uit de brede reeks aan bepalingen m.b.t. reclame t.a.v. kinderen in het Vlaams Mediadecreet (art. 71-‐77)

! Reclame moet voor kinderen herkenbaar zijn ! Reclame mag geen zedelijke of lichamelijke schade teweeg brengen (e.g. voedsel) ! Reclame mag kinderen niet misleiden over eigenschappen, prijs, etc. ! Recame mag geen voordelen propageren t.a.v. andere kinderen

Casestudy Lego:

! Mediatisering als een sensitizing concept -‐> mediatisering als raamwerk waarbinnen de case kan gevat worden en niet zozeer als een theorie waarvan elk concept vastligt en ingevuld wordt

! Opgericht in 1930 ! Vrij braaf imago -‐> leerrijk positief constructiespeelgoed ! Zeer positief bij de oudere generatie – maar minder positief bij jonge kinderen (te braaf) ! Terugval jaren ’90 ! Inzet op algemene spelervaring :

74

o Amusementparken o Lifestyleproducten o Mediaproducten

! Merk werd belangrijker dan de blokjes ! Mediatisering van Lego kan samengevat worden in drie concepten:

o Imaginarization " Verschuiving naar fantasiewerelden " Bv. Harry Potter en LOTR

o Narrativization " Ipv de kinderen zelf volledig een verhaal te laten fantaseren wordt er nu

ingepikt op bestaande verhaallijnen " Bv. Harry Potter " + ook zelf mediaproducten produceren rond nieuwe werelden (bv. Lego

Shima) o Virtualization

" Koppelen aan software " Digitalisering " Bv. Lego Movie, Lego Mindstorms

-‐> initieel enkel blokjes als product -‐> daarna inspelen op media logica -‐> mooi praktijkvoorbeeld van hoe mediatisering kan gebruikt worden om bepaalde ontwikkelingen te verklaren

8.3 Sociologie van de jeugd Adolescentie:

! Begin: fundamentele biologische veranderingen ! Eindpunt: leeftijd waarop men verantwoordelijkheid en zelfstandigheid bereikt ! Sterk cultuurgebonden concept ! Gezien als een turbulente periode waarin men middels fasen van crisis op zoek gaat naar het

ware zelf ! Impact van sociale factoren spelen ook mee, naast biologische factoren

-‐> daarom vermijden sociologen deze term en verwijzen ze eerder naar jeugd als een losse, sociale categorie die een bredere leeftijdscategorie overspant Jeugd als een sociaal construct – welke dominante discours liggen aan de basis van onze invulling van ‘jeugd’

! Hoe evolueren die doorheen de tijd? Sociale generaties tegenover elkaar ! Vaak ingevuld door volwassenen:‘wij’ vs.‘zij’

-‐> publieke discours zijn vaak variabel en worden vaak geconstrueerd op basis van morele paniek rond subculturen

! Er heerst bezorgdheid over het welzijn van de jongeren ! Mentale afstand tussen jongeren en volwassenen is vaak groot ! Leidt tot simplistische categoriseringen en valse dichotomieën: e.g. digital immigrants versus

digital natives

75

8.3.1 Livingstones bedroom culture -‐> Livingstone en Bovill Bedroom culture:

! Het idee dat jongeren steeds meer van hun vrije tijd thuis spenderen, in interactie met massamedia

! Vooral in de private ruimte van de eigen slaapkamer, eerder dan de gedeeld familieruimte ! Verschuiving van gemeenschappelijk media-‐technologieën binnen het gezin (bv. één tv) naar

persoonlijk gebruik (I-‐pad, laptops, GSM’s…) o Kan gelinkt worden aan proces van individualisering

! Tweetal trends: o Jeugd brengt meer tijd door binnenshuis o Maar ook verdere privatisering binnenshuis (men heeft hier ook barrières in teken

van privacy) " Bij jongeren wordt het eigen compartiment gesymboliseerd door de

slaapkamerdeur Betekenis private slaapkamer:

! Identiteit: kamer als een verzamelplek van allerlei identiteitsclaims: de posters aan de muur, de eigen spullen, ‘het is mijn plek’

! Autonomie: schuilplek, eigen ruimte, zelf kunnen invullen hoe die exact ingericht wordt

Gedeelde ruimtes:

! Beperking van keuzevrijheid

8.4 Sociologie van de oudere leeftijd -‐> Krijgen vaak af te rekenen met negatieve stereotypes

! Vroeger:: respect voor ouderen ! Nu: hoge eisen voor het individu

o Nadruk op prestatie en excellentie o Ouderen -‐> economisch onvoldoende productief

76

8.4.1 Ouderen en media: ageism en representatie -‐> Representatie in mode-‐ en lifstylebladen:

-‐> Ageism verschuilt zich in dit geval niet in negatieve stereotypes van afhankelijkheid, zwakheid, verval, aseksualiteit… maar in de misrepresentatie door het geforceerd drukken op het geïdealiseerde doch onhaalbare ideaal van jeugdige mannelijkheid

! Nadruk ligt op bewaren van jeugdigheid, zowel bij mannen als vrouwen ! Ook totaal gebrek aan etnische diversiteit

8.5 Discussie en conclusie Nog bekijken pg 162

H9: Media en sociale relaties Media-‐ en communicatietechnologieën ondermijnende factoren in kwaliteitsvolle sociale interactie of schept het juist mogelijkheden?

9.1 Turkle: Alone Together -‐> bouwt verder op twee paden:

! De evolutie in robotica ! Het gegeven dat we steeds

vaker permanent online vertoeven

77

9.1.1 The Robotic Moment: In Solitude, New Intimacies Focus op de schijnbaar menselijke relatie met allerlei technologische objecten:

! Ontwikkeling van robotica heeft geleid tot machines die in toenemende mate menselijke karakteristieken nabootsen

o Bv. Furby ! Evolutie merkbaar waarbij we ons in toenemende mate gemakkelijk voelen in interactie met

technologische objecten ! Maar technologie is rationeel, voorspelbaar en controleerbaar ! Gaan we onszelf niet te comfortabel voelen in artificiële interactie en communicatie? ! Beïnvloedt het onze verwachtingen omtrent interactie? ! Voorbeelden vanuit de samenleving:

o Experimenten met sociale robots in rusthuizen Illusie‘menselijke’interactiemettechnologie...

! Is comfortabel, want beheersbaar en voorspelbaar door afgebakende karakter ! Problematisch wanneer getransfereerd naar echte menselijke interactie (!)

o Menselijke interactie is veeleisend, rommelig o Niet af te bakenen, hoewel dat we dat proberen o Impact op verwachtingen naar elkaar? o Objectiveren van elkaar?

9.1.2 Networked: In Intimacy, New Solitudes -‐> Richt zich op de impact van de alomtegenwoordigheid van het internet door mobiele en draadloze technologieën -‐> we kunnen ons op elk moment onttrekken aan reële, face-‐to-‐face interactie Gevolgen:

! Stress door overvloed aan digitale communicatieopportuniteiten o Er wordt verwacht dat we steeds bereikbaar zijn o Dit blijft bestaan tijdens interactie in fysieke contexten (bv. uiteten met vrienden en

toch nog op smartphone kijken) ! We gaan ons ook in toenemende mate ongemakkelijk voelen bij de inspanning om face-‐to-‐

face contact te initiëren en te onderhouden o Voorkeur aan SMS dan telefoongesprek

! We verleren het om gepast, via de juiste weg met elkaar te communiceren

9.2 Rainee & Wellman: Networked Networked: The New Social Operating System (2012)

! Formuleert een positiever standpunt tegenover technologie en onze sociale relaties ! ICT als fundament van een nieuw sociaal besturingssysteem

Basispremisse:

! We opereren steeds meer als genetwerkte individuen (networked individualism) ! Vroeger: vast, traditioneel netwerk (vrij klein maar wel hecht) ! Nu: groter en divers sociaal netwerk dat bestaat uit lossere associaties van kennissen en

vrienden o Zie vergelijking Giddens moderne vs traditionele samenleving

78

Networked Individualism: ! We individualiseren – komen los van de hechte, beperkte traditionele sociale

gemeenschappen waar we voorheen deel van uitmaakten (e.g. gezin, parochie, werk) ! We zijn genetwerkt – komen met meer verschillende mensen in contact en zijn in staat deze

contacten efficiënt te beheren en aan te wenden via ICT Deze premisse wordt beargumenteerd adhv een triple revolution -‐> het beheren van gefragmenteerde netwerken door ICT’s steunt op

! De sociale netwerkrevolutie ! De internetrevolutie ! De mobiele revolutie

! 9.2.1 De sociale netwerkrevolutie Verbredende sociale netwerken:

! Evolutie van traditionele strikt fysieke strong ties naar een groot divers netwerk waar ook weak ties een belangrijke rol spelen

o Verschil situeert zich op het niveau van de kwaliteit van het contact o Strong ties -‐> relaties tussen mensen die elkaar heel goed kennen en die een vrij

intensieve twee-‐wegs interactie hebben o Weak ties -‐> veel minder intense relatie

! Veel meer individuen doen vandaag beroep op een partieel lidmaatschap in zeer verschillende netwerken

! Onderscheid bridging en bonding social capital: o Bonding social captial -‐> omvat de interactie met mensen die sterk op ons lijken in

achtergrond, overtuigingen en activiteiten o Bridging social capital -‐> omvat interactie met mensen waarvan men verschilt

" Beide types versterken elkaar ! ICT maakt het mogelijk om deze netwerken efficiënt en goed te beheren

o Ondersteuning bridging sociale activiteiten o Online ruimten als nieuwe ‘buurten’

! We gelden dus als meer geïndividualiseerd, maar toch genetwerkt

9.2.2 De internetrevolutie

Internetrevolutie:

! In populaire discours niets dan superlatieven o Politieke push: bestedingen Koude Oorlog ‘ontdooien’, ondersteunen privaat

initiatief o Economische push: ondersteunen en uitbouwen nieuwe activiteiten o Ongebreideld geloof in gewichtloze economie, e-‐diensten

79

! Technologische ontwikkeling gaat onverminderd verder o Moore’s law: transistordensiteit chips verdubbelt elke twee jaar, prijs blijft gelijk o Relatief snelle implementatie van breedband aan forfait stimuleren intensief gebruik o Gebruiksvriendelijke software: beperken nood aan kennis informatica

-‐> Sociale en culturele impact van het internet is niet te onderschatten Ondersteunende rol in de uitbouw van networked individualism:

! Toenemend persoonlijk karakter van ICT-‐gebruik: individualisering ! ICT maken ons meer dan ooit met elkaar verbonden ! Soft-‐ en hardware-‐interfaces toenemend gehumaniseerd ! Communicatie die meandert tussen private en publieke communicatie ! Internet heeft onlosmakelijk a-‐synchrone natuur: los van tijd en – tot op zekere hoogte -‐

ruimte

9.2.3 De mobiele revolutie Significante verderzetting van de internetrevolutie:

! Functionaliteiten van het internet zijn toegankelijk voor een breed publiek op tal van mobiele toestellen

! Communicatie verbindt niet langer louter locaties, maar wel individuen ! Tijd en ruimte worden verder overwonnen

Mobiele telefoon graduele ontstaansgeschiedenis:

! 1973: prototype Martin Cooper – Motorola ! Stroomversnelling begin jaren 1990: uitbouw digitale netwerken, afspraken rond

standaarden ! Stelselmatige toename reken-‐ en geheugen capaciteit toestellen: applicaties voorbij loutere

telefonie ! 3G-‐netwerken (midden jaren 2000): mobiel internet aan werkbare snelheid

Mobiele ICTs en software versterken networked individualism... -‐> mogelijkheden van individuen in beheren en activeren van hun sociale netwerken zijn exponentieel toegenomen

! Toestellen zijn hyperindividueel ! Epicentrum van digitale communicatie ! Gericht op personen, niet op plaatsen ! Flexibiliseren van omgangsvormen: soft time en soft location (je kan deze gemakkelijk

bijstellen) ! Flexible autonomie: kiezen met wie wel, of wie geen interactie

Kanttekeningen:

! Fear of missing out -‐> drukkende aspect van steeds bereikbaar te worden geacht, alsook de stress die het bewerkstelligen ervan met zich meebrengt

! Metiquette -‐> sociale normen die we in acht moeten nemen zijn nog duidelijk geformuleerd Lee Rainee en Barry Wellman schijnen een positief verhaal te brengen... Leidt ICT-‐ gebaseerde communicatie dan niet tot verschraling van kwaliteit van interacties?

! Zeker studies die dergelijke these ondersteunen – maar belangrijk om tijdsaspect in rekening te brengen (internet anno 1995 ≠ 2015) + specifieke achtergrond

! Globale evidentie wijst op afwezigheid van substitutie: strong ties blijven intact

80

! Evidentie voor globale uitbreiding van aantal van weak ties (e.g. Cijfer van Dunbar – sociale brein van 150 naar veelvoud)

! Online en offline netwerken overlappen substantieel, gebrek aan cues is ongelukkig, maar zijn geen zero-‐acquitances + merites gemedieerde communicatie

9.3 Mediatisering van romantiek en dating -‐> hechte relatie tussen media en culturele praktijken die verbonden zijn aan de beleving van romantische relaties Romantiek -‐> vrij nieuw concept (= sociaal construct)

! Liefde is eigen aan de mens maar in de traditionele samenleving werd passionele liefde gescheiden van het huwelijk

o Huwelijk werd gezien als een economisch contract o Vooral mannen waren vrij hier in

! Invulling van het huwelijk is sterk veranderd o Vroegmoderne samenleving

" Passionele liefde en huwelijk groeien naar elkaar toe " Idee van romanticisme aan de basis " Evolutie naar een moderne samenleving gepaard met stelselmatige infiltratie

van romantische vorm van liefde in het huwelijk " Hangt samen met de ontwikkeling van romanticisme als een antwoord op

toenemend rationaliseringsdenken, eigen aan industrialisering – een terugkeer naar ‘het gevoel’

! ‘romantische liefde’ gelinkt aan het ontstaan van de literaire roman als format Romantische liefde: wezenlijk onderdeel van het reflexieve project van het zelf:

! Liefdesrelatie op basis van verstrengelende biografieën definieert onszelf ! Sterk verweven met romantische narratieven in cultuurproducten (e.g. literatuur) ! Seculiere, romantische liefde als een embleem/basis voor vrijheid en zelf-‐realisatie ! In handen nemen van toekomst, creatie psychologische veiligheid in een context van

doorgedreven rationalisatie Sociale factoren die evolutie mogelijk maakten:

! Ontstaan moderne begrippen: o.a. huishouden en rolverdelingen ! Constructie van moederschap als zorgtaak – n.a.v. constructie kindertijd ! Uitholling puur economisch contract, maar niet zomaar vluchtigheid amour passion

Romantische idealen sterk gegendered:

! Vrouw als ‘liefhebbende echtgenote’ en ‘zorgzame moeder’ ! Vrouwelijke ondertoon in constructie: wederzijdse verantwoordelijkheid in zorg ! Romantische liefde toenemend ingeschreven in de constructie van het huwelijk ! Eveneens confrontatie traditionele constructie van mannelijkheid in relatie

o Moesten romantische idealen uitvoeren Ook veel aandacht voor romantiek in media:

! Films, boeken

81

In tegenstelling tot in een traditionele samenleving, is het aangaan en onderhouden van relaties steeds minder evident:

! Individualisering -‐> meerdere levenspaden maken het complexer met wie en via welke weg we een relatie beginnen

! Partners zijn ook kritischer en minder financieel afhankelijk ! Bovendien is het eenvoudiger om een huwelijk te ontbinden

-‐> aantal singles stijgt substantieel Kan media aan match-‐making doen? -‐> In omgeving van ‘confluent love’, waarin relaties meer volatiel zijn: duwtje in de rug welkom, i.e. uitbreiding ontmoetingsplaatsen – internet is logische evolutie Online dating komt niet uit het niets...

! Advertenties in de krant, hoewel weinig effectief (man zkt. vrouw) ! Video dating: video-‐opnames, beheerd door bureau (nooit mainstream)

-‐> met de komst van computers veranderde het match-‐makingproces van een manueel naar een geautomatiseerd proces -‐> ware opkomst van computerdating pas vanaf midden jaren 1990 – massa-‐adoptie van het internet Huidige status van datingsites:

! Online advertenties – 1ste generatie – WeMatch ! Algoritme-‐gebaseerd – 2de generatie – OK Cupid ! Smartphone, location-‐based – 3de generatie – Tinder

-‐> Opkomst algemene, maar ook tal van nichetitels op basis van kenmerken zoals leeftijd, religie, seksuele geaardheid, etc. Technologie: algoritmische matching

! Mathematische procedures: gebruikers op basis van eigenschappen ‘matchen’ ! Matching gebeurt op principe van similariteit, hoewel geen sinecure ! Maar...

o Academische status questionaris: persoonlijkijkheid en individuele eigenschappen zijn belangrijk, maar geen omvattende factoren

o Maar... wat zijn en hoe werken algoritmen? -‐> onduidelijk o Bv. Het Tinder-‐algoritme

Stigmatisering van online dating:

! We hebben stereotypes over mensen die het doen ! Terugkoppelen naar romantische idealen -‐> je gaat dat niet door algoritmen laten bepalen? ! Vroegere vormen werden gezien als vrij marginaal ! Gedachte leeft dat het alleen een bepaalde groep gebruikers aantrekt ! Stigma is wel aan het verdwijnen (succesverhalen, ook aandacht vanuitm media bv. you’ve

got mail)

Onderzoek: ! Frustraties dat men zich niet kan presenteren zoals hij is ! Bron van stress en onzekerheid -‐> one-‐shot-‐opportunity ! Genders en onevenwichten -‐> wordt ook door gebruikers ook zo ervaren ! Eerste ontmoeting: validatie -‐> heeft hij zich zo voorgesteld als hij is? Eerlijk?

82

Examenvraag vorig jaar: Becommentarieer het fenomeen van online dating vanuit de opvattingen van Sherry Turkle enerzijds en Lee Rainee en Barry Wellman anderzijds wat betreft de rol van ICT in sociale relaties?

! Basispremissen Turkle (negatief) Wellman (positief) o Onderscheid tussen elkaar

! T: Bezorgdheid ondermijnen face-‐to-‐face interactie ! T: Voorkeur gemedieerde interactie (controleerbare setting: managen van performance)

o Bv. Tinder -‐> kan je vrij beheersen (contact afbreken, wegswipen) o Controleerbare setting: veilige cocon

! T: Neiging tot objectificatie van elkaar (zeker relevant bij online dating) ! R&W: drie revoluties die leiden tot networked individual: social network, internet, mobile

revolution o Efficiënte manier

! R&W: Networked Individualism leidt tot uitdaging: hoe managen van sociale contacten ! R&W: Online dating biedt mogelijkheid om netwerk uit te breiden

H10: Media en gender Onderscheid tussen geslacht en gender:

! Geslacht o Biologisch gegeven o Man of vrouw o Via biologische kenmerken

! Gender o Niet gebaseerd op biologie, maar is een socio-‐cultureel contruct dat afgelijnd wordt

door de samenleving o Glijdende schaal o Omvat rollen-‐patronen en –verwachtingen die sterk uiteenlopend kunnen zijn o Bv. meisjes spelen met poppen o Sociale constructie

-‐> Gender traditioneel een kernthema in de studie van media

! Representatie: kwantitatieve aanwezigheid en kwalitatieve voorstelling ! Industrie: aanwezigheid en rol van vrouwen in mediabedrijven ! Publiek: receptie en effecten van (scheefgetrokken) representaties ! Technologie: issue van gendered technologieën en gendered technologiegebruik

83

10.1 Theoretische perspectieven

10.1.1 Golven van feminisme -‐> Feministische beweging ligt aan de basis van een brede waaier aan theoretische perspectieven Verschillende invullingen:

! Socialistische invulling o Verklaart genderongelijkheden vanuit de verhouding tussen patriarchisme en

kapitalisme o Ongelijke verdeling van materiële en economische factoren maken dat vrouwen

onderdrukt worden o Essentie van de oplossing is een revolutie met absolute gelijkheid als uitkomst

! Liberale invulling o Baseert ongelijkheden op individuele sociale en culturele attitudes, los van de

ruimere sociale structuur o Streefdoel is het verwerven van gelijke rechten en gerichte oplossingen voor

concrete vormen van uitsluiting o Via democratische middelen die op het beleid horen te wegen o Systeem wordt gebruikt om geleidelijk aan verandering mogelijk te maken

! Radicale invulling o Stelt mannen verantwoordelijk voor de exploitatie en het onderdrukken van

vrouwen o Oplossing is omver werpen van het patriarchaat

! Etnisch feminisme o Richt zich op het erkennen van etnische verschillen in ongelijkheden o Dit wordt grotendeels genegeerd door traditionele invullingen van feministische

theorieën o Problemen kunnen heel anders zijn voor iemand uit een etnische minderheid o Individuele aanpak

! Postmoderne invulling: o Stelt dat gender als categorie geen grond heeft buiten de symbolische communicatie

die het omgeeft: gender heeft geen reële grond o Gender is veranderlijk van situatie naar situatie o Constructie van gender heeft geen grond – puur discours over gender en een

invulling van een sociale contructie (bv. gender is iets wat we doen, niet iets dat we zijn)

-‐> deze diversiteit sluit aan op de feministische bewegingen -‐> golven

! Eerste golf o Past binnen de Europese en Amerikaanse industrialisering begin 20ste eeuw o Nastreven van gelijke basisrechten (bv. onderwijs – stemmen… ) o Gelijke behandeling o Via lobbygroepen en publicaties

! Tweede golf o Jaren ’60 en ‘70 o Niet enkel gelijkheid in publieke sfeer, ook in private sferen o Bv. het maken van individuele keuzes o Bv. Abortus, gendergelijkheid in het gezin, arbeidsdiscriminiatie

! Derde golf o Vanaf jaren ‘80

84

o Diversiteit staat centraal o Etnisch feminisme o Verschillende belevingen worden gekaderd o Dagelijkse invulling gebeurt vanuit de individuele context, eerder dan vanuit een

algemene, globale beweging -‐> Media:

! Eerste golf -‐> nog geen toegang tot media (dus via andere wegen zoals pamfletten) ! Tweede golf -‐> wel inmenging media -‐> strijdpunten worden verwerkt in media ! Derde golf -‐> strijdpunten gaan nu alle kanten op (veel minder een homogeen gegeven –

individualisering – je gaat als consument kijken wat voor jou een strijdpunt is, ipv je aansluiten bij een volledige beweging)

-‐> De strijd is gestreden?

! Overtuiging dat ongelijkheden zijn weggewerkt ! Vindt ook zijn uiting in media

10.1.2 Mulveys male gaze Mulvey formuleerde vanuit cinema studies het concept van de ‘male gaze’

! Vormt een kritiek op de representatie van vrouwen in film en ver daarbuiten ! Mannen gaan vrouwen seksueel objectiveren, hetgeen ondersteund wordt door de

enscenering die de vrouw afbeeldt als onderdanig voorwerp van begeerte ! Male gaze kan direct plaats vinden of indirect ! Hoe?

o Gebruik camera o Verhaallijn –> man als hoofdrolspeler o Bv. kijkt letterlijk op haar neer,

! Dit kan veralgemeend worden van het beeld van de vrouw in de media Goffman:

! Inhoudsanalyse reclame ! Afgebeelde machtverhoudingen tussen mannen en vrouwen zijn ongelijk verdeeld ! Vrouwen krijgen een onderdanige rol toebedeeld ! Bovendien is er neiging tot ‘croppen’ (gefragmenteerd tonen van vrouwenlichaam door te

focussen op bv borsten

10.1.3 Butler en queer theory Basisargumenten:

! Identiteit is een dynamisch gegeven ! Performance -‐> Gender iets wat je doet, niet wat je bent en de invulling is sociaal bepaald ! Er is geen objectieve zelf – het zelf geef je invulling door wat je doet in een context ! Strikte opdeling man-‐vrouw is een constructie ! Invulling van gender staat dus niet ingeschreven op het zelf -‐> je kan het zelf invullen ! Afzetten tegen heteronorm -‐> dit is niet het streefdoel -‐> er moet ruimte zijn voor andere

belevingen ! Afzetten tegen feminisme -‐> geslacht is bepaald voor identiteit -‐> het is veel ruimer (derde

golf) -‐> zet zich af tegen het essentialistisch denken (denken in hokjes) o Vrouwen zijn geen enkelvoudige homogene groep o Project moet een streven naar gelijkheid zijn waarin geslacht geen rol speelt

! Klassieke invulling van socialisatie berust op verschillende gronden:

85

o Op het sociaal-‐structurele niveau (door sociale omstandigheden en het internaliseren van geïnstitutionaliseerde rollen)

o Op het sociaal-‐interactieve niveau (door het ontvangen van ongelijke opportuniteit en ongelijke beloning in het licht van van het stellen van gender-‐typische handelingen)

o Op het coginitief-‐motivationele niveau (middels zelfsocialisatie: hoe men zelf rollen interpreteert en in het identiteitsconcept verwerkt)

o Tal van socialisatie-‐agenten -‐> gezien, onderwijs, media… ! Butler verzet zich tegen elke vorm van determinatie wat betreft de invulling in de relatie

tussen lichamelijke kenmerken o Generalisaties vanuit om het even welke hoek moeten vermeden worden o Gender is een veranderlijk gegeven, afhankelijk van de omstandigheden waarin men

zich bevindt o Gender = performance (we hebben geen onderliggende gender die bepaalt hoe we

handelen) ! Roept op tot gendertrouble -‐> zaaien van vertwijfeling (bv. Eurovisie Song)

Media-‐inhouden: bv. Roos-‐blauw -‐> Butler is tegen de categorisering -‐> Niet staat vast (we kunnen geen rollen opleggen) -‐> geen pijlen trekken (alles staat los van elkaar en kan individueel bepaald worden) -‐> uitdagen van denkbeelden Problemen met argumentatie:

! Zeer complex en ondoorzichtig waardoor het grote publiek niet bereikt wordt ! Wordt biologie genegeerd?

10.2 Gender en representatie Zowel kwantitatieve ondervertegenwoordiging als kwalitatieve bezorgdheden (misrepresentatie) Waarom is representatie zo belangrijk?

! Representaties zijn geen neutrale afspiegelingen van de samenleving ! Het zijn kunstmatige constructies ! Maar vormen wel belangrijke bouwstenen van onze cultuur, onze zelfkennis en ons

wereldbeeld ! Het is een venster op de wereld (moulding forces in onze constructie van sociale realiteit) ! Systematisch onderbelichten of stereotypisch belichten geeft aanleiding tot het normaliseren

van een vertekend en onrealistische beeld van ‘de andere’

10.2.1 Representatie van gender in reclame -‐> enorme reikwijdte en daarom belangrijke bron van beïnvloeding -‐> sinds jaren 1960 zeer veel kritiek op het veelvuldige gebruik van genderstereotypes:

! Gaf aanleiding tot klachten, protest… ! Reactie? Weg geëvolueerd van al te openlijk gebruik van kwetsende genderstereotypes

NOW-‐studies (1972):

! Analyse 1200 reclameboodschappen (US televisie) door organisatieleden ! Kritiek op validiteit en geldigheid, maar zwaartepunten herhaaldelijk bevestigd ! Vrouwen afgebeeld...

o In ondergeschikte rollen – huisvrouw, zorgzame moeder, afhankelijkheid

86

o Als visueel-‐aantrekkelijke decoratieve elementen – passief, weinig intelligent o Discriminatie oudere vrouwen, heteronormatief, etnocentrisch

Sinds jaren 1980 -‐> ruimte voor positievere representaties

! Vrouwen vaker onafhankelijk getoond in professionele contexten ! Bijwerking -‐> vrouw als supervrouw (intelligent, carrière, gezond, perfecte moeder…)

Feminism commodification -‐> aanwenden van feministische kritiek voor de marketing van consumptieartikelen -‐> verschillende strategieën:

! Het erkennen van feministische woede o Kritiek pareren door ze direct af te leiden o Men gaat de boodschap bijstellen of een ander ideaal naar voren schuiven o Maar kern blijft hetzelfde o Bv. Nike -‐> eerst rond sporten en het ideale lichaam -‐> switch na gezond zijn en beter

leven (van schoonheid naar ‘fit’ zijn) ! Gebruik van meer authentiek-‐uitziende modellen

o Men komt tegemoet aan de onvrede door gewone modellen te gebruiken o Dove –> weg van perfecte modellen en koppelen aan producten o Ironie -‐> je blijft een product aanbieden om een schoonheidsideaal te realiseren o + realiteit ligt nog een pak verder

! Verschuiving van seksuele objectivering naar seksuele subjectivering: o Een meer actieve invulling van vrouwen in reclamebeelden o Seksueel niet als opgelegd maar als zelf uitspelend o Assertieve ondertoon met feministische toplaag o Maar nog steeds nadruk op schoonheidsideaal en heteroseksualiteit o Zelfde beelden, kleine verschuiving in communicatie

! Zichzelf zijn en zichzelf plezieren: o Je gaat niet op zoek naar goedkeuring maar omdat je dat zelf wil o ‘Because you are worth it’

! Articulatie van feminisme en vrouwelijkheid in reclame: o Actiepunten worden benadrukt o Bv. slogans

! Erotiseren van mannelijke lichamen: o In plaats van vrouwen worden mannen nu afgebeeld als lustobject o Pink Economy draagt hier toe bij -‐> gebruiken van reclame-‐uitingen om

homoseksuele gemeenschap aan te spreken o Maar ‘2 wrongs don’t make a right’

! Queer chic: o Groeiende representatie holebi’s o Homoseksualiteit als narratief element in reclame o Adhv stereotypes o Omvat de esthetisering van queer in reclamebeelden, eerder dan holebi’s seksuele

identiteiten realistisch voor te stellen ! Omkeren van genderpatronen

o Scherp kantje -‐> bedenking -‐> maar op zich ga je opnieuw een stereotype weergeven o Vrouwen in machtige positie en mannen in zorgzame rollen

! Wraak als thema: battle of the sexes o Stellen van negatief stereotype gedrag wordt meteen afgestraft o Bv. reclame auto en koppel

! Plezierig afbeelden van genderverschillen o Battle of the sexes omarmen

87

o Humor o Erkennen maar in belachelijke trekken o Vaak ook gekoppeld aan stereotype-‐producten (bv. bier)

Klacht?

! JEP -‐> jury voor ethische praktijken inzake reclame ! Gebaseerd op wetgeving en zelf-‐disciplinaire codes

10.3 Gender en media-‐industrie Hoe zit het met onevenwichten in de productiecontext?

10.3.1 Gender en de newsroom Duidelijk onevenwicht in Vlaamse journalistiek

! 1/3 van de Vlaamse journalisten is een vrouw ! Splitst zich verder uit naar generatie:

o 45-‐54j: 69% mannen o 55j+: 80% mannen o < 35j: ong. 50-‐50

-‐> Meerlagig probleem:

! Verticale segregatie: relatieve afwezigheid hogere regionen o “Glazen plafond” o Hoofdredacteur, raden van bestuur… -‐> overwegend mannelijk

! Horizontale segregatie: onderwerpen gecovered door vrouwen o Vrouwen werken vaak meer op stereotype topics zoals cultuur, lifestyle, gezondheid,

onderwijs… -‐> weerspiegeling in bronnengebruik van journalisten:

! 26% vrouwelijke experten -‐> ‘Mens-‐geöriënteerde’ (vrouwelijk) versus droge, feiten-‐gerichte schrijfstijl (mannelijk)

! Meer directe communicatie met lezer ! Meer geneigd om mens-‐georiënteerd dan issue-‐geörienteerd te schrijven ! Meer belang gehecht aan nieuws in context zijn ! Voorkeur om de consequenties van gebeurtenissen uit te leggen

Verschillende verklaringen voor genderverschillen:

! Moeilijk evenwicht werk-‐privé – machocultuur in journalistiek, glazen plafond (zwaarder ervaren door vrouwen, meer dan 50% moeilijke combinatie)

! Stijgende werkdruk, verlaging prestige door commercialiseringsdruk (meer eisen, ruimer takenpakket (steiging 2008-‐2013, bijna 90% akkoord)

Nuance:

! Gaat om kleine verschillen ! Vrouwelijke journalisten als een heterogene groep ! Gedateerd onderzoek

Ondervertegenwoordiging doet de vraag rijzen of de vertekening zich situeert in de berichtgeving, dan wel in genderonevenwicht in de bredere samenleving

! Kan een deel van de verklaring zijn

88

! Maar bv. Scandinavische landen -‐> vrouwen veel meer aanwezig in besluitvorming en nog steeds onevenwicht in media

! Dus niet zomaar een onschuldige reflectie, maar eerder een dieper liggend probleem Onevenwicht: er is nood aan een zetje:

! Streefcijfers in beheersovereenkomst VRT ! Actieve werving vrouwelijke experts via grootschalige campagne ‘Straffe Madammen’ ! Focus op ‘hardere topics’: economie, financiën, begroting, technologie, etc.

10.4 Gender en publiek Status van het romantische genre binnen feministische mediastudies?

! Focus op liefdesverhaal dat uitmondt in happy ending ! Representaties ‘gendered’, genres als ‘typisch’ vrouwelijk bestempeld –e.g. Romances

volgens typische genreconventies ! Vanuit feministisch oogpunt: vehikels mannelijke dominantie

Tania Modleski: Loving with a Vengeance (1982):

! Vrouwelijke lezers kunnen plezier scheppen in het engagement met romantische verhalen dat voorbij gaat aan een passief escapisme

! Lezer bevindt zich een bevoorrechte, overschouwende positie ! Er is ruimte voor identificatie maar er kan ook afstand bewaart worden ! Ondanks schijnbaar zwakke positie houdt vrouwelijke protagonist ook conrole en biedt ze

weerstand ! Vrouw staat ook centraal en is uniek ! Toch kritiek: mannelijke protagonist die uiteindelijk gevoelens van vrouw beter kent dan

zijzelf – subjectivering maakt plaats voor objectivering, controle sublimeert Janice Radway: Reading the Romance (1984):

! Etnografisch onderzoek op basis van interviews met vrouwelijke lezers ! Lezers duiden op educatieve waarde van historische contexten ! Dubbele positie:

o Enerzijds is ze kritisch voor het conservatieve karakter van de verhalen o Anderzijds creëren ze een aangename fantasiewereld, los van het gezin en de

rolverwachtingen hieraan gekoppeld IenAng: Wachting Dallas (1985):

! Kritisch voor elitair feministisch-‐academische perspectief ! Onderzoek naar populaire serie Dallas ! Verzamelde en analyseerde lezersbrieven: welk kijkplezier? ! Geen eenvoudig escapisme: betrokkenheid vanuit eigen perspectief:

o Emotionele uitdagingen alledaagse beslommeringen o Abstractie en projectie naar eigen familiale rol

Bridget Jones’ Diary als uiting postfeminisme

! Verhaallijn bevat typische elementen van romantische genre (romantische ideaalbeelden)

! Protagoniste is kritisch en daagt ze uit, maar situatie is ambivalent

89

Postfeminisme: bol van allerlei tegenstellingen, gebaseerd op conflicterende discours ! Commodificatie van emancipatie:‘vrijgevochten vrouw’ is vooral een consumente? ! Cultuurproducten spelen hier op in: e.g.Madonna

o Jaren 1980-‐’90: vrijgevochten embleem seksuele subjectivering o Jaren 2000-‐’10:‘referentiepunt’ vrouwelijke aantrekkelijkheid op latere leeftijd

Verschilpunten: e.g.Madonna

! Jongere generatie: krampachtig vasthouden aan industriestandaard ! Oudere generatie: respect voor krachtige agent die industriestandaarden uitdaagt, houdt

zichzelf relevant – kritiek: geconstrueerd karakter ! Kenmerkend voor neoliberale,‘eigen invulling’ van feminisme

10.5 Gender en mediatechnologie Stereotype: mannen zijn beter met technologie dan vrouwen

! Onderzoek ondersteunt dit, maar nuance blijft noodzakelijk ! ‘digitale verkenners’ -‐> geen onderscheid tussen mannen en vrouwen in dit profiel

Globale verschillen zijn zichtbaar

! Onderzoek naar gendered karakter mediatechnologieën ! Technologieën differentiëren op functieniveau, e.g. videorecorder

o Labels gingen gepaard met de sociale constructie van genderrollen en machtsverhouding

o Bv. programmeren van de videorecorder is een mannentaak ! Verschillen blijken samen te hangen met traditionele rollen ! Sporen van bestendiging: aangeleerde hulpeloosheid

o Men probeert iets complex niet eens omdat men op voorhand meent het niet te kunnen, hoewel hier geen enkele objectieve grond voor is

-‐> observaties blijken het resultaat te zijn van een complex proces waarin jonge vrouwen door hun sociale omgeving impliciet en expliciet ontmoedigd worden om zich in technologie te interesseren

! Op tal van niveaus -‐> zowel micro als macro ! Impact van ‘gender in technologie’ –> verwijst naar het gegeven dat technologieën

stelselmatig een ‘gegenderde’ invulling krijgen en op maat van gendered activiteiten worden ontworpen

o Toestellen worden ontworpen voor mannelijk of vrouwelijk gebruik ! Afwijken van het stereotype conflicteert met de traditionele ‘performance’ van gender

o Mediarepresentaties spelen hier verder op in: " Positieve mannelijke rolmodellen " Algemene stereotypering in termen van nerd of geeks

H11: Media en etniciteit -‐> Relatie tussen etniciteit en media Verhoogde intensiteit migratiestromen:

! Toegenomen door ruimere mogelijkheden in mobiliteit ! Versterking door globale economische ongelijkheden en politieke factoren ! Huidige samenlevingen gekenmerkt door complexe composities in taal en cultuur

-‐> een verrijking maar brengt ook uitdagingen met zich mee

90

-‐> media heeft ook een aantal rollen in dit verhaal Dit hoofdstuk -‐> relatie tussen media en etniciteit belicht op twee manieren:

! Ruime aandacht voor de representatie van etnische minderheden ! Aandacht voor etnische minderheden als mediapublieken

11.1 Perspectieven op etniciteit Begrip ras:

! Ras –> vroeger een biologische realiteit o Gevolg: inschattingen van superioriteit en inferioriteit

! Nu: cultureel construct Discours evolueerde naar een essentialistische benadering van culturele verschillen:

! Cultuur waaruit iemand stamt wordt als een primair kenmerk beschouwd ! Het is een kenmerk op basis waarvan iemand normen, waarden en levenswijzen krijgt

toegeschreven ! Nodigt uit tot wij-‐zij denken (en kan als een bedreiging van de eigen nationale identiteit

worden gezien) Nieuwe beweging -‐> new ethnicities:

! Benadrukt culturele constructie en het dynamische karakter van etnische identiteiten ! Het een permanent proces ! Een etnische identiteit is een staat van ‘worden’, niet van ‘zijn’ ! Voortdurende interactie tussen een hele reeks factoren ! Dus er kan niet zo iets bestaan als een enkelvoudige invulling van een etnische identiteit voor

een gehele minderheidsgroep

Diaspora: ! Analogie van bloem met zaadjes die verspreid worden ! Vat complexiteit van migratiebewegingen ! Hier worden verschillende generaties mee omvat ! Maar elke vorm is anders ! Kracht van het concept schuilt in het gedifferentieerde karakter ervan ! Vloeibaar proces dat rekening houdt met de omstandigheden van de regio van oorsprong, de

bestemmingsregio’s en het migratieproces

11.2 Etniciteit en representatie -‐> debatten rond mediarepresentaties zijn erg complex

! Nationale media hebben een verbindend karakter ! Maar moeten ook interactief werken ! Dit kan ooit botsen met de diversiteit die aanwezig is in de samenleving ! Moeten dus een goede balans vinden tussen eigen cultuur en diversiteit

11.2.1 Kwantiteit: misrepresentatie in aantal Erg veel structurele ondervertegenwoordiging van etnische minderheden

! Diepgeworteld probleem ! Representatie van sociale groep is namelijk indicatief voor de sociale positie van deze groep ! Als je minder in aanraking komt met minderheden:

o Media wordt een bron van informatie en dus zeer belangrijk voor beeldvorming

91

Vlaanderen -‐> streefcijfers: ! Vastgelegd in beheersovereenkomst ! Actieplan om specifieke doelgroepen te belichten ! Bv. minsten 33% vrouwen en 5% nieuwe Vlamingen ! Ook voor personeelsbestand streefcijfers ! Niet vrij van kritiek: laken te geringe ambitie volgens actiegroepen

11.2.2 Kwaliteit: misrepresentatie in afbeelding Naast onderbelichting bestaat er een sterke neiging om etnische minderheden stereotiep af te beelden

! In-‐group vs out-‐group ! We gaan elk lid van de groep over dezelfde kam scheren ! Minderheden worden afgebeeld in een beperkt aantal rollen

Sterke impact!

! Afwezigheid kan tot marginalisatie leiden ! Vaak enige bronnen van informatie over deze minderheid ! Kan leiden tot overtuiging dat de representaties dus wel degelijk adequaat zijn ! Werkt vooroordelen in de hand ! Bij minderheidsgroepen zelf kan het ook een effect hebben op het zelfbeeld en de ambities

die men koestert ! Kan leiden tot reële discriminatie (indirect effect)

Ook op globaal niveau:

! Ook dit kan vertekend zijn, aangezien ze mogelijk worden gekleurd door het Westerse perspectief

! Galtung en Ruge: culturele proximiteit o Er is voorkeur voor verhalen dicht bij huis

! Orientalism (Said) o ‘distant other’ wordt erg stereotypisch afgebeeld o Klaagt aan dat we een stereotype beeld hebben van het Oosten o Stamt uit de koloniale overheersing en wordt mede veroorzaakt door het zoeken

naar legitimatie voor de koloniale overheersing o Bv. Alladin

11.2.3 Strategieën tegen misrepresentatie Verschillende strategieën op niveau van de productie, de inhoud, het publiek en de technologie:

1. Op het niveau van productie -‐> aspecten op zowel micro-‐ als macroniveau Macroniveau:

! Model dat media beschouwt als publieke goederen en maatregelen treft om de nationale cultuur te beschermen

o In de vorm van subsidies en quota o Bv. VRT o Kritiek: gaat uit van statistische en essentialistische afbakeningen en invullingen

! Marktgedreven model dat mediaproducten bekijkt als handelswaar op een vrije markt o Deregulering van mediasystemen

92

o Veronderstelling dat vrije markt leidt tot diversiteit (minderheden zijn namelijk evenzeer publiek)

o Kritiek: vatbaar voor marktbewegingen die diversiteit ondergraven (bv. concentratie) Microniveau:

! Afstemmen van HR op diversiteit in samenleving ! Maar leidt niet per se tot meer diverse media-‐inhouden -‐> nog steeds logica gebaseerd op

wensen adverteerders en publiek + socialisatie op de werkvloer

2. Op het niveau van de inhoud Veel gebruik gemaakt van positieve beelden:

! Counter-‐stereotyping: o Omkeren van stereotypes o Belichten van eigenschappen die net het omgekeerde vormen van waar een

bevolkingsgroep voor gestereotypeerd wordt o Bv. Shaft

" Maar zet wel de deur open voor andere stereotypes ! Tonen van succesverhalen:

o Minderheden als succesvolle, waardevolle deelnemers van de maatschappij o Bv. The Cosby Show, Fresh Prince, Family Matters o Kritiek: vaak niet meer geloofwaardig, kan onbegrip en marginalisatie ook verder in

de hand werken ! Bijkomende probleem: ‘molensteen van representatie’

o Last die minderheden dragen in media o Bv. moslim die geldt als spreekbuis voor de hele gemeenschap o Leidt tot verengingen en vals gevoel van representatie o Tokenism:

" Fenomeen waarbij een minderheidsfiguur in een meerderheidsgezelschap wordt geplaatst om zo de indruk van inclusiviteit te wekken

" Consequentie kan zijn dat er nog juist meer nadruk gelegd wordt op die ene minderheidsfiguur

" Blijft belangrijk om voldoende te contextualiseren " Bv. South Park

Klassieke gebruik van positieve stereotypes conflicteert ook met de new ethnicities-‐benadering:

! Men moet geen enkelvoudig en kunstmatig positief beeld ophangen ! Doet namelijk geen recht aan onvermijdelijke complexiteit van etnische identiteiten ! Complexiteit belichten ? Diasporamedia

o Genre beoogt etnische achtergrond en tradities te verbinden door het opnemen van diverse personages die hun weg trachten te vinden in een migratiecontext

o Stereotypes worden uitgedaagd en uitgehold o Bv. Marina

3. Op het niveau van het publiek

-‐> Nood aan een publiek dat voldoende mediageletterd is:

! Capaciteit van mediagebruikers om wat ze zien, horen en lezen kritisch te analyseren en evalueren

! Van passieve consument naar actieve en kritische burger -‐> Er moet ook voldoende toegang zijn tot media en informatie

93

4. Op het niveau van de technologie

-‐> Bredere toegang maar ook bredere informatie

! Nodigt uit tot debat ! Maar zoals besproken is er ook sprake van digitale ongelijkheden en bestaat de neiging tot

het zoeken naar bevestiging van standpunten, eerder dan kwaliteitsvolle discussie

11.3 Etniciteit en publiek Sterke uitbreiding van beschikbare mediatechnologieën en inhouden -‐> versnippering publiek

! Diasporapublieken houden er andere gebruiken op na ! Maken ook gebruik van media in land van herkomst (binding en onderhouden van

gemeenschap) ! Maar ook onvrede over representatie in media van bestemmingsland ! Bezorgdheid om effecten -‐> media zorgt namelijk voor binding

El Sghiar & d’Haenens (2011): receptie programmatie VRT – 25 gezinnen Turkse/ Marokkaanse roots

! Recurrente thema’s: o Dubbele standaard: specifieke religie linken aan criminele activiteiten o Foutieve/marginale praktijken in het licht: niet representatief geacht o Kritiek selectie sprekers/vertegenwoordigers: niet representatief geacht

! Best practices: o Nederlandse omroep succesvol in belichten minderheden in ‘normale situaties’ o Heimwee eerste generatie naar doelgroepprogramma’s o Algemeen gezien vraag voor interculturele mainstream mediaproductie

! Kijkpatronen – sterke link met generaties o Eerste generatie: media regio oorsprong, taalbarrière media gastland o Latere generaties: taalbarrière media regio oorsprong, internationale content

Dhoest & Simons (2009):

! Focusgroeponderzoek naar receptie diaspora: representatie Vlaamse fictie bij jongeren o Homogeen mannelijke/vrouwelijke groepen, 18-‐20j -‐ Alleen tweede (of latere)

generatie o Twee Vlaams, één Marokkaans, één Turks, één Nederlands, twee Joods, twee sub-‐

Sahara o Gericht op programmatie Eén en VTM, evenals buitenlandse fictie o Inhoudsanalytische voorstudie:Thuis meest divers, verder eerder tokenrepresentatie

! Bevinding: televisie als bindmiddel binnen gezinnen ! Beperkte consumptie media van oorsprong ! Vlaamse fictie -‐> gezien als saai en onrealistisch

Onderzoek Georgiou (2012) bij Londense vrouwen duidt op complexiteit:

! Interviewstudie m.b.t.Arabische televisie vrouwelijk diasporapubliek ! Wijst op complexe relaties die diaspora publieken kunnen onderhouden met media uit de

regio van herkomst ! Afstand -‐> omvat de loskoppeling van regio van herkomst en de culturele politiek die er

heerst ! Proximiteit -‐> richt zich net op de emotionele waarde en het gevoel van betrokkenheid in

een transnationale gemeenschap ! Kritische proximiteit -‐> hoe het gevoel van afstand en proximiteit samenvloeien

94

Resultaten:

11.4 Discussie en conclusie Nalezen pg 205

Samenvatting!Mediasociologie!! · KU#Leuven#####2015-2016# LeenCoumans!...

Documents

Transcript of Samenvatting!Mediasociologie!! · KU#Leuven#####2015-2016# LeenCoumans!...