De transitie naar een circulaire,

klimaatvriendelijke economie10 redenen voor optimisme, ook na Trump!

Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)

23-3-2017, DIEST

Het principe van het voortschrijdend inzicht

Analyse ecologische problematiek

– nadruk op “het probleem”

“DUURZAME ONTWIKKELING”

2006 2009 2016

3/24/2017 TR/Jones 2

Het principe van het voortschrijdend inzicht

Oplossingen

“TRANSITIE”

2006 2009 2016

Analyse ecologische problematiek

– nadruk op “het probleem”

“DUURZAME ONTWIKKELING”

3/24/2017 TR/Jones 3

Het principe van het voortschrijdend inzicht

2006 2009 2016

Analyse ecologische problematiek

– nadruk op “het probleem”

“DUURZAME ONTWIKKELING”

3/24/2017 TR/Jones 4

Het principe van het voortschrijdend inzicht

Oplossingen voor

ecologische problematiek –

TR, 2016 – HOOP

2006 2009 2016

Analyse ecologische problematiek

– nadruk op “het probleem”

“DUURZAME ONTWIKKELING”

3/24/2017 TR/Jones 5

3/24/2017 TR/Jones 6

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over het Rockstromdiagram en het

klimaatprobleem

3/24/2017 TR/Jones 7

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009

3/24/2017 TR/Jones 8

Toename CO2 concentratie in atmosfeer lijkt

te versnellen

3/24/2017 TR/Jones 9

3/24/2017 TR/Jones 10

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

3/24/2017 TR/Jones 11

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

3/24/2017 TR/Jones 12

Climate change, the mother of all problems

Naar het goede nieuws:

De transitiepaden zijn gekend, realistisch en

worden vandaag volop bewandeld

3/24/2017 TR/Jones 13

Terra Reversa: transities meervoudig bekeken

3/24/2017 TR/Jones 14

Terra Reversa: transities meervoudig bekeken

3/24/2017 TR/Jones 15

Vergelijking van 4 belangrijkste

consumptiedomeinen

3/24/2017 TR/Jones 16

Terra Reversa, 2016: tekens van hoop

3/24/2017 TR/Jones 17

Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een

klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie

Figuur: VITO

3/24/2017 TR/Jones 18

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

3/24/2017 TR/Jones 19

Low-carbon circular economy

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

3/24/2017 TR/Jones 20

Low-carbon circular economy

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement

Schone transportmodi vereisen REEs, lithium, cobalt

3/24/2017 TR/Jones 21

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

10 redenen om

optimistisch te zijn

3/24/2017 TR/Jones 22

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

3/24/2017 TR/Jones 23

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

3/24/2017 TR/Jones 24

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

3/24/2017 TR/Jones 25

3/24/2017 TR/Jones 26

Een van de hoofdredenen? Chinese

steenkoolconsumptie vermindert

3/24/2017 TR/Jones 27

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

3/24/2017 TR/Jones 28

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen

• Theorie:

o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2

emissies in 2030

• Realiteit (cijfers 2015):

o Steenkoolconsumptie: - 3,7%

o Zonne-energie: + 74%

o Windenergie: + 33%

o J. Legget: “It looks as though total CO2

emissions may have peaked in 2014,

fully 16 years ahead of the national

2030 target”

2

3/24/2017 TR/Jones 29

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

3/24/2017 TR/Jones 30

3/24/2017 TR/Jones 31

3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes

• “…limit planetary warming to well

below 2 °C, urging nations to

pursue an even stricter target, 1.5

°C”

• “Countries will assess their

progress towards reducing

emissions in 2018, and must

revisit their climate pledges every

five years, beginning in 2020”

• “The agreement creates a

transparent system for measuring,

reporting and verifying emissions”

3

3/24/2017 TR/Jones 32

Naar 2,7°C met huidige afspraken

van Parijs

Grens “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

T-stijging indien

akkoord Parijs wordt

uitgevoerd

3

TR/Jones 33

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

3/24/2017 TR/Jones 34

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

Maar wat na de verkiezing van

klimaatclown Donald Trump?

3/24/2017 TR/Jones 35

3/24/2017 TR/Jones 36

3/24/2017 TR/Jones 37

Parijs gebaseerd op aanpak bottom-up

klimaatbeleid

UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies, bedrijven nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

3

3/24/2017 TR/Jones 38

Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global

Covenant of Mayors for climate and energy

EU Covenant of Mayors

• 6,635 Burgemeesters &

211 miljoen inwoners

(status 21-4-2016)

• CO2 reducties:

o > 20% reductie (tegen 2020)

o 40% reductie (tegen 2030

UN Compact of Mayors

• Opgestart door UN

Secretary-General Ban Ki-

moon and & Michael R.

Bloomberg

• Aangestuurd door C40

Cities Climate Leadership

Group, ICLEI

3

3/24/2017 TR/Jones 39

http://www.vlaamsbrabantklimaatkaart.be/#

3/24/2017 TR/Jones 40

4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan

invloed

Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele

grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven

4

3/24/2017 TR/Jones 41

> 500 organisaties 3,400 miljard dollar

“divested” (cijfers medio 2016)4

3/24/2017 TR/Jones 42

Update: eind 2016

3/24/2017 TR/Jones 43

Belgische universiteiten sluiten zich

aan… 4

3/24/2017 TR/Jones 44

5. Fossiele bedrijven boeren slecht…

• Steenkoolbedrijven :

o Peabody Energy, Arch Coal, …

5

3/24/2017 TR/Jones 46

5. Fossiele bedrijven boeren slecht…

• Oliebedrijven in

crisis:

o Lage olieprijzen &

dure ontginning

o Klimaatbeleid

o Afbouw subsidies

5

3/24/2017 TR/Jones 47

Zelfs Saudi-Arabië bereidt zich voor…

“The solar revolution is coming…

fossil fuels could be facing extinction.”

(J. Leggett, 2016)

3/24/2017 TR/Jones 48

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

3/24/2017 TR/Jones 50

Kostprijs cleantech daalt immens snel - cf.

cijfers Amerikaanse Department of Energy

3/24/2017 TR/Jones 51

The Economist: klare taal…

3/24/2017 TR/Jones 53

De Vlaamse zonnekaart:

http://www.energiesparen.be/zonnekaart

3/24/2017 TR/Jones 54

De Vlaamse zonnekaart:

http://www.energiesparen.be/zonnekaart

3/24/2017 TR/Jones 55

Influx hernieuwbare energie op te vangen

door energie-opslag, smart grids en DSM

50% van nieuwe (kleine)

fotovoltaïsche installaties

in Duitsland met energie-

opslag uitgerust

6

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015

3/24/2017 TR/Jones 56

7. Elektrificatie transport niet meer tegen te

houden7

• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have

driven its car industry up a technological dead end”

• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.

verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)

3/24/2017 TR/Jones 57

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden – Noorwegen op nr. 1 in EU7

3/24/2017 TR/Jones 59

Deze doorbraak vereist moedig beleid!

3/24/2017 TR/Jones 60

Deze doorbraak vereist moedig beleid!

3/24/2017 TR/Jones 61

7. E-cars: toekomstscenario’s7

3/24/2017 TR/Jones 62

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

0 100 200 300 400 500 600

Price

ra

ng

e (

€)

Range (km)

Premium segment

Current offering

BMW i3

2014VW e-golf

2015 Kia Soul

2015

Nissan leaf

2011 Renault Zoe

2013

Tesla S85

2012

Tesla X

2015

Citroen c-zero

2011

Tesla Roadster

2008

Kostprijs en batterijcapaciteit: momenteel nog

problematisch

Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges

Credits Figure: David Dupont (Umicore)

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

0 100 200 300 400 500 600

Price

ra

ng

e (

€)

Range (km)

Premium segment

Current offering

BMW i3

2014VW e-golf

2015 Kia Soul

2015

Nissan leaf

2011 Renault Zoe

2013

Tesla S85

2012

Tesla X

2015

Citroen c-zero

2011

Tesla Roadster

2008

VW e-golf

2018

VW I.D.

2020Tesla 3

2018

Operal Ampera-e

2017

Audi Q6 e-tron

2019

Porsche Mission E

2020

Nissan leaf

2018

Volvo?

2019

Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges

Credits Figure: David Dupont (Umicore)

Kostprijs en batterijcapaciteit: oplossing in zicht!

Elektriciteit voor e-

wagens moet wel

uit hernieuwbare

bronnen komen!

3/24/2017 TR/Jones 65

Elektrificatie mobiliteit gaat verder dan EVs !

• Elektrische bussen:

o 2015: 170,000 in totaal

(hoofdzakelijk in China)

o Sommige in Nederland,

Japan, Zweden en Japan

• E-scooters (projectie voor

2030: 400 miljoen!) –

China op kop!

• E-fietsen:

o Verkoop in EU in 2014: 1,35

miljoen = 14 * verkoop 2006

o 50% geïmporteerd (vooral

China – met Li-ion batterij)

• Sharing schemes (e-

bikes/cars)

3/24/2017 TR/Jones 66

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

3/24/2017 TR/Jones 67

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel kans op herindustrialisering

[Bron:McKinsey 2012]

3/24/2017 TR/Jones 68

De secundarie voordelen van een

transitiebeleid

• Resilience!

o Nieuwe jobs

o Daling energiefactuur

o Energie-, materialen- en voedselautonomie

o Leefbare steden – minder gezondheidskosten

• (Pittel en Rubbelke, 2008)

o Kenniseconomie cleantech & aantrekken investeringen

• Hier en nu, geen vrijbuiters!

• Economisch-ecologische win-win !!

3/24/2017 TR/Jones 69

Conclusies

3/24/2017 TR/Jones 70

Dank voor de aandacht!

Alle recensies en interviews:http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822

3/24/2017 TR/Jones 71

Jeremy Leggett

3/24/2017 TR/Jones 72