SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in...

32
Plan van aanpak Programma Inkoop Innovatie Urgent Een ondernemender houding van de overheid Programma Inkoop Innovatie Urgent INNOVATIEMARKT.NL 8 boegbeeldthema’s 20 innovatiegerichte inkoopprojec ramma Inkoop Innovatie Urgent Inkoopvolume van Nederland is 57,5 miljard euro SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN Slim inkopende overheid instrumentenkoffer Ministerie van Economische Zaken Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 1 02-08-13 14:24

Transcript of SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in...

Page 1: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Plan van aanpak

Programma Inkoop Innovatie UrgentEen ondernemender houding van de overheid

Programma Inkoop Innovatie Urgent

INNOVATIEMARKT.NL8 boegbeeldthema’s

20 innovatiegerichte inkoopprojectenProgramma Inkoop Innovatie Urgent

20 innovatiegerichte inkoopprojectenProgramma Inkoop Innovatie Urgent

Inkoopvolume van Nederland is 57,5 miljard euro

SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN

Slim inkopende overheid

instrumentenkoff er

Ministerie van Economische Zaken

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 1 02-08-13 14:24

Page 2: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 2 02-08-13 14:24

Page 3: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 3

Inhoud

Management samenvatting plan van aanpak 5

1 Context 7 1.1 Beleidsdoelstellingen innovatiegericht inkopen 7 1.2 Rollen Rijk, regionale en locale overheden 7 1.3 Innovatie en innovatiegericht inkopen 8 1.4 Relatie andere beleidstrajecten: topsectoren, Green Deals en grondstoffennotitie 9 1.5 Relatie met duurzaam inkopen 9 1.6 Meerwaarde programma Inkoop Innovatie Urgent voor

deelnemende overheden en bedrijven 10 1.7 Meerwaarde actieve sturing innovatiegericht inkopen 10

2 Doelstelling en specificatie van de resultaten 12 2.1 Doelstellingen 12 2.2 Middelen en resultaten 12 2.3 Resultaten innovatiegericht inkopen in 2013 12 2.3.1 Sponsoren, initiëren, versterken en ondersteunen van innovatiegerichte

inkoop projecten 12 2.3.2 Ontwikkeling online instrumentenkoffer voor innovatiegericht inkopen 15 2.3.3 Onderzoeken en uitwerken monitoring en financiering 16 2.3.4 Tweede Kamerbrief innovatiegericht inkopen 16 2.3.5 Aansluiten op dossiers binnen de directie Ondernemerschap 16 2.3.6 Ontwikkelen kennis en resultaten via Europese projecten en trajecten 16 2.4 Communicatie 17

3 Organisatie 19 3.1 Regiegroep inkoop innovatie urgent 19 3.2 Team innovatiegericht inkopen 20

4 Planning 21

5 Bijlagen 22 Bijlage 1: Organisatie 22 Leden van de regiegroep 22 Aanspreekpunten boegbeeldthema’s 22 Leden team innovatiegericht inkopen 23 Bijlage 2: Overzicht Knelpunten 24 Bijlage 3: Projecten inkoop innovatie urgent (tabel) 26 Bijlage 4: Projecten inkoop innovatie urgent (mindmap) 28 Bijlage 5: Ondernemende overheid 30 Verkenning, richtingen 30 De ondernemende overheid, die innovaties uit de markt haalt 30 Verbinden met markt en activeren bedrijfsleven 31

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 3 02-08-13 14:24

Page 4: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

4 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 4 02-08-13 14:24

Page 5: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 5

Management samenvatting

Het totale inkoopvolume van de Nederlandse overheden, exclusief AWBZ-gelden, ligt op ongeveer 57,5 miljard euro (14,5 miljard rijksoverheid en 43 miljard regionale overheden). De ambitie is om een slim inkopende overheid te zijn, die innovaties stimuleert om haar vragen op te lossen.

Brief Inkoop Innovatie Urgent De toenmalige minister van Economische Zaken, Van der Hoeven stuurde de brief aan de Tweede Kamer naar aanleiding van de motie Aptroot/Besselink (27 406 127). Daarin heeft ze de Tweede Kamer geïnformeerd over de aanpak van innovatiegericht inkopen, de indicator innovatiegericht inkopen en de 20 voorbeelden op dit gebied.

Nieuwe aanpak Vanaf januari 2009 is gekozen voor een nieuwe aanpak, die alle instrumenten omvat voor het ontlokken van innovaties via inkoop. Daarbij is ook benadrukt dat innovatiegericht inkopen een vraaggericht instrument is, waarbij de wensen van de overheidsopdrachtgever leidend moeten zijn.In de Bedrijfslevenbrief van september 2011 heeft het kabinet zich uitgesproken om zich erop te richten 2,5% van het inkoopbudget à ca. 60 miljard euro te laten besteden aan innovatiegericht inkopen, ofwel 1,5 miljard euro. Dit zou in de praktijk een boost krijgen door een programma met concrete projecten te ontwikkelen. Medio 2012 is met de start van het programma Inkoop Innovatie Urgent (IIU) een stap gemaakt naar een betere verbinding tussen het bedrijfsleven en de inkoopkracht van de overheden.

SamenwerkingsverbandenDoor deze nieuwe aanpak wordt er bijvoorbeeld meer samengewerkt tussen SBIR en innovatiegericht inkopen, vooral op dat deel van de SBIR dat zich leent voor inkoop door de overheid (meestal de departementale SBIR).

Bij innovatiegericht inkopen is de overheid de lead customer voor het inkopen van innovaties. Het doel is tweeledig: 1. Een effectievere en efficiëntere dienstverlening door inkoop van innovatieve producten en

diensten (en dit heeft tot gevolg dat).2. Het vergroten van de thuismarkt – en daarmee samenhangend – het exportpotentieel van

bedrijven.

VoorbeeldprojectenHet programma IIU wil ruim 20 innovatiegerichte inkoopprojecten realiseren op acht boegbeeld-thema’s. Deze projecten dienen als voorbeeld voor andere overheden om beter om te gaan met innovatie in projecten. Met het uitvoeren van deze projecten krijgen de aanbestedende diensten meer voor minder geld en doen zij ervaringen op met innovatiegericht inkopen.

Bijeenkomsten en instrumenten Er worden bijeenkomsten georganiseerd om ervaringen uit de projecten met andere overheden te delen en nieuwe instrumenten onder de aandacht te brengen. Deze instrumenten maken het (herhaald) inkopen van innovaties mogelijk en nemen hindernissen in het inkoopproces weg. Voor het programma zijn een website en een virtuele innovatiemarkt ontwikkeld. In 2013 wordt het platform verder uitgebouwd en gestroomlijnd voor marktontmoetingen en uitnodigingen voor bijeenkomsten. Daarnaast wordt de instrumentenkoffer verder ontwikkeld. Onderzocht wordt wat de overkoepelende site zal moeten worden voor de verschillende online platforms.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 5 02-08-13 14:24

Page 6: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

6 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Regiegroep Voor de realisatie van dit programma is een regiegroep Inkoop Innovatie Urgent ingericht, met vertegen- woordigers uit het bedrijfsleven en verschillende overheidsorganisaties, Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen. De directeur-generaal van Rijkswaterstaat, Jan Hendrik Dronkers is voorzitter van de regiegroep.

Sponsor en ambassadeur De regiegroep is verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma IIU. Zij fungeren als sponsor en ambassadeur voor één of meerdere projecten uit de boegbeeldthema’s. Een sponsor monitort en ondersteunt het project, zorgt eventueel voor het verkrijgen van commitment bij andere overheden en marktpartijen en is het gezicht naar buiten bij formele communicatie. Een ambassadeur zorgt voor het gedachtegoed van innovatiegericht inkopen via bijvoorbeeld artikelen en presentaties.

Trajecten Vanuit de EU zijn er in toenemende mate mogelijkheden om financiering te krijgen voor innovatie-gericht inkopen, met inbegrip van precommercieel inkopen. PIANOo, Agentschap NL, Rijkswaterstaat en regionale overheden nemen deel aan deze trajecten. Zij fungeren ook als intermediair naar overheidsorganisaties voor nieuwe trajecten. Lopende trajecten worden zoveel mogelijk aangesloten op nationale initiatieven.

Samenhang communicatiemiddelenInnovatiegericht inkopen kan nog veel meer bekendheid krijgen. In 2012 zijn een aantal initiatieven genomen voor het ontwikkelen van communicatiemiddelen. In 2013 zullen activiteiten worden ondernomen om deze middelen in samenhang in te zetten bij training, voorlichting en presentaties.

Boost innovatiegericht inkopenBij innovatiegericht inkopen ligt de nadruk tot nu to vooral op het stimuleren, makelen en schakelen. Dat heeft zijn beperkingen in de mogelijkheden van EZ om innovatiegericht inkopen te sturen en beïnvloeden. In 2013 heeft de minister van EZ aan de Tweede Kamer toegezegd te rapporteren over de voortgang van het programma Inkoop Innovatie Urgent (IIU). Tevens zal dan gerapporteerd worden over de mogelijkheden om innovatiegericht inkopen een boost te geven. Als bijlage zal een projectenboek aangeboden worden, met de mooiste voorbeelden op het gebied van Innovatiegericht Inkopen.

Onderzocht zal worden hoe de sturingsmogelijkheden van EZ vergroot kunnen worden via • Hetuitwerkenvandeinstrumententotmaximaal6voorkeursmodellenencontourenvaneen

beleidskader, die ter invoering aan Rijks- en regionale overheid worden aangeboden. • Hetonderzoekenvandemogelijkheidomviaeensturingsmodeloverhedentestimulerenom

innovatiegericht in te kopen.

Daarnaast zal een start gemaakt worden met het verkennen en implementeren van de rol van het bedrijfsleven als lead customer. Vanuit innovatiegericht inkopen ligt de focus op de rol van grote bedrijven als uitvoerder van grote trajecten. Vooral in de bouw zijn grote bedrijven verantwoordelijk voor ontwikkeling en beheer van complexe infrastructuurprojecten. Op het gebied van verlichting spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 6 02-08-13 14:24

Page 7: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 7

Context

1.1 Beleidsdoelstellingen innovatiegericht inkopen

De inkoopbudgetten zijn groot. Het totale inkoopvolume van Nederlandse overheden, exclusief AWBZ-gelden, ligt op ongeveer 57,5 miljard euro (14,5 miljard rijksoverheid, 43 miljard regionale overheden).1 Bij innovatiegericht inkopen is de overheid de lead customer voor het inkopen van innovaties.

Initiëren en stimulerenHet kabinet richt zich erop dat de overheid 2,5% van het totale inkoopbudget besteedt aan innovatie-gericht inkopen.2 De nadruk ligt tot nu toe op het initiëren en stimuleren van nieuwe innovatie-gerichte inkooptrajecten en het stimuleren van het gebruik van inkoopinstrumenten, die het inkopen van innovatieve oplossingen mogelijk maken. Het programma IIU heeft hierin een aanjaag en voorbeeldfunctie. Door zich te richten op de landelijke, regionale overheid, overige non-profit organisaties en gezondheidszorginstellingen. Het initiatief voor het programma IIU komt van het ministerie van Economische Zaken (EZ) en past in de bredere doelstelling van het kabinet om in het kader van het bedrijfslevenbeleid innovatie te stimuleren. Dit wil het kabinet realiseren in nauwe samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen.

BoostNaast initiëren en stimuleren zal in 2013 ook gezocht worden om gerichter te sturen op de mate waarin landelijke en regionale overheden innovatiegericht inkopen en zo innovatiegericht inkopen, via een sturingsmodel en – indien mogelijk - financiële instrumenten. Dit sluit ook aan op de vraag vanuit de Tweede Kamer om te innovatiegericht inkopen een ‘boost’ te geven.

Voortgangsrapportage programma IIUDe minister heeft in het begrotingsdebat met de Tweede Kamer toegezegd om nog dit jaar een start te maken met alle projecten van het programma IIU en hierover de Tweede Kamer te rapporteren. In september – rond Prinsjesdag – wordt een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met een voortgangs-rapportage over het programma en een voorstel voor verdere sturing door EZ via een sturingsmodel en financiële instrumenten. Als bijlage zal een projectenboek gemaakt worden.

1.2 Rollen Rijk, regionale en locale overheden

EZ speelt op verschillende manieren een rol in de verhouding tussen markt en overheid, die mede bepalend is voor de samenwerking tussen deze partijen en de rol van aanbesteding daarin. Een belangrijk element hierin is de nieuwe aanbestedingswet die EZ heeft voorbereid. Als expertise-centrum aanbesteden stimuleert en ondersteunt PIANOo professionalisering van aanbestedende diensten. Op het snijvlak van inkoop en innovatie heeft EZ vooral een beleidsmatige rol. EZ is eerstverantwoordelijke voor innovatie. Innovatiegericht inkopen is één van de vraaggerichte innovatie-instrumenten (zie bijlage 4 met een totaaloverzicht van innovatie-instrumenten). Door deze combinatie van rollen is EZ in staat om een sleutelrol te vervullen in het stimuleren en ondersteunen van innovatiegericht inkopen.

1 Onderzoek van het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven (IOO) naar het totale inkoopvolume van Nederlandse overheden (2009)

2 Brief aan de Tweede Kamer, Naar de top; het bedrijfslevenbeleid in actie(s), 13/09/2011, dat zou neerkomen op een totaal van ongeveer 1,5 miljard euro.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 7 02-08-13 14:24

Page 8: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

8 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

RegiegroepAndere overheden, zeker omdat het inkoopvolume van EZ zelf relatief klein is, zijn primair aan zet om innovatiegericht inkopen invulling te geven. Daarom is voor de realisatie van het programma IIU een regiegroep ingericht, met vertegenwoordigers uit de verschillende overheidsorganisaties, zoals rijk, gemeenten en provincies en het bedrijfsleven (bijlage 1: leden regiegroep). Als één van de grotere overheidsinkopers van Nederland heeft Rijkswaterstaat (RWS) toegezegd een trekkersrol te willen vervullen. De directeur-generaal van RWS, Jan Hendrik Dronkers, is voorzitter van de regiegroep IIU.

Innovatieve en duurzame oplossingen Het is een goed moment om overheden te laten samenwerken op het onderwerp innovatiegericht inkopen. Door slinkende budgetten zijn overheidsorganisaties op zoek naar innovatieve oplossingen die met hetzelfde of soms zelfs minder geld een effectievere en efficiëntere dienstverlening realiseren. Gezocht wordt naar duurzame oplossingen die vaak nog niet op grote schaal op de markt zijn. In veel rapportages, zoals het advies over duurzaam inkopen van VNO NCW3, wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het belang van innovatiegericht inkopen voor het verduurzamen van onze samenleving.

1.3 Innovatie en innovatiegericht inkopen

Een innovatie is de succesvolle implementatie van een inventie. Dat is een uitvinding of een idee voor een nieuwe technologie, product of dienst. Als deze inventie in gebruik wordt genomen en waarde toevoegt, kan het een innovatie genoemd worden. In bijlage 4 wordt in meer detail ingegaan op de definitie van innovatie. Daarbij wordt ook een onderscheid gemaakt in radicale en incrementele innovatie, van invloed op het inkoopproces.

Innovatiegericht inkopen is het doelgericht zoeken naar een innovatieve oplossing of het ruimte bieden aan marktpartijen om een innovatieve oplossing te ontwikkelen of aan te bieden. Daarbij staat het resultaat voorop, het realiseren van een innovatie. Innovatiegericht aanbesteden is niet hetzelfde als innovatief aanbesteden. Innovatief aanbesteden is het vernieuwen van het aanbestedingsproces. Denk bijvoorbeeld aan functioneel specificeren, het gebruik van EMVI criteria, risicomanagement, het regelen van intellectueel eigendom en life cycle costing. Innovatief aanbesteden is vaak ondersteu-nend aan innovatiegericht inkopen.

De opdrachtgevende partij geeft via innovatiegericht inkopen innovatieve bedrijven een kans door:• hetinkoopproceszointerichtendatinnovatievebedrijveneenkanskrijgen(hoe?);• deketenvanbetrokkenbedrijventevergroten,metspecialeaandachtvoorMKB;• binnenhaarorganisatieimplementatievaninnovatiesmogelijktemaken;

In het programma IIU wordt aandacht besteed aan instrumenten op het gebied van innovatief inkopen. Daarnaast willen we het bedrijfsleven, veelal het innovatieve MKB uitdagen en stimuleren om een bijdrage te leveren aan de inkoopbehoefte van de overheid en zo hun marktkansen te vergroten.

De doelstellingen van innovatiegericht inkopen door de overheid zijn: 1. Vanuit de vraagzijde (inkoper): maatschappelijke inkoopvragen oplossen en zo bijdragen aan een

effectievere en efficiëntere overheid. 2. Vanuit de aanbodzijde (bedrijfsleven): het vergroten van de thuismarkt en daarmee vaak ook het

exportpotentieel van bedrijven door ontwikkeling en toepassing van innovatieve producten en diensten.

Het kan niet voldoende benadrukt worden! Voor de inkopende partij is innovatie geen doel op zich. Het is een hulpmiddel om processen te verbeteren en betere, vaak duurzamere producten en diensten te krijgen tegen dezelfde kosten.

3 Advies Duurzaam Inkopen, 24/06/2011, VNO NCW, MKB Nederland, MVO Nederland.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 8 02-08-13 14:24

Page 9: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 9

1.4 Relatie andere beleidstrajecten: topsectoren, Green Deals en grondstofennotitie

Aanbevelingen in andere trajectenTopsectorenagenda’sIn de verschillende topsectorenagenda’s zijn aanbevelingen gedaan voor de overheid in haar rol alslead customer voor het inkopen van innovaties, zoals het opnamen van een streefpercentage van 2,5% van alle overheidsinkopen besteden aan innovatiegericht het inrichten van proeftuinen en pilots voor innovaties die later ingekocht kunnen worden, nieuwe businessmodellen alsmede de samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven stimuleren.

GrondstoffennotitieHet kabinet heeft in de grondstoffennotitie toegezegd dat de overheid met haar eigen inkoopbeleid en bedrijfsvoering efficiënt, duurzaam en innovatief (her)gebruik van grondstoffen stimuleert, onder meer door bij de aanbestedingspraktijk van onder meer grote bouwprojecten - naast het energiever-bruik - ook verduurzaming en beperking van het grondstoffengebruik een rol te laten spelen en in de eigen bedrijfs-voering van het Rijk aandacht te schenken aan het terugwinnen van strategische grondstoffen door ketenafspraken over productontwerp, het beter benutten van afvalstromen, het afnemen van diensten in plaats van producten en het terugwinnen van fosfaat uit afvalwater.

1.5 Relatie met duurzaam inkopen

Met de verplichting voor overheden om in 2010 10% duurzaam in te kopen is dit onderwerp stevig verankerd in alle geledingen van de inkoop. Het programma duurzaam inkopen bestaat inmiddels niet meer als aparte programmadirectie. Gekozen is voor een nieuwe aanpak duurzaam inkopen met veel aandacht voor maatwerk, aansluiting bij eigen strategische duurzaamheidsdoelstellingen en samenwerking met het bedrijfsleven. De nieuwe aanpak duurzaam inkopen heeft veel raakvlakken met innovatiegericht inkopen. Omgekeerd is duurzaamheid een belangrijk aanjager voor het inkopen van innovaties door de overheid. In 2013 wordt verkend hoe in de nieuwe situatie de samenwerking vorm kan krijgen, ook in de communicatie.

In overleg tussen VNO-NCW, MKB Nederland, I&M, EZ en de voorzitter van de regiegroep zijn in 2012 een aantal projecten gestart, zoals afvalloze overheid en duurzame weg. Dit heeft geleid tot inkoop van duurzame innovaties en het ontwikkelen van enkele aanbestedingsinstrumenten ondergebracht in het programma IIU.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 9 02-08-13 14:24

Page 10: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

10 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

1.6 Meerwaarde programma Inkoop Innovatie Urgent voor deelnemende overheden en bedrijven

Het programma IIU is bedoeld voor overheidsopdrachtgevers die:• Eenconcretevraag/probleemhebbenwaareenvernieuwendeoplossingvoornodigis.• Eentoekomstigvraag/probleemhebbenwaarbestaandeoplossingengeenantwoordophebben.• Continubehoeftehebbenaanbeterewerkprocessenenproducten,zonderdatereenspecifieke

vraag ligt.

De meerwaarde van deelname aan de boegbeeldthema’s binnen het programma IIU voor overheids-partijen is:

1. Morele en politieke steun:• Politiekeaandachtenondersteuningvoorhetinkopenvaninnovatieveoplossingenvooreigen

vraagstukken. • Bevestigingenwaarderingvoordezekoplopers.

2. Ondersteuning• Eenvoudigcontactenleggenmetdeverschillendebedrijvenenkennisinstellingeninde

topsectoren.• Ondersteuningbijeenaanpak,dieaanwaardewintgedurendehettraject.• Beterinzichtinzoweldeeigensituatiealsvandeandere(markt)partijen.• Dialoogmetmarktpartijenenkennisinstellingen.• Ondersteuningbijhetorganiserenvancommunicatie.

3. Kennis en kunde• Vergrotenvandekennisenkundevanhetinnovatiegerichtinkopenprocesenhettoepassenvan

bijbehorende instrumenten. • Vragenoverhetprojectindeinnovatiemarktduurzameinnovaties - Aanbestedingsexpertise via PIANOo, EZ en Agentschap NL - Aansluiting op relevante Europese trajecten in huidig framework en horizon 20204

4. Uitstraling• Ontmoetingvangelijkgestemdeoverheden,waarmeeafgestemdeneventueelsamengewerktkan

worden. • Communicatieoverhetprojectopbijeenkomstenenopdewebsites.

De meerwaarde van dit programma voor het bedrijfsleven is:• Betereneerderinzichtindebehoeftes/vragenvandeoverheid.• Mogelijkheidomdedenkrichtingvandeaanbestedendeoverhedentebeïnvloedenopbasisvande

ingebrachte expertise. • Versterkingvanhetwederzijdsecommitmentomtotrealiseringvanprojectentekomen.• AansluitingopEuropesetrajecteninhuidigframeworkenhorizon20/20.• Hetmatchenvanontwikkelingenvanmarktpartijenmetconcreteideeënenplannenvande

overheid in bijvoorbeeld marktontmoetingen. Daaruit kunnen concrete aanbestedingen volgen, die uiteraard de Europese regels volgen.

4 Horizon 2020 is het nieuwe geïntegreerde programma van de eu dat alle europese research en innovatiefondsen omvat.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 10 02-08-13 14:24

Page 11: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 11

1.7 Meerwaarde actieve sturing innovatiegericht inkopen

Financiële instrumentenUit de inventarisatie van Berenschot blijkt dat er op dit moment geen financiële instrumenten zijn om innovatiegericht inkopen bij de overheid te stimuleren. In de praktijk zien we echter dat de baten van het inkopen van innovatieve oplossingen niet altijd bij de eerste inkoper neerslaan en dat dit soort trajecten hogere transactiekosten met zich mee brengen. Uit een eerste inventarisatie van transactie-kosten van een innovatiegericht inkoopproces blijkt dat de kosten soms twee maal zo hoog zijn en dat het proces zelf een veel langere doorlooptijd heeft. Met financiële instrumenten kan EZ deze belemmering wegnemen en krijgt ook veel meer inzicht in de trajecten die lopen. Uitgangspunt is dat overheden zelf ook een belangrijke investering doen. Onderzocht zal worden of het mogelijk is om dit te realiseren in de huidige tijd van bezuinigingen.

Zelfsturingsmodel Met een zelfsturingsmodel zullen overheden actief en op een positieve manier gestimuleerd worden om innovatieve oplossingen in te kopen. Dat geeft vanuit EZ meer beinvloedingsmogelijkheden dan uitsluitend makelen en schakelen. Dit model is in ontwikkeling en zal gekoppeld worden aan de instrumentenkoffer.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 11 02-08-13 14:24

Page 12: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

12 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

2. Doelstelling en specificatie van de resultaten

2.1 Doelstellingen

Programma Inkoop Innovatie UrgentOm innovatiegericht inkopen te bevorderen heeft het programma IIU de volgende doelstellingen:Het ontsluiten en verder ontwikkelen van het gedachtegoed achter innovatiegericht inkopen:• Het stimuleren, ondersteunen en realiseren van projecten als voorbeeld om andere overheden

bewust te maken van kansen en mogelijkheden van innovatie in projecten en aanbestedingen.• Het ontsluiten en verder ontwikkelen van het gedachtegoed en instrumenten voor innovatie-

gericht inkopen.De nadruk bij dit programma ligt op het makelen en schakelen vanuit de vraagkant en sturingsmodel.

Monitoring en financieringOm innovatiegericht inkopen te bevorderen, hebben monitoring en financieringsinstrumenten de volgende doelstellingen: • Meer overheden bereiken en meer voorbeelden van innovatiegericht inkopen naar boven halen. • Actiever sturen op innovatiegericht inkopen door de overheid.

2.2 Middelen en resultaten

Om de doelstellingen te realiseren zetten we de volgende middelen in:1. Sponsoren: initiëren, versterken en ondersteunen van innovatiegerichte inkoop projecten binnen

de boegbeeldthema”s.2. Netwerken: het verbinden van overheden onderling en van overheden met marktpartijen.3. Instrumenten: het delen en ontwikkelen van instrumenten ter ondersteuning van het innovatie-

gericht inkopen proces.4. Instrumenten: het wegnemen van belemmeringen in het innovatiegerichte inkoopproces.5. Actief deelnemen: aansluiten bij nationale initiatieven 6. Actief deelnemen: aansluiten bij Europese projecten en trajecten voor het verkrijgen van

financiering, het opdoen van ervaring en om invloed uit te oefenen.7. Communicatie: informeren, betrokkenheid en matchen8. Benchmarking en financiering: monitoring en financiering

2.3 Resultaten innovatiegericht inkopen in 2013

2.3.1 Sponsoren, initiëren, versterken en ondersteunen van innovatiegerichte inkoop projecten

De volgende acht boegbeeldthema’s zijn geformuleerd:• Duurzame mobiliteit, energie en smart grids• Dynamisch verkeersmanagement• Facilitair management en interieur gebouwen• Gebouwde omgeving, gevels en daken• Gezondheidszorg• Grondstoffenschaarste• Management van watersystemen• Veiligheid

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 12 02-08-13 14:24

Page 13: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 13

Binnen deze thema’s zijn ruim 20 projecten geselecteerd, die zich richten op minimaal één van de fases in het inkoopproces: • haalbaarheid• ontwikkeling• prototype

In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de geselecteerde projecten binnen de boegbeeldthema’s en de fase waarin deze projecten zich bevinden.

Deze projecten hebben allemaal een sponsor gekregen. Het doel is om voor de zomer alle projecten van start te laten gaan dan wel – als ze al van start zijn gegaan- een fase te laten doorlopen. In de vergadering van de regiegroep Inkoop Innovatie Urgent van juni 2013 is gerapporteerd over de voortgang van de projecten. Deze rapportage zal ook een plek krijgen in de Tweede Kamerbrief.

“Het verbinden van overheden onderling en van overheden met marktpartijen.”

Ontmoetingen markt, overheid en kennisinfrastructuurIn onderstaande tabel staan de activiteiten voor 2013 en 2014.

Landelijke (netwerk) bijeenkomsten overheidIIU organiseert naast een evenement met landelijke uitstraling de volgende activiteiten:• Themagerichte bijeenkomsten in Den Haag• Bijeenkomst innovatiegericht inkopen rijksacademie in januari 2013• 2 workshops innovatiegericht inkopen tijdens PIANOo congres op 6 juni in Den Bosch• Levert een bijdrage over innovaties inkopen tijdens de innovatie-estafette op 12 november 2013

Geplande bijeenkomsten

Bijeenkomst Organisatie DatumNationaal

Marktontmoeting openbare verlichting in Eindhoven Gemeente Eindhoven met team IIU 2 oktober 2013

Expertmeeting precompetitief inkopen in Den Haag Rijkswaterstaat met team IIU Juni 2013

Regionale bijeenkomst innovatiegericht inkopen in combinatie met marktontmoeting openbare verlichting/gebouwde omgeving in Eindhoven

Gemeente Eindhoven en de regio Noord Brabant en Limburg met team IIU

Oktober 2013

Workshop bouwlogistiek in Rotterdam Gemeente Rotterdam met team IIU Oktober 2013

Regionale bijeenkomst innovatiegericht inkopen en marktontmoeting Zorg en Biobased Economy in Enschede

Gemeente Enschede met team IIU November 2013

Innovatie-estafette in Amsterdam Team IIU, met EZ en Rijkswaterstaat November 2013

Workshop instrumenten innovatiegericht inkopen in Den Haag Team IIU in samenwerking met de rijksacademie

December 2013

Workshops innovatiegericht inkopen met verschillende thema’s in Den Haag Team IIU, in samenwerking met BZK en de rijksacademie

2013

Internationaal

Expertmeeting verlichting in Den Haag Pro-LITE Oktober 2013

Workshop transport TRANSFORM November 2013

High Level workshop UK en Nederland Eerste kwartaal 2013

Nog te plannen bijeenkomsten (optioneel)Mogelijk bezoek aan Brussel met een vertegenwoordiging uit de regiegroep, met als doel• Kennismakenmethetoogophorizon2020,euprogrammadatin2014vanstartgaat,ookmetcallsinnovatiegerichtinkopen(Precommercialprocurementen

Public innovation Procurement)• Voorbereidingopdeteorganiserenhighlevelworkshopinheteerstekwartaal2013

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 13 02-08-13 14:24

Page 14: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

14 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Regionale (netwerk) bijeenkomsten overheidDaarnaast organiseert IIU evenementen die zich richten op een regio. In 2013 zullen de volgende regionale bijeenkomsten worden georganiseerd:• Regio Eindhoven en Limburg, met als onderwerpen energie in publieke gebouwen en openbare

verlichting. Belangrijke samenwerkingspartners zijn gemeente Eindhoven, provincie Noord Brabant en Limburg. Planning: eerste helft 2013.

• Regio Zeeland/Zuid Holland, met als onderwerp de gebouwde omgeving. Planning tweede helft 2013.

• Regio Twente, met als onderwerp gezondheidszorg. Planning tweede helft 2013.

Bij de uitnodiging voor deze evenementen zal gebruik gemaakt worden van de applicatie www.innovatiemarkt.nl.

Innovatiemarkt: hét online platform dat innovatievraag en –aanbod samenbrengt

De innovatiemarkt duurzame innovaties heeft als doel aanbieders, (MKB) bedrijven, en potentiële overheidsklanten voor duurzame innovatie bij elkaar te brengen. Overheden kunnen aangeven waar ze op korte of lange termijn naar zoeken. Bedrijven kunnen etaleren wat ze kunnen leveren. De applicatie is inmiddels operationeel. In 2013 zal het gebruik van de door overheden en bedrijven en kennisinstellingen verder gestimuleerd worden.

Figuur 1: Innovatiemarkt

www.innovatiemarkt.nl

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 14 02-08-13 14:24

Page 15: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 15

Aandachtspunten voor het online platform in 2013 zijn:

• Het zoveel mogelijk aanpassen van het platfomr aan de richtlijnen van de overheid. Daarbij zal gekozen worden voor een pragmatische aanpak.

• Het promoten van de Innovatiemarkt en het vooral aantrekken van vragende partijen - via de nieuwsbrief innovatiegericht inkopen - via een gerichte mailing - een prijsvraag voor kinderen half juni 2013• Het inzetten van de innovatiemarkt voor marktontmoetingen en bijeenkomsten.

2.3.2 Ontwikkeling online instrumentenkoffer voor innovatiegericht inkopen

Ontwikkeling online instrumentenkoffer

Met de instrumentenkoffer wil EZ een online platform ontwikkelen die overheden in staat stelt om haar inkoopproces zo in te richten dat het ontwikkelen en toepassen van innovatieve oplossingen mogelijk worden. Dat gebeurt door het aanbieden van concrete instrumenten. In 2013 wordt een on line platform, de instrumentenkoffer met 10 instrumenten die voor IIU een nieuwe pijler is om onze boodschap uit te dragen. Gestreefd wordt naar het in gebruik nemen van dit platform in juni 2013.

In onderstaande tabel is een overzicht van deze instrumenten gegeven.

Figuur 2: Doelgroepen programma Inkoop innovatie Urgent

De instrumenten zijn te verdelen in:1. strategische verkenning en ontwikkeling2. voorbereiding van een innovatiegerichte inkoop via bijvoorbeeld marktparticpatie3. doorlopen van de aanbesteding om innovatiegericht in te kopen met de concurrentie gerichte

dialoog, het innovatiegerichte bestek.4. instrumenten tijdens de uitvoering.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 15 02-08-13 14:24

Page 16: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

16 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Daarnaast zijn er rekeninstrumenten, die gedurende het innovatiegerichte inkoopproces worden gebruikt, zoals life cycle costing en risicomanagement.

Ieder instrument bestaat uit een korte beschrijving van het instrument, formats, tips en trucs en een concrete casus, bij voorkeur ook uit het programma inkoop innovatie urgent.

In het systeem worden structuren ontwikkeld, die gebruikers in staat stellen om snel hun informatie-behoefte te vervullen. In ieder geval zullen ook 5 tot 6 voorkeurspaden binnen het totale innovatiegerichte inkoopproces ontwikkeld worden, die zullen corresponderen met de te ontwikkelen sturingsmodel.

2.3.3 Onderzoeken en uitwerken monitoring en financiering

Meting innovatiegericht inkopen

In maart 2013 werd het onderzoek innovatiegericht inkopen afgerond, waarmee onder meer de indicator innovatiegericht inkopen werd gemeten. Geëvalueerd zal worden hoe het onderzoek geoptimaliseerd kan worden en aangesloten kan worden op de te ontwikkelen sturingsmodel. Over de resultaten van het onderzoek wordt gerapporteerd in de Tweede Kamerbrief van september 2013.

Rapportage voortgang programma inkoop innovatie urgentEr wordt een rapportage over de voortgang van de projecten in het programma Inkoop Innovatie Urgent ontwikkeld voor de komende vergadering van de regiegroep Inkoop Innovatie Urgent (13 juni 2013).

Ontwikkelen sturingsmodel innovatiegericht inkopenAfgesproken wordt om een sturingsmodel innovatiegericht te ontwikkelen, waarbij uitgegaan wordt van de (combinatie van) instrumenten in het inkoopproces, gericht op het inkopen en laten ontwikkelen van innovaties.

Ontwikkeling financiële instrumenten

Berenschot heeft een eerste verkenning gedaan naar de aanwezigheid en het nut van financiële instrumenten om het inkopen van innovatieve oplossingen te stimuleren. Daaruit blijkt dat dergelijke instrumenten nauwelijks bestaan en wel een stimulerende werking kunnen hebben op innovatie-gericht inkopen. Onderzocht wordt op welke manier dergelijke instrumenten een boost kunnen geven aan innovatiegericht inkopen en in welke vorm dit haalbaar is.

2.3.4 Tweede Kamerbrief innovatiegericht inkopen

In september wordt aan de Tweede Kamer gerapporteerd over de voortgang van innovatiegericht inkopen. Tevens zal een voorstel gedaan worden voor het geven van een ‘boost’ aan innovatiegericht inkopen via sturingsmodel en financiële instrumenten. Zoals uit eerdere deelresultaten blijkt, wordt gestreefd naar het afronden van de elementen voor de Tweede Kamerbrief in juni 2013.

2.3.5 Aansluiten op dossiers binnen de directie Ondernemerschap

Het MT van de directie Ondernemerschap heeft aangegeven de aansluiting tussen de verschillende dossiers van de directie te willen ontwikkelen. Die aansluiting ligt met name in het benutten van het bedrijfsleven als lead customer. Binnen innovatiegericht inkopen ligt in ieder geval al het plan om bedrijven als hoofdaannemer van opdracht in de bouw en verlichting uit te werken. Dat zal uitgevoerd worden in de context van het internationale project TRANSFORM en in het project duurzaam bouwen.

2.3.6 Ontwikkelen kennis en resultaten via Europese projecten en trajecten

In Europa is aanbesteden en innovatie een speerpunt. AgentschapNL en PIANOo leveren een bijdrage

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 16 02-08-13 14:24

Page 17: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 17

aan de volgende Europese projecten op het gebied van precommercieel aanbesteden (PCP) en aanbesteden van innovaties (PPI)Europese projecten:• PCP CHARM, ook opgenomen in inkoop innovatie urgent• SILVER, ook opgenomen in inkoop innovatie urgent• TRANSFORM• Pro-Lite• Ontwikkeling Europees netwerk

Daarnaast nemen gemeenten, zoals Rotterdam en Eindhoven deel aan Europese projecten waar inkoop en innovatie samenkomen. De volgende resultaten worden in 2013 opgeleverd in Europese projecten: • ontwikkeling Europees platform• State of the Art Reports openbare verlichting en transport• Europese award lead customer• 2 nieuwsbrieven • 2 precommerciele trajecten waarbij bedrijven gevraagd worden om met voorstellen te komen om

respectievelijk een verkeerscentrale (CHARM) en oplossingen voor meer zorg met minder handen te ontwikkelen (Silver)

Door actieve deelname krijgen we:

• financiering voor inkooptrajecten van de overheid• kennis en ervaring. Dat is belangrijk voor ontwikkeling van onze eigen instrumenten. Denk aan de

rol van bouwbedrijven als hoofdaannemer in grote projecten als onderwerp in de workshop TRANSFORM, verzorgd door de gemeente Rotterdam en PIANOo.

• Kennis en ervaringen over de ‘state of the art’ op voor ons cruciale onderwerpen, zoals transport en verlichting.

• een goed netwerk, dat ons in staat stelt - overheden te attenderen op internationale precommerciële en commerciële inkooptrajecten. - het Nederlandse bedrijfsleven optimaal te informeren over deelname aan de internationale

uitvragen in europese projecten.

Daarnaast zijn EZ en Agentschap NL betrokken bij het vormgeven van innovatiegericht inkopen in Horizon 2020. Op deze wijze kunnen we onze Nederlandse kennis en ervaring inbrengen en invloed uitoefenen op de wijze hoe deze instrumenten in Europees verband worden ingezet. Gestreefd wordt naar een goede plek voor innovatiegericht inkopen in de nieuwe operationele programma’s voor de europese structuurfondsen. Daarmee bereiken we een grotere doelgroep binnen de overheid en financiering van projecten.

2.4 Communicatie

Voor het slagen van het programma “IIU” is communicatie uitermate belangrijk. Met de communica-tie willen we de volgende resultaten bereiken:• Bekendheid met het gedachtegoed innovatiegericht inkopen bij projectleiders, inkopers,

managers en bestuurders van de overheid.• Bekendheid en management van verwachtingen bij brancheorganisaties, bedrijven en het

ministerie van EZ. • Meer kennis over wat innovatiegericht is en hoe het proces ingericht kan worden• Verbinden van de netwerken binnen de overheid. • Verbinden van vraag en aanbod

Er wordt een strategie ontwikkeld om de verschillende communicatiemiddelen goed te verbinden en de doelgroep optimaal te bedienen.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 17 02-08-13 14:24

Page 18: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

18 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Doelgroepen

Inkoop innovatie urgent, de overheid als lead customer heeft de volgende doelgroepen:

• Overheidsorganisaties, zowel nationaal als regionaal. Politici, beleidsmakers, projectmanagers en inkopers

• Bedrijven, die ook een rol als lead customer spelen• Brancheorganisaties, topsectoren• Binnen EZ: - Specialisten agentschapNL - Minister - Topsectoren• Pers, FD vakbladen

CommunicatiemiddelenPer doelstelling kunnen de volgende communicatiemiddelen worden ingezet:Gedachtegoed innovatiegericht inkopen verspreiden• Folder innovatiegericht inkopen• Animatie en presentatie innovatiegericht inkopen• Via de instrumentenkoffer• Regionale bijeenkomsten• Website en applicaties• Artikelen in vakbladen• Twitter, Linkedin en Facebook• Projectenboek

Overheden stimuleren• PIANOo-desk innovatiegericht inkopen• Netwerken in programma inkoop innovatie urgent: onderlinge afspraken en

netwerkbijeenkomsten• Trainingen rijksacademie• Bijeenkomsten op maat

Vraag en aanbod bij elkaar brengen• Innovatiemarkt• Marktontmoetingen

Ontwikkeling materiaal, ook voor de websiteIn 2013 is de folder ‘Hoe krijgen innovaties een kans ...’ ontwikkeld. Daarnaast wordt een verbindende animatie ontwikkeld, waar ook de leden van de regiegroep een bijdrage aan zullen leveren.

ArtikelenPeriodiek zullen korte artikelen geschreven worden over een project of instrument, die in sector-bladen en inkooptijdschriften worden gepubliceerd. In 2013 is een bijdrage voorzien aan het periodiek van NEVI zorg. De artikelen richten zich op het verspreiden van het gedachtegoed, bewustwording en het positieve attitude ten aan zien van het thema innovatiegericht inkopen.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 18 02-08-13 14:24

Page 19: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 19

3. Organisatie

Figuur 3: In onderstaand schema is de organisatie van het programma IIU weergegeven.

3.1 Regiegroep inkoop innovatie urgent

Rol en taken regiegroep1. De regiegroep is verantwoordelijk voor het programma IIU. Daarbij gaat het om de volgende zaken:De regie voeren op de projecten binnen de boegbeeldthema’s• Sponsor zijn van één tot maximaal drie innovatiegerichte projecten in de boegbeeldthema’s.

Sponsor zijn houdt in: - enkele malen per jaar een gesprek voeren met de projectleider/het aanspreekpunt - het ondersteunen van het halen van de mijlpalen in het project - het zo nodig zorgen voor draagvlak van het project bij ander overheden en bedrijven door te

bemiddelen op bestuurlijk of topambtelijk niveau. - het zo nodig fungeren als gezicht naar buiten van het project, bijvoorbeeld bij formele

communicatie. - verwachte inspanning ongeveer 2 uur per maand gemiddeld per project• Voortgang monitoren via een jaarlijks uit te brengen rapportage. Jaarlijks zal ook opnieuw bekeken

worden welke projecten afvallen dan wel toegevoegd kunnen worden. 2. Innovatiegericht inkopen op de kaart zetten bij de overheid: • stimuleren van het gedachtegoed van innovatiegericht inkopen in het eigen netwerk.

De thematische projecten kunnen als voorbeeld dienen en een kennisbasis gaan vormen voor verdere toepassing en uitwerking in overheidsorganisaties.

• laten organiseren van één overkoepelende bijeenkomst per jaar.• laten ontwikkelen van instrumenten voor innovatiegericht inkopen, zoals life cycle costing,

risicomanagement.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 19 02-08-13 14:24

Page 20: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

20 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

De regiegroep wordt ondersteund door het projectteam IIU.

De aanspreekpunten/projectleiders van de boegbeeldprojecten komen uit verschillende overheids- organisaties en zijn verantwoordelijk voor het initiëren en de voortgang van projecten binnen deze programma’s. Deze projecten zijn opgenomen in bijlage 1.

3.2 Team innovatiegericht inkopen

Innovatiegericht inkopen valt onder de directie Ondernemerschap, met als verantwoordelijk MT-lid Paul Thewissen.

Het team innovatiegericht inkopen bestaat uit:• Paul Thewissen, verantwoordelijk vanuit managementteam Ondernemerschap• Marieke van Putten, ministerie van Economische Zaken, projectleider inkoop innovatie urgent• Lisa van de Voort, ministerie van Economische Zaken, plaatsvervangend projectleider• Carla Dekker, Agentschap NL, Zorg en SBIR• Maggie Foss, ministerie van Economische Zaken, communicatie, innovatiemarkt, website IIU,

social media• Anita Nout, Agentschap NL, duurzame energie en duurzaam bouwen• Ruben Prins, Agentschap NL, CHARM, instrumentenkoffer• Take Padding, verbinding tussen duurzaam en innovatiegericht inkopen

De meeste medewerkers werken een deel van hun tijd voor het project.

Figuur 4: Doelgroepen programma Inkoop innovatie Urgent

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 20 02-08-13 14:24

Page 21: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 21

De regiegroep wordt ondersteund door het projectteam IIU.

De aanspreekpunten/projectleiders van de boegbeeldprojecten komen uit verschillende overheids- organisaties en zijn verantwoordelijk voor het initiëren en de voortgang van projecten binnen deze programma’s. Deze projecten zijn opgenomen in bijlage 1.

3.2 Team innovatiegericht inkopen

Innovatiegericht inkopen valt onder de directie Ondernemerschap, met als verantwoordelijk MT-lid Paul Thewissen.

Het team innovatiegericht inkopen bestaat uit:• Paul Thewissen, verantwoordelijk vanuit managementteam Ondernemerschap• Marieke van Putten, ministerie van Economische Zaken, projectleider inkoop innovatie urgent• Lisa van de Voort, ministerie van Economische Zaken, plaatsvervangend projectleider• Carla Dekker, Agentschap NL, Zorg en SBIR• Maggie Foss, ministerie van Economische Zaken, communicatie, innovatiemarkt, website IIU,

social media• Anita Nout, Agentschap NL, duurzame energie en duurzaam bouwen• Ruben Prins, Agentschap NL, CHARM, instrumentenkoffer• Take Padding, verbinding tussen duurzaam en innovatiegericht inkopen

De meeste medewerkers werken een deel van hun tijd voor het project.

Figuur 4: Doelgroepen programma Inkoop innovatie Urgent

4. Planning

In onderstaande tabel zijn de mijlpalen van het project opgenomen.

Onderdeel PlanningProgramma inkoop innovatie urgent

Verbinden ambassadeurs en projectleiders januari en februari 2013

Rapporteren stand van zaken mei 2013

Eerste projectresultaten eind 2012 - begin 2015

Case studies eind 2012 - begin 2015

Initiatie nieuwe projecten continue

Instrumentenkoffer

Eerste instrumenten januari/februari 2013

Instrumentenkoffer gereed najaar 2013

Vullen instrumentenkoffer 2013

Tweede Kamerbrief, met inbegrip van onderzoek financiële instrumenten en sturingsmodel

Inventarisatie financiële instrumenten eind september 2013

Uitwerken sturingsmodel vanuit instrumentenkoffer eind september 2013

Ontwikkelen Tweede Kamerbrief eind september 2013

Marktontmoetingen

Openbare verlichting 2 oktober 2013

Zorg oktober 2013

Duurzame Bouw najaar 2013

Matchmaking Urban Space 14februari2013

Innovatiemarkt duurzame innovaties

Uitbouw en promotie 2013

Bijeenkomsten

Twente eind 2013

Zuid Holland en Zeeland tweede helft 2013

Eindhoven 2 oktober 2013

Landelijk evenement september 2013

Communicatie

Communicatiestrategie 2013 augustus 2013

Folder innovatiegericht inkopen maart 2013

Animatie en projectenboek eind september 2013

Nieuwsbrief innovatiegericht inkopen eind september 2013

Bijeenkomsten regiegroep

4e bijeenkomst regiegroep november 2013

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 21 02-08-13 14:24

Page 22: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

22 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Regiegroep

Naam Organisatie &/ functieJan Hendrik Dronkers (voorzitter) I&M, DG RWS

Pieter Cloo Veiligheid en Justitie

Peter Bongaerts Directeur Beleid FME-CWM

Siep Eilander BZK, directeur Faciliteiten Huisvesting- en Inkoopbeleid Rijk

Caroline Gehrels wethouder in Amsterdam

Rob de Jong Ministerie van defensie, directeur Beleid bij Defensie Materieel Organisatie (DMO)

Marijke van Hees wethouder Enschede

Huub Hieltjes Bestuurslid Unie van Waterschappen

Marjan Hammersma Ministerie van OC&W, DG Cultuur en Media

Ruud Koornstra duurzame ondernemer

Paul van der Kroon Liaison RWS

Bertholt Leeftink EZ, DG Bedrijfsleven en Innovatie

Monique List wethouder Eindhoven

Amandus H. Lundqvist boegbeeld voor de topsector HTSM

Koen de Snoo I&M, Directeur Leefbaarheid

Wouter Stolwijk EZ, directeur PIANOo

Annemieke Traag D66 gedeputeerde bij de provincie Gelderland

Marieke van Putten projectleider

Aanspreekpunten boegbeeldthema’s

Boegbeeldthema AanspreekpuntDuurzame mobiliteit, energie en smart grid Frans van Beek, BZK

Dynamisch Verkeersmanagement Frans op de Beek, RWS

Facilitair Management en interieur gebouwen Ab Tetteroo, BZK

Gebouwde omgeving, gevels en daken Richard Ruijtenbeek, gemeente Rotterdam

Gezondheidszorg Jantsje op de Hoek, kennispark Twente

Grondstoffenschaarste Arnoud Passenier, IenMJoan Prummel BZK

Management van watersystemen Sjaak de Wit, Rijkswaterstaat

Veiligheid Heleen den Brabander, EZ

5. Bijlagen

Bijlage 1: Organisatie

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 22 02-08-13 14:24

Page 23: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 23

Regiegroep

Naam Organisatie &/ functieJan Hendrik Dronkers (voorzitter) I&M, DG RWS

Pieter Cloo Veiligheid en Justitie

Peter Bongaerts Directeur Beleid FME-CWM

Siep Eilander BZK, directeur Faciliteiten Huisvesting- en Inkoopbeleid Rijk

Caroline Gehrels wethouder in Amsterdam

Rob de Jong Ministerie van defensie, directeur Beleid bij Defensie Materieel Organisatie (DMO)

Marijke van Hees wethouder Enschede

Huub Hieltjes Bestuurslid Unie van Waterschappen

Marjan Hammersma Ministerie van OC&W, DG Cultuur en Media

Ruud Koornstra duurzame ondernemer

Paul van der Kroon Liaison RWS

Bertholt Leeftink EZ, DG Bedrijfsleven en Innovatie

Monique List wethouder Eindhoven

Amandus H. Lundqvist boegbeeld voor de topsector HTSM

Koen de Snoo I&M, Directeur Leefbaarheid

Wouter Stolwijk EZ, directeur PIANOo

Annemieke Traag D66 gedeputeerde bij de provincie Gelderland

Marieke van Putten projectleider

Aanspreekpunten boegbeeldthema’s

Boegbeeldthema AanspreekpuntDuurzame mobiliteit, energie en smart grid Frans van Beek, BZK

Dynamisch Verkeersmanagement Frans op de Beek, RWS

Facilitair Management en interieur gebouwen Ab Tetteroo, BZK

Gebouwde omgeving, gevels en daken Richard Ruijtenbeek, gemeente Rotterdam

Gezondheidszorg Jantsje op de Hoek, kennispark Twente

Grondstoffenschaarste Arnoud Passenier, IenMJoan Prummel BZK

Management van watersystemen Sjaak de Wit, Rijkswaterstaat

Veiligheid Heleen den Brabander, EZ

Team innovatiegericht inkopen

Activiteiten AanspreekpuntAlgemeen

Projectleiding en algemene zaken Marieke van Putten en als vervanger Lisa Van de Voort

Meting en sturingsmodel Lisa Van de Voort en Marieke van Putten

Sturingsmodel Lisa Van de Voort en Marieke van Putten

Boegbeeldthema´s

Duurzame mobiliteit, energie en smart grid Anita Nout

Dynamisch Verkeersmanagement Marieke van Putten

Facilitair Management en interieur gebouwen Marieke van Putten

Gebouwde omgeving, gevels en daken Marieke van Putten en Anita Nout

Gezondheidszorg Carla Dekker

Circulaire economie/grondstoffenschaarste Take Padding en Kim Kalleveen

Management van watersystemen Marieke van Putten

Veiligheid Ruben Prins

Overige activiteiten

Communicatie Maggie Foss en Annette Gravendeel

Verkenning lead customership bedrijven Kim Kalleveen, Saskia de Smit en Marieke van Putten

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 23 02-08-13 14:24

Page 24: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

24 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Bijlage 2: Overzicht knelpunten

Hieronder een overzicht van knelpunten, gebaseerd op ervaring van het projectteam IIU en opgesplitst naar perspectief vanuit bedrijven en vanuit overheden.

Vanuit gezichtspunt bedrijven: a. Interne organisatie: • Grote bedrijven zijn vaak risicomijdend, mede door gebrek aan afstemming tussen beleid en

inkoop. • Grote bedrijven zijn nu meestal geen lead customer van juiste toeleveranciers, dit kan beter. • Kleine bedrijven met weinig ervaring met inkoopproces van overheden hebben moeite om

adequaat in te spelen op de behoefte/vraag.

b. Externe oriëntatie: • De samenwerking in de keten en met name tussen (kleine) bedrijven kan beter.• Bedrijven kunnen hun roadmaps niet goed richten door onvoldoende inkoopstrategie en richting

vanuit de overheid. Ook in dit stadium kunnen standaards al een rol spelen of het in het vooruit-zicht stellen van aanbestedingen met vragen die de markt prikkelen (forward commitment procurement). Daarbij gaat het om vroegtijdige marktparticipatietrajecten, zoals de participatie van bedrijven in Point-One/HTAS in het traject van RWS op het gebied van dynamisch verkeersmanagement.

• Niet in staat zijn om goede alternatieven te ontwikkelen voor vragen van de overheid. Er is sprake vanmarktfalen;omdatdeoverheiddemarktonvoldoendeprikkeltdoorversnipperingvandevraag, door vragen naar ‘de bekende weg’ of bekende partijen, of door onkunde om de juiste vraag te stellen en juiste randvoorwaarden. Ook is er onvoldoende alertheid van de inkopende partij om innovatieve oplossingen uit te vragen. Hier kan SBIR een rol spelen, het in het vooruit-zicht stellen van grotere opdrachten en het ontwikkelen van normen en standaards. Denk aan de sensortechnologie die ontwikkeld wordt in het kader van de dijkbewaking.

• Het ontbreken van proeftuinen in de fase waarin prototype gereed is, bijvoorbeeld een proef met eennieuwetoepassingdiedeluchtkwaliteitintunnelsverbetert;hetkostteveeltijdenmoeite om producten geaccepteerd te krijgen.

• De innovatie haalt niet de eerste inkoop, maar legt het af tegen staande oplossingen, past niet in de reikwijdte van de opdracht. Hangt ook samen met risicomijdend gedrag van overheden en bedrijven, bij grote opdrachten de hoofdaannemer.

• De fase van opschaling, veel producten en diensten bereiken nooit de fase van geaccepteerde oplossing, bijvoorbeeld een nieuwe, energiezuinige HR ketel, die opgeschaald wordt in een renovatie van 1000 woningen. Zonder opschaling heeft een eerste inkoop weinig nut en veel energie vanuit bedrijfsleven en overheid wordt teniet gedaan. Voor opschaling is vaak ook aanpassen van normen en standaards nodig.

Vanuit gezichtspunt overheden: a. Interne organisatie:• Inkoopstrategie:onvoldoendestrategiediezichopdelangetermijnricht,waarstajeover4jaar?

De wens van de overheid om innovaties te benutten voor hun eigen, strategische doelstellingen is de belangrijkste succesfactor voor inkoop van innovaties. Daarbij is verschuiving nodig van productdenken naar procesdenken.

• Organisatie: Inkoop is niet cyclisch, ervaringen worden onvoldoende meegenomen, geen multi-disciplinair team die alle aspecten overziet en dat ook na het tekenen van het contract actief is. Daardoor geen impuls voor vernieuwing en toetsen of partijen daadwerkelijk innovaties kunnen implementeren. Gaat het mis, dan gaat het goed mis.

• Teveel ontwikkelvragen vanuit innovatie en beleid, niet gekoppeld aan inkoop. Zie je ook bij SBIR, staat soms los van inkoop.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 24 02-08-13 14:24

Page 25: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 25

• Het is van belang dat ontwikkel- en inkooptraject goed op elkaar aangesloten zijn. Nu is dit vooral door een goede vraagstelling, die ruimte geeft aan de nieuwe ontwikkelingen. Op basis van de EU regels zijn de mogelijkheden voor partnership beperkt, in EU verband wordt onderzocht of de mogelijkheden kunnen worden verruimd. In de nieuwe regelgeving zal ook het innovatie-partnership mogelijk worden gemaakt.

• Inkoop zelf is met name juridisch van aard en heeft een te weinig economische onderbouwing, waarbij je de markt goed prikkelt. Doelstellingen van innovatiegericht inkopen en van zakelijke inkoop komen niet overeen.

• Inkoopproces moet snel en goedkoop, geen geld voor transactiekosten. De aanbesteding moet professioneel worden uitgevoerd om innovaties daadwerkelijk te kunnen gunnen. Daarbij is het essentieel dat ook gekeken wordt naar de randvoorwaarden voor implementatie van nieuwe producten en diensten. Denk aan handleidingen, standaards en normen.

• Business case moet sluitend zijn, nog te weinig aandacht voor terugverdienen op termijn. Wordt niet berekend.

• Risicomijdend, risico’s worden in grote opdrachten vaak bij bedrijven neergelegd. Dit lokt bedrijven niet uit om innovaties aan te bieden.

b. Externe oriëntatie: • Gebrek aan het bundelen van diverse beleidsvormen, bijv duurzaam inkopen + innovatiegericht

inkopen + innovatie stimuleren + …. • Het inkoopbudget van 60 miljard’ is bedoeld voor de burger om “het beste” in te kopen, wij willen

innovatie. Dit levert versnippering van vraagstukken -> meer bundeling van ontwikkeltrajecten en normering kan beter.

• In ontwikkelfase onvoldoende prikkelen van de markt, te weinig contact (marktontmoetingen), te weinig weten wat er speelt.

• Tijdens inkoopproces te weinig contact met het mkb. Bij grote opdrachten is er over het algemeen wel contact met hoofdaannemer, maar niet met subcontractors. Daar worden geen voorwaarden aan gesteld. Andersom geldt ook: het mkb heeft onvoldoende netwerk bij de overheid.

• Er ligt teveel focus op ruimte geven aan bedrijven, te weinig om juist samen op te trekken met de markt.

• Ook: risico’s vermijden door alleen bedrijven met ‘track record’ opdracht te gunnen.

Vanuit gezichtspunt EZ: • EZ zelf is geen grote inkoper. Makelen en schakelen is mogelijk, tempo bepalen een stuk lastiger.

Ook geen echt inzicht in de business case. Financiële impulsen kunnen rol versterken. Moet aanvullend en garantiestellend zijn, niet alles bepalend. Moet zich niet beperken tot ontwikkeltrajecten.

Als we de bovenstaande analyse samenvatten, komen we tot de volgende aandachtspunten: • Een andere houding van de overheid is nodig: de organisatie en strategie rondom het inkoop-

proces en innovatie moet beter op elkaar aansluiten, met aandacht voor normen • De samenwerking tussen overheid en markt kan beter, eerdere betrokkenheid gedurende

ontwikkelingen is echt nodig• Specifieke ondersteuning in de verschillende fasen van RD. Het programma inkoop innovatie

urgent, inclusief de instrumenten, geeft hiertoe een eerste aanzet.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 25 02-08-13 14:24

Page 26: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

26 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

15. FM2_A/B Koeriers- en transportdiensten

16. FM2_A/B Afvalloze overheid

17. FM4_A Nieuwe scholen huisvesten naar vraag

18. FM5_A/B Energiezuinige gebouwen (SPEA)

19. FM5_A/B Terugwinning van fosfaten uit afvalwater

20. GR3_A Biobased strooizout

21. GR3_A Meer zorg met minder handen, diverse initiatieven gericht op zorg voor ouderen thuis

GZ1.1_A Wijkzorg diensten

GZ1.1_A Implementatie innovatieve producten voor thuiszorg

GZ1.3_C Testen technologische zorginnovaties op wijkniveau

GZ1.4_A Supporting Independent LiVing for the Elderly with Robotics (SILVER)

GZ1.5_C Slimmer leven 2020

22. GZ1.5_C Groene en Schone Bedden in het Erasmus MC

23. VE1_PRO Ontwikkeling en implementatie van innovaties op het gebied van veiligheid

VE1_PRO Ontwikkeling van innovaties op het gebied van veiligheid

VE1.2_A Implementatie prototypes fysieke bescherming en serious gaming trainingmodules

24. VE2_B National Security Monitoring & Information Centre (NS MIC)

25. VE2_B Defensie Materieel Ontwikkeling (CODEMO)

26. WA1_A Innovatie bellenscherm-technologie (Krammersluizen)

27. WA1_A Multiwaterwerk

28. ALG1 Instrumentenkoffer

Bijlage 3: Projecten Inkoop Innovatie Urgent (tabel)

ontwikkelin

g projectplan innovatie

marktverkenning- en participatie

ontwikkelin

g haalbaarheid proces/product

prototype

proeftuin (Field Operatio

nal test) e

n validatie

ontwikkelin

g business case inkoop

eerste inkoop

opschaling

1. DME1_A A Duurzame energievoorziening: aanvullen Rijk, regio en gemeente

2. DME2_B “Sparkling” nieuwe vormen van E-mobiliteit- en parkeerdiensten

3. DME3_B Snel hoogwaardig Openbaar Vervoer of “High speed road mobility”

4. DME4_B Heijplaat (Rotterdam) Energie Neutraal

5. DV1_A CHARM = Common Traffic Management Model Highway Agency, Rijkswaterstaat & Mobiliteit en openbare werken

6. DV2_B Cooperatieve module: aanvullen uitwisselen gegevens voertuig en weginfrastructuur

7. DV3_A Dynamisch Verkeersmanagement in Enschede

8. GO1_PRO Competence center openbare ruimte

GO1.1_A Urban living labs

GO1.2_C Klimaat Neutraal Transferium

GO1.3_B Duurzame inrichting openbare ruimte in Overtoomse Veld

9. GO2_A Openbare verlichting marktparticipatie

10. GO3_B Ledverlichting op snelwegen

11. GO4_B Duurzame weg

G04.1_B Realisatie concept duurzame weg

GO4.2_A Stille en Duurzame Voegovergangen

GO4.2_A Implementatie Verjongingsmiddelen voor Asfaltverhardingen (IVA)

G04.3_C Duurzame weg - onderdeel Beperken verkeershinder

12. GO5_C Bodemsanering provincie Noord-Brabant

13. FM1_PRO Energie efficiency en verbetering werkplekken in overheidsgebouwen

14. FM1_B Kantoorinrichting: Geconditioneerde werkplek en prestaties inkopen (®turntoo)

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 26 02-08-13 14:24

Page 27: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 27

15. FM2_A/B Koeriers- en transportdiensten

16. FM2_A/B Afvalloze overheid

17. FM4_A Nieuwe scholen huisvesten naar vraag

18. FM5_A/B Energiezuinige gebouwen (SPEA)

19. FM5_A/B Terugwinning van fosfaten uit afvalwater

20. GR3_A Biobased strooizout

21. GR3_A Meer zorg met minder handen, diverse initiatieven gericht op zorg voor ouderen thuis

GZ1.1_A Wijkzorg diensten

GZ1.1_A Implementatie innovatieve producten voor thuiszorg

GZ1.3_C Testen technologische zorginnovaties op wijkniveau

GZ1.4_A Supporting Independent LiVing for the Elderly with Robotics (SILVER)

GZ1.5_C Slimmer leven 2020

22. GZ1.5_C Groene en Schone Bedden in het Erasmus MC

23. VE1_PRO Ontwikkeling en implementatie van innovaties op het gebied van veiligheid

VE1_PRO Ontwikkeling van innovaties op het gebied van veiligheid

VE1.2_A Implementatie prototypes fysieke bescherming en serious gaming trainingmodules

24. VE2_B National Security Monitoring & Information Centre (NS MIC)

25. VE2_B Defensie Materieel Ontwikkeling (CODEMO)

26. WA1_A Innovatie bellenscherm-technologie (Krammersluizen)

27. WA1_A Multiwaterwerk

28. ALG1 Instrumentenkoffer

ontwikkelin

g projectplan innovatie

marktverkenning- en participatie

ontwikkelin

g haalbaarheid proces/product

prototype

proeftuin (Field Operatio

nal test) e

n validatie

ontwikkelin

g business case inkoop

eerste inkoop

opschaling

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 27 02-08-13 14:24

Page 28: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

28 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Projecten InkoopInnovatie Urgent

GezondheidszorgGZ1 Meer zorg met minder handen,diverse initiatieven gericht op zorg voor ouderen thuis

GZ1.1 Testen technologischezorginnovaties op wijkniveau

GZ1.2 Supporting Independent LiVingfor the Elderly with Robotics (SILVER)

GZ1.3 Slimmer leven 2020

GZ2 Groene en Schone Bedden in het Erasmus MC

Duurzame mobiliteit, energie en smart grids

DME1 Duurzame energievoorzieningRijk, regio en gemeente

DME2 “Sparkling” nieuwe vormen vanE-mobiliteit- en parkeerdiensten

DME3 Heijplaat (Ro�erdam) Energie Neutraal

Gevels, daken en gebouwde omgeving

GO1 Competence center openbare ruimte

GO1.1 Urban living labs

GO1.2 Klimaat Neutraal Transferium

GO1.3 Duurzame inrichting openbareruimte in deel van Overtoomse Veld(stadsdeel Nieuw-West, Amsterdam)

GO2 Openbare verlichtingmarktparticipatie

GO3 Ledverlichting op snelwegen

GO4 Duurzame weg

GO4.1 Realisatie concept duurzame weg

GO4.2 Stille en DuurzameVoegovergangen

GO4.3 ImplementatieVerjongingsmiddelen voorAsfaltverhardingen (IVA)

G04.4 Duurzame weg - onderdeelBeperken verkeershinder

GO5 Bodemsanering provincieNoord-Brabant

Dynamisch verkeersmanagement

DV1 CHARM = Common Tra�cManagement Model Highway Agency,Rijkswaterstaat & Mobiliteit en openbare werken

DV2 Coöperatieve module: uitwisselengegevens voertuig en weginfrastructuur

DV3 Dynamisch Verkeersmanagement in Enschede

Facilitair management en interieur gebouwen

FM1 Geconditioneerde werkplek enprestaties inkopen (®turntoo)

FM2 Koeriers- en transportdiensen

FM3 Afvalloze overheid

FM4 Nieuwe scholen huisvesten naar vraag

FM5 Energiezuinige gebouwen (SPEA)

Algemeen

ALG1 Instrumentenko¢er

ALG2 Sturing en aanpak

ALG 2.1 Sturingsmodel (incl. £nanciering)

ALG 2.2 Defensie MaterieelOntwikkeling (CODEMO)

ALG 2.3 Monitoring II

Management van watersystemenWA1 Management van watersystemenInnovatie bellenscherm-technologie(Krammersluizen)

WA2 Multiwaterwerk

Veiligheid

VE1 Ontwikkeling en implementatie vaninnovaties op het gebied van veiligheid

VE2 Implementatie prototypes fysiekebescherming en serious gamingtrainingmodules

VE3 National Security Monitoring &Information Centre (NS MIC)

Grondsto�en-schaarsteGR1 Terugwinning van fosfaten uit afvalwater

GR2 Biobased strooizout

Bijlage 4: Projecten Inkoop Innovatie Urgent (mindmap)

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 28 02-08-13 14:24

Page 29: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 29

Projecten InkoopInnovatie Urgent

GezondheidszorgGZ1 Meer zorg met minder handen,diverse initiatieven gericht op zorg voor ouderen thuis

GZ1.1 Testen technologischezorginnovaties op wijkniveau

GZ1.2 Supporting Independent LiVingfor the Elderly with Robotics (SILVER)

GZ1.3 Slimmer leven 2020

GZ2 Groene en Schone Bedden in het Erasmus MC

Duurzame mobiliteit, energie en smart grids

DME1 Duurzame energievoorzieningRijk, regio en gemeente

DME2 “Sparkling” nieuwe vormen vanE-mobiliteit- en parkeerdiensten

DME3 Heijplaat (Ro�erdam) Energie Neutraal

Gevels, daken en gebouwde omgeving

GO1 Competence center openbare ruimte

GO1.1 Urban living labs

GO1.2 Klimaat Neutraal Transferium

GO1.3 Duurzame inrichting openbareruimte in deel van Overtoomse Veld(stadsdeel Nieuw-West, Amsterdam)

GO2 Openbare verlichtingmarktparticipatie

GO3 Ledverlichting op snelwegen

GO4 Duurzame weg

GO4.1 Realisatie concept duurzame weg

GO4.2 Stille en DuurzameVoegovergangen

GO4.3 ImplementatieVerjongingsmiddelen voorAsfaltverhardingen (IVA)

G04.4 Duurzame weg - onderdeelBeperken verkeershinder

GO5 Bodemsanering provincieNoord-Brabant

Dynamisch verkeersmanagement

DV1 CHARM = Common Tra�cManagement Model Highway Agency,Rijkswaterstaat & Mobiliteit en openbare werken

DV2 Coöperatieve module: uitwisselengegevens voertuig en weginfrastructuur

DV3 Dynamisch Verkeersmanagement in Enschede

Facilitair management en interieur gebouwen

FM1 Geconditioneerde werkplek enprestaties inkopen (®turntoo)

FM2 Koeriers- en transportdiensen

FM3 Afvalloze overheid

FM4 Nieuwe scholen huisvesten naar vraag

FM5 Energiezuinige gebouwen (SPEA)

Algemeen

ALG1 Instrumentenko¢er

ALG2 Sturing en aanpak

ALG 2.1 Sturingsmodel (incl. £nanciering)

ALG 2.2 Defensie MaterieelOntwikkeling (CODEMO)

ALG 2.3 Monitoring II

Management van watersystemenWA1 Management van watersystemenInnovatie bellenscherm-technologie(Krammersluizen)

WA2 Multiwaterwerk

Veiligheid

VE1 Ontwikkeling en implementatie vaninnovaties op het gebied van veiligheid

VE2 Implementatie prototypes fysiekebescherming en serious gamingtrainingmodules

VE3 National Security Monitoring &Information Centre (NS MIC)

Grondsto�en-schaarsteGR1 Terugwinning van fosfaten uit afvalwater

GR2 Biobased strooizout

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 29 02-08-13 14:24

Page 30: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

30 | Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid.

Bijlage 5: Ondernemende overheid

1. Verkenning, richtingenOp basis van de genoemde knelpunten en naar aanleiding van de vraag ‘hoe kunnen we de overheid als lead customer naar een hoger niveau tillen’ is een aantal richtingen geformuleerd. Tot nu toe is er vooral aandacht geweest voor de rol van de overheid bij het innovatiegericht inkopen. Daar komt nu een focusgebied bij: de rol van het bedrijfsleven. De genoemde richtingen stippen de mogelijkheden aan, die een impuls geven aan versnelling van innovatieve oplossingen voor de maatschappelijke vraagstukken.

Na het vaststellen van de richtingen volgen de plannen voor implementatie ervan.

2a. De ondernemende overheid, die innovaties uit de markt haalt

Richting 1: Een ondernemender houding van de overheid: Het is belangrijk dat de overheid naar een andere oriëntatie gaat van haar inkoopbeleid. Ze moet veel meer sturen op de gewenste maatschappelijke effecten in plaats van op de in te zetten middelen. Wat doen: • met kracht het programma Inkoop Innovatie Urgent uitvoeren, met name aandacht voor het

uitdragen van het gedachtegoed en voor de concrete projecten als voorbeeld voor andere over-heden hoe om te gaan met innovatie en inkoop. Ook vraagbundeling bevorderen, net als investeringsbereidheid in (voorfases) van inkooptrajecten.

• management by speech, practice what you preach: - sponsor/ambassadeur van projecten, media-aandacht - bij rijk ligt grootste potentie bij RWS, DEF en RGD, ieder met z’n eigen aanpak en problematiek.

Deze departementen ondersteunen.

Richting 2: Actief stimuleren en (financiële) risico’s in inkoopfasen inperkenFinancieelEZ vindt het belangrijk dat overheden als lead customer optreden, vooral ook omdat dit het export-potentieel van bedrijven stimuleert. Overheidsorganisaties hebben vooral hun eigen, zakelijke belang voor ogen. Dat vereist soms innovatieve oplossingen, maar lang niet altijd. Vaak lukt het niet om vanuit de bestaande inkooppraktijk de business case voor het inkopen van innovatieve oplossingen sluitend te krijgen, of het gaat veel te langzaam om bedrijven een voorsprong op de internationale markt te geven. Een belangrijk probleem is het beheersen van de risico’s, die het aanbieden of inkopen van innovaties met zich meebrengt. Risico’s worden vaak niet goed erkend en neergelegd bij de partij, die het beste een oplossing kan bieden. In grote opdrachten worden risico’s vaak bij bedrijven neergelegd, die daardoor niet geneigd zijn om innovatieve toeleveranciers een kans te geven. Dit lokt bedrijven niet uit om innovaties aan te bieden. Verkend wordt welke financiële ondersteuning gegeven zou kunnen worden: • Gebruik maken van innovatiefondsen voor MKB, kunnen ook gebruikt worden door bijvoorbeeld

provincies. • Revolverend fonds voor ontwikkelingen die overheid vanuit beleidsopgaven in gang willen zetten

(beter benutten snelweg). Daarbij ook de ervaringen van CODEMO meenemen (revolverend fonds van Defensie)

• Risicofonds, gekoppeld aan risicomanagementtool.

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 30 02-08-13 14:24

Page 31: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Samen innovatieve oplossingen bedenken. Een slim inkopende overheid. | 31

• Koppeling met regio: Regionale ontwikkelingsmaatschappijen kunnen rol spelen bij aanjagen projecten, het beheren en vullen van het risicofonds.

• Aansluiting met Structuurfondsen (nationaal niveau). De nieuwe operationele programma’s worden in wintermaanden vastgesteld voor komende jaren. Een koppeling met een regeling innovatiegericht inkopen is mogelijk. Dat kan door vanuit deze regeling cofinanciering ter beschikking te stellen voor concrete projecten. Gebruik van revolverende fondsen en garanties voor het nemen van risico’s zullen ook instrumenten zijn in de OP’s.

SturingsmodelEen tweede manier om actief te sturen is het ontwikkelen van een sturingsmodel door EZ. Vanuit de gedachte dat het proces bepalend is voor het resultaat, draagt EZ vanuit de instrumentenkoffer een aantal voorkeurspaden aan om innovaties in te kopen. Dit is de basis voor de sturingsmodel, die overheden stimuleert om te laten zien wat zij doen op het gebied van innovatiegericht inkopen.

2b. Verbinden met markt en activeren bedrijfsleven

Richting 3: betere verbinding overheid – markt en de rol van het bedrijfslevenEr worden veel knelpunten ervaren in samenwerking en ontmoeten van marktpartijen en overheden.De overheid heeft te weinig inzicht in wat er op de markt aanwezig is, bedrijven kunnen hun ideeën niet goed presenteren. Overheden betrekken (te) laat actieve marktpartijen. Wat kunnen we hier aandoen?• Meer via de GTI’s: GTI’s (ECN, MARIN, NLR, Deltares) hebben twee belangrijke functies. Ze fungeren als centrum voor technologische kennis voor bedrijven en overheid, en ze ontwikkelen technologie en stellen die beschikbaar aan bedrijven en overheid. De GTI’s halen het grootste deel van hun omzet uit de publieke en private markt. De financiering van de GTI’s vanuit de overheid is gebaseerd op vraagsturing en vraagfinanciering door de departementen. Verkennen of vraagsturing/werkwijze van de GTI’s meer te richten is innovatiegericht inkopen. • Meer innovatiegerichte inkoopvragen via TKI’s, Topconsortia voor Kennis en Innovatie. In de TKI’s werken wetenschappers en ondernemers samen aan onderzoek voor vernieuwende producten en diensten van economisch of maatschappelijk nut. Voor innovatiegericht inkopen is het van belang dat ontwikkel- en inkooptraject goed op elkaar aangesloten zijn. Om bedrijven te prikkelen deel te nemen aan TKI’s, heeft de overheid in 2013 een TKI-toeslag ingevoerd. Voor iedere euro die een bedrijf in een TKI investeert, legt de overheid 25 cent bij. Voor innovatiegericht inkopen nu samen met TKI verkennen van gebieden, die interessant zijn voor de overheden. En verkennen van het aanbieden van perspectief van lead customer, naast TKI toeslag. • Ook voor bedrijfsleven rol als lead customer. Deaandachtistotnutoemetnamegerichtisopinnovatiegerichtinkopenvandeoverheden;eenzelfde inkoopstrategie kan ook door grote bedrijven toegepast gaan worden, door grote, toonaan-gevende bedrijven aanspreken op hun voorbeeldrol. Ook lead customer voor toeleveranciers in de keten, en consortiumvorming. Dit kan bijvoorbeeld door samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Inkoopmanagers. Samenwerking met duurzaam inkopen, die in het verleden conve-nanten met het bedrijfsleven hebben gesloten. • ROM’s betrekken bij verbinden van de overheid en de markt op een aantal speerpunten. • Inzetten van bewezen instrumenten voor de verbinding van de overheid en de markt. Dat zijn onder andere marktparticipatie en het ontwikkelatelier. Deze instrumenten zullen worden ingezet in de voorbeeldprojecten in “Inkoop Innovatie Urgent”. Dit leidt tot casussen, die opgenomen worden in de “instrumentenkoffer”, die ontwikkeld wordt.

De uitwerking van bovenstaande richtingen vraagt tenminste de volgende inzet van de overheid:

1. Doorgaan met de ingeslagen weg, het programma IIU met kracht voortzetten2. Extra versnelling door terugdringen risico’s m.b.v risicofonds. 3. Extra versnelling via een sturingsmodel4. Extra versnelling door meer focus op de bedrijvenkant, met aandacht voor aansluiting ontwikkel- en inkooptrajecten

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 31 02-08-13 14:24

Page 32: SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN BEDENKEN...spelen bedrijven zoals Philips en Oxram een cruciale rol in vernieuwing van de keten. Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie

Deze brochure is een uitgave van:

Ministerie van Economische ZakenPostbus 20401 | 2500 EK | Den Haagwww.rijksoverheid.nl/ministeries/ez

Mei 2013

Min. EZ_A4_Plan van aanpak programma inkoop Innovatie urgent -hfst.5.indd 32 02-08-13 14:24