Rondleiding

Rondleider gezocht

Voortgezet onderwijs

Klas 3 t/m 6

De verhalen van het museum

Barok, Van Thuldenzaal

Familie Bruegel, Bruegelzaal

Jan Sluijters, begane grond paleis

Achterin de docentenhandleiding zijn de afbeeldingen groter afgedrukt.

Welkom Bedankt voor uw interesse in Het Noordbrabants Museum. Deze docentenhandleiding bevat alle informatie die u nodig heeft om uw leerlingen voor te bereiden op het museumbezoek en om op school met het onderwerp aan de slag te kunnen gaan. Vanzelfsprekend stemmen wij waar mogelijk de inhoud van de rondleiding af op het niveau en de wensen van de groep. Wij vragen u om ervoor te zorgen dat de leerlingen zich houden aan de museumregels. Mocht u na het lezen van deze handleiding nog vragen hebben, neem dan rechtstreeks contact op met de afdeling educatie via het telefoonnummer (073) 6 877 836. Wij verheugen ons op uw komst en hopen dat wij binnenkort nog meer leerlingen van uw school mogen verwelkomen.

Garderobe Jassen en tassen worden bij binnenkomst veilig opgeborgen in speciale afsluitbare garderobecontainers.

Museumregels Je mag wel: jassen en tassen afgeven bij de garderobe, met potlood schrijven, foto’s maken zonder flits en kijken met je ogen. Je mag niet: schreeuwen, aanraken, rennen, leunen, eten, met je telefoon spelen of muziek luisteren.

Leerdoelen De leerling oriënteert zich op het beroep rondleider in een museum. De leerling oefent met het herkennen en benoemen van beeldaspecten en cultuurhistorische elementen in kunstwerken. De leerling oefent met het leggen van relaties tussen vorm, inhoud en functie van kunst. De leerling doet kennis op over de kunst-historische verhalen van het museum.

Kerndoelen De museumles vergroot de kennis en vaardigheden van de leerlingen voor wat betreft: Kerndoelen Kunst en Cultuur: • 48 Zelf onderzoeken & toepassen • 49 Eigen werk presenteren • 50 Kijken & luisteren • 51 Verslag doen • 52 Reflecteren

Materialen verzorgd door het museum • Informatiekaarten per onderwerp

• Kookwekker per groep

De Voorbereiding

Voorbereiding in de klas is niet noodzakelijk, maar de leerlingen halen er wel meer uit als ze in de klas al vertrouwd zijn geraakt met het onderwerp. Met een goede voorbereiding in de klas komen de leerlingen het museum in met een eigen verhaal dat ze bij een kunstwerk kunnen vertellen aan hun klasgenoten. Maar dankzij de informatiekaarten die de leerlingen in het museum krijgen is het programma ook een succes als er geen tijd was voor voorbereiding in de klas.

Voorbereiding in de klas Groepsindeling De leerlingen worden verdeeld in groepen van maximaal 16 leerlingen per verhaal. Per verhaal zijn er vijf kunstwerken. In Het Noordbrabants Museum ga je uitleg geven aan de andere leerlingen van jouw groep over één kunstwerk. De voorbereiding en de uitleg doe je in een groepje van meestal 3 leerlingen.

Kunstwerken kiezen In het museum ga je kunstwerken bekijken uit één verhaal uit het museum. De vijf kunstwerken waar je uit kunt kiezen vind je op http://www.hnbm.nl/rondleidergezocht Maak in goed overleg een verdeling van de vijf schilderijen over de leden van je groep. (Welk schilderij wil jij bespreken tijdens de rondleiding? Keuze 1/ keuze 2)

Wat moet je doen? De opdracht is om de tekst te schrijven van het verhaal dat je straks in het museum gaat vertellen. Zoek in (school)boeken en op internet naar informatie en bouwstenen voor jouw verhaal. Iedereen maakt één A4 met daarop: 1. Gegevens: (vervaardiger, objectnaam, materiaal, jaar van vervaardiging) 2. Minimaal 1 afbeelding 3. Rondleiding tekst (200 woorden) 4. Minstens één leuke vraag aan je publiek.

Hoe doe je dat? De onderstaande vragen helpen je om een tekst te schrijven, die je kunt gebruiken om je voor te bereiden op de rondleiding. Je hoeft niet alles te beantwoorden.

Wat valt je op, wat is je eerste indruk? Geef een eerste spontane reactie en vertel wat er bij je opkomt.

In het Museum In het museum wordt de groep 1 tweeën verdeeld. Iedere groep gaat samen met een museumdocent naar

de zalen waar de kunstwerken hangen. De museumdocent geeft een voorbeeld. Daarna is het de beurt aan

de leerlingen. Onderstaand schema toont de opzet van het programma:

Aankomst

Garderobe & verdeling in rondleidingen per verhaal, klas in tweeën, max 16 leerlingen per rondleiding.

10 min.

Deel 1: De kunst afkijken

Welkom en twee goede voorbeelden door de museumdocent van verschillende manieren van rondleiden:

• Informatief

• Interactief

10 min.

Deel II: De voorbereiding

Terugblik op voorbeeldrondleidingen en instructie opdracht.

• Maak 4 of 5 groepjes van vier of minder leerlingen.

• Elk groepje krijgt een infoblad over één kunstwerk.

• Bereid samen één presentatie voor:

• taken verdelen, Lezen, oefenen.

10 min.

Deel III: de presentaties

Om de beurt presenteren de groepjes bij het door hen voorbereide kunstwerk. Met interactieve opdrachten betrekken ze hun publiek. 5 groepjes: 5 x 4 min. per groepje 4 groepjes: 4 x 5 min. per groepje

20 min.

Deel IV: de afsluiting

Kijk samen terug op de rondleidingen. Welk groepje zou zo als rondleiders aan de slag kunnen? Vindt iedereen het zelfde groepje goed of hangt het af van wat je zelf een prettige manier van rondleiden vindt? Of is een bepaalde opdracht heel erg leuk?

5 min.

Vertrek

Garderobe. 5 min.

Totaal 60 min.

De kunst afkijken Presenteren is een belangrijke vaardigheid om te oefenen. Wat je later ook gaat doen. Straks gaan jullie elkaar rondleiden! In welke beroepen moet je nog meer goed kunnen presenteren? Wat moet je als rondleider goed kunnen? Weten jullie al veel van kunst? Nee? Als rondleider moet je ook wel eens improviseren en moet je een rondleiding geven zonder dat je goed bent voorbereid. Gelukkig hebben we voor jullie kaarten met daarop informatie en vragen die je kunt stellen aan je publiek . En antwoorden natuurlijk. Je kunt op verschillende manieren rondleiden. Twee soorten manieren zijn bijvoorbeeld: informatief en interactief. Jij gaat van beiden nu een voorbeeld geven.

Voorbeeld 1: informatief

De museumdocent vertelt de leerlingen over het onderwerp, zonder het gras voor de voeten van de

leerlingen weg te maaien door in te gaan op specifieke werken. Het blijft bij een algemene inleiding op het

onderwerp, de tijdsgeest, de kunststroming. Zie de achtergrondinformatie in deze handleiding in bijlage 1.

Voorbeeld 2: interactief

De museumdocent betrek de leerlingen in het verhaal. Toetst voorkennis met behulp van open vragen, haalt

eerste indrukken op, sluit aan bij actualiteit en belevingswereld. Laat de leerlingen praten, bijvoorbeeld door

een van de volgende werkvormen:

Drie keer 5 Bedenk(en noteer eigenlijk) ieder voor zich: Welke vijf dingen komen in je op bij het zien van deze kunstwerken. Wissel uit in tweetallen en bedenk samen nog 5 nieuwe dingen. See Think Wonder

Wat zie je? Wat denk je dat je hierover weet? Wat wil je nog meer weten?

De voorbereiding

De museumdocent deelt de informatiekaarten uit aan de leerlingen, wijst zo nodig het schilderij aan en laat

de leerlingen zich voorbereiden op hun presentatie: taken verdelen, lezen, oefenen. Op de informatiekaarten staat een afbeelding, achtergrondinformatie over het kunstwerk en een leuke vraag

die uitnodigt tot interactie met je publiek. Je kunt de informatiekaarten alvast bekijken via http://www.hnbm.nl/rondleidergezocht.

• Als er al is voorbereid in de klas kan deze info het startpunt zijn. Daarnaast geven de

informatiekaarten extra info en helpen je goede vragen te stellen aan het publiek.

• Spreek af wat je gaat vertellen en welke vragen/opdrachten je gaat doen en verdeel de taken.

De presentaties

• Om de beurt vertellen de groepjes hun verhaal bij het door hen voorbereide kunstwerk. En stellen

de voorbereide vragen aan hun publiek om de rondleiding interactief te maken.

• 5 groepjes: 5 x 4 min. per groepje

• 4 groepjes: 4 x 5 min. per groepje

Veiligheid Let op!: Houd de veiligheid in het oog en afstand tot de kunstwerken! Leerlingen wijzen met de kaarten in

hun hand, staan met hun rug naar het doek, stoten elkaar soms aan.

Nabespreken per presentatie De museumdocent houdt de tijd in de gaten en evalueert de presentatie altijd even kort met de groep. Aan

bod komen de verbale- en de non-verbale communicatie, de interactie met het publiek, enzovoort.

Maak een selfie Als laatste maak je een selfie van jullie groepje voor jullie kunstwerk. Deze heb je nodig voor de verwerking

in de klas.

De afsluiting Kijk samen terug op de rondleidingen. Welk groepje zou zo als rondleiders aan de slag kunnen? Vindt

iedereen hetzelfde groepje goed of hangt het af van wat je zelf een prettige manier van rondleiden vindt? Of

is een bepaalde opdracht heel erg leuk?

Verwerking in de klas Leerlingen beoordelen elkaar

Bespreek het museumbezoek klassikaal na met behulp van de volgende punten.:

• Verbaal: Hoe spreek je voor de groep? (stemgebruik, verstaanbaar, intonatie): wie deed dat erg

goed? Waarom?

• Non-verbaal: hoe sta je voor de groep? (gebaren, mimiek, oogcontact): Wie deed dat erg goed?

Waarom?

• Het verhaal overbrengen: wie deed dat erg goed? Waarom?

• Het publiek erbij betrekken: wie deed dat erg goed? Waarom?

• Open vragen stellen: wie deed dat erg goed? Waarom?

• De opdracht uitvoeren: wie deed dat erg goed? Waarom?

Verhalen bundel Tekst uitwerken De tekst die je voorafgaand aan het museumbezoek hebt geschreven ga je nu perfectioneren. Je hebt tips gekregen van klasgenoten en de medewerkers van het museum. Zij hebben je vast ook dingen verteld die je nog niet wist. Pas je tekst aan zodat alles erin staat. Zorg voor mooie zinnen in je eigen woorden.

Selfie toevoegen

Voeg jullie selfie toe aan de tekst over het kunstwerk.

Samenvoegen en inleveren Met je groep voeg je de A4-tjes van de vijf schilderijen samen tot één document. Zorg voor een mooie voorpagina met bijvoorbeeld een afbeelding van Het Noordbrabants Museum en een titel. Zo ontstaat er een klein boekje over de kunstwerken van jullie verhaal uit Het Noordbrabants Museum. Het boekje lever je in bij je docent. De docent kan dit eindresultaat mailen aan: educatie@hnbm.nl.

De verhalen van het museum

Barok

De barok (1600 – 1720)

In de noordelijke Nederlanden vormde de rijke stedelijke burgerij de belangrijkste groep opdrachtgevers. Zij schilderden vooral onderwerpen uit het dagelijks leven en de natuur: landschappen, stillevens en historiestukken: schilderijen van historische gebeurtenissen. In de zuidelijke Nederlanden was dat de katholieke kerk. De contra-reformatie was een tijd waarin de katholieke kerk probeerde om de nieuwe ideeën van de Reformatie tegen te gaan. Een van de middelen die de kerk daarvoor had was het gebruik van de kunst: een mooi schilderij van een heilige, vergrootte de bekendheid van de mensen met de heiligen verhalen. De kunstwerken moesten dus indruk maken op de gelovigen en tegelijkertijd realistisch geschilderd zijn, zodat de mensen zich erin konden herkennen.

Kenmerken barok schilderkunst

• Realistische weergave

• Dramatische effecten

• Gebruik van claire-obscur

• Nadruk op emotie

• Dynamiek

Theodoor van Thulden ('s-Hertogenbosch 1606 - 's-Hertogenbosch 1669)

Theodoor van Thulden werd in 1606 geboren in een gegoede familie. Toen hij een jaar of veertien was vertrok hij naar Antwerpen om schilder te worden. In 1634 kreeg Rubens de opdracht voor het ontwerp van triomfbogen en andere decoraties voor de plechtige intrede van de nieuwe gouverneur, Don Ferdinand. Rubens riep voor de uitvoering daarvan de hulp in van een groot aantal andere kunstenaars. Een van hen was Theodoor van Thulden die inmiddels een bekend kunstenaar was geworden. Ook was hij in 1635 getrouwd met Maria van Balen, het petekind van Rubens. In 1644 keerde hij terug naar Brabant. Vrijwel onmiddellijk kreeg hij opdrachtgevers uit zijn geboortestad Den Bosch. In 1646 schilderde hij zijn eerste doek in opdracht van het stadsbestuur. Na de Vrede van Munster van 1648 schilderde hij voor opdrachtgevers uit zowel de noordelijke als de zuidelijke Nederlanden. Hij werkte onder meer in opdracht van Amalia van Solms, de weduwe van Frederik Hendrik en andere Oranjes. Tussen 1648 en 1651 schilderde hij zes grote allegorische voorstellingen voor de Oranjezaal op paleis ten Bosch in Den Haag. Het werk van Van Thulden is een typisch voorbeeld van de barokke schilderkunst. Hij heeft het nadeel

gehad dat hij altijd in de schaduw heeft gestaan van Peter Paul Rubens. Daarmee wordt hem zeker

tekort gedaan. Zijn werk neemt een speciale plaats in binnen de Nederlandse kunstgeschiedenis.

Minerva beteugelt Pegasus met de hulp van Mercurius Jan Boeckhorst (1650-1654)

Venus treurend over de dode Adonis Thomas Willeboirts Bosschaert (1650-1654)

Allegorisch portret van Josina Copes en kinderen Theodoor van Thulden (1650-1651)

Antonius van Padua knielend en bijgestaan door een engel, heeft een visioen van Maria met Kind.

Thomas Willeboirts Bosschaert (1650)

Allegorie op het afscheid van Willem III van Amalia van Solms na de overdracht van het regentschap aan de

Staten-Generaal, Theodoor van Thulden (1661)

Familie Bruegel

De kruisiging Pieter Breughel de Jonge (schilder), Pieter Bruegel de Oude (ontwerper), (1600 - 1610)

De Vlaamse spreekwoorden Naar het origineel van Pieter Bruegel de Oude (1712)

Landschap met molens Jan Brueghel (1599-1610)

De

Boerenadvocaat Pieter Bruegel de Oude (1621 - 1629)

Boerenbruiloft Pieter Breughel de Jonge (datering onbekend)