Roeselare. Phile Deprez /Ted Oonk Turnhout, Genk, Oostende en … · `Dutroux kwam op mijn pad...
1
C18 CULTUUR & MEDIA DE STANDAARD ZATERDAG 30 APRIL, ZONDAG 1 MEI 2016 dan een horrorverhaal, laat Raus voorstelling zich dan ook lezen als een ‘Lehrstück’, zoals Bertholt Brecht opvoerde met amateurs in de jaren dertig. ‘Het leerstuk leert doordat het ge- speeld wordt, niet doordat het ge- zien wordt’, tekende Brecht op en dat gebeurt hier letterlijk. On- danks de loodzware inhoud, lijken de vijf scènes op oefeningen waar- in de kinderen worden ingewijd, om niet te zeggen gedrild, in wat het inhoudt om volwassen te zijn. Wat betekenen dood, verlies, rouw en onderwerping? Kunnen kinderen zonder enige levenser- varing zich dat voorstellen? Terwijl acteurs Ans van den Eede en Hendrik van Doorn op een messcherp analyseerde met zijn gezelschap International Institute of Political Murder. En nu dus ook Dutroux, waarvoor hij op vraag van kunstencentrum Campo voor het eerst aan de slag gaat met kin- deren. ‘Dutroux kwam op mijn pad tij- dens de voorbereidingen van The civil wars (2013),’ vertelt Rau. ‘Tij- dens de repetities vroeg ik aan de acteurs op welke iconische mo- menten ze zich Belg hebben ge- voeld. De Witte Mars in 1996 was hun collectieve én enige antwoord.’ ‘Als je inzoomt op de zaak, zie je dat in Dutroux veel sociologische breuklijnen samenkomen: het ko- loniale verleden van België, ge- zien hij opgroeide in Congo, de te- loorgang van de mijnindustrie in Charleroi, waar hij zijn eerste mis- daden pleegde, de hervorming van justitie en politie, de nationa- le paranoia. Aan de hand van Du- troux kan je de Belgische geschie- denis vertellen. Five easy pieces gaat in die zin niet zozeer over de gruwel die Dutroux heeft aange- richt, wel over hoe hij de wereld waarin kinderen vandaag op- groeien, heeft veranderd.’ Wanhoop en vertwijfeling Five easy pieces is de titel van het pianohandboek dat componist Stravinsky honderd jaar geleden schreef voor zijn kinderen. Meer ‘I k zou graag een paar dingen veranderen, maar dat kan niet, want alles is echt gebeurd.’ Rachel (8) zegt het zin- netje uit haar script met een even gemeende als aangeleerde achte- loosheid. Het is ontluisterend om haar te zien zitten, pulkend aan haar haar, in een minutieus nage- bouwde huiskamersetting die am- per doet vermoeden dat hier de geest van een van de meest gehate kindermoordenaars van ons land rondhangt. Je kijkt naar een kind dat de rol van een kind speelt in een theater- voorstelling over Dutroux, maar dat er ook nog steeds zelf een is. Beseft dit kleine, blonde meisje wel ten volle hoe ontnuchterend haar woorden zijn, hoe vaak de re- gisseur en kinderpsycholoog het haar ook hebben uitgelegd? Kan een kind ooit het failliet van de onschuld prediken? Five easy pie- ces is theater voor volwassenen, niet voor kinderen. Dat de Zwitserse documentaire theatermaker Milo Rau – laten we hem maar gewoon de meest span- nende Europese kunstenaar van het moment noemen – geen taboe schuwt, wisten we al langer. De Rwandese genocide, het proces te- gen de Ceausescu’s, de Joegoslavi- sche burgeroorlog, het zijn maar enkele van de onderwerpen die hij MILO RAU GOOIT ZICH OP DE BELGISCHE GESCHIEDENIS Voor kinderen is Dutroux een gruwelijk sprookje Twintig jaar na de Dutroux-affaire brengt de Zwitserse regisseur Milo Rau een van de zwartste bladzijden uit de Belgische geschiedenis op de planken. Mét kinderen nota bene. Maar het is hem er niet om te doen te provoceren. CHARLOTTE DE SOMVIELE ‘Het stuk gaat niet zozeer over de gruwel die Dutroux heeft aangericht, wel over hoe hij de wereld waarin kinderen vandaag opgroeien, heeft veranderd’ De kindacteurs worden begeleid door een psycholoog. © Phile Deprez/Ted Oonk ‘ ’ DE STANDAARD ZATERDAG 30 APRIL, ZONDAG 1 MEI 2016 CULTUUR & MEDIA C19 sterke ethische reflectie over wat het betekent om theater te maken met kinderen en de machtsstruc- turen die daarbij in het spel zijn. Niet toevallig is Rau gelijktijdig met dit project bezig aan een en- scenering van Pasolini’s Salo of de 120 dagen van Sodom. Huilstick Peter Seynaeve, die aanvankelijk was gevraagd als coach, zit mee op de scène in de rol van de autoritai- re regisseur. ‘Probeer maar te hui- len, Pepijn, denk aan iets triests,’ pusht Seynaeve de jongen wan- neer hij voor de camera, die zijn gezicht in close-up projecteert op groot scherm, vertelt over de dag toen de lijken van Julie en Melissa gevonden werden. Wanneer het niet lukt, gooit Sey- naeve hem arrogant een ‘huil- stick’ toe. Theater en werkelijk- heid lopen hier verontrustend in elkaar over. De manipulatieve si- tuatie spelen is ze ook echt bele- ven, zowel voor de kinderen als voor het publiek. ‘Het was een moeilijk evenwicht in het begin,’ vertelt Seynaeve. ‘Ik speel hun coach op de scène, maar ik bén hem ook daarnaast.’ Te be- denken dat Dutroux dezelfde stra- tegie toepaste toen hij Sabine Dar- denne ontvoerde – hij deed zich voor als een ‘redder’ die haar moest beschermen tegen een mis- filmscherm in de huid kruipen van de ouders Lejeune die wach- ten op een telefoontje van de on- derzoeksrechter, doen Polly (10) en Pepijn (13) op de scène exact hetzelfde. Ze proberen de wan- hoop en vertwijfeling te mimeren die de ouders van de vermoorde Julie moeten gevoeld hebben op die avond in 1995 toen hun doch- ter niet meer thuis kwam na een middagje spelen bij haar vrien- dinnetje Mélissa. Onwennig druk- ken de twee kinderen hun voor- hoofden tegen elkaar aan, geven een puberzoen op elkaars wang in afwachting van de storm die zal komen en wellicht nooit meer zal gaan liggen. Onder de rauwe monologen zit een ‘Het koloniale verleden van België, de teloorgang van de mijnindustrie, de hervorming van justitie en politie... in Dutroux komt het allemaal samen’ daadnetwerk. Zo krijgt het alle- maal een nog wrangere bijsmaak. Rau besluit: ‘Ja, we fictionaliseren de Dutroux-affaire, maar hopelijk om iets te vertellen dat het over- stijgt.’ Open-minded Wie theater maakt met kinderen heeft het onvermijdelijk over de toekomst. Het beeld dat Rau van die toekomst schetst, is bitter om de fatalistische impasse die eruit spreekt. Tegelijk heeft zijn re-en- actment ook iets emanciperends. De kinderen spelen dan wel mario- netten, ze dwingen ook autonomie af. Even later oefenen ze bijvoor- beeld een scène waarin ze vertellen over hun ideale stervensuur, speels bewust van het taboe dat ze over- schrijden voor al die ‘bange’ vol- wassen in de zaal. ‘Laat mij maar van mijn fiets vallen en mijn nek breken. Pijnloos, instant gedaan,’ repeteert Maurice (13). Of hij niet schrikt van zijn eigen woorden? Niet echt, en dat beamen ook de andere kinderen. Hun ouders ble- ken net zo open-minded. ‘We worden goed begeleid door een psycholoog en de mensen van Campo. We hebben veel vrijheid gekregen om zelf materiaal aan te brengen. Milo heeft lang met ons gesproken over de zaak, over welk personage we wilden spelen, maar ook over onze geboorte en hoe we 3 tips voor het Kunstenfestivaldesarts 1 The night of the moles Met zijn uitvergroot mollenfeest knoopt de Franse theaterregis- seurs Philippe Quesne aan bij het genre van de maatschappe- lijke sciencefiction. Theater blijkt een utopische vrijplaats in het middelpunt van de aarde. Hoe ziet onze eigen wereld eruit van- uit de grot? Het bijzondere de- cor gaat in mei nog op reis in Brussel. Kaaitheater, 6>9/5 2 Zvizdal Tsjernobyl, april 1986: na de grootste kernramp ooit, wordt in een straal van dertig kilometer de omgeving ontruimd. Een paar enkelingen blijven. Onder hen Pétro en Nadia, de laatste bewo- ners van Zvizdal. Het Antwerpse theatergezelschap Berlin, dat graag twijfel zaait tussen fictie en werkelijkheid, zocht hen op voor een filmportret van twee koppige oude mensen die over- geleverd zijn aan de eenzaam- heid. Bronks 12>15/5 3 Simplexity Cineast en componist Thierry De Mey maakt voor het eerst een dansvoorstelling voor het grote podium. Het wordt een fusie van dans, livemuziek en digitale technologie, met inbreng van het Ensemble Intercontemporain en de muzikale whizzkids van Ir- cam. Kaaitheater 20>22/5 6>28/5 in Brussel, www.kfda.be willen sterven. Daardoor kunnen we ook onszelf spelen,’ aldus Mau- rice. Rau vult aan: ‘De kinderen ken- den de naam “Dutroux” wel, maar voor hen was hij toch meer een fi- guur uit een donker sprookje. We hebben de naïeve vragen en ver- beelding van de kinderen ge- bruikt om zo eenvoudig mogelijke scènes te maken. Mensen gaan er- van uit dat jongeren automatisch authentiek zijn op een scène, maar eigenlijk is het een zeer arti- ficiële situatie. Als je kinderen als side dish van een stuk opvoert, zijn ze oprecht. Maar als het hele menu uit kinderen bestaat, dan moet je als theatermaker plots al- les uit de kast halen (lacht). Nor- maal regisseer ik niet, maar zet ik een kader uit waarbinnen acteurs hun ding kunnen doen. In dit ge- val moest ik op elk moment weten wat en waarom ze iets moesten spelen. Dat was een intellectuele uitdaging, maar het leerde me zeer gefocust te zijn.’ ‘Five easy pieces’ van Campo en het International Institute of Political Murder (IIPM) speelt van 14>22 mei op het KunstenfestivaldesArts in Brussel. Volgend seizoen in Aalst, Turnhout, Genk, Oostende en Roeselare.
Transcript of Roeselare. Phile Deprez /Ted Oonk Turnhout, Genk, Oostende en … · `Dutroux kwam op mijn pad...
C18 CULTUUR & MEDIA DE STANDAARDZATERDAG 30 APRIL, ZONDAG 1 MEI 2016
dan een horrorverhaal, laat Rausvoorstelling zich dan ook lezen alseen ‘Lehrstück’, zoals BertholtBrecht opvoerde met amateurs inde jaren dertig. ‘Het leerstuk leert doordat het gespeeld wordt, niet doordat het gezien wordt’, tekende Brecht op endat gebeurt hier letterlijk. Ondanks de loodzware inhoud, lijkende vijf scènes op oefeningen waarin de kinderen worden ingewijd,om niet te zeggen gedrild, in wathet inhoudt om volwassen te zijn.Wat betekenen dood, verlies,rouw en onderwerping? Kunnenkinderen zonder enige levenservaring zich dat voorstellen?Terwijl acteurs Ans van den Eedeen Hendrik van Doorn op een
messcherp analyseerde met zijngezelschap International Instituteof Political Murder. En nu dus ookDutroux, waarvoor hij op vraagvan kunstencentrum Campo voorhet eerst aan de slag gaat met kinderen. ‘Dutroux kwam op mijn pad tijdens de voorbereidingen van Thecivil wars (2013),’ vertelt Rau. ‘Tijdens de repetities vroeg ik aan deacteurs op welke iconische momenten ze zich Belg hebben gevoeld. De Witte Mars in 1996 washun collectieve én enige antwoord.’‘Als je inzoomt op de zaak, zie jedat in Dutroux veel sociologischebreuklijnen samenkomen: het koloniale verleden van België, gezien hij opgroeide in Congo, de teloorgang van de mijnindustrie inCharleroi, waar hij zijn eerste misdaden pleegde, de hervormingvan justitie en politie, de nationale paranoia. Aan de hand van Dutroux kan je de Belgische geschiedenis vertellen. Five easy piecesgaat in die zin niet zozeer over degruwel die Dutroux heeft aangericht, wel over hoe hij de wereldwaarin kinderen vandaag opgroeien, heeft veranderd.’
Wanhoop en vertwijfeling
Five easy pieces is de titel van hetpianohandboek dat componistStravinsky honderd jaar geledenschreef voor zijn kinderen. Meer
‘Ik zou graag een paardingen veranderen,maar dat kan niet, wantalles is echt gebeurd.’Rachel (8) zegt het zin
netje uit haar script met een evengemeende als aangeleerde achteloosheid. Het is ontluisterend omhaar te zien zitten, pulkend aanhaar haar, in een minutieus nagebouwde huiskamersetting die amper doet vermoeden dat hier degeest van een van de meest gehatekindermoordenaars van ons landrondhangt. Je kijkt naar een kind dat de rolvan een kind speelt in een theatervoorstelling over Dutroux, maardat er ook nog steeds zelf een is.Beseft dit kleine, blonde meisjewel ten volle hoe ontnuchterendhaar woorden zijn, hoe vaak de regisseur en kinderpsycholoog hethaar ook hebben uitgelegd? Kaneen kind ooit het failliet van deonschuld prediken? Five easy pieces is theater voor volwassenen,niet voor kinderen.Dat de Zwitserse documentairetheatermaker Milo Rau – laten wehem maar gewoon de meest spannende Europese kunstenaar vanhet moment noemen – geen taboeschuwt, wisten we al langer. DeRwandese genocide, het proces tegen de Ceausescu’s, de Joegoslavische burgeroorlog, het zijn maarenkele van de onderwerpen die hij
MILO RAU GOOIT ZICH OP DE BELGISCHE GESCHIEDENIS
Voorkinderen is
Dutroux een gruwelijk
sprookjeTwintig jaar na de Dutrouxaffairebrengt de Zwitserse regisseur Milo
Rau een van de zwartste bladzijdenuit de Belgische geschiedenis op de
planken. Mét kinderen nota bene.Maar het is hem er niet om te doente provoceren. CHARLOTTE DE SOMVIELE
‘Het stuk gaatniet zozeer over
de gruwel dieDutroux heeft
aangericht, welover hoe hij dewereld waarin
kinderen vandaagopgroeien, heeft
veranderd’De kindacteurs worden begeleid door een psycholoog. © Phile Deprez/Ted Oonk
‘’
DE STANDAARDZATERDAG 30 APRIL, ZONDAG 1 MEI 2016 CULTUUR & MEDIA C19
sterke ethische reflectie over wathet betekent om theater te makenmet kinderen en de machtsstructuren die daarbij in het spel zijn.Niet toevallig is Rau gelijktijdigmet dit project bezig aan een enscenering van Pasolini’s Salo of de120 dagen van Sodom.
Huilstick
Peter Seynaeve, die aanvankelijkwas gevraagd als coach, zit mee opde scène in de rol van de autoritaire regisseur. ‘Probeer maar te huilen, Pepijn, denk aan iets triests,’pusht Seynaeve de jongen wanneer hij voor de camera, die zijngezicht in closeup projecteert opgroot scherm, vertelt over de dagtoen de lijken van Julie en Melissagevonden werden.Wanneer het niet lukt, gooit Seynaeve hem arrogant een ‘huilstick’ toe. Theater en werkelijkheid lopen hier verontrustend inelkaar over. De manipulatieve situatie spelen is ze ook echt beleven, zowel voor de kinderen alsvoor het publiek. ‘Het was een moeilijk evenwicht inhet begin,’ vertelt Seynaeve. ‘Ikspeel hun coach op de scène, maarik bén hem ook daarnaast.’ Te bedenken dat Dutroux dezelfde strategie toepaste toen hij Sabine Dardenne ontvoerde – hij deed zichvoor als een ‘redder’ die haarmoest beschermen tegen een mis
filmscherm in de huid kruipenvan de ouders Lejeune die wachten op een telefoontje van de onderzoeksrechter, doen Polly (10)en Pepijn (13) op de scène exacthetzelfde. Ze proberen de wanhoop en vertwijfeling te mimerendie de ouders van de vermoordeJulie moeten gevoeld hebben opdie avond in 1995 toen hun dochter niet meer thuis kwam na eenmiddagje spelen bij haar vriendinnetje Mélissa. Onwennig drukken de twee kinderen hun voorhoofden tegen elkaar aan, geveneen puberzoen op elkaars wang inafwachting van de storm die zalkomen en wellicht nooit meer zalgaan liggen. Onder de rauwe monologen zit een
‘Het koloniale verleden van België, de teloorgang van de mijnindustrie, de hervorming van justitie en politie... in Dutroux komt het allemaal samen’
daadnetwerk. Zo krijgt het allemaal een nog wrangere bijsmaak.Rau besluit: ‘Ja, we fictionaliserende Dutrouxaffaire, maar hopelijkom iets te vertellen dat het overstijgt.’
Openminded
Wie theater maakt met kinderenheeft het onvermijdelijk over detoekomst. Het beeld dat Rau vandie toekomst schetst, is bitter omde fatalistische impasse die eruitspreekt. Tegelijk heeft zijn reenactment ook iets emanciperends.De kinderen spelen dan wel marionetten, ze dwingen ook autonomieaf. Even later oefenen ze bijvoorbeeld een scène waarin ze vertellenover hun ideale stervensuur, speelsbewust van het taboe dat ze overschrijden voor al die ‘bange’ volwassen in de zaal. ‘Laat mij maarvan mijn fiets vallen en mijn nekbreken. Pijnloos, instant gedaan,’repeteert Maurice (13). Of hij nietschrikt van zijn eigen woorden?Niet echt, en dat beamen ook deandere kinderen. Hun ouders bleken net zo openminded. ‘We worden goed begeleid dooreen psycholoog en de mensen vanCampo. We hebben veel vrijheidgekregen om zelf materiaal aan tebrengen. Milo heeft lang met onsgesproken over de zaak, over welkpersonage we wilden spelen, maarook over onze geboorte en hoe we
3 tips voor het Kunstenfestivaldesarts
1The night of the moles Met zijn uitvergroot mollenfeest knoopt de Franse theaterregisseurs Philippe Quesne aan bij het genre van de maatschappelijke sciencefiction. Theater blijkt een utopische vrijplaats in het middelpunt van de aarde. Hoe ziet onze eigen wereld eruit vanuit de grot? Het bijzondere decor gaat in mei nog op reis in Brussel. Kaaitheater, 6>9/5
2ZvizdalTsjernobyl, april 1986: na de grootste kernramp ooit, wordt in een straal van dertig kilometer de omgeving ontruimd. Een paar enkelingen blijven. Onder hen Pétro en Nadia, de laatste bewoners van Zvizdal. Het Antwerpse theatergezelschap Berlin, dat graag twijfel zaait tussen fictie en werkelijkheid, zocht hen op voor een filmportret van twee koppige oude mensen die overgeleverd zijn aan de eenzaamheid. Bronks 12>15/5
3SimplexityCineast en componist Thierry De Mey maakt voor het eerst een dansvoorstelling voor het grote podium. Het wordt een fusie van dans, livemuziek en digitale technologie, met inbreng van het Ensemble Intercontemporain en de muzikale whizzkids van Ircam. Kaaitheater 20>22/5
6>28/5 in Brussel, www.kfda.be
willen sterven. Daardoor kunnenwe ook onszelf spelen,’ aldus Maurice.Rau vult aan: ‘De kinderen kenden de naam “Dutroux” wel, maarvoor hen was hij toch meer een figuur uit een donker sprookje. Wehebben de naïeve vragen en verbeelding van de kinderen gebruikt om zo eenvoudig mogelijkescènes te maken. Mensen gaan ervan uit dat jongeren automatischauthentiek zijn op een scène,maar eigenlijk is het een zeer artificiële situatie. Als je kinderen alsside dish van een stuk opvoert,zijn ze oprecht. Maar als het helemenu uit kinderen bestaat, danmoet je als theatermaker plots alles uit de kast halen (lacht). Normaal regisseer ik niet, maar zet ikeen kader uit waarbinnen acteurshun ding kunnen doen. In dit geval moest ik op elk moment wetenwat en waarom ze iets moestenspelen. Dat was een intellectueleuitdaging, maar het leerde mezeer gefocust te zijn.’
‘Five easy pieces’ van Campo enhet International Institute of Political Murder (IIPM) speelt van14>22 mei op het KunstenfestivaldesArts in Brussel.Volgend seizoen in Aalst, Turnhout, Genk, Oostende en Roeselare.
