Rapportage EKO 2017 – juni 2018

Voorwoord

In de afgelopen anderhalf jaar heeft Stichting EKO nieuwe stappen gezet om het EKO keurmerk uit te

bouwen tot het meest brede verduurzamingskeurmerk voor alle schakels van de voedingsketen.

Met ingang van 01-01-2018 zijn er nieuwe inhoudelijke voorwaarden gepubliceerd waarin ook het

principe sociaal en eerlijk is ingevuld. Daarnaast is de ontwikkeling op gang gekomen van plusnormen

voor deelsectoren, die in samenwerking met de deelsectoren worden ontwikkeld. Voor een aantal

deelsectoren zijn de plusnormen in een afrondende fase.

Tevens is het governance-model van de organisatie aangepast aan deze ontwikkelingen. Dit om

enerzijds de verdere ontwikkeling van de normen ook in de toekomst organisatorisch adequaat te

regelen. En anderzijds om middels aanvullende inspecties en certificering de betrouwbaarheid van

het EKO-merk te handhaven.

De nieuwe richting die Stichting EKO hiermee is ingeslagen slaat aan, want het aantal licentiehouders

is in een jaar tijd gestegen van 994 naar 1.156. Dat is geheel te danken aan de aansluiting van

collectieve groepen (melkveehouders en varkenshouderij). We verwachten dat die ontwikkeling

veder zal doorzetten met de verdere ontwikkeling van collectieve EKO plusnormen per deelsector.

In dit verslag leest u over de belangrijkste stappen die gezet zijn in 2017 tot en met juni 2018 om de

verduurzamingsimpact van de biologische sector te stimuleren en te verhogen.

Namens het bestuur,

Bas Rüter

Voorzitter

Inleiding: de ontwikkelrichting van EKO

In 2010 zijn de regels voor biologische productie geharmoniseerd op Europees niveau en

ondergebracht in een Europese verordening. Dat is vervolgens tot uiting gebracht via een

gemeenschappelijk biologisch keurmerk. Dit werd vanaf 2012 verplicht:

Tot die tijd waren biologische producten in Nederland herkenbaar via het EKO-keurmerk, gebaseerd

op nationale wetgeving (publiek keurmerk) waarop door Skal werd gecontroleerd:

Met de introductie van het keurmerk met het groene blaadje, verviel formeel het EKO keurmerk als

publiek keurmerk. Dit keurmerk is vervolgens als privaat keurmerk ondergebracht bij de Stichting

EKO keurmerk. Met de wettelijke verplichting van het biologische EU-keurmerk vanaf 2012, kwam de

weg vrij om het EKO keurmerk in te zetten voor de innovatie en doorontwikkeling van biologisch

(boeren en handel & verwerking (en merkproducten)) en het certificeren van sectoren die niet onder

de wetgeving vallen (horeca en winkels).

In 2012 is de EKO certificering voor horeca van start gegaan, gevolgd door de EKO certificering van

biologische winkels in 2015.

In 2014 en 2015 zijn de EKO-codes voor landbouw en voor handel & verwerking ontwikkeld. Voor

deze categorieën geldt dat het biologische EU-keurmerk verplicht is om het EKO-keurmerk te krijgen.

Met de aanvullende EKO codes is de basis gelegd voor de brede EKO duurzaamheidsagenda die door

de licentiehouders in praktijk gebracht wordt. Vanaf 2017 zijn de licentiehouders gestart met

bepalen van ontwikkelonderwerpen die zij in praktijk (willen) brengen.

Onder meer vanuit het project Bioduurzaam en vanuit samenwerking met initiatieven uit de

deelsectoren is in het najaar van 2017 de ontwikkeling op gang gekomen van de ontwikkeling van

plus normen onder EKO. Daarmee zetten deze deelsectoren collectief concrete stappen vooruit,

waarmee de impact snel toeneemt en het vertrouwen van de consument in EKO versterkt kan

worden. Naast de specifieke normen voor de deelsectoren is een collectieve EKO code voor alle

licentiehouders ontwikkeld op het terrein van ‘sociaal & eerlijk’. Op productniveau start in 2019 een

extra eis voor negen ingrediënten die ook aan een gespecificeerd fair-trade certificering moeten

voldoen. In 2018 is het governance model tegen het licht gehouden in relatie tot de ontwikkeling van

collectieve plusnormen per deelsector en de controle en certificering.

Het EKO keurmerk heeft een grotere bekendheid bij de consument dan het groene blaadje1 en de

biologische sector hecht veel waarde aan dit keurmerk waarmee biologisch in Nederland ooit

begonnen is.

1 Ruigrok NetPanel – augustus 2017

Governance model

Het bestuur van Stichting EKO bestaat uit vertegenwoordigers uit de verschillende ketenschakels

(boeren, handel & verwerking en winkels), onder voorzitterschap van een onafhankelijke voorzitter.

De plusnormen per schakel en per deelsector worden ontwikkeld (en onderhouden) vanuit

initiatiefgroepen uit de betreffende schakels c.q. deelsectoren. Zij stellen in samenwerking met

Stichting EKO plusnormen op, die beoordeeld worden door de Technische Commissie. Het bestuur

stelt de plusnormen formeel vast. De verantwoordelijkheid voor de verdere doorontwikkeling van de

betreffende EKO codes blijft bij de initiatiefgroep of een daarvan afgeleide werkgroep.

Uitvoering van de EKO werkzaamheden zijn belegd bij Bionext, de ketenorganisatie van de

biologische sector.

Ambitie

De ambitie van de biologische sector2 met EKO is het om de biologische productie in Nederland te

innoveren en verder te ontwikkelen in de geest van de biologische waarden van ecologie,

gezondheid, zorg en eerlijkheid. Met EKO wil de biologische sector het keurmerk met de meest brede

duurzaamheidsambities zijn.

Licentiehouders

Stichting EKO heeft 5 typen licentiehouders:

2 De biologische sector is georganiseerd via Biohuis (boeren), BioNederland (handel & verwerking) en BioWinkelvereniging

(biologische speciaalzaken). Gedrieën vormen zij de biologische ketenorganisatie Bionext

� Boeren

� Handel & verwerking

� Merkhouders

� Winkels

� Horeca

Landgoed Marienwaerdt werd onlangs met drie horeca gelegenheden EKO

gecertificeerd

Tussen juni 2017 en juni 2018 heeft het aantal licentiehouders de volgende ontwikkeling

doorgemaakt:

Aantal licentie- en

certificaathouders

01-07-

2018

01-07-

2017 verschil verklaring

Boeren en

Tuinders

500

310

190 groei door ontwikkeling pluseisen per deelsector

Winkel

110

109

1

Horeca

39

36

3

Handel en

Verwerking (incl.

kleine

merkhouders)

443

477 - 34

Door verhoging jaarlijkse licentiebijdrage en het niet

willen/kunnen voldoen aan aanvullende eisen heeft een

aantal merkhouders opgezegd

Licentiehouders

met gebruik

keurmerk groot

60

58

2 Dit zijn de grote merkhouders

Licentiehouders

buitenland

4

4

-

Totaal

1.156

994

162

Ontwikkeling EKO normen

Belangrijk uitgangspunt van Stichting EKO-keurmerk is dat ondernemers vanuit eigen kracht en

mogelijkheden ‘kiezen’ op welke onderdelen zij stappen verder zetten in verduurzaming, aanvullend

op de Europese biologische regels. Stichting EKO keurmerk heeft hiertoe met de verschillende

ketenschakels een kader van 12 duurzaamheidsthema’s (zie afbeelding) opgesteld. Dit zijn thema’s

zoals ‘energie & klimaat’, ‘dierenwelzijn’, ‘biodiversiteit’ maar ook zaken als ‘transparantie’ en

‘sociaal & eerlijk’. Aanvankelijk moesten EKO licentiehouders (van boer tot winkel), elk jaar twee

verbeterdoelen stellen binnen de EKO thema’s.

In 2017 heeft stichting EKO keurmerk besloten om op zowel proces- als productniveau het EKO

keurmerk een duidelijker lading te geven.

1. de inhoudelijke uitwerking van de EKO code wordt per ketenschakel (boeren, handel &

verwerking, winkels, horeca) concrete invulling gegeven. Binnen de boeren wordt dit per

deelsector (bv. melkveehouderij, akkerbouw, varkenshouderij etc.) uitgevoerd. De concreetheid

zit in het feit dat er per deelsector collectieve plusnormen worden vastgesteld, die haalbaar zijn

voor alle leden van de deelsector, daadwerkelijk impact hebben op verdere verduurzaming en

controleerbaar zijn.

Voor de volgende deelsectoren worden de plusnormen dit najaar vastgelegd:

1. Bio melkveehouderij en zuivel

2. Bio varkenshouderij en varkensvlees

3. Bio akkerbouw & vollegronds groenten

Drie deelsectoren hebben zich gemeld om plusnormen te ontwikkelen:

1. Bio geitenhouderij en geitenproducten

2. Bio glastuinbouw en glastuinbouw producten

3. Bio pluimveehouderij en ei (producten)

2. Op het thema ‘sociaal en eerlijk’ dienen EKO licentiehouders een aantal gedragsregels na te

leven in de omgang met werknemers en de samenwerking met ketenpartijen3. Onderdeel

hiervan is ook dat Stichting EKO keurmerk een ombudspersoon aanstelt die in geval van klachten

bemiddelend kan optreden.

3. Op productniveau geldt vanaf 2018/2019 een aantal specifieke voorwaarden4. Zo geldt voor een

aantal (inheemse) versproducten de eis dat hierin minimaal 80% EKO gecertificeerde

grondstoffen verwerkt moeten zijn: “EKO er op = EKO er in”. Voor een aantal producten en

ingrediënten afkomstig van buiten de EU, geldt dat deze moeten beschikken over een erkend

sociaal label.

Ontwikkeling controle en certificering

In 2018 en 2019 worden de eerste initiële inspecties uitgevoerd bij de EKO melkveehouderij

bedrijven en de EKO varkenshouderij. Tevens vinden in 2018 en 2019 de eerste audits plaats bij de

verwerkende schakels van de zuivel en de varkenshouderij om te borgen dat producten met een EKO

keurmerk afkomstig zijn van EKO gecertificeerde boerderijen.

De controles voor de drie deelsectoren zuivel, varkenshouderij en akkerbouw start dit najaar en

wordt dit najaar verder ingericht voor uitrol in 2019. De reden dat de borging nog niet volledig

ingericht is, is enerzijds afstemming met de betreffende deelsectoren hierover en anderzijds het

wachten op een besluit van Skal om private controles t.b.v. EKO uit te voeren. Dit besluit wordt in

september verwacht.

Volgend jaar worden voor alle overige deelsectoren collectieve plusnormen vastgesteld en in de

certificering en borging van EKO opgenomen. Alle EKO-licentiehouders kunnen individuele

ontwikkelpunten toevoegen aan hun website profiel.

Transparantie en website

Op de website www.eko-keurmerk.nl stellen EKO licentiehouders hun bedrijfsprofiel in en geven ze

aan wat hun EKO verbeterdoelen zijn.

Op 31 juli 2018 is onze vernieuwde website live. Daarin wordt per schakel en deelsector aangegeven

wat de geldende EKO plusnormen zijn (voor zover op dat moment nader uitgewerkt). Een website

bezoeker kan zien wat de plusnormen zijn van de EKO biowinkels, de EKO horeca, de EKO-

melkveehouders en de EKO varkenshouders. Van elke EKO deelnemers is het duidelijk wat zijn

verplichte pluspunten zijn. Deze zijn namelijk gelijk aan de verplichte EKO plusnormen voor zijn

betreffende deelsector.

Dit najaar worden de collectieve plusnormen voor de EKO akkerbouwers aan de webprofielen van

EKO akkerbouwbedrijven toegevoegd.

Campagne

Vanaf oktober 2018 gaan we ook de consument volop informeren over het nieuwe EKO. De

kernboodschap van de meerjarige campagne is “Als je EKO koopt, dan weet je dat het goed zit”,

vertaald in de pay-off ‘Eten met Toekomst’.

3 Deze zijn vastgelegd in de inhoudelijke voorwaarden: zie website www.eko-keurmerk.nl: Inhoudelijke Voorwaarden voor

gebruik EKO-keurmerk, paragraaf 1.4 4 Dit is vastgelegd in de inhoudelijk voorwaarden: zie website www.eko-keurmerk.nl: Inhoudelijke Voorwaarden voor

gebruik EKO-keurmerk, hoofdstuk 3

De EKO-licentiehouders vertellen hoe zij het verschil maken op duurzaamheid, dierenwelzijn en

sociaal en eerlijk en hoe ze blijven streven naar het hoogst haalbare op deze terreinen.

De campagne start met de EKO-week, van 8-14 oktober 2018, die door alle licentiehouders ingezet

kan worden, met een speciale nadrukkelijke rol voor de consumentenkanalen bij speciaalzaak en

horeca.

De betekenis van het EKO keurmerk samengevat

Voor de consument laat Een EKO gecertificeerd product zien dat dit volgens de biologische richtlijnen

is geproduceerd, aangevuld met een aantal extra eisen t.a.v. duurzame productie. Daarmee vormen

EKO producten in onze ogen de meest brede duurzame keuze voor de consument. Dit is inclusief de

sociale component waarmee EKO laat zien dat ‘eerlijke handel’ ook in Nederlandse productieketens

betekenis kan hebben.