eko-code 1.0 agrarische bedrijven

" Biologische landbouw is geen bak met regeltjes, het is een lange termijn visie op hoe we verantwoord de wereld kunnen voeden." Bas Rüter, voorzitter Stichting EKO-keurmerk

" Laat je door deze code inspireren en mail ons jouw ambities en suggesties voor verbetering!" Ronald van Marlen, directeur Stichting EKO-keurmerk

info@eko-keurmerk.nl

samen biologisch

Biologische landbouw zal de gezondheid van de grond, plant, dier, mens en de aarde integraal (als een samenhangend geheel) onderhouden en vergroten

Biologische landbouw is gebaseerd op en werkt met levende ecologische systemen en cycli die voortdurend in stand worden gehouden (de kringloop sluiten)

De biologische landbouw zorgt voor langdurige relaties en samenwerkingsverbanden die bijdragen aan een rechtvaardige en respectvolle verdeling van de opbrengsten, risico’s en investeringen.

De biologische landbouw draagt op een verantwoorde manier bij aan de bescherming van gezondheid en welzijn van huidige en toekomstige generaties en van de omgeving.

De vier beginselen van de biologische landbouw: 1

2

3

4

Deze uitgave van Stichting EKO-keurmerk is duurzaam geproduceerd door middel van Waterloos Offset druktechniek en gedrukt op gerecycled FSC-papier. Tekst: EKO-keurmerk. Concept en ontwerp: PeopleLikeFrank.nl Druk: Kempers. Datum uitgifte: juni 2014

de totstandkomingDeze EKO-code 1.0 bundelt de ervaringen van biologische boeren op het gebied van verduurzaming, vertrouwd terrein voor biologische boeren. Stichting EKO-keurmerk heeft boeren en tuinders uit meerdere sectoren gevraagd aan te geven wat zij op hun bedrijf aan verduurzaming doen en wat zij denken dat in de nabije toekomst haalbaar moet zijn. Al deze ervaringen, ideeën, wensen en voornemens zijn samengevoegd in één document op basis van best practices.

waarom?De code is bedoeld als een inspiratiebron voor elke ondernemer die trots is op zijn biologische bedrijf en bedrijfsvoering, maar die zich ook realiseert dat stilstand achteruitgang is. Sommige boeren vinden dat voldoen aan de eisen van de biologische wet- en regelgeving al een bijzondere prestatie is. Dat is ook zo. De biologische landbouw is een productiesysteem dat de gezondheid en kwaliteit van de bodem, ecosystemen en mensen in stand houdt of verbetert. Het vertrouwt op ecologische processen en biodiversiteit en houdt rekening met lokale omstandigheden bij het sluiten van de kringlopen. Er wordt geen gebruik gemaakt van chemische inputs. Dit alles is wettelijk vastgelegd. Tegelijkertijd zijn er ook veel boeren die liever naar de principes handelen dan naar de lettertjes. Zij leggen voor zichzelf de lat hoger. En zij hebben de consument aan hun zijde: die verwacht van een biologisch product dat het in alle opzichten mens-, dier- en milieuvriendelijke topkwaliteit is. Het is van belang voor de hele sector dat perceptie en werkelijkheid zo dicht mogelijk bij elkaar liggen.

het gebruikDe EKO-code is opgebouwd uit acht thema's. Bij elk thema is een ambitie geformuleerd: waar willen we naar toe? Daarnaast is een aantal maatregelen geformuleerd om die ambitie waar te kunnen maken. We hebben dat De peilstok genoemd, omdat u als u de lijst bekijkt een beeld krijgt van waar u staat en welke maatregelen u nog kunt nemen. Elke boer of tuinder kan zichzelf de maat nemen en vergelijken met zijn best presterende collega's. Zo bepaalt hij (of zij) de eigen verduurzamingsagenda: welke maatregelen passen het best bij mijn specifieke bedrijfssituatie? Waar scoor ik nu al goed? Waar kan ik binnen afzienbare tijd winst boeken?

het belangBiologische landbouw voorziet mensen tot in lengte van jaren, zonder uitputting van grondstoffen en bodem, van uitstekend en vitaal voedsel dat respectvol en zonder kunstgrepen is geproduceerd. Wij gaan niet voor korte termijn maximale productiviteit maar voor lange termijn optimale opbrengst. Ook in maatschappelijk opzicht. De consument waardeert biologisch om zijn authenticiteit en zijn integrale visie op hoe landbouw, voedsel en samenleving met elkaar verweven zijn. Die belofte moet op alle fronten ingelost kunnen worden. Daar zit ook de onderscheidende kracht van biologisch ten opzichte van de conventionele landbouw en voeding. En die voorsprong moeten we koesteren, in ons eigen belang, in het belang van de consument en van de samenleving. De code wil daarbij een hulpmiddel en inspiratiebron zijn

waarover gaat de eko-code?De code gaat over verduurzaming in vele facetten. Een paar voorbeelden: Wat en hoe kan biologisch bijdragen aan oplossingen voor het mondiale klimaatprobleem? Hoe komen we tot het gebruik van 100% biologisch zaai- en pootgoed? Wat is eerlijk zaken doen? Hoe organiseren we antibio- ticavrije veehouderij? De code stelt geen ‘harde’ eisen maar schetst per thema een palet aan maatregelen voor verduurzaming; het is aan de sector om te bepalen of en op welke termijn er eventuele harde eisen per thema worden gesteld.

actief meedoenDeze EKO-code 1.0 is een neerslag van de vele gesprekken die we het afgelopen jaar hebben gehad met betrokken ondernemers en andere stakeholders uit de biologische sector. Maar natuurlijk hebben we niet iedereen kunnen spreken. Wilt u daarom de EKO-code toetsen op uw eigen bedrijfssituatie? Op welke thema’s bent u al actief en waar kunt u of wilt u de komende jaren werk van maken? Waar kan de code beter of scherper? Wij staan open voor alle feedback! Na de eerste ronde reacties en bespreking daarvan komt er een update en een model voor een zelfevaluatie. Dat is een uitgebreide checklist voor uw verduurzamingsinspanningen.

eko-code en eko-keurmerkDe EKO-code is openbaar en digitaal beschikbaar voor iedereen. Voor EKO-licentiehouders komt er een handige, online versie van de zelfevaluatie. Meedoen aan de code wordt de basis voor het verkrijgen van het EKO-keurmerk. Het zegt namelijk iets over het belang dat u als bedrijf hecht aan verduurzaming en het transparant zijn daarover naar consument en afnemers. Want door transparantie betrekt u uw stakeholders bij het bedrijf, kunt u beter zaken doen, krijgt u draagvlak voor keuzes en legt u verantwoording af aan de maatschappij. Dat geldt ook voor het communi- ceren over de verbeterdoelen die u zich gesteld hebt: waar kan het beter, ligt u op tempo, waar heeft het tegen gezeten.EKO-licentiehouders krijgen daarvoor op de website van Stichting EKO-keurmerk de gelegenheid. Dat is waardevol en informatief voor de eindgebruiker maar zeker ook voor de directe afnemer. Voor hen is een leverancier met een verhaal een leverancier van een product met toegevoegde waarde.

samen actief!

bestuur eko-keurmerk

De 8 EKO- thema’s:

kringloop bodemuitgangsmateriaal biodiversiteiten natuur en land schap puur en schoon dierenwel zijn en dierge zondheid energie en klimaat sociaal en eerlijk

1

8

5

7

6

3

4

2

3

De onderwerpen voor verduurzaming zijn ingedeeld in acht thema’s. Voor agrarische productie en handel/verwerking zijn deze iets verschillend benoemd. Per thema zijn maatregelen benoemd die nu al door boeren zijn vermeld of worden toegepast. Als dit naar analogie van andere, buitenlandse keurmerken is, staat dat in de tekst aangegeven.

De 8 EKO-thema’s voor Verwerkers en Handel: 1 Stakeholders 2 Verantwoording, zorg en risico 3 Verpakking en afval 4 Biodiversiteit (natuur en landschap) 5 Pure Producten 6 Dierenwelzijn en diergezondheid 7 Energie en klimaat 8 Sociaal en eerlijke handel en verwerking.

bestuur eko-keurmerk

Het kringloopprincipe is fundamenteel voor de bio-logische landbouw. Bedrijven zijn zoveel mogelijk onafhankelijk van beperkt beschikbare grondstoffen door het afzien van chemischsynthetische meststoffen en het terugvoeren van voedingsstoffen van mest en compost in de kringloop van de biologische landbouw. Door uit te gaan van het principe van gesloten kring-lopen binnen de biologische landbouw wordt afval en verspilling vermeden. De regio voor voer/mest is vooralsnog gedefinieerd als de EU.

de peilstok1 Algemeen / Gemengde bedrijfsvoering Ons hele bedrijf is of wordt omgeschakeld naar 100% biologisch (ook eis: Naturland, Bioland, Bio Suisse) Ons bedrijf is daadwerkelijk gemengd Het strooisel komt uit het eigen bedrijf Veehouder en akkerbouwers werken samen voor uitwisseling voer en of stro en mest (uitruil)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt)Ons hele bedrijf is of wordt omgeschakeld naar 100% biologisch (Naturland, Bioland,Bio Suisse) Hoeveelheid toegevoegde N bedraagt minder dan 112 kg N / hectare (Biol., Naturl.,Dem.) De hoeveelheid aangekochte mest bedraagt minder dan 40 kg N / hectare (Biol., Naturl., Dem.) Er wordt geen gebruik gemaakt van meststoffen van bloedmeel, beendermeel en/of veren-meel (Naturland, Bioland, Demeter) We gebruiken geen drijfmest (Bioland)

2 Veevoer (alleen voor veehouderijbedrijven) Ons bedrijf gebruikt alleen biologisch veevoer Ons bedrijf gebruikt alleen ingrediënten binnen de EU voor ons veevoer Ons bedrijf maakt gebruik van reststromen uit de bio-voedingsmiddelenproductie

3 Mest (alleen voor veehouderijbedrijven) De mest wordt op ons eigen bedrijf afgezet of bij boeren in de regio. Deze wordt voor minimaal 90% als biologische mest afgezet en gebruikt. Wij produceren onze eigen potstalmest. De mest wordt: - binnen Nederland afgezet - binnen 150 km buiten de grens afgezet (Bioland) - geëxporteerd (verder dan 150 km) maar binnen de EU We gebruiken geen drijfmest (Bioland)

4 Mest (akkerbouw, fruit) We gebruiken meer dan 80% A-meststoffen Voetnoot: A-meststoffen zijn biologische meststoffen en o.a. niet-biologische groencompost, gemaakt van bermmaaisel en snoeiafval. Zie voor exacte definitie www.skal.nl. We gebruiken alleen A-meststoffen Minimaal 60% van de mest komt van de eigen boerderij of uit een samenwerkingsverband uit de regio.

5 Hergebruik We maken gebruik van reststromen (digestaat, vinasse, etc) Aangevoerde reststromen zijn van biologische oorsprong (bio-digestaat, vinasse, etc) We gebruiken groen- en gewasresten, al dan niet na compostering Materialen zoals (steun)palen en bouwmaterialen worden hergebruikt

6 Regionale samenwerking We werken samen met leveranciers uit de regio We werken samen met afnemers uit de directe omgeving Ons product is afgezet in Nederland (minimaal 75%) We werken samen met andere bedrijven om de eigen (rest-)stromen beter te verwaarden en te benutten

7 Varkens Ons biggenvoer is 100% biologisch Het stro in onze stallen is voor minimaal 70% biologisch

8 Fruit We persen fruitsap uit afvalfruit

9 Glastuinbouw Afdekkingsmaterialen zoals mulch and silofolie, forcing foils, fleeces, cultivation guard nets etc. gebruiken we alleen als zij op basis van polykoolwaterstoffen gemaakt zijn (polyethyleen, polypropyleen). Gebruikte folies worden indien mogelijk gerecycled. (Bioland)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt)Afdekkingsmaterialen zoals mulch and silofolie gebruiken we alleen als zij op basis van poly koolwaterstoffen zoals polyethyleen en polypropyleen gemaakt zijn. (Bioland) Gebruikte foliesworden indien mogelijk gerecycled. (Bioland) De mest word binnen 150 km buiten de regiogrensafgezet (Bioland)

kringloop1

het ideaal, de ambitie • Hethelebedrijfis100%biologischofinom schakeling. • Hetbedrijfmaaktuitsluitendgebruikvan biologischegrondstoffenenoverige A-meststoffen. • Hetbedrijfis(insamenwerkingtussenvee- houderenakkerbouwer)eengemengdbedrijf. •Hetbedrijfisverbondenmetderegiodoor korteketens(regionaal)ininkoop,samen- werkingenafzetvanproducten. •Hetbedrijfsluitdekringloopverderdoorhet verwaardenenbenuttenvan(rest-)producten, hergebruikvanmaterialenenhetvoorkómen vanverspilling.

de peilstok1 Bouwplan Ons bedrijf heeft in het bouwplan groenbemesters opgenomen (richtlijn 15%) We geven ruimte aan vlinderbloemigen in het bouwplan als groenbemester of als nazaai / onderzaai Ons aantal rooigewassen is gelimiteerd (<50% van het totale teeltopppervlak) We houden een ruime vruchtwisseling aan (minimaal: 1:6) waarbij rekening is gehouden met de gewaseigenschappen (familie)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Ons bedrijf heeft in het bouwplan groenbemesters opgenomen(richtlijn 15%) (Naturland)

2 Grondbewerking en – structuur De bodemstructuur blijft in tact of verbetert door beperkte grondbewerkingen (stripteelt, NKG, aangepaste machines, etc) We maken gebruik van vaste rijpaden We passen geen intensieve grondbewerking toe, zoals frezen Ons bedrijf zet diepwortelende groenbemesters in voor een betere structuur

3 Organische stof Ons bemestingsplan voorziet in behoud of opbouw van organische stof in de bodem Gewasresten zoals stro blijven op ons bedrijf Ons bedrijf doet zelf aan compostering Biomassa (natuur) uit de omgeving benutten we voor bemestingsdoeleinden

4 Evenwichtsbemesting Onze bemesting vindt plaats op basis van reken- adviesmodellen zoals NDCIEA of Mineralenkringloopwijzer Door keuze van de mest en hoeveelheid bemesting hebben we een evenwicht op de mineralenbalans Er vindt nauwelijks tot geen uitspoeling plaats op ons bedrijf (drainwateranalyse) Bij de mestkeuze houden we rekening met de samenstelling, met name het fosfaatgehalte

5 Glastuinbouw Wij telen in de volle grond Onze grond wordt niet gestoomd (Bioland, Naturland)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Wij telen onze groente in de volle grond (Naturland) Onze grondwordt niet gestoomd (Bioland, Naturland)

bodemDe kwaliteit van de grond is een belangrijke pijler onder de biologische landbouw, de gezondheid van de planten en de voedselvoorziening. Bodemstructuur, bodem-biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid zijn essentieel. De grond wordt verzorgd en gevoed in relatie tot de situatie en het gebruik. Een gezonde bodem heeft veel en gevarieerd bodemleven.

het ideaal, de ambitie • Doorbodembeheerengebruikvanpassende bemestingblijftdebodemkwaliteitinstand en/ofneemtdebodemvruchtbaarheidtoe. • Naastmineralenzijnorganischestof, bodemstructuurenbodemlevenindicatoren voorbodemkwaliteit.

2

uitgangsmateriaal Zoveel mogelijk biologisch uitgangsmateriaal, voor plant en dier, is het streven. Daarom is het zaak dat telers ieder jaar meer zaad en pootgoed gebruiken dat is opgekweekt op biologische wijze. Dit zet een ontwikkeling in gang waardoor rassen worden ontwik-keld die beter passen bij de biologische teelt. Voor veehouders is de verplichting voor gebruik van biologisch vee strikter dan voor zaad. Bij biologisch vee zet de EKO-code in op een verantwoording van de gebruikte rassen waarbij steeds meer rassen worden gebruikt die passen bij de biologische productiemethode.

het ideaal, de ambitie• Wijmakenuitsluitendgebruikvanbiologisch uitgangsmateriaal.• Hetdoelisomiederjaarmeerzaai-enpootgoedte gebruikendatbiologischisopgekweekt.

de peilstok1 Zaaizaden en vegetatief uit gangsmateriaal - en pootgoed Het zaai- en pootgoed dat we gebruiken is voor minimaal 50% / 75% / 100% biologisch Ons bedrijf is zelf actief in vermeerdering van eigen zaaizaden Ons bedrijf maakt geen gebruik van hybride gewassen die zijn veredeld met behulp van protoplasma- en cytoplasma celfusietechnieken (Bioland, Demeter, Naturland) De raskeuze van ons bedrijf is gestoeld op geschiktheid voor het biologische teeltsysteem

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Ons bedrijf maakt geen gebruik van hybride gewassen die zijnveredeld met behulp van protoplasma- en cytoplasma celfusietechniek-en (Bioland, Demeter, Naturland) De raskeuze van ons bedrijf isgestoeld op geschiktheid voor het biologische teeltsysteem (Bioland,Naturland, Demeter)

2 Plantgoed Al ons plantgoed is biologisch opgekweekt Ons bedrijf verzorgt zelf de opkweek van jonge planten

3 Raskeuze (dier) Wij maken gebruik van rassen die beter passen bij de biologische productiemethode dan de gangbare rassen Onze keuze van veerassen sluit aan bij de productieom- standigheden en de omgeving We maken gebruik van oude en/of zeldzame rassen

4 Varkens Wij maken gebruik van rotatiekruising (EKO-fokproject)

3

biodiversiteit,natuur & landschapEKO staat voor biologische bedrijven waar veel verschillende soorten planten en dieren gedijen. Hiervoor is ruimte gemaakt binnen de reguliere biologische bedrijfsvoering. We hechten veel waarde aan de aanleg en behoud van natuur, aan streekeigen landschapselementen en aan goed flora- en faunabeheer.

het ideaal, de ambitie • Wegaandebiodiversiteitende landschappelijkewaardevanbiolo gischebedrijvenzichtbaarmaken. • Hetaandeelnatuur-enlandschaps- elementenopEKO-bedrijvenis minimaal5%vandetotaleopper- vlakte. • Webeschermenkwetsbaredier soorten,zoalsbijenenvogels.

4

de peilstok1 Algemene maatregelen We zijn actief in natuurbeheer We leveren samen met andere stakeholders een aantoonbare bijdrage aan de natuur- en biodiversiteitswaarde van het gebied. Dit blijkt uit planmatige samenwerking Ons bedrijf pleegt zelf actief natuurvriendelijk onderhoud aan de aanwezige landschapsele- menten en/of beschikt over een onderhoudsovereenkomst met een vrijwilligersorganisatie Wij maken gebruik van de Gaia-biodiversiteitsmeetlat om biodiversiteit in kaart te brengen. De bijzondere soorten uit de IUCN rode lijst worden beschermd We houden de bestaande verkaveling(spatronen) in stand

2 Natuur en landschapselementen. Ons bedrijf beschikt over minimaal 5% eigen natuur en landschapselementen van het bedrijfsareaal Ons bedrijf beschikt over minimaal 7% eigen natuur en landschapselementen van het bedrijfsareaal (Bio Suisse) Ons bedrijf heeft een erf dat voor minimaal 20% groen is Ons bedrijf heeft een erf dat voor minimaal 40% groen is

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt)Beschikt over minimaal 7% eigen natuur en landschapselementen van het bedrijfsareaal (Bio Suisse)

3 Soortgerichte maatregelen voor bijen, vlinders en insecten Op ons bedrijf zijn bijenkasten aanwezig Ons bedrijf heeft nestgelegenheden voor (graaf-)wespen of solitaire bijen en insecten Op ons bedrijf zijn bloeiende planten als voedsel voor bijen, vlinders en andere insecten aanwezig Gewasbeschermingsmiddelen en –maatregelen die de populaties verstoren hebben wij uitgesloten

4 Soortgerichte maatregelen voor vogels en kleine zoogdieren We hebben nestkasten / nestgelegenheid voor vogels (zwaluwen, zangvogels, uilen, torenvalk of andere roofvogels, huismus, ooievaars) We beschermen nesten van weidevogels of andere grondbroeders

Ons bedrijf doet aan biotoopontwikkeling (bijv. plas/dras, bomen/ruigte) voor vogels Ons bedrijf heeft takkenhopen/ takkenrillen aangelegd voor kleine zoogdieren Ons bedrijf heeft wildakkers of winterveldjes voor vogels aangelegd en beheert deze actief Ons bedrijf doet aan ganzenopvang

5 Water, oevers, sloten en greppels Onze sloten worden natuurvriendelijk geschoond en er wordt geen dichte slootbak toegepast Onze slootkanten worden natuurvriendelijk (gericht op verschraling en biodiversiteit) beheerd Het natuurlijke (hoge) waterpeil op ons bedrijf houden we in stand We leggen geen individuele onderbemaling aan Ons bedrijf neemt deel aan een vernattingsproject ten behoeve van de weidevogels We hebben een verlaagde oever of vooroever aangelegd We hebben maatregelen genomen om ons vee uit de kant te houden Onze greppels onderhouden we jaarlijks

6 Bouwland Ons bedrijf beheert de akkerranden, zodat er ruimte is voor bijzondere soorten of functionele agrobiodiversiteit

7 Grasland. Ons bedrijf: Houdt de oppervlakte ‘oud’ grasland (min. 10 jaar niet gescheurd) in stand Gebruikt soortenrijke grasbestanden en mengsels Doet actief aan weidevogelbescherming Doet aan botanisch graslandbeheer

8 Fruitteelt Ons bedrijf heeft een gevarieerde ondergroei Ons bedrijf gebruikt inheemse gevarieerde soorten als wind- en houtsingels Ons bedrijf maakt gebruik van bloemstroken in de grasbaan Ons bedrijf teelt hoogstamfruit

de peilstok1 Water Op ons bedrijf is een eigen waterzuivering aanwezig (helofytenfilter) Regenwater wordt verzameld in bassins of andere opvang Bij beregening nemen wij maatregelen om het watergebruik te beperken (druppelaar, etc). Ons bedrijf neemt beheersmaatregelen om vervuiling van water (waaronder sloten en greppels) te voorkomen Ons bedrijf registreert de hoeveelheden verbruikt water, uitgesplitst naar bronnen Ons bedrijf onttrekt geen grondwater of oppervlaktewater (aanvullend water) Er vindt op ons bedrijf geen verzilting van de bodem plaats door het gebruik van water

2 Gebruik van milieuvriendelijke en niet-schadelijke gewasbescherming Ons bedrijf kiest voor de in de biologische regelgeving toegestane middelen met de minst mogelijke milieu- en gezondheidseffecten op mens, dier en omgeving Ons bedrijf neemt alle reëel mogelijke maatregelen om driftbeperking te realiseren en puntbelasting van mogelijk schadelijke stoffen te voorkomen

3 Gebruik van milieuvriendelijke en niet schadelijke schoonmaak-, beschermings-, en desinfecteermiddelen We kiezen voor de noodzakelijke schoonmaak- en desinfectiemiddelen kiezen we voor in de biologische regelgeving toegestane middelen met de minst mogelijke milieu- en gezondheidseffecten op mens, dier en omgeving

Voor steunhout en palen gebruiken we onbehandeld hout Ons bedrijf kiest voor zwavelarme diesel

4 Verpakkingen Onze productverpakkingen zijn milieuvriendelijk (herbruikbaar, recyclebaar, afbreekbaar, hernieuwbaar) Wij gebruiken geen plastic (pvc) verpakkingen Er zijn geen GGO’s gebruikt voor onze verpakkingen

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Er zijn geen GGO’s gebruikt voor verpakkingen (Bioland, Naturland) Onze productverpakkingenzijn milieuvriendelijk (herbruikbaar, recyclebaar, afbreekbaar, hernieuwbaar) Wij gebruiken geenplastic (pvc) verpakkingen

5 Fruitteelt Wij gebruiken geen of minder dan 600 gr/hectare koper als bladbemesting waardoor de Cu-uitstoot naar de bodem wordt geminimaliseerd

6 Innovatie Bij investeringen kiezen we bij voorkeur voor het duurzame alternatief

Puur en schoon gaat over het gebruik van water en het gebruik van milieuvriendelijke niet- schadelijke middelen. We gebruiken zo min mogelijk middelen.

puur en schoon

het ideaal, de ambitie• Hetisonzeambitieompuurenschoonteproduceren. Wemijdenhetgebruikvanstoffenmetmogelijk nadeligebijwerkingen.• Onsdoelisommindermiddelentegebruikendan toegestaanisindebiologischeverordening.• Wegebruikenzoduurzaammogelijkemiddelenvoor schoonmakenenverpakken.

5

dierenwelzijn & diergezondheid

de peilstok1 Diergezondheid Op ons bedrijf wordt minder dan een kwart / de helft van de gemiddelde dagdosering antibiotica (gangbaar) gebruikt Onze dieren zijn gedurende 2 jaar antibioticavrij Wij hebben cursussen gevolgd over het gebruik van homeopathie/fytotherapie. Wij vermijden overig synthetisch medicijngebruik Wij gebruiken protocollen ter voorkoming van zoönosen

2 Dierenwelzijn (algemeen) Wij maken gebruik van een dierenwelzijnsmeetlat / -systeem Wij beschikken over een innovatief (stal-)systeem met optimale omstandigheden voor dieren welzijn: bijv. vrijloopstallen. Bij nieuwe stallen en verbouwingen/aanpassingen kiezen wij voor ‘state of the art’ dieren welzijn mogelijkheden We geven speciale zorg aan jonge dieren (kalveren bij de koe gedurende eerste levensfase Wij houden dieren in familiekuddes met meerdere generaties We hebben speciale aandachtvoor mannelijke dieren (opfok van haantjes, op eigen bedrijf opfokken van stierkalveren i.p.v. afzet naar gangbare kalvermester, etc.)

3 Dierenwelzijn (specifiek) Mannelijke biggen worden niet gecastreerd Onze runderen en geiten worden niet onthoornd De staarten van onze schapen worden niet ingekort Uitloop / weidegang: - de inrichting van onze uitloop is goed beplant bijv. met bomen, struiken en beschutting (min 25% beplant) - onze graslanden bevatten veel verschillende grassen en kruiden - onze dieren hebben minimaal 6 of 8 maanden per jaar permanente weidegang (koeien, varkens) - ons bedrijf neemt maatregelen om overbemesting van de uitloop tegen te gaan - jongvee en ‘droge’ koeien hebben permanente weidegang. Wij binden geen dieren aan Wij gebruiken geen koetrainers (Bioland, Naturland, Bio Suisse)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Wij gebruiken geen koetrainers (Bioland, Naturland, Bio Suisse)

4 Dierenwelzijn varkens Ons bedrijf is een gesloten bedrijf (zeugen, biggen, mestvarkens) Wij maken gebruik van biologisch stro in onze stallen (min. 70%) Wij maken gebruik van afleidingsmateriaal in onze stallen Wij maken gebruik van een berenprotocol

5 Dierenwelzijn kippen We hebben een KAT-certificaat We strooien graan in de kuikenopfok We strooien met graan in stallen

6 Transportduur en slacht De transporttijd van onze levende dieren is maximaal 4 uur of 320 km We hebben een vaste relatie met het slachthuis (één slachthuis) Onze dieren worden in Nederland geslacht Wij weten waar en hoe de dieren worden geslacht en dat dit zorgvuldig wordt uitgevoerd met de minst mogelijke stress en lijden

7 Dieren per hectare Wij geven dieren per hectare meer ruimte dan de biologische norm (de dieren per hectare voldoen aan de Bioland/ Naturland-richtlijn, gebaseerd op mesthoeveelheid ) Hoeveelheid dieren / hectare) EU-norm: - Rundvee (vlees) 2,5? p. ha. - Melkkoeien 2? p. ha. - Varkens 14 p. ha. - Kippen / gevogelte 230 hennen of 580 vleeskuikens p. ha. - Schapen/geiten 13,3? p.ha.

EKO-code (=Bioland / Naturland):- Rundvee (vlees) 2,5 p. ha. - Melkkoeien 2 p. ha. - Varkens 10 p. ha.- Kippen / gevogelte 140 hennen p. ha. 280 vleeskuikens / jonge hennen p. ha. - Schapen/geiten 13,3 p. ha.

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) De dieren per hectare voldoen aan de Bioland/ Naturland-richtlijn, gebaseerd op mesthoeveelheid

Hoeveelheid dieren / hectare (basis: mesthoeveelheid) EU-norm: - Varkens 14 p. ha. - Kippen / gevogelte 230 hennen, of 580 vleeskuikens p. hAa

Bioland / Naturland:- Varkens 10 p. ha. - Kippen / gevogelte 140 hennen, of 280 vleeskuikens / jonge hennen p. ha.

het ideaal, de ambitie • Onsstrevenismaximaalgezonde dieren. • Antibioticavrijebiologischeproduc- tenendierenzijnhetgevolg. • Wijmaximaliserenhetdierenwelzijn verderdoormeerruimtetegeven danindeEU-verordening,meeren langereweidegangenextrazorg voorjongeenmannelijkedieren. • Detransporttijdvanlevendedieren isminderdan4uurof320km.

6

De EKO-code respecteert de vijf vrijheden voor dieren. Dieren zijn: vrij om hun natuurlijke gedrag te verto-nen vrij van dorst, honger en onjuiste voeding vrij van fysiek en mentaal ongerief vrij van pijn, verwon- ding en ziektes vrij van angst en chronische stress.

Bij dierenwelzijn wordt aandacht besteed aan trans-port en slachtomstandigheden. Een gezond dier is in balans. Diergezondheid vraagt om een integrale benadering waarbij geschikte rassen en goede omstan-digheden de basis vormen voor een goede gezondheid.

energie & klimaatDe biologische landbouw draagt bij aan het beperken van de negatieve gevolgen van klimaatverandering. Het betreft de zogenaamde broeikasgassen (GHGs), zoals CO2, CH4 en N2O. Biologische landbouw en veeteelt kan bijdragen aan de opslag van CO2 in de bodem en aan het limiteren van stikstofverliezen naar de atmosfeer.

het ideaal, de ambitie- Wijverminderenmetenergiegebruik uitniet-duurzamebronnenen gebruikenvanechtegroeneenergie uitwind,water,aardwarmte,zonof viabiomassavanheteigenbedrijf.- Wijstrevennaarklimaatneutrale ondernemingenenproducten.- WijcompenserendeCO2-uitstootmet deaankoopvanemissierechten,maar pasalsallemogelijkeeigenmaat- regelenzijngenomen.

de peilstok1 Registratie en reductie We registreren de hoeveelheid verbruikte energie Ons bedrijf doet actief aan energiebesparing (Bioland, Naturland) Ons bedrijf gebruikt een klimaatmeetlat of een CO2-footprint calculator om de CO2-footprint te berekenen Ons bedrijf heeft aantoonbare verbeterdoelstellingen voor het verkleinen van de CO2-footprint en om klimaatneutraal te worden

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt)Ons bedrijf doet actief aan energiebesparing

2 Energie Ons bedrijf voorziet merendeels (>50%) in eigen elektriciteit door windmolens, zonnepanelen of biovergister Onze gebouwen zijn geïsoleerd om warmteverliezen te beperken Ons bedrijf gebruikt een goedgekeurde hoge rendement houtkachel of wkk installatie. Ons bedrijf maakt gebruik van warmteterugwinning (bv. vloerverwarming stal)

3 Klimaat (CO2-footprint) Ons bedrijf legt CO2 vast in de bodem door het verhogen van het organisch stofgehalte Ons bedrijf legt CO2 vast in de bodem door het gebruik van permanente weiden Ons bedrijf is klimaatneutraal of wordt dat binnen twee jaar Ons bedrijf maakt geen gebruik van luchtvracht voor grondstoffen of afzet (Bio Suisse)

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt)Ons bedrijf maakt geen gebruik van luchtvracht voor grondstoffen of afzet (Bio Suisse)

sociaal en eerlijk

energie & klimaat

de peilstok

1 Maatschappelijke betrokkenheid Ons bedrijf heeft medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt in dienst (WAO, Wajong). Ons bedrijf heeft een zorgfunctie (zorgboerderij) Wij zijn een erkend leerbedrijf en/of wij hebben afspraken met scholen over beschikbaarheid van stageplaatsen Wij hebben een duidelijke sociale functie en dat laten wij zien in de bedrijfsvoering

2 Werknemers Elke werknemer heeft een schriftelijk contract dat voldoet aan de wettelijke eisen en aantoonbaar wordt begrepen door de werknemer We hebben een CAO afgesloten en wij voldoen aan de CAO-eisen voor zowel onze eigen als ingehuurde werknemers We hebben een pensioenregeling voor eigen personeel en er is een pensioenregeling voor uitzendkrachten en inleners Ons bedrijf besteedt minimaal 3% van de loonkosten aan opleiding

Internationale inspiratie: Eisen uit Internationale normen (beknopt) Implementatie wereldwijd van sociale eisen gebaseerd op ILO-conventies en sociale wet- en regelgeving (Naturland)

3 Inleen van werknemers van buiten West-Europa Bij inleen/inhuur van werknemers van buiten West-Europa maken we gebruik van een hier voor gecertificeerd uitzendbureau (www.normeringarbeid.nl) Als het uitzendbureau zorgt voor directe of indirecte huisvesting van deze werknemers dan zijn wij zelf bekend met de huisvestingsomstandigheden en adequate kwaliteit hiervan Ons bedrijf is gecertificeerd voor een sociale standaard (bv. GRASP, Fair-Produce of vergelijkbaar) Bij meer dan tien inleners buiten West-Europa hebben wij een klachtenprocedure die actief wordt gepromoot en dat bekend is onder werknemers/uitzendkrachten

4 Verkoop en eerlijke prijs Wij verkopen onze producten direct aan de consument (oa. abonnementenverkoop) Wij hebben een goede kostprijsberekening van ons product om aan te tonen dat duurzame productie uitvoerbaar is Er wordt door de koper een eerlijke prijs betaald voor de producten/ diensten. Wij werken met een dekkende kostprijs: het gemiddelde van vijf verkoopjaren is minimaal gelijk aan de kostprijs Bij het niet halen van de kostprijs (en dus een eerlijke prijs) stelt de teler een verbeterplan op, waarbij de relevante afnemer(s) en toeleveranciers worden betrokken Wij hebben langdurige leveringsverbanden en/of contracten met afnemers

5 Inkoop en eerlijke prijs Wij betalen een eerlijke prijs voor de producten en diensten die wij inkopen (kostprijsdekkend) We hebben langdurige leveringsverbanden en/of contracten met leveranciers De ingrediënten/grondstoffen die wij inkopen uit risico-landen beschikken over een sociaal label/certificaat Voor relevante ingrediënten betalen we een Fairtrade premium We voeren een duurzaam inkoopbeleid en onze leveranciers worden vooraf getoetst op het kunnen voldoen aan de inkoopvoorwaarden

8

EKO betekent dat je je als werkgever sociaal opstelt naar de medewerkers, maar ook als inkoper naar leveranciers of dienstverleners en als verkoper naar afnemers. EKO respecteert de rechten van medewerkers, uitzendkrachten en dienstverleners. Alle deelnemers in de keten, waaronder de boer, de medewerkers en de toeleveranciers ontvangen een ‘eerlijke prijs’ voor hun producten die gebaseerd is op de kostprijs waarin de werkelijke kosten voor duurzaam ondernemen zijn verdisconteerd.

het ideaal, de ambitie- Wijzijneensociaaleneerlijkbedrijfdatkansengeeft aanallerleigroepeneneenactieverolvervultinde samenleving.- Deprijsis‘fair’vooralleschakelsindeketen.- Erissprakevanlangdurigeverbindingenopbasisvan respectengelijkwaardigheid.

Wij zijn EKO!

Stichting Fair Trade Original / Fair Trade Original – FrieslandCampina Consumer Products Europe B.V. – Yarrah Organic Petfood B.V. – Spack B.V. – Landjuweel B.V. – Interbanket B.V. – Helwa Wafelbakkerij B.V. – MDB Twello B.V. – Cargill B.V. – Bolletje Heerde B.V. – Stroopfabriek Cani- sius-Henssen B.V. – Leo de Kock en Zonen B.V. – H.G. Glas – J.W. & R. Muyl-wijk – Joh. van Kampen Aardappelgroothandel B.V. – B.V. v/h J.P. Buur en Zonen – Brinkers Food B.V. – Casteleijn Stroopwafels B.V. – The Organic Bakery B.V. – De Banketgroep B.V. – De Katjang B.V. – Holland Onion B.V. – De Terschellinger – Corn Candies B.V. – BioCore B.V. – Van Marcke Chips B.V. – Koppert Cress B.V. – Gebroeders van Beek B.V. – Jaffa Bakery B.V. – Ahold Coffee Company B.V. – Vitafruit B.V. – Green & White B.V. – Lebo Kaas B.V. – Biologische Slagerij Stan Alkemade – Firma Kok-van Elteren – Slagerij De Groene Weg – Chi International B.V. – Ariza B.V. – Th. M. van de Reep Dorus Bakkerij – Koninklijke Zeelandia H.J. Doeleman B.V. – Bio-horma B.V. – Budelse Brouwerij B.V. – Gebr. van Doorn B.V. / Van Doorn Bakkerijen De Bernisser Bakker – Wezo groep B.V. – Cooperatieve Zuivel-fabriek ‘’Rouveen’’ U.A. – Hak B.V. – Algra Moc ca D’Or Zwolle B.V. – Fle-vosap B.V. – Stolp International B.V. – M.B. Nieuwenhuijse B.V. – Eosta B.V. – B.V. Handelsonderneming E. Zann – Oerlemans Foods Nederland B.V. – Cargill B.V. Zaanlandse Olie Raffinaderij – Kremer Zaden B.V. – B.V. Graanhandel P. van Schelven – A.C. Loogman & Zonen B.V. – Van Delft Biscuits B.V. – Kaasmakerij Karwij v.o.f. – O.D.I. De Dageraad B.V. – Mac- handel B.V. – De Halm B.V. – De Joannusmolen B.V. – VOF De Peuleschil – Sofine Foods B.V. – Wessanen Benelux B.V. – De Witte Molen C.V. – Ad van der Westen B.V. – Agrico/Cooperatieve Handelsver. voor akkerbouwge-wassen – Reudink B.V. – C. Kruyt Veevoederfabriek – Windkorenmolen de Vlijt – Wiskerke Onions B.V. – Aardappelgroothandel Jansen - Dongen B.V. – Trouw B.V. – TerraSana, Sanafood, Sez’me – Udea B.V. / Ekoplaza / Proef / Healthy Planet / Biovers – Grasdrogerij Hartog B.V. – Grutterij -Korenmolen de Hoop v.o.f. – Organic Flavour Company B.V. – G. Kramer & Zonen B.V. – Hermus Made B.V. – Gunnewick ‘De Vier Winden’ – Van Gorp Biologische Voeders – Simon Lévelt Koffie- en Theehandel B.V. – Bakker Centrale Inkoop BV – Bill’s Natuurbakkerij – Paul Koekie – P. de Vogel – C.J.R. Kesbeke Fijne Tafelzuren B.V. – VAT Logistics B.V. – C.J. Hen-driks Expeditie en Veembedrijf B.V. – Hela Thissen B.V. – Sanday’s Bake-ries B.V. – Bos-Natuur-en Landschapbeheer Johan Rap – Glastuinbouw bedrijf mts. M.J.M. Hopmans – Euro Pâtisserie Producties - Twello B.V. – Numi Europe B.V. – Partner Logistics Waalwijk B.V. – Westfort v.o.f. – O. Smeding en Zoon B.V., Exoot, Fruitmand, Smeding, Mijn Boer – Barentz B.V. – Biologische Tuinderij Bergen Put – Prime Meat/Castricumse In-stellingen Slagerij Louis van der Ham B.V. – Refresco Benelux B.V., Menk-en Drinks, Liko Frisdranken, Refresco Benelux, Schiffers/Food, Sparkling – Leen Menken Foodservice Logistics B.V. – Pelzer P.M.M. – Cootjans Eier-handel B.V. – AVH Dairy Trade B.V. – Noorderbos VOF – Hoogpak B.V. – Im-kerij De Traay B.V., Melvita – Bio Kaas B.V. – Neuteboom Coffeeroasters B.V. – DO IT B.V. – Coöperatieve Zuivelonderneming Cono B.A. – M & B v.o.f. – Franje Onions B.V. – v.o.f. De Zaai-ster – Hedo Dokkum B.V. – ‘t Huis Ter Mee B.V. – O. Boerma –Stichting Thedinghsweert – Groenings Hofke – Crest Suikerwerken B.V. – Loos Cacao B.V. – Grozette B.V. – Koop Koeling B.V. – Van de Bilt Zaden en Vlas B.V. – Ekobakkerij Bolhuis V.O.F. – Jacob Hooy & Co B.V. – Slachthuis Veenendaal B.V. – Kaptein B.V. – M & Bee B.V. – Vlees- en Vleeswarenbedrijf Ruitenburg B.V. – Remia C.V. – Schaap Hol-land B.V. – De Ree Holland B.V. – Bakkerij Pater B.V. – Rijko B.V. – Marfo B.V. – Dipasa Europe B.V. – Lutèce B.V. – Veco Zuivel B.V. – Hessing Zwaagdijk B.V. – KemperKip B.V. – Schulp Vruchtensappen – Frytsjam Natuurlijk – Bejo Zaden B.V. – L. Elink Schuurman (Thee) B.V. – Special Refining Com-pany B.V. – Partner in Pet Food NL B.V. – Illimani – Cresco Westlands B.V. – Natuurslagerij Rob Rijks – D. van der Pol & Zonen B.V. – DeJong Cheese – Van Sillevoldt Rijst B.V. – Kievit – Pieter van Meel Groothandel Wild en Gevogelte – Florentin – Holland Crop B.V. – KleinsteSoepfabriek.nl – VION Tilburg – Vroegop AGF B.V. / Vroegop Windig – Van Oers United B.V. – Aan- en Verkoopcooperatie ‘’De Eendracht’’ U.A. – Vogelaar Vredehof B.V. – Suiker Unie – UCC Coffee Benelux B.V. – P. Bouter Kaascentrale B.V. – Mol Fresh Food B.V. – Chocolate Experience B.V. – Hyproca Dairy B.V. – Rhumveld Winter & Konijn B.V. – Van der Meulen Hallum B.V. – Bakkerij Veenhuis B.V. – Henri Willig Kaas B.V. – Coöperatieve Vereniging voor Scharrelvakenshouders B.A., Bon Vivant – ForFarmers Hendrix B.V. – IN-COTEC Europe B.V. – AarhusKarlshamn Netherlands B.V. – v.o.f. Gerbran-da State – M. Boon – De Knotwilg – Ridammer – Groenland Biologische Groentekwekerij B.V. – Flobus – J.A. Eijkelenburg – J. van Geffen en A. Jalving – Mts. S J Gerritsen, M Pronk Hein, G H Pronk Hein, N A de Ridder – Stichting Esdégé-Reigersdaal – Boerderij Watervliet, V.O.F. Familie de Hertog – R. v.d. Horst/Natuurluck – Zonnehoeve Zeewolde – F.C. Jonk-man B.V. – De Seizoenen BV – C.V. De Vijfsprong – Maatschap Kruit Schie-man – Kuppens J.G.M. – Bronsveld/R. Murray – C.T.M. Nieuweboer – Oostveen CMS – B. Rammelsberg – J. P. Robbers – J. Schouwenburg – Timmerman VOF – De Verte V.O.F. – Ambachtelijke stroopmakerij Van-dewall v.o.f. – J.A De Veer – Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. – De Klispoel B.V. – Mts. M. Visser en A. Visser - Buitendijk – Vollenberg A M J M en Vossen G A W Mts – Stichting Gemiva-SVG Groep – Maatschap Dames en Heren Vos – A.J.W. Vredevoogd – De Klaverhoeve – Firma Zijp/Melse – Risseeuw-Jentohoeve VOF – Stadsboerderijen (Gemeente Arn-hem) – J. Zenhorst – Koning T.M. – Biologische Boerderij De Schoffel v.o.f. – Biologische Kwekerij Zuidbos V.o.f. – Maatschap JHW TWisk - HAM Rijk– Biobalie B.V. – P. van Sabben – Woerden van C. en Woerden-Buth van M.T. Mts. – C. Kempenaar – Maatschap Jaap van der Vorm & Tjar-da-Marie Voogt – Villa Sterrebos V.O.F. – C.J.J. Custers – Pelgrim F.W.M. en Pelgrim-Kaak W.H.J.M. – W.G.A. Pouw – HaReko B.V. – Verbeek’s Opfok-bedrijven B.V. – Plantenkwekerij Jongerius Houten B.V. – Stichting The dinghsweert – West Plant Limburg B.V. – Natural Fruits Marknesse – Ge-meente Arnhem, Dienst MOW, Afdeling Bossen & Parken – Mts. J.D. van de Voort en C.L. van de Voort- van der Marel – Cranberry Terschelling B.V. – Geitenhouderij van Tilburg – De Noorderhoeve – Flikweert – Overesch Ecologische Landbouw – Durk Oosterhof – Staatsbosbeheer Beheer-seenheid Gelderse Poort – Maatschap M.A.A. van den Hengel en P.J.H. Brinkhof – Langen C.V. – A.P.J. Hopmans – Maatschap A.F. Saat en M.F.M. v/d Berg – EurekoFruit bv – Weleda Benelux SE – Stichting OlmenEs – Biologische Kaasboerderij Justa – Sterrenland – Maatschap Albers-van den Berg – Melkveebedrijf Dobbelhoeve – Mts. Van Leeuwen/Van Leeuwen-Fransen – M. Noordermeer – Pomona Fruit – Ut Rooie Bietje – Natuurmonumenten – W.P. van de Bool en G.E. Dorssers V.O.F. – B.V. Ex-ploitatie NZ27 – VNM Brabant-West – H.K. Venhuis – Mts. Marsman De

Eerste – Houwelingen van A. en Haspel-Kalkman van den A.N. Mts – Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland – Utrechts Landschap Oostbroek – Mts. S. de Hoop en S. Posthumus – Koningshoeve-Ettingen BV. – Advizon – Stichting NOVO – Mts. Twisk – Michielsen & Sucaet – P.K. Wouda – Lechaim B.V. – Vereniging Natuur-monumenten Montferland – Maatschap Nieuw Bonaventura – Crombach Stropen en Diksappen – VOF Kiestra - Tiesma – LaBan Foods – Biohorma B.V. – Albers & Reijnen – W.C.L. van Aart, J.H. van Aart - Dam en M.L.W. van Aart – Geitenboerderij Vliek VOF – Cactuskwekerij Klein Mexico – Maatschap H. Klompe en A.E. Klompe-Leendertse – De Klenckehoeve – Mts. C. van Gaalen en M.A.K. Inckmann-van Gaalen – Weidsicht V.O.F. – A. en J. Lantsheer – Ruud van Schie B.V. – Staatsbosbe-heer Kantoor Midwolda – W. Verbeek – De Groene Hofstee – J. de Jong en L.A. de Jong-Schouten VOF – Mts. Westerbeek-Mein – Biologische Boer- derij ‘’de Pasop’’ – B.V. Exploitatie Reservegronden Flevoland – C.T.M. van Swieten – v.o.f. Kaasboerderij Ravenswaard – J.H. Bosman – Verbruggen Paddestoelen B.V. – C.J.L. de Wit – De Roebol Hoeve – Mts. Rozendaal – V.O.F. L.N. Carnas & Zn. – Sengerbroek V.O.F. – Het Exoo B.V. – De Eilandstal – Bio Trio De Nieuwe Weg – Mts. G. en G. Leffers – J.D. van ‘t Hoog – B.V. Vee NZ 27 – G. v.d. Berg – Zeeuws hof – Mts. A. van den Berg en P.L. van den Berg-Gille – N.L. van Os & N. van Os van Ginkel – J.A. van den Dries – Mts. J. de Kruijf en J. de Kruijf-van Ravenhorst – De Braok Mierlo – van het Land – Stichting Travers – V.o.f Fruit-Mot – Linea Recta Natura B.V. – J. Cromwijk – Genneper Hoeve – Rabarberie de Pionier V.O.F. – Olmen-horst Fruit B.V. – Mts. van Leeuwen – EKOVAR Wennekers – VOF Boerderij Caetshage – J.J. Duijnhouwer/H. Hennink – Mts. J. Bruinsma & E. Lenger – Fa. A & D Haket – Jus de Pommes V.O.F. – Zaadhandel Neutkens B.V. – R.J. Huybregts – Gebroeders Frenken B.V. – Rijpera State – Puratos N.V. – Gebr. Kos Exploitatie B.V. – A. Mies – Biotopia B.V. – Boogaard Interna-tional B.V. – Universiteit Utrecht Faculteit Diergeneeskunde – Firma De Bruin-Rietveld – Fruitteeltbedrijf L. van Osch – Fruitteeltbedrijf Damen – L.J. Ruissen en P. Ruissen van Os – Melkveebedrijf De Schans Fam. Hiemstra – Regihoeve – Lodders Boomkwekerijen B.V. – K. Buist – H. Bolink – Diepvries Doetinchem B.V. – Galloway beweiding v.o.f. – Bakke- rij Hardeman v.o.f. – G.K. Pettinga – Hartman Verwerking B.V. – W.G. Broekhuizen – Maatschap W. en M. Huisman – Maatschap Haags-ma-Vreugdenhil – V.O.F. Slachthuis Zuidbroek – PieterPikZonen Beheer B.V. – Van Paassen - van Balkom V.O.F. – Th. Vergeer en Zonen B.V. / Vergeer Kaas / Vergeer Holland – Hessing Uden B.V. – Maatschap Reina- heerd – Eco Fields VOF – AgruniekRijnvallei Biologisch B.V. – F & F Europe B.V. – A. Poldervaart – C.J. Konijn – Kuma Eersel B.V. / First Class Bakery – Agro Service Tuenter – Sonneclaer – Agarica B.V. – Weerribben-schapenzuivel – Barenbrug Holland B.V. – Fruity King B.V. – Tuinplus B.V. – De Laan van Wisch – H.Ch. Schobbers B.V. – MeoModo B.V. / GreenAge – Burg ter Aar B.V. – Bakker Bio vof – Oké Natuurprodukten B.V. / Dafco / Zizo – H. den Hartog – H.J.O. Hoefnagel – Menken Vleeswarensnijlijn B.V. – Raps B.V. – Kees Becker Logistiek B.V. – Vandersterre Groep Internatio- nal B.V. – Ardol B.V. – Boerderij Saens Groen – Arthur Tuytel Chocolatier/Patissier – Vanka-Kawat Import en Export B.V. – Bakkerij Van Diermen B.V. – E.M. Treur en Zn. BV – Matcar Shipping B.V. – A.D. van der Weele Bio – Green Partners B.V. – Cargill B.V. – Oud Reuchlin & Boelen B.V. – Slagerij Kaldenberg B.V. – Mattisson Healthcare B.V. – Bastiaanssen biologisch – H.J.M. Bolscher Beheer BV – Wynand Fockink Experience B.V. / Proeflo-kaal Wynand Fockink / Distilleerderij De Liefde / Slijterij – Tony’s Factory B.V. – Packfill B.V. – VEC Champ – Wijngaard Kaas B.V. – Stichting ‘t Syltsje – Mayonna B.V. – Fleur de Café – Friquez B.V./HiPP Nederland – Zui- vel-groothandel Kroon V.O.F. – Ribbink’s Specialiteiten Bakkerij – Bakery Stars B.V. – Hart & Co B.V. – Bread&Things B.V. / B&T – Banketbakkerij ‘’De Maro’’ B.V. – Quivere B.V. / It’s Organic – World Wide Cheese B.V. – Stoker Holland verkoop B.V. – Eierencentrale West Nederland B.V. – Pof-fertjes van Oma – Teeling Petfood Opmeer B.V. – Ter Haak Logistics B.V. – Plukon Processing Ommel B.V. – Willem & Drees B.V. – B en W Co-Cre-ations bv – Martinez Chocolade B.V. – Ten Have Seeds – Vlees Combi-natie Zuid-west B.V. – Smilde Bakery B.V. – Topturn Special Products – Abattoir Noord-Holland B.V. – DGS Wijnkopers B.V. – By the grape B.V. – De Waag Ovenvers B.V. – Vee- en Vleeshandel A. Elings Vlees BV – L.Dijkstra – Heyboer B.V. – Lyempf Kampen B.V. – KLM Catering Services Schiphol B.V. – De IJshoeve B.V. – Wijnen Agro B.V. – Vitals Voedingssupplementen B.V. – Bakkerij Nollen B.V. – Fossa Eugenia B.V. – Biostee B.V. – Mosterd-makerij Eenrum - Pieterburen B.V. – Van de Kletersteeg’s Bakkerij B.V. – Puur&Fit – Biologische Kwekerij Vollenberg – Hannah’s B.V. – Especia B.V. – Madaga B.V. – Smilde Foods B.V. – Nutra Foods / Bio Spirits – Oliva B.V. – Truly Foods B.V. – Natudis Nederland BV – Ochun – Crescendo Or-ganic & Natural Products B.V. – De Graanmolen – BeLean – Maatschap van Hulten – De Koks Herberg B.V. – Livinggreens B.V. – Vitacress Real B.V. – Nutiva B.V. – HIWA Rotterdam Port Cold Stores B.V. – De Burg B.V. – Bon-na Terra B.V. – Landwinkel de Lindenhorst – Maatschap Vaassen-Hame-leers – J.P. Bos – Schouten Europe B.V. – Meulwaeter – Tuinbouwbedrijf F.J.J. de Koning B.V. – Fyffes B.V. – Maatschap W.H.M. Korrel & C.C.M. Kor-rel-Wolvers – D.Z.B. Leiden – Bio Perserij – Heerlijkheid Mariënwaerdt V.O.F. – Grootendorst Banket B.V. – Euro Grass B.V. – Maatschap H.G. van Noord en M.L. van Noord-Sanchez-Cruz – de Bosmanhoeve – ‘s Heeren Loo-Opmaat – Commandeur EKO Vlees B.V. – Maatschap van Luijk – J. Joordens’ Zaadhandel B.V. – H.A. Kapteijn i– Innoseeds B.V. - DLF-Trifoli-um – Green Organics B.V. – Biologische tuinderij W. en E. Peeters Mer-tens – Choco Support B.V. – Arva Specerijen B.V. – V.P.K. Aaldering-Krab-ben – Mts. W.P. van Rijn, A.T.M. van de Hoorn en H.Q.W. van Rijn – Green Ways B.V. – Mts. Noordermeer – Ten Kate Vetten B.V. – Stichting Moestuin Projecten – G. Hooyer – Mts. Y. en S. Ykema-Greidanus – Muskopak B.V. – COROOS Productie B.V. – Continental Bakeries (Kiel) B.V. – ED&F Man Molasses B.V. – W. van der Meer en Zonen B.V. – Vika B.V. – Zandbergen & Zn Vleeswaren B.V. – Twilmij B.V. – J.A.M. Rombouts – Karl Rapp Rotter-dam B.V. – Heinen Vleesbewerking – Maasoever Cold Store B.V. – Biolo-gische rundveehouderij P.G.H. Hegger – Landbouwbedrijf Smallegange C.V. – Loonwerkbedr, Fourage- en Mesthandel Jan Bakker BV – Gulpener Bierbrouwerij B.V. – A.H.M. Smits van Oyen-van Limburg Stirum – I.Q. Packing B.V. – Biologisch Landbouwbedrijf Geerse – Van Raaij – Deli-france Nederland B.V. – Van der Moolen Food Group B.V. – 2Organics B.V. – Mts. S. Dijkstra en N.A. Dijkstra-Snel – Slagerij De Groene Weg – G. van Brakel – T.T. Pronk h.o. ‘’De Groene Weg’’ – Slagerij De groene weg – Biologische Slagerij van Vught – Maatschap J.G.J. en J.W.M Krops – Fa. Greenpack – Marcor Stevedoring B.V. – V.O.F. De Groene Weg Utrecht

– Proviande Scherpenzeel – De Seizoenen BV – Vlees van Messel B.V. – Firma Hilbrants v.o.f. – Tiktak/Segafredo Zanetti Nederland B.V. – All-round Cargo Handling B.V. – Eco Elenbaas – Maatschap A., J.G. en S.W. Westra – Mts. H.H. Sentker, G.H. Sentker en C.G. Sentker-Ottens – Arava Holland B.V. – De Bolster B.V. – Gebroeders Brouwers V.O.F. – Budgetbulk B.V. / BudgetBulk / ID organics – Boerderij “De Oude Haven” – De Groot en Slot B.V. – H. Jansen – Verhoeckx en Zonen B.V. – J.J. de Vries – Zorg- boerderij Artemis – Firma Houtsma – G. Kwetters & Zn. B.V. – GOED A J EN GOED-VERBEEK M M MTS – Mts. van de Weerd-Hakvoort – Zeeland Trade B.V. – Marque Champignons B.V. – Diepop Waalwijk B.V. – Inter-snack Nederland B.V. – J.B.M. Tkalecz – Kavel 55 – Prika Dairy Industry B.V. – Firma Nieuw Bromo van Tilburg – Wine Excel B.V. – Eierenglorie Ver-meulen B.V. – J.C. van Dijk – New Organic World B.V. – Biologisch Land-bouwbedrijf Meijering – Stichting Cordaan – Mts. Kotterink G.W. en G. Kotterink-Hekman – J.G. Timmerman Groenvoederdrogerij B.V. – F.M.A.M. van Wagenberg – J.J.M. Hendriksen – De Terp Squashpackers B.V. – Slagerij Kouwen V.O.F. Bio-Salland – De Mèkkerstee – Prak-tijkonderzoek PLant & Omgeving / Plant Research International – De Grote Tor – Henri B.V. – Sprankenhof – Mts. Van de Vijver E. en S. – Grey-danus Aardappelhandel en Transport B.V. – V.O.F. Van de Mheen – Koelvries Creil B.V. – La Place B.V. / La Place Catering Service – Meat Friends Roosendaal B.V. – BD-Totaal B.V. – S.J. van der Goot en A.H. Feunekes – L. van de Brink – De Bie Groentenverwerking B.V. – E.H. Tho-maes – T.P.A. Verkerk – Lypack B.V. – Maatschap Landbouwbedrijf Haven-ga – Beuker Tuinbouw B.V. – Vereniging Natuurmonumenten Oost-Ve-luwe – Encebe Vleeswaren B.V. – Kaasmakerij Henri Willig B.V. – De Sterappel – TuinGoed Bonatèr – Vreeken’s Zaden – G.L. Lanting – Rapha-elstichting Scorlewald – Hogelandvlees – Vandersterre Groep Dienst-verlening B.V. – Starbucks manufacturing EMEA B.V. – De Duinzoom B.V. Ko-Kalf – Vlaamsch Broodhuys B.V. – Sorteer- en pakstation Aaldering / Sorteerbedrijf G. Aaldering – Alcopak Weert B.V. – Coöperatie Ekomelk Holland U.A. – Pieter’s Kaashandel b.v. – Tons Mosterd en Heerlijkheden – Ter Heerdt N.V. – Bergwerff’s Slagerijen B.V. – Yama Products B.V. – Eriks Handel B.V. – Logistic Business Partners (Rotterdam) B.V. – Distreko v.o.f. / Achterhoekpakket – CêlaVíta B.V. – Klaverkaas B.V. – La Alternativa B.V. – Sligro Food Group B.V. – Decora Food Products B.V. – Carlos de Dobbe-laere – CWT Commodities (Amsterdam) B.V. – Hoza Zaden B.V. – Cloot- wijck Nurseries b.v. – Nautilus Suikermais B.V. – Brandmeester’s – Fresh-Produce B.V. – Brood- en banketbakkerij Jan Schrieks – De Weerd Specerijen B.V. – TB Brown B.V. – Mondial Pack B.V. – Olam Europe B.V. – J.H.J. Beuker – Eicom Barneveld B.V. – Aardappelgroothandel H. Quik en Zonen B.V. – Zaadhandel Van der Wal B.V. – Biologische boerderij Sumi-ran – Allium Fresh B.V. – Freeline Organic Food B.V. – Stegeman C.V. – H. Cruijsen – Pita Bakkerij Yona – The Golden Coffee Box B.V. – EKO-Flora – Nationale Bomenbank B.V. – Denteck B.V. – lievegoedbedrijven, Locatie Hoge Born – Hilton Meats Zaandam – Tuinderij Vers B.V. – Vleeshandel Willems – Harrie Goesten V.O.F. – A. Kloosterman – Hagranop B.V. – Hans Cuppen en Mariet Cuppen-Cuppen – Technische dienstverlening van den Heuvel – Overkempe Bakkerij – Staay-Hispa B.V. – Bakkerij Aad Klootwijk Hesseplaats B.V. – VNM Zuid West Veluwe – R.D. de Jong – FreeOf B.V. – V.O.F. Evert en Martine Legemaat – D. Luijendijk – Rainbow Kleinpak B.V. – Paracelsus-Huis Nederland B.V. – Blueberry World B.V. – Geels koffie en thee sinds 1863 – Prins op- en overslagbedrijf B.V. – v.o.f. Special Health Products – Heereco V.O.F. – Ecologische Pluimveehoude- rij Huigenbosch – Hoogvliet B.V. – Kohl Fruit Trading B.V. – LION FOODS B.V. – Uniekaas Kaatsheuvel B.V. – D. Verbeek – Freightways Distriservices B.V. – V.O.F. de Rijk-Stenssen – Topquisine B.V. – Deli Harmony B.V. – Haanstra Biologica B.V. – Thegra Tracomex B.V. – Goes Handling Centre B.V. – Siebrand B.V. – Tieleman Transport – Mts. A.G.B. Aarnink en M.A.F. Aarnink-Assink – Fresh Freight BV – FrieslandCampina Consumer Prod-ucts Europe B.V., Campina Maasdam, FrieslandCampina Consumer Products – A. de Jongh Graan- en Meelhandel – Kraats Kaas B.V. – Groen-vries B.V. – F.A.M. Wennekers – Smit Swifterbant – Zorgboerderij ‘t Paradijs B.V. – De Groot International B.V. Hedel – Scherpenhuizen B.V. – P. van der Sar – Bio Brass B.V. – Hazeleger Kaas BV – J. van Reenen Barneveld B.V. – Van Rooyen en De Goede v.o.f. – Fabelco B.V. – Maatschap Leijten – Mezenberg Paddenstoelen BV – Stichting Flevolandschap – Raphaëls-tichting, Fermento, Korenmolen ‘t Roode Hert – Freezitt B.V. – Wijnim-port Van der Steen B.V. – Staay - Van Rijn B.V. – Hortica B.V. – Thierry’s Place Scheveningen B .V. / T & N Catering – Pakstation Venlo B.V. – Bolscher, meer dan vlees – Van Pelt Middelburg B.V. – Boc ca Coffee B.V. – Jumbo Supermarkten B.V. – Continental Bakeries Haust B.V. – Paulis-sen- Everts – Ambtman Jr. Import Export B.V. – Snouck H./van Veen Tex-tiel / Waddendelicatessen/Dreamspice – Groenland Biologische Groentekwekerij Andel B.V. – Jansen Dongen Sorteer B.V. – Coenecoop Wine Traders B.V. – Intertaste Supply Point Utrecht B.V. – Euro Pâtisserie Producties Apeldoorn B.V. – P. Hooijer melkvee – Covelt B.V. – Raphaëls-tichting/Novalishoeve – Weidelco Handstede B.V. – Haeghe Groep – Verbeek Boomkwekerijen b.v. – Oleofill B.V. – Exellent Food & Snacks B.V. – Landgoed Bleyendael – Hollands Wildhuis – Europe Retail Packing B.V. – Frankort & Koning BV – Limagrain Nederland B.V. – Kaas-Pack Holland B.V. – Princes Foods B.V. – Biologysk Molkfeebedriuw ‘’rûn libben en grûn’’ – Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V. – Zijerveld & Veldhuyzen B.V. / Zijerveld – Hanoju B.V. – ekoshii-take.com – Overmars & Rippen VOF – Brood- en Banketbakkerij C.J. van Eekeren B.V. – Bakkerij Bartels B.V. – Top Bakkers B.V. – Global Mushrooms B.V. – Peeters Produkten B.V./Penotti – Bunschoten Diervoeders B.V. – All Bakers B.V. – Heiploeg Inter-national B.V. – Chiquita Banana Company B.V. / Chiquita Fresh Neder-land / Chiquita Nederland – Bieze B.V. – Deli XL B.V. – Plus Retail B.V. – Vomar Voordeelmarkt B.V. – C.I.V. Superunie B.A. – Brood- en Banketbakkerij H.B. de Paauw B.V. – AQUARIUS CORR – Broodjes Express B.V. – Mts. Manders Cornelissen – Firma Kaatee – Jadico Specerijen B.V. – Raphaëlstichting – Maza B.V. – Haluco B.V. – Bickery Food Group B.V. – Frenchtop Natural Care Products B.V. – Broersma Warehousing B.V. – Mts. H.J. Kieft en A. Kieft-Elzinga – P. van Buiten – Post-Kogeko Ware-house B.V. – Mts P.L. van Andel en M. Norder – Op- en overslagbedrijf van der Vaart B.V. – Partner Logistics Bergen op Zoom B.V. – Wildhandel L.G. Luiten en Zonen B.V., Luiten Food – Bakkerij Maron B.V. / Bakkerij Ne-plenbroek – Beukers Agro B.V. – Vandemoortele Nederland B.V. – Oranka Vruchtensappen B.V. – De Groene Weg Slagerij KEI/K. Gunnink – Steens-ma B.V. – P.J. Keur – Van Loon Best B.V. / De Zaligheden – Dedert IJs B.V. – Bob Bakker Vleesverwerking – Pierre le Blanc B.V. / Piet de Wit Snacks –

Alpro Soja Nederland B.V. – Teboza Organics BV – Mr. Jones – Farm Fresh B.V. – De Graaf Agro B.V. – Kaashandel Remijn B.V. – Boot & Co Boom- kwekerijen BV – Zijtwende International B.V. – C.D.T. de Groot – Goede-gebuur Vlees Rotterdam B.V. – Raphaelstichting – De Zuivelmaatschap-pij B.V. – Aramex Nederland B.V. – VOF Van de Louisa – Ruvo B.V. – J.P.L.M. Sangers – De Kweektuin – Poeliersbedrijf Cuno Moormann & Zn. B.V. – A.P. Blommestijn Veehouderij – Groothandel in Groenten & Fruit Mart-ien Boumans B.V. – V.O.F. Duinhoven/Organic Food For You – H.J. van der Woerd – Maatschap Eilander – Ter Laak Opslag B.V. – Instant Drinks & Specialties B.V. – FrieslandCampina Professional – Van Vugt Kruiden B.V. – BIO+ Trading Company (BTC) B.V. – Giah B.V. – Van der Heiden Kaasop- slag v.o.f. – Munindra Stockmanagement B.V. – Rutte’s Maatschappij tot Exploitatie van Slijterijen B.V. – Raphaëlstichting – B.A. Heutink – Bio-Core Ukraine B.V. – Swinkels Oven Versgebak B.V. – Biohoeve d’Haens – Maatschap Van den Bergh-Bos – Waterman Onion Products B.V. – Ami-gio Foodpacking B.V. – Van Woerden Flevo BV – Bio Europe B.V. – Rosies B.V. – N.F. International B.V., N.F. Holding – Home made B.V. – Maatschap Nijhuis – Mts. A. De Bruijckere-Vercraeije – JetDrinks B.V. – Slagerij De Groene Weg / Slagerij Ilona van Ree – Hoeve de Lakenvelder bv – De vegetarische Slager – Agneskruiden – Firma Beukeveld v.o.f. – CNC Exotic Mushrooms B.V. – Vat Logistics (Maasvlakte) B.V. – DEAC Nederland B.V. – Embio Garden B.V. – Prestige Plants BV Growing Green – B.P. de Lange B.V. – Melkveehouderij de Jong-Gelderblom V.O.F. – Dutch Carrot Group B.V. – Vechtenaer B.V. – Bettina bakt – Herman Jansen Beverages Neder-land B.V./De Tweelingh Branderij – Selecta B.V. – Eco Fields B.V. – Vaste plantenkwekerij Radder VOF, Puur Aroma – Mts T.C.M. van Leeuwen en A.C.M. van Leeuwen-Dobbe en F.A.C. van Leeuwen – Vanille B.V. – Smit & Dorlas koffiebranders B.V. – Leev.nu B.V. – Maas International B.V. – Joost Welten Fourage & Transport B.V. – Maatschap Glas Bio – Lauwersland Natuurvlees – Van Duijnen Koffie B.V. – Royaan B.V. – Teboza B.V. – Bio-Freshi B.V. – Mts. E.J. Veen en H. Veen-Teunissen – Kasi Food B.V. – Bio-Ron – Garden Seeds B.V. – Daalimpex Velsen B.V. – Zwanenberg Lichtenvoor-de – Glasbest B.V. – Baza Shopservice B.V. – Iscal Sugar B.V. – L. Bierema – Juicy Line B.V. – G. van Doesburg Internationaal Transport BV – Mol Biol-ogisch Akkerbouwbedrijf – Top Fresh B.V. – Jong Food B.V. – Maatschap Boekhout – Vleesbedrijf Huls B.V. – Epos B.V. – Market Food Group B.V./ Bakkerij ‘t Stoepje/Le Perron – Mts M.J. Nijsten en M.A.T. Nijsten-Ste-velink – Van Osch Snacks B.V. – Bobeldijk Meat Company B.V. – ND Logis-tics Nederland B.V. – Diepop ‘s-Hertogenbosch B.V. – Stichting Bezoekers- centrum Sonsbeek Arnhem / Witte Watermolen – Helleman Handels- en Expeditiebedrijf B.V. – A.S. Watson (Health & Beauty Continental Eu-rope) B.V. – Mts Kersten-Christaens – Van de Weerd Pompoenen B.V. – Adco Shipping & Forwarding B.V. – Donny Craves B.V. – Pré Pain B.V. – V.o.f. Kraan / Maalderij Kraan locatie De Gouden Engel / Karlijn’s kinderkeuken / Daily Dinners – Biohof Alphonsus BV – Biohof Jacobus BV – Biohof Leonardus BV – Poeliersbedrijf Van der Laan B.V. – v.o.f. P. Boekestijn en Zonen – BSI Bomenservice – Arti Choc – Molkerei Alois Müller GmbH & Co. KG, Almhof, Müller, Müller Nederland – Globemilk B.V. – Zapaz Food B.V. – Pain D’anvo B.V. – Strogoff FreshFood B.V. – De Tuinbutler Biotuinen BV – Cevanti Bio BV – Gebroeders van Liere B.V. – Fons Verhoeckx – Bredabest B.V. – A.H. van Maanen-van Lagen – Top-bakker – Hendrix UTD Noord B.V. – Midland Voeders v.o.f. – Gilad Pro-duce B.V. – Dr. C.J.M. Scheepens Consultancy BV – Delinuts B.V. – Stich-ting het Groninger Landschap – Boiled Eggs Ospel B.V. / B.E.O. – Goud Biervliet B.V. – Delcave NCK B.V. Delcave van Gastel B.V. – Fruitweelde – Bofresh – Öz & Er Food B.V. – Van den Bosch Import Export Transito B.V. – Bakker Schat B.V. – Bierbrouwerij de Koningshoeven B.V. – B. Steenber-gen – Mts. W. Mulder en G.E.J. Mulder-Besselsen – Mooijer Volendam B.V. – B.V. Levensmiddelengroothandel De Kweker – Maatschap J.G. Woolderink en E.M.A. Woolderink-Rottink – Sonnigdal – DIS B.V. – Natu-ral West Corp EU B.V. – Heereco B.V. – Seaking Rotterdam BV – Keizers Vegetables B.V. – Moelker Landbouw – Biologisch legpluimveebedrijf Het Waddenei – Hero Nederland B.V. – Slagerij R. Van Ginhoven – Borge-sius Convenience B.V. – Ayal Kaas B.V. – Jaap Koopman Diervoeding B.V. – Intratuin Groencentrum B.V. / Intratuin Nederland – Lagosse Choco-lade B.V. – Appetijt Natuurvoeding en Gezondheid – MEO B.V. – Organix Nederland B.V. – Dutch Grill Specialties B.V. – Comé B.V. – Pieter de Hoog – Verscentrum Ter Brugge B.V. – Staatsbosbeheer Regio Zuid – Holland Pharma Exploitatie B.V./Bewust Winkelen.nl/Moscare.nl – A. Buijs – Bakkerij Fuite B.V. – Maatschap J. en D. Hoekstra – Mts. van Woer- den-Hulst – Teamzes.nl B.V. – Melkschapen- en zorgboerderij De Vuur-toren – Van der Mark Int. Transport B.V. – Trade Development Interna-tional B.V. – Da Silva Beans & Leafs – Van Vulpen Veevoeders B.V./Van Vulpen Biogas – Ahold European Sourcing B.V. – De Vleesspecialist B.V. – COROOS Conserven B.V. – Maatschap C. Ruiter en C.M. Ruiter – Diverspack B.V. – W. en E. van Grootheest-Kroesbergen – Teeling Petfood Hoogeveen B.V. – Heja Teff Specialiteiten bakkerij V.O.F. – Daniels OFP B.V. – Peter van Halder Grootverbruik in A.G.F. – Limbio Tuin van Gronsveld – Lunch Service Nederland B.V. – Gebrs. Van der Ende B.V. – Naproz B.V./Gezond en Wel – Speciaal Bakkerij Nol Bertram B.V. – Veldt Banket B.V. – World Wide Food Trade – Ambi Pack BV – De Weidse Blik B.V. – AT Healthproducts / Aquarius Technology / Vitalogica – Elshof Fruit BV – Agri Retail B.V. – Menken Salades & Sauzen B.V. – J&J International Tea Company B.V. /Revolution Tea – Camps Food B.V. – Curfs Warehouse B.V. – Bakkerij P.M. Roodenrijs B.V. – Justnuts – Egga Food B.V. – Deli-Jack B.V. – Meat Friends Best B.V. – W. Nap – Lenger Seafoods Yerseke B.V. – Biologische Varkensboerderij Van Engelen – Bakels senior N.V. – A.W. de Haan – Bestpartner Nederland B.V. – Q-cape B.V. – Stichting New Food Foundation – Ambachtskeuken – Mts. van Luijk Oostweg – Jonge Planten Grünewald B.V. – V.O.F. Kok van Diemen – OKvlees.nl – Bio Kwekerij Aldo van Os B.V. – De Veldkeuken – Vleesverwerkings- bedrijf Herman Eppink – De Dijkgatshoeve – TakengoCoffee – Karel Hoeve IJmuiden B.V. – Ropa-Productions B.V. – The Filet Company B.V. – Champignonkwekerij Bergass VOF – Ben van der Waal Zuid- vruchten B.V. – The Organic Factory B.V. – B en P Special Food B.V. – Mts. A.M. en P.B. Hoogeveen – Gebr. Huybregts Logistiek B.V. – Handelmaatschappij G. van der Linden B.V. – Zuivelrijck B.V. – Agromix Broederij en Opfokintegratie B.V. – Van Es Foods International bv – Lassie B.V. – Palma Organica (Holland) B.V. – Bakkerij Van Voorthuizen B.V. – E. Stoel – ED&F Man Liquid Products Nederland B.V. – Ranks Meel B.V. –Lauwershof v.o.f. – E. van Wijk – Vleeswarenfa- briek Henri van de Bilt B.V. – Schoemaker W. – J.P. Stoop – Mts. Kok

Met dank aan:Maria Buitenkamp (secretaris BioHuis en biologisch fruitteler), Ruud Hendrix (docent Groenhorstcollege), Henk Kloen (senior-adviseur van CLM), Kees Scheepens ( bestuur EKO en bio-boer), LeenJanmaat (senior onderzoeker Louis Bolk Instituut), Jan Leeijen (aanvoer coördinator varkens van De Groene Weg), Jaap van Deelen (Biomeerwaarde-ei en ondernemer), Alex van Hootegem Michael Wilde (Sustainability and communication manager, Eosta), (akkerbouwer), Rob Boeringa (adviseur, publicist), Allard Bakker (general manager De Groene Weg), Adriaan Jansen (Naturelle), Peter de Nooij (Natuurweide), Teunis-Jacob Slob

(Natuurweide), Henk Gerbers (voorzitter Stichting Bio+ Merkartikel), Maurits Steverink (ketenmanager dierlijk), Arend Zeelenberg (ketenmanager plantaardig), Marian Blom (Bionext) Maaike Raaijmakers (Bionext), Heleen Klinkert (Bionext), Hans Damen (fruitteler), Jac Stoop (fruitteler), Pieter Jans Jansonius (fruitteler), Robert Elshof (fruitteler), Gerjan Brouwer (fruitteler), Elze-lia Visser (fruitteler), Joost van Strien (akkerbouwer), Wridze Bakker (akkerbouwer), Peter Key (akkerbouwer), Eddy van Wijk(akkerbouw-er), Pipie van Ooijen (akkerbouwer), Ton Schröer (Ton’s Mosterd), Sjef Staps (Louis Bolk Instituut)