RADAR+

flower power je huis

‘Ik gaf mijn dochter 2x het leven’

Annemieke stond een stuk van haar lever af:

klein budget groot effect

stedentrips met de kids

elke dag een

aspirientjeheeft dAt

nou zin?

heel veel

voor

€3,95

kAmperen kun je leren!

doe het zelf

haal het beste uit jezelf en je geld

een nuttig lesjesolliciteren

40 plusser zoekt werk

Afdingen voor dummies

tip 1: stap over je schaamte heen

AP

VoorJAAr 2013, AdVieSPriJS € 3,95

bikini’s

Aardbeienjam Sinaasappelpers Hogedrukspuit Witte wijn

getest

loterijgewonnen? 40% zou

stoppen met zijn huidige baan, maar wel iets anders

gaan doen

85% van de mannen en

40% van de vrouwen is

KoStWiNNer

45% maakt zich weleens zorgen of hij VOLGEND JAAR nog werk heeft

30iS BeSt BAnG zijn baan kwijt te raken %

het allerfijnste aan je werk? het werk zelf, zegt 42% van alle mensen. 16% doet het toch vooral voor het salaris. en

NIeMANd vindt de kantine het meest bevredigend

Nederlanders houden van hARdWeRKeN: 19% werkt meer dan 40 uur

een kwart van de zzp’ers zou maar liefst minimaal

16 uur méér willen werken

Jij en je werk, hoe staat het ermee? Ben je gelukkig met wat je doet? Of droom je van een andere baan? Ben je misschien werk-loos? We vroegen het aan 33.555 RADAR-testpanelleden.

33% is heel GelUKKiG met zijn werk

45% is best gelukkig

5% is behoorlijk ongelukkig met zijn baan

8,6% is momenteel

WerklooS; 58% van hen denkt niet binnen een jaar weer werk te hebben

6% is zzp’er; een derde van hen zou best

MEER WERK willen hebben

een derde van de vrouwen werkt 20-29 uur; 85% zegt dat PRIMA te kunnen combineren met het gezin

leNte 2013

2 het begin cijfers & weetjes

3 voorwoord het begin 3

I k ben altijd jaloers geweest op

gezinnen die met kleine kinderen

gewoon uit eten gingen. Op ouders

met kinderen die normaal op hun

stoel blijven zitten, niet hun glas

omstoten, niet met hun bestek of de

kaarsen op tafel gaan zitten spelen en die

niet de hele tijd hun servet op de grond

gooien. Die halverwege de maaltijd niet óf

ruzie krijgen, óf de slappe lach – ik weet niet

wat erger is. En die dan ook nog de maaltijd

die ze voorgeschoteld krijgen, weten te

waarderen, in plaats van elk gerecht kritisch

te bekijken en slechts na herhaaldelijk

aandringen met opgetrokken neus een

minuscuul hapje te proeven.

‘Ik vind dit niet lekker.’

‘Maar probeer het gewoon nog even.’

‘Ja maar, ik vind het gewoon niet lekker.’

Enzovoort. Ik weet het: het ligt aan mijn

opvoeding. Want, natuurlijk, als ouder ben

jij verantwoordelijk als je kinderen zich niet

gedragen. Ik verzin uiteraard wel excuses

voor mezelf. Zoals: drie kinderen, dat is er

net één te veel. (‘Die derde doe je er zo bij,

daar merk je niks van,’ zeiden ze tegen me

toen ik zwanger was van nummer drie. Nou,

dat heb ik geweten. De overgang van twee

naar drie was enorm en groot genoeg om

het overzicht volledig kwijt te raken). En ik

heb er nou eenmaal twee beweeglijke

jongens bij. Ik heb dus de etentjes buitens-

huis beperkt tot pannenkoekenhuizen en

pizzeria’s.

Heel veel steden heb ik ook niet met ze

bezocht toen te klein waren. Het is niet dat

ik het niet geprobéérd heb. Maar na een half

uur in een vreemde stad begonnen ze al

over een zwembad en waren ze ineens te

moe om te lopen (terwijl ze ’s middags wel

uren konden voetballen). Moesten ze weer

omgekocht worden met een ijsje.

Waar is de natuurlijke interesse van mijn

kinderen in historische gebouwen en

deftige musea? Waarom zag ik om mij heen

gezellige gezinnetjes met kinderen die wel

met enthousiasme het culturele erfgoed

begroetten? Op dat gebied hebben mijn

kinderen nog veel in te halen en het is de

hoogste tijd om daar opnieuw een begin

mee te maken. Zeker nu ik de tips en de

tricks voor stedenvakanties met kids heb

gelezen op pagina 76. Zelfs met mijn

kinderen die mijn opvoeding hebben

genoten, moet Londen, Barcelona of Berlijn

een eitje zijn. En anders ga ik eerst eens

gezellig op proef met kind nummer twee.

Een meisje, vijftien jaar, best bereidwillig

een museum te bezoeken als er daarna

weer gewinkeld mag worden.

Dat moet goed gaan. +

opvoedkundige inhaalslag Nee, háár kinderen kun je niet mee uit eten nemen naar een deftig restaurant, hooguit naar een pannenkoekenhuis. En een stedentripje was tot nu toe ook geen succes. Het zal wel aan de opvoeding liggen, zegt Antoinette schuldbewust.

leNte 2013

NA eeN hAlf uuR IN eeN vReeMde stAd beginnen ze al

over een zwembad en zijn ze te moe om te

lopen. Moeten ze weer omgekocht

worden met een ijsje

4 radar+ lente 2013 inhoud

leNte 2013

steun RAdAR 94 Word lid van RADAR/TROS en ontvang RADAR+ 6 keer per jaar geheel gratis divers 02 Cijfers & weetjes 03 Voorwoord van Antoinette 06 Things to do 112 Colofon 114 Klein geluk

huis & tuin 42 Diervriendelijke tuin Tegels eruit, vlinders erin 46 Flower power je huis Klein budget, groots effect 51 Stof te lijf Vier rigoureuze maatregelen 52 Seizoensarbeid Buitenmeubels blinkend schoon consument & financiën 08 Ga je trouwen? Of blijf je samenwonen? 22 Fotomomentje Fotograferen met je smartphone 24 40-plusser zoekt werk En vindt het ook nog 30 Hergebruik Creatief met kurk en theedoek 34 Handjeklap Afdingen voor dummies 37 Waar doen zij het van? Een stel vertelt getest 66 Bikini's

72 Hogedrukspuit 106 Aardbeienjam 108 Witte supermarktwijnen 111 Citruspersen psyche, relatie & gezondheid 12 Cadeau voor het leven Een orgaan doneren 38 Gedupeerd Invalide door een bekkenbodemmatje

59 Elke dag een aspirientje Is dat nodig? 76 Stop met dat getob Wees blij met wat je hebt 80 Ben jij van mij? Totaal anders, toch familie 90 Breken met familie Soms niet eens ongezond

80

66

60

4238

5

leNte 2013

Coverfotografie Antoinette eric van den elsen Styling linda Gümüs-Gerritsen Haar & Make-up judith Neyens via NCl

104

vrije tijd 44 De Hollandse wei in Waar vind je ze nog? 54 Kids & the city Kindvriendelijke stedentrips 60 Kamperen kun je leren En het is nog leuk ook 68 Dag sportschool Trainen doen we in de buitenlucht

eten & drinken 97 Salade exotique Oriëntaalse maaltijdsalades 102 Tafeldilemma ‘Mijn kinderen vinden niks lekker’ 104 Perfecte vinaigrette Stap voor stap

109 Antoinette kookt Steak, maar dan van watermeloen 110 Wat koks weten Wat doe je in de sla? 113 Toetje Aardbeienfool

columnisten 75 Handyman Ad Fransen 96 Etiquettedeskundige Beatrijs Ritsema

30

6824

54

D(esign)-day verbindt mensen met betekenisvolle productenBetekenis van ontwerpen wordt op de kaart gezet tijdens design event

Maastricht _ Ontwerpers in alle soorten en maten komen van 23 t/m 26 mei Maastricht verrassen. Voor deze zevende editie doen designers uit onder andere België, Duitsland en Nederland mee aan D-day. Al deze designers hebben één ding gemeen: ze zijn niet alleen ontwerper van hun werk, maar vervaardigen zelf ook. Deze bijzonder innovatieve mensen werken met diverse materialen en weten een gelaagde betekenis te geven aan producten. Tijdens D-day is een oplossing te vinden op elke interieurvraag en word je verrast door eigen-zinnig & eigentijds design.

Drie dagen lang staan nieuw talent en gevestigde ontwerpers op het podium in een van de meest inspirerende locaties van Maastricht: de oude industriële setting van de SAM Decorfabriek. Deze voormalige Mosa fabriek, waar jarenlang innovatieve tegels werden vervaardigd, ademt de sfeer van ontwikkeling, ambacht en industrie. Deze omgeving heeft een verhaal, net zoals de designers van D-day. Het is een bijzonder passende locatie voor D-day dat een constante ontwikkeling kent, een verhaal wil meegeven aan mensen en zich kenmerkt door expertise van de ontwerpers.

Persoonlijke betekenis _ Tijdens D-day ligt de nadruk op oorspronkelijkheid, een praktische vertaling en vaardigheid. D-day wil de betekenis van producten, voorwerpen en alledaagse spullen onder de aandacht brengen door designers concreet in contact te brengen met een breed publiek. Producten waarvan bekend is wie ze gemaakt heeft, hoe ze gemaakt zijn, die in kleine oplage zijn vervaardigd of voor persoonlijke wensen zijn ontworpen hebben een betekenis. Tijdens D-day kom je meer te weten over materialen, worden er de-monstraties gegeven van productieprocessen en kan je jouw designdroom leven in blazen.

Onder de hamer _ Een aantal van de unieke werken komen onder de hamer van de veilingmeester. De strijd om dat ene ontwerp gaat van start op de eerste avond tijdens een openingsdiner voor persen per-soonlijke relaties. Iedereen is welkom om mee te bieden. Tijdens deze veiling kan geboden worden op olijke vazen, typische tassen, delicaat porselein of stevige tafels.

Over D-day _ D-day is een podium voor design waar bezoekers, ontwerpers en opdrachtgevers elkaar ont-moeten. Initiatief komt van Hester Coolen, zelf ook ontwerper. Naast de intermediaire rol wil D-day de filoso-fie delen waarin duurzaamheid, persoonlijkheid en goed gebruik van materialen centraal staan. Door middel van de beurs, tentoonstelling en veiling in één, hoopt D-day bezoekers te verrassen en kennis te laten maken met nieuw design dat oorspronkelijk vervaardigd is.

Noot voor de redactie

AdresSAM Decorfabriek

Meerssenerweg 215

Maastricht

Programma van D-dayHet definitieve programma van D-day

wordt op een later tijdstip bekend

gemaakt. Een aantal vaste onderdelen

zullen terugkomen. Daarnaast vindt

er een openingsdiner plaats waarvoor

pers is uitgenodigd.

OpeningstijdenDonderdag 23 mei

opening (diner* + veiling)

17.00 – 22.00

Vrijdag 24 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zaterdag 25 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zondag 26 mei

10.00 – 17.00

* Voor het openingsdiner is alle pers uit

genodigd. Hester Coolen stelt u graag voor

aan diverse ontwerpers. Daarbij wordt ver

teld over Dday, de werken van de ontwerpers

en de huidige ontwikkelingen. Aanmelden

voor dit persmoment graag via Catharina

Burgman, contactpersoon voor pers en

relaties.

Catharina Burgman

t 043-8524353

m 06-42211757

e [email protected]

Ook voor vragen of interview verzoeken

met Hester Coolen of aanwezige ont-

werpers, kunt u contact opnemen

met Catharina. Foto’s en logo in hoge

resolutie zijn te down loaden via de

volgende link: http://goo.gl/ot14C

Deze zijn vrij van rechten te ge bruiken

voor publicatie.

www.d-daydesignveiling.nl

D-day wordt georganiseerd door Stichting Platvorm

_d-day is een podium voor design, een mix van tentoonstelling, beurs en veiling. aan d-day doen binnen-

en buitenlandse ontwerpers mee, die ontwerpen én maken. geen massa productie of dertien in een dozijn,

maar unica of kleine series. d-day is een halfjaarlijks, eigenzinnig evenement in het zuiden van nederland_

6 het begin kalender

11-12 meiRiddertoernooi

Leuk uitje voor kinderen:

in het Zuid-Limburgse kasteel

Hoensbroek spelen volwasse-

nen riddertje en jonkvrouw.

Met onder meer een middel-

eeuwse markt en lessen

in zwaardvechten en

boogschieten.

15 meiTuin

IJsheiligen (11 t/m 14 mei), en

dus de kans op nachtvorst, is

voorbij. Er kan weer van alles in

de volle grond worden geplant.

Weinig tijd? Neem dan sperzie-

bonen, bieslook, dille, munt en

laurier. Groeien als kool,

weinig werk.

17-26 meiFestival a/d Werf

Het 28 jaar oude Utrechtse

theaterfestival is samengegaan

met Springdance, en heeft nu

dus ook moderne dans van

niveau in de aanbieding. Plus

crossovers van dans en theater.

18 mei-23 JuniFotofestival Naarden

Perfect overzicht van gevestigde

namen en nieuw talent op

binnen- en buitenlocaties,

waaronder de beroemde

vestingswallen van Naarden.

19-20 meiPinksteren

Op een mooie pinksterdag ga je

aan de wandel, pak je de fiets, of

boek je een bootje. Voor wie wil

varen: www.motorbootverhuur.nl.

23-26 meiDesign Day

In de SAM Decorfabriek in

Maastricht zijn alle schijnwer-

pers gericht op design. Je kunt

er ook kopen en persoonlijke

bestellingen plaatsen bij

de aanwezige ontwerpers

en makers.


25 meiHoe leuk is meuk

Nu het voorjaar is, worden er

weer volop vlooienmarkten

gehouden. Kijk voor locaties op

www.meukisleuk.nl.

26 meiMarikenloop

Hardloopsters kunnen in

Nijmegen weer 5 of 10 kilome-

ter hollen tijdens de elfde editie

van deze populaire ladies run.

26 meiDag van het park

Park in de buurt? Ga eens

kijken bij de activiteiten die er

vandaag gepland zijn, met

als doel je te laten zien hoe

mooi en groen het is in

je directe omgeving.

www.dagvanhetpark.nl.

1 meiAardbeien

Tot eind augustus zijn er weer

zomerkoninkjes van de koude

grond. Kijk voor een lekker

aardbeientoetje op pagina 113.

En ga met kinderen naar

themapark Het Aardbeienland

in het Limburgse Horst, met

onder meer plukvelden en een

kabouterbos.

5 meiBevrijdingsfestivals

Gratis optredens van bekende

bands in de grotere steden.

www.youropi.com

9 meiHemelvaart

Mooie traditie: dauwtrappen.

Samen met Staatsbosbeheer en

Natuurmonumenten kun je de

ontwakende natuur bewonde-

ren in De Pelen en Kaapse

bossen. Eerstgenoemde

serveert daarna een ontbijtje.

leNte 2013

(Eigen) schuitje- varen met Pinksteren

Bieslook

Dille

Munt









Meerssenerweg 215

Maastricht









17.00 – 22.00

Vrijdag 24 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zaterdag 25 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zondag 26 mei

10.00 – 17.00








relaties.

Catharina Burgman

t 043-8524353

m 06-42211757

e [email protected]








voor publicatie.






26 mei: ladies run in Nijmegen

7 Samenstelling Sarah-Mie luyckx

27 mei Uitbetaling vakantiegeldEindelijk weer eens een

meevaller. Weliswaar een

voorspelbare (en die je mis-

schien al hebt uitgegeven…)

31 meiBadkleding

Vis niet achter het net voor de

mooiste bikini’s en badpakken.

Kijk op pag. 66 voor informatie

over welke modellen het best

bij je figuur passen.

1 JuniGroene oogst

Er worden weer kersverse

doperwtjes, peultjes en

tuinbonen aangevoerd.

3 JuniStrak lijf

Kort en intensief sporten is een

trend. Handig voor wie nog snel

een bikiniproof lichaam wil. Je

hoe je dat het beste kunt

aanpakken.

21 JuniLangste dag

Buit uit dat het tot zeker 23 uur

licht is met een uitgebreide

barbecue of midzomernachts-

feestje in de tuin.

22-23 JuniLekker naar de boer

Biologische boerderijen en

tuinderijen houden overal in het

land open huis. Met activiteiten

voor kinderen, zoals: paarden

borstelen en skelteren.

www.lekkernaardeboer.nl.

26-30 JuniFleurig Huis en Tuin

Grote tuinbeurs in het

beeldige Haarzuilens bij

Utrecht, een dorpje dat op

zich al een bezoek waard is.

to dothings mei & juni 2013

kunt onder meer terecht bij de

landelijke keten Curves (in 30

minuten 500 calorieën verbran-

den). Maar regelmatig een

uurtje stevig wandelen doet

natuurlijk ook goed.

5 JuniNieuwe haring

Op naar de viswinkel of markt

voor de eerste, overheerlijke

maatjesharing.

6-9 JuniTaste of Amsterdam

Tijdens dit culinaire festijn

staan onder meer kookdemon-

straties, wijnproeverijen en een

Foodiemarkt op het program-

ma. In het Amstelpark.

8 Juni-21 JuliArnhem Mode Biënnale

Tweejaarlijks internationaal

vermaard mode-evenement

met onder meer de fashion-

eindexamenshows. Dit keer is

het thema: fetisjisme. Meer

info: www.moba.nu.

10 JuniFrisse planten

Regent het? Bezorg dan je

begonia of ficus een fijne dag

en zet die even buiten. Zo

krijgen binnenplanten een

opkikker en worden de

bladeren weer stofvrij.

15 JuniTuin

Heesters en rozen kunnen alsnog

worden geplant als dat in het

najaar niet is gelukt. Snoei de

buxus (liefst op een bewolkte dag

vanwege verbrandingsgevaar), en

zaai alle één- en tweejarigen uit.

18 JuniFijne voeten

Mooie sandaaltjes vragen om

verzorgde voeten. Ga naar de

pedicure of geef ze zelf een

beurt. Op www.hoedoe.nl staat

leNte 2013

Bikiniproof in 30 minuten

8 juni-21juli: Mode Biënnale in Arnhem









Meerssenerweg 215

Maastricht









17.00 – 22.00

Vrijdag 24 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zaterdag 25 mei

12.00 – 21.00 / 16.00 veiling

Zondag 26 mei

10.00 – 17.00








relaties.

Catharina Burgman

t 043-8524353

m 06-42211757

e [email protected]








voor publicatie.






Vakantiegeld al binnen?

zoek de verschillen

En dan heb je je liefde gevonden en moet je kiezen: wordt het trouwen, samenwonen of geregistreerd partner-schap? Wat is gunstiger en handiger?

leNte 2013

8 consument & financiËn trouwen of samenwonen

Wat is het verschil tussen trouwen en samenwonen? In een notendop: als je gaat trouwen, is

er juridisch van alles geregeld zonder

dat je er zelf iets voor hoeft te doen. Als

je samenwoont, is er niets geregeld.

Wat gebeurt er als je trouwt?Je bezittingen en schulden komen

automatisch op één grote hoop. Alles

wat van jou is, is ook van je partner. En

andersom. Dat heet ‘in gemeenschap

van goederen’. Als je daar niets voor

voelt en andere afspraken wilt maken,

kun je bij de notaris huwelijkse voor-

waarden opstellen. Als een van de twee

overlijdt, is de ander vanzelf erfgenaam.

Daar heb je geen testament voor nodig.

Andere afspraken maken kan ook, maar

dan moet je naar de notaris voor een

testament. Ga je uit elkaar? Dan blijf je

onderhoudsverplichtingen houden ten

opzichte van elkaar en bestaat de kans

dat je alimentatie moet betalen. Of dat

je alimentatie krijgt.

en als je samenwoont?Dan is er niets geregeld. Alles wat je

bezit, is alleen van jou en je bent ook in

je eentje verantwoordelijk voor je

schulden. Als je uit elkaar gaat, is er

geen alimentatieplicht. (Wel kinder-

alimentatie, als je samen kinderen

hebt.) Mocht je partner overlijden, dan

ben je geen erfgenaam. De erfenis komt

terecht bij de kinderen van degene die is

overleden. Zonder kinderen komen de

ouders in beeld, of broers en zussen.

Denk aan Eva Gabrielsson, die

32 jaar een relatie had met

Millennium-schrijver Stieg Larsson, maar

de erfenis naar zijn vader en broer zag

gaan. Met een testament kun je dat

voorkomen.

hoe zit het bij een geregistreerd partnerschap?Dat lijkt op een huwelijk. Je moet naar de

gemeente, waar een ambtenaar van de

burgerlijke stand het geregistreerd

partnerschap sluit. Behalve wat betreft

kinderen en ouderschap zijn de gevolgen

van een geregistreerd partnerschap

hetzelfde als van een huwelijk. Dus je

deelt bezittingen en schulden, je erft van

elkaar en je hebt onderhoudsverplichtin-

gen, ook als je uit elkaar bent.

Als je andere afspraken wilt maken, stel

je bij de notaris partnerschapsvoorwaar-

den op. Dat is hetzelfde als huwelijkse

voorwaarden.

Wat gebeurt er als je kinderen krijgt?Stellen die getrouwd zijn, zijn samen de

ouders van het kind. Het kind is familie

van hen allebei, het erft van hen en ze

hebben samen het ouderlijk gezag. In een

huwelijk gaat dat vanzelf, je hoeft er niets

voor te doen.

Bij samenwonenden en stellen met een

geregistreerd partnerschap is juridisch

alleen de moeder de ouder. De vader kan

het kind erkennen. Dat kan al tijdens de

zwangerschap. Na de erkenning zijn

vader en kind familie van elkaar; het kind

erft van de vader en de vader heeft een

zorgplicht. In een geregistreerd partner-

schap hebben de ouders na de erkenning

sAMeNWoNeNd eNgeeN testAMeNt?

Dan gaat de erfenis niet naar jou, maar naar de familie van je overleden partner

samen het ouderlijk gezag, net als

gehuwden. Stellen die samenwonen en

gezamenlijk het ouderlijk gezag willen,

moeten dit bij de kantonrechter regelen.

Welke achternaam krijgen de kinderen?Kinderen van gehuwde ouders en

ouders met een geregistreerd partner-

schap krijgen de naam van de vader,

tenzij de ouders bij de geboorte van het

eerste kind kiezen voor de naam van de

moeder. Als er daarna nog andere

kinderen worden geboren, krijgen zij

dezelfde achternaam als de oudste.

Kinderen van samenwonende ouders

krijgen de naam van de moeder, tenzij de

ouders bij het eerste kind kiezen voor de

naam van de vader (die moet het kind

dan wel erkend hebben).

Wat is fiscaal gunstiger, trouwen of samenwonen?Dat hoeft niet veel uit te maken. Het kan

geld opleveren om elkaars fiscale partner

te zijn, omdat je dan bij de belastingaan-

gifte de aftrekposten onderling zo gunstig

mogelijk mag verdelen. Gehuwden en

geregistreerde partners zijn sowieso

fiscale partners, maar samenwoners

vaak ook. Bijvoorbeeld als ze een

samenlevingscontract hebben, of als

ze samen een kind hebben of een huis

hebben gekocht.

Ook in de erfbelasting is nauwelijks

verschil tussen trouwen en samenwonen.

Gehuwden kunnen belastingvrij zo’n

600.000 euro van elkaar erven, maar

samenwonenden hebben diezelfde

vrijstelling zodra ze vijf jaar samenwonen

leNte 2013

9 Tekst Wilma van HoeflakenIllustratie laszlito Kovacs

of als ze een half jaar voorafgaand aan

het overlijden samenwoonden én een

notarieel samenlevingscontract hebben.

(En als ze een testament hebben

natuurlijk, want zonder erven ze niets).

krijg je nabestaanden-pensioen als je niet getrouwd bent?Dat hangt er vanaf. Voor het nabestaan-

denpensioen van de overheid, de

ANW-uitkering, maakt het niet uit. Die

uitkering krijg je als je aan de voorwaar-

den voldoet. Die hebben te maken met

je inkomen, je leeftijd en de leeftijd van

je kinderen. Wel of niet getrouwd zijn

speelt nooit een rol bij overheidsuitke-

ringen, ook niet bij AOW (Algemene

Ouderdomswet) of bijstand. Er wordt

gekeken of je samenleeft met iemand,

maar de manier waarop je dat hebt

geregeld is niet relevant. Nabestaanden-

pensioen via het pensioenfonds van je

partner krijg je echter niet vanzelf als je

niet getrouwd bent. Dat krijg je door-

gaans alleen als je partner je officieel

heeft aangemeld bij het pensioenfonds.

hoe zit het als je uit elkaar gaat?Als je samenwoont, is uit elkaar gaan

gemakkelijk. Althans, in theorie. Je kunt

natuurlijk heel wat gedoe krijgen over

de verdeling van de spullen. Daarom is

een samenlevingscontract met heldere

afspraken handig. Dan kun je ook ruzie

krijgen, maar je hebt nog enige houvast.

Een huwelijk ontbinden is meer werk; je

moet officieel scheiden. Een geregi-

streerd partnerschap ontbind je via een

notaris of advocaat. Stellen met

kinderen moeten een ouderschapsplan

maken als ze uit elkaar gaan. Of ze

getrouwd zijn, een geregistreerd

partnerschap hebben of samenwonen

maakt niet uit.

Wat is beter, trouwen of samenwonen?Het een is niet beter of slechter dan het

andere. Veel mensen vinden een

huwelijk romantisch. Ze hechten aan

de rituelen, vinden het mooi om voor

elkaar te kiezen in het bijzijn van

familie en vrienden en hebben zin in

een leuk feest. Anderen trouwen omdat

het zo handig is. Met een paar hand-

tekeningen is alles geregeld en heb je

nergens omkijken naar.

Maar samenwoners hebben even goede

redenen om niet te trouwen. Ze vinden

het onzin. Of ze zijn al eens getrouwd

geweest en willen dat niet nog een keer.

een baby, dus een bruiloftHet aantal huwelijken neemt af. In 1970 waren er ieder jaar nog ruim negen huwelijken per 1.000 inwoners, tegenwoordig zijn dat er maar iets meer dan vier (zie kader). Van alle stellen zonder kinderen is tegenwoordig de helft niet getrouwd. Voor veel mensen is de komst van een baby een reden om te trouwen. Van de stellen met kinderen was in 2009 85 procent getrouwd. Maar ook dat verandert; in 2000 was nog 91 procent van de ouders getrouwd. Bovendien wordt sinds een jaar of vier meer dan de helft van de eerste kinderen geboren bij ongetrouwde ouders.

stelleN Met KINdeReN die

uit elkaar gaan, moeten een

ouderschapsplan maken – ook

niet-getrouwden

We trouwen minder

jaar aantal aantal huwelijken huwelijken per 1.000 inwoners*

1950 83.110 8,2

1960 89.100 7,8

1970 123.631 9,5

1980 90.182 6,4

1990 95.649 6,5

2000 88.074 5,5

2010 75.399 4,5

2011 71.752 4,3

Bron: CBS*De bevolking neemt toe, dus het aantal huwelijkssluitingen per jaar zegt niets over de populariteit van het huwelijk. Als je kijkt hoeveel huwelijken er per jaar plaatsvinden per 1.000 inwoners, zie je dat het huwelijk steeds minder in trek is.

Van hokken komt een huwelijk (of niet)Dat is heel lang zo geweest. Samenwonen was voor veel stellen een fase. Eerst eens kijken hoe het gaat, trouwen kan altijd nog, die redenatie. Tegenwoordig is dat niet meer zo. Samenwonen is niet iets tijdelijks, maar een ingeburgerde samenlevingsvorm. Van de 35-plussers die samenwonen, is 85 procent niet van plan om te trouwen. Ze vinden dat een huwelijk niets toevoegt aan hun relatie. Overigens denken jongeren hier anders over. Zo’n 75 procent van de jongeren verwacht dat ze later gaan trouwen. Maar of ze dat ook echt gaan doen, is koffiedik kijken.

leNte 2013

10 consument & financiËn trouwen of samenwonen

Of ze zeggen – en dat vinden zij dan

weer romantisch – dat ze juist door niet

te trouwen er elke dag bewust voor

kiezen om bij elkaar te blijven. Een

andere reden kan zijn dat ze juist niet

dat totaalpakket van het huwelijk willen

en zelf willen uitmaken wat ze wel en

niet regelen.

Waar moet je op letten?Het is goed om je af te vragen wat er in

bepaalde situaties gebeurt (bijvoorbeeld

bij de geboorte van een kind, uit elkaar

gaan, overlijden van de partner) en of

dat is wat je wilt. Stel dat je samen-

woont en kinderen hebt. Als een van de

twee het meest voor de kinderen zorgt

en financieel afhankelijk is van de

ander, kan dat tot een heel oneerlijke

situatie leiden als je uit elkaar gaat,

want officieel hoeft de verzorgende

ouder geen alimentatie te krijgen. Of

stel dat je op huwelijkse voorwaarden

getrouwd bent en financieel de zaken

gescheiden wilt houden. Als je tijdens

het huwelijk niet bijhoudt wat van wie

is, loop je de kans dat je bij een schei-

ding de boel moet verdelen alsof je in

gemeenschap van goederen was

getrouwd.

Homovaders en –moedersTrouwen, geregistreerd partnerschap, samenwonen, alles wat voor hetero’s geldt, geldt ook voor homo’s en andersom. Behalve als het om ouderschap gaat. Als de ene moeder een kind krijgt, kan de andere moeder het niet erkennen, want erkenning kan alleen door de vader. De andere moeder kan het wel adopteren. Voor twee vrouwen die een kind willen, lijkt het huwelijk handiger, want dan zijn ze allebei vanzelf ouder. Twee mannen met een kind is lastiger, want al zijn ze getrouwd, ze kunnen niet allebei het gezag krijgen. Het gezag ligt immers ook al bij de moeder. In dit soort situaties moet je voor advies op maat naar de notaris.

meer informatieOp www.notaris.nl/doe-de-test kun je een test maken en krijg je een globaal beeld van wat er zakelijk en juridisch speelt in jullie situatie. Voor een oriënterend advies kun je terecht bij de Notaristelefoon (0900-3469393, op werkdagen van 9 tot 14 uur, € 0,80 per minuut). Als je echt advies op maat wilt en misschien ook wel een samenlevingscontract of een testament, kun je het beste een afspraak maken met een notaris. Bel een paar kantoren, leg voor wat je wilt bespreken en vraag wat het kost. Uitvoeriger informatie over de juridische en financiële verschillen tussen trouwen en samenwonen vind je in de uitgave Samenwonen of trouwen van de Consumentenbond (€ 19).

kost dat?Trouwen is de goedkoopste manier om

dingen te regelen. Je kunt een bruiloft zo

duur maken als je wilt, maar in principe

hoeft trouwen niks te kosten. In bijna

elke gemeente zijn er wekelijks vaste

tijdstippen waarop dat gratis kan. Ook

een geregistreerd partnerschap sluiten

kan vaak gratis.

Voor partnerschapsvoorwaarden en

huwelijkse voorwaarden moet je naar

de notaris. Wat je betaalt, hangt af van

hoe ingewikkeld de voorwaarden zijn.

Reken op een bedrag tussen 500 en

1.200 euro. Een eenvoudig samenle-

vingscontract kost bij de notaris zo’n

300 euro. Ook hier geldt: hoe ingewik-

kelder het contract, hoe meer je betaalt.

Als samenwonenden van elkaar willen

erven, hebben ze ook allebei een

testament nodig. Vaak rekenen notaris-

sen een paar honderd euro voor een

pakket: een samenlevingscontract plus

twee identieke testamenten. +

leNte 2013

11

Tekst lara Aerts en Femke van der laanFotografie Brenda van leeuwen

leNte 2013

12 PsYche & gezondheid doneren

In januari van dit jaar kregen 40 mensen een nieuwe nier; er staan er meer dan 800 op de wachtlijst. Eén persoon kreeg een nieuw hart, 68 mensen wachten op een nieuw hart. Het is dan ook niet niks, het geven van een stukje van je lichaam, nu of na je overlijden, aan een ander. Maar je kunt er wel een levensgroot verschil mee maken.

eencadeau voor het leven

13 13

leNte 2013

djago Buit (11) doneerde al twee keer haar 25 centime-ter lange vlecht aan Stichting haarwensen. natasja Buiter (16) heeft sinds haar tiende geen lichaamshaar meer, zij lijdt aan een vorm van alopecia (kaalhoofdig-heid). zij draagt een pruik van gedoneerd haar die ze krijgt van Stichting haarwensen.

Djago: ‘Ik laat mijn haar twee jaar groeien, dan knipt de kapper mijn

vlecht af’ eencadeau voor het

leNte 2013


irene vriend (49) was al twaalf jaar ziek en stond drie jaar op de wachtlijst toen ze aan de beurt was voor een harttransplantatie. zij kreeg het hart van ria, de vrouw van frans koch (60).

Frans: ‘De ontmoeting met de vrouw die Ria’s hart

kreeg, deed me goed: Irene is een lieverd, net

als Ria was’

15 15

leNte 2013

Annemieke: ‘Ik ben trots dat ik mijn dochter twee keer het leven heb mogen geven’

Annemieke Goldberg (32, getrouwd met Samuël) stond een stuk van haar lever af aan haar dochter Abigail (2), die lijdt aan de aangeboren leveraandoening galgangatresie.

leNte 2013


Henk: ‘Zes mensen leven twintig jaar langer na

hun transplantatie dankzij één nier van mij’

henk Bastiaans (60) werkt als verzorgende en vrijwilliger. hij is een zogenaamde samaritaanse donor: hij stond zijn nier af aan een onbekende.

17 17

leNte 2013

Johan: ‘Gelukkig kwam het goed en hoefde ik me niet schuldig te voelen dat het voor niks zou zijn geweest’

Alice dingeman-meppelder (61, getrouwd, twee kinderen) stond begin 2012 een van haar nieren af aan johan van hoeve (59, getrouwd, twee kinderen).

leNte 2013


Organen of weefsel doneren: wat kan er wel en niet, wat zijn de kansen en de risico’s? En heel belangrijk: hoe meld je je aan als donor?

mijn hart klopt voor

jou

kunnen alleen na overlijden worden gedoneerd. een weefseltransplantatie is voor de ontvanger meestal niet levensreddend, maar verbetert de kwaliteit van leven.

donorregister Nederland hanteert op het gebied van orgaan- en weefseldonatie het toestemmingssysteem: je moet je keuze registreren in het donorregister (www.donorregister.nl) als je na je overlijden wilt doneren. heb je niks geregeld, dan beslissen je nabestaan-den. dat is een zware last, helemaal als ze niet weten hoe je erover denkt. ook als je per se niet wilt doneren na overlijden, neem je dat op in het donorregister. Je kunt er ook voor

orgaantransplantatieorganen die in Nederland kunnen worden getransplanteerd, zijn de nier, alvleesklier, lever, longen, dunne darm en het hart. Alleen de nier en een deel van de lever kunnen zowel bij leven als na overlijden worden gedoneerd. In het buitenland worden ook al stukjes long bij leven getransplanteerd.

Weefseldonatie hoornvlies (cornea), hartkleppen en vaten, bot- en peesweefsel en huid

VergoedingHet handelen in organen is bij wet verboden: een donor of diens nabestaanden mogen dus niet betaald worden. Wel krijgt iemand die bij leven een nier of een deel van de lever doneert hiervoor een eenmalige vergoeding van respectievelijk € 320 en € 360 van de overheid. Ook worden (medische) onkosten vergoed en de werkgever van de donor wordt gecompenseerd. Is de donor zelfstan-dig ondernemer, dan worden gederfde inkomsten vergoed. Uitgangspunt is dat financiële belemmeringen een donatie bij leven niet in de weg mogen staan. Meer informatie: www.donatiebijleven.nl.

19

leNte 2013

kiezen om je nabestaanden of een specifiek persoon te laten beslissen. In andere landen, zoals België, bestaat het ‘geen bezwaarsysteem’: je bent donor, tenzij je schriftelijk bezwaar maakt. dat systeem is trouwens niet op jou van toepassing mocht je daar komen te overlijden. zie ook de site www.jaofnee.nl.

Bloed- en beenmergdonatie Mensen tussen de 18 en 65 jaar kunnen zich aanmelden bij een bloedbank als ze bloeddonor willen worden. Meer info: www.sanquin.nl. voorheen werden uit beenmerg stamcellen gehaald om toe te dienen aan ernstig zieke mensen. tegenwoordig kan men stamcellen uit bloed halen dus zijn beenmergdonaties en transplantaties minder gangbaar.

Bijzonder contact de stichting donadona biedt de mogelijkheid aan nabestaanden van donoren en de mensen die een transplantatie hebben ondergaan elkaar te ontmoeten wanneer dat van beide kanten wordt gewenst. Informatie: www.donadona.nl.

transplantatie bij leven van nier een gezond mens met twee nieren heeft overcapaciteit. Na het afstaan van een nier – meestal de kleinste – neemt de capaciteit van de blijvende nier doorgaans toe en uit onderzoek blijkt dat het leven met één nier geen nadelig effect heeft. Risico voor de donor is natuurlijk wel dat hij of zij geen reservenier meer heeft. daarom komt de donor bovenaan de wachtlijst

voor een nieuwe nier als hij of zij afhankelijk wordt van dialyse of een transplantatie. de operatie om de nier te verwijderen, is wat betreft belasting te vergelijken met een blindedarm-operatie. het risico op overlijden is ongeveer zo groot als het risico dat men jaarlijks loopt in het verkeer.

transplantatie bij leven van een deel van de lever een lever is een regenererend orgaan: haal je een stuk weg, dan groeit het weer aan. een gezonde lever heeft bovendien veel overcapaciteit. omdat er zoveel mensen op de wachtlijst staan voor een levertransplantatie, en omdat één op de negen mensen op die wachtlijst sterft voordat er een lever beschikbaar komt, wordt er steeds meer getransplanteerd bij leven. deze ingreep is voor de donor meer risicovol dan een niertransplan-tatie bij leven. Meer informatie: www.donatiebijleven.nl en www.leverpatientenvereniging.nl

je hoeft niet bang te zijn sommige mensen zijn bang dat artsen hen eerder laten sterven, omdat ze als donor geregistreerd zijn. Alsof artsen een afweging maken wie meer aan de organen heeft: jij of een ander. Artsen weten niet of iemand donor is zolang diegene nog leeft. Pas na overlijden kijkt de arts in het donorregister. ook

geven mensen aan bang te zijn niet meer toonbaar te zijn na een orgaan-donatie, of dat nabestaanden geen afscheid kunnen nemen. Beide angsten zijn ongegrond; er kan zowel voor als na de donatie afscheid genomen worden en de overledene kan gewoon worden opgebaard.

donoren zijn hard nodig In januari van dit jaar kregen veertig mensen een nieuwe nier, er staan er meer dan achthonderd op de wacht-lijst. een persoon kreeg een nieuw hart, 68 mensen wachten op een nieuw hart. veertien levers werden gedoneerd, in februari stonden er 144 leverpatiënten op de wachtlijst. er is dus een groot organentekort. elk jaar sterven er zo’n honderdvijftig mensen terwijl ze op de wachtlijst staan.

niet topfit? Geen bezwaar Je hoeft niet jong en topfit te zijn om je als donor te registreren. het hart van een hoogbejaarde is misschien te oud om te transplanteren, maar de huid kan nog wel geschikt zijn.

Voor uitgebreide informatie op het gebied van orgaan- en weefseldonatie en transplantatie kun je terecht op www.transplantatiestichting.nl. Twitteren over doneren en transplantatie? Volg dan @donorinfo.

meer informatie

leNte 2013


irene vriend (49) was al twaalf jaar ziek en stond drie jaar op de wachtlijst toen ze aan de beurt was voor een harttransplantatie. zij kreeg het hart van ria, de vrouw van frans koch (60). ria overleed twee jaar geleden op 55-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersenbloeding.

Frans: ‘Ria was een mooie vrouw. Van

binnen en van buiten. Na een hersen-

bloeding raakte ze in coma. Ik wist al snel

dat het over en uit was. Dat voel je. Niet zo

lang voor haar dood keken wij toevallig

naar een tv-programma dat ging over het

doneren van organen na je overlijden. ‘Als

het waar is dat je er echt niks van voelt,

dan wil ik het ook,’ zei ze toen tegen mij.

Mijn zoons en ik, we wilden allemaal dat

haar organen zouden worden afgestaan. En

dat is ook gebeurd. Zo'n proces gaat

razendsnel: vrijdag raakte ze in coma, in de

nacht van zaterdag op zondag vonden de

transplantaties plaats. We hebben haar die

nacht in het volste vertrouwen aan de

transplantatiecoördinator meegegeven.

Zelf zijn we naar huis gegaan: we wilden

een zo goed mogelijk resultaat en op geen

enkele manier in de weg lopen.

Ik wilde graag degene ontmoeten die het

hart van Ria heeft gekregen. Als een soort

afronding, misschien. Het hoorde voor mij

bij de rouwverwerking. Het heeft me ook

goed gedaan. Ria was een lieve vrouw, Irene

bleek ook een lieverd te zijn. Dat viel voor

mij mooi samen. Nu, twee jaar later, sta ik

nog steeds achter de beslissing die we toen

namen. Misschien klinkt het heel nuchter,

maar ik zeg altijd: voor de kist dichtgaat,

gaan de ringen en het horloge eraf. Maar de

kroonjuwelen – de organen – gaan de

grond in. Dat is zo zonde.’

Irene: ‘Ik was al twaalf jaar ziek. Hartritme-

stoornissen. In 2000 ben ik omgevallen op

de tennisbaan. Ik werd gereanimeerd,

daarna onderzocht, ik slikte medicijnen,

‘Ik lag 23 uur per dag op bed. tot dat

telefoontje kwam: er was een hart voor mij’

onderging operaties en kreeg later een ICD

– een soort omgekeerde pacemaker die

shocks gaf als mijn hart op hol sloeg. Een

ontzettend vervelend gevoel. In 2007 bleek

dat al dat geknutsel niet meer werkte: ik

moest een nieuw hart. Drie jaar lang heb ik

gewacht, en toen kwam dat telefoontje: er

was een hart voor mij. In die tijd lag ik 23

uur per dag op bed. Ik was er zo aan toe

om weer te gaan leven.

De eerste dagen na zo'n operatie lig je voor

pampus. Hoe helderder ik werd, hoe

schuldiger ik me voelde. Mag je wel blij zijn

met de start van een nieuw leven als

iemand anders is overleden? Ik heb ook

flink geaarzeld of ik Frans durfde te

ontmoeten. Door dat schuldgevoel. Het

kwam zo dichtbij. Ik ben blij dat ik het toch

heb gedaan. Niet alleen was het een

warme, fijne ontmoeting, ik ben daardoor

juist ook van mijn schuldgevoel afgeko-

men. Het was goed zo. Van Frans kreeg ik

een foto van Ria. Die heeft eerst nog een

tijdje in een la gelegen: te confronterend.

Inmiddels hangt het lijstje aan de muur:

alles heeft letterlijk en figuurlijk een plekje

gekregen.’

djago Buit (11) schonk al twee keer haar 25 cm lange vlecht aan Stichtinghaarwensen. natasja Buiter (16) heeft alopecia. zij draagt een pruik van gedoneerd haar.

Djago: ‘Mijn buurmeisje kreeg leukemie,

haar haren vielen uit. Toen ze was genezen,

is ze haar haar gaan doneren voor pruiken.

Ik vond dat een goed idee en ben het ook

gaan doen. Ik laat mijn haar twee jaar

groeien. Dan maakt de kapper een vlecht

en knipt hij ’m af. Ik vind het niet zonde,

want als ik het vaker zou laten knippen,

belandt mijn haar toch in de prullenbak.

Nu heeft iemand er nog wat aan. Ik stuur

de vlecht naar Stichting Haarwensen, zij

verwerken haar van meerdere donoren in

één pruik.’ Natasja: ‘Op de lagere school

ging ik zonder haar door het leven. Op de

middelbare school ben ik pas een pruik

gaan dragen. Ik had een synthetische pruik

en wilde er eentje van echt haar. Maar die

kost € 3000 en moet elk jaar vernieuwd

worden. Daar hadden we geen geld voor.

Mijn beste vriendin ging op internet

zoeken en kwam uit bij Stichting Haarwen-

sen. Ik kwam in aanmerking en daar ben

ik heel blij mee. Als ik thuis ben of samen

met vriendinnen draag ik ’m niet, maar

buiten wel. Zonder pruik word ik altijd

nagekeken, mensen denken dat ik heel

ziek ben. Dat vind ik niet prettig. De kans

dat mijn eigen haar terugkomt, is klein. Ik

ga er vanuit dat ik de rest van mijn leven

pruiken draag.’

‘zonde? helemaal niet: mijn haar zou

anders in de prullen-bak van de kapper

belanden’

21

leNte 2013

‘de wachtlijst voor een lever was meer

dan een jaar: dat zou ze niet overleven’

Annemieke Goldberg (32, getrouwd met Samuël) stond een stuk van haar lever af aan haar dochter Abigail (2), die een aangeboren leveraandoening heeft.

Annemieke: ‘Ik heb er niet lang over na

hoeven denken: mijn dochter kon gered

worden als ik haar een stuk van mijn lever

zou doneren. De artsen in het ziekenhuis

gaven aan dat de wachtlijst voor een lever

een tot anderhalf jaar was, dit zou Abigail

hoogstwaarschijnlijk niet overleven.

Daarmee zeg ik niet dat het een makkelijke

beslissing was: er werd mij bijvoorbeeld

wel gevraagd alvast over mijn begrafenis

na te denken. Ik kan me goed voorstellen

dat als je nog meer kinderen hebt om voor

te zorgen, je op een andere manier een

afweging maakt.

Vrij snel na haar geboorte kwamen we

erachter dat Abigail ziek was. Haar lever,

het afvalverwerkingsbedrijf van je lichaam,

functioneerde niet goed. Ze vergiftigde

zichzelf als het ware. Een operatie mocht

niet baten, transplantatie was de enige

oplossing. Abigail was acht maanden toen

we allebei onder het mes gingen. Ik vond

het pittig: het heeft me een paar maanden

gekost om te herstellen van de operatie. Nu

heb ik een litteken van zeventien centime-

ter op mijn buik. Daar ben ik trots op: die

jaap staat voor het feit dat ik mijn dochter

twee keer het leven heb mogen geven.’

Alice dingeman-meppelder (61, getrouwd, twee kinderen) stond begin 2012 een van haar nieren af aan johan van hoeve (59, getrouwd, twee kinderen).

Alice: ‘Johan ken ik zo’n 35 jaar. We zijn

vrienden. Hij heeft een nierziekte, dialy-

seerde al meer dan vijf jaar en stond op de

wachtlijst voor een nieuwe nier. Pas in 2011

hoorde ik dat Johans bloedgroep O+ is. Die

van mij ook. Ik heb er niet lang over

nagedacht: hij kreeg een nier van mij.

Johan was niet direct enthousiast over die

boodschap: al eerder had een vriend een

nier aangeboden, maar hij kwam niet door

de medische tests. Johan durfde gewoon

niet te hopen dat het nu wel zou lukken.

Maar wel dus: ik slaagde voor de ene na de

andere test. Maart 2012 was het zover. We

lagen samen in het ziekenhuis en om beur-

ten zijn we geopereerd. Het was pittig,

maar ik zou het zo weer doen: Johan heeft

zijn leven terug. Had ik maar tien nieren

om weg te geven.’

Johan: ‘Natuurlijk ben ik Alice dankbaar.

Maar zo’n levende donatie is ook belas-

tend: wat heeft Alice een offers voor mij

gebracht. In augustus 2012 leek het mis te

gaan, alsof mijn lichaam de nier alsnog af

wilde stoten. Gelukkig is het goed gekomen

en hoef ik me niet schuldig te voelen dat

het voor niks is geweest. En dat zij er altijd

vrolijk over heeft gedaan, maakte het voor

mij natuurlijk ook een stuk makkelijker.’ +

henk Bastiaans (60) werkt als verzorgende en vrijwilliger. hij is een zogenaamde samaritaanse donor: hij stond zijn nier af aan een onbekende.

‘Een jaar of vijf geleden zag ik een tv-

programma over orgaandonatie. Mensen

wilden aan hun partner een nier afstaan,

maar hadden geen match. Een arts had

daar een crossover-methode voor bedacht:

binnen een groep van meerdere koppels

worden nieren ‘uitgewisseld’. Maar ook dat

matcht nooit 100%, dus is er een nier nodig

van buiten de groep koppels. Met andere

woorden: als ik mijn nier afstond, dan zou

er niet één persoon geholpen worden, maar

een stuk of zes vanwege het zogenaamde

domino-effect. En als zes mensen ieder

twintig jaar extra leven na hun transplanta-

tie, dan zorgt mijn donorschap dus voor 120

extra levensjaren. Dat vind ik een goede

deal. De operatie is vergelijkbaar met die

van een blindedarmoperatie. En ik merk in

het dagelijks leven niets van het ontbreken

van een nier. Ik vind een nier afstaan niet

zoveel verschillen van ander vrijwilligers-

werk dat ik doe, zoals bijvoorbeeld collecte-

ren. Dat is ook niet altijd leuk, maar ik doe

het wel. Ik heb geen gezin om voor te

zorgen, veel vrije tijd, ben kerkelijk opge-

voed. Het helpen van anderen zit in me.

Bovendien blijft er nog meer dan genoeg tijd

over voor mijn hobby’s zoals reizen, foto’s

maken van slangen en de natuur.’

‘een nier afstaan verschilt niet zoveel

van mijn andere vrijwilligerswerk’

‘het was pittig, maar ik zou 't zou weer doen: hij heeft zijn

leven terug’

22 consument gadget getest

leNte 2013

experimenteer met diagonale lijnen, voor net een beetje meer

dramatisch effect

foto momentje

Met een paar handige tips worden je smartphonefoto’s veel interessanter. En met een beetje slimme app verander je ze in kleine kunstwerkjes.

1. de basisDenk eerst goed na over wat je

precies wilt laten zien met je

foto. Wat is het belangrijkste

onderdeel van het plaatje, wat

is minder belangrijk? Als je die

keuzes hebt gemaakt kun je de

drie basiselementen: composi-

tie, belichting en dieptewer-

king, inzetten om een picture

perfect te maken van je zoon of

het uitzicht vanaf de top.

23 Tekst & fotografie Michel Walraven

leNte 2013

Instagram

(iPhone en Android)

Instagram heeft zo’n 25

bijzondere filters waarmee je je foto’s

verschillende looks kan geven. Bijvoorbeeld

ouderwets in sepia, of de jaren 70-look. De

app biedt nog wat kleine trucs, maar is niet

het beste bewerkingsprogramma. Het is wel

het meest populaire programma voor

photosharing.

Snapseed

(iPhone en Android)

Snapseed is een uitgebreid

nabewerkingsprogrammaatje. Veel van dat

soort apps heeft allerlei vaste filters, met

vaste effecten. Snapseed geeft je de

mogelijkheid om de effectfilters traploos in

stellen. Je kunt met Snapseed ook

deelbewerkingen maken. Hiermee kun je

bijvoorbeeld alleen een gezicht wat lichter of

donkerder maken, terwijl de rest van je foto

hetzelfde blijft. Ook kun je delen van je foto

onscherp maken om dieptewerking te

creëren.

DMD Panorama

(iPhone en Android)

Er zijn verschillende apps

waarmee je panoramafoto’s kunt maken. Als

je rustig een rondje om je as draait maakt je

toestel constant foto’s die uiteindelijk op

magische wijze aan elkaar worden geplakt

in één beeld. Tip: panorama’s werken het

beste als het licht om je heen een beetje

gelijkmatig is. Vermijd bewegende objecten

en objecten die erg dichtbij staan. Andere

programma's zijn Photosynth (iPhone) en

360 Panorama (iPhone en Android)

My Sketch

App waarmee je je foto’s kunt

omzetten naar een tekening.

de leukste appsDe meeste foto-apps zijn bedoeld om je foto’s achteraf te bewerken en zo compositie, belichting en dieptewer-king te verbeteren. Daarnaast kun je talloze effect-apps vinden.

2. Compositie De ‘Regel Van Drie’ doet

wonderen: we kijken het liefst

naar een onderwerp dat niet

precies midden op de foto staat,

maar juist op een derde naar

links, rechts, boven of onder.

Landschapsfoto’s zien er

natuurlijker uit als de horizon

niet precies door het midden

loopt maar (op een derde)

daaronder of daarboven. Bij

sommige camera-apps kun je

in de instellingen ‘grid’

aanzetten. Je ziet dan

de lijntjes van de ‘Regel

Van Drie’ op je scherm.

Plaats je onderwerp (je vrien-

din, of alleen haar lonkende

oog) onder de lijnen of op de

kruisingen ervan. Experimen-

teer met diagonale lijnen, voor

net een beetje meer dramatisch

effect. Draai je smartphone een

beetje en/of fotografeer je

onderwerp van bovenaf.

Een beetje dieptewerking

in je foto maakt je beeld

interessanter. Probeer

eens wat onscherpte in

de foto te krijgen. Als je

scherp stelt op je onder-

werp met wat afstand,

worden objecten vlakbij

de lens vanzelf minder

scherp.

Tip: Veel camera-apps hebben een

digitale zoom. Het lijkt alsof je

onderwerpen daarmee dichtbij

haalt. Maar zoomen met je telefoon

betekent dat je je beeld alleen maar

onder een digitaal vergrootglas legt.

Je pixels worden daardoor groter en

dat gaat ten koste van de kwaliteit.

Tip: Smartphones zijn niet zo goed

met hoge contrasten. Vermijd dus fel

zonlicht met harde slagschaduwen.

3. BelichtingMeestal zijn smartphone-

foto’s automatisch goed

van belichting. Maar als je

onderwerp veel lichter of

donkerder is dan de rest

van het beeld, kun je de

mist ingaan. Bijvoorbeeld

als je iemand fotografeert

bij tegenlicht, dan wordt

hij al snel een silhouet.

Daar kun je wat aan doen.

De meeste camera-apps

toveren bij aanraking een

blokje op het scherm dat

je met je vinger kunt

verplaatsen. De camera

stelt scherp op de

binnenkant van dat blokje

en hij meet nu alleen daar

het licht, zonder nog naar

de rest van de foto te

kijken. Dus als je een

silhouet ziet, gewoon

het blokje op je onder-

werp zetten.

Links is er gefocust op het groene speelgoedje,

waardoor het meisje onscherp is; rechts is het

effect omgekeerd. +

do

do

don't

don't

4. dieptewerking do do

Tip: niet naar buiten Laat degene die je fotografeert met zijn gezicht naar de binnenkant van het beeld draaien, in plaats van de buitenkant. Het lijkt anders of hij het beeld uitkijkt. Tip: draaien a.u.b.Laat je onderwerp een stukje draaien. Een ‘over-de-schouder-portret’ is vaak net wat leuker.

24 PsYche na het ontslag

leNte 2013

Tranen, scheldpartijen, onzekerheid: als je dik in de veertig bent en op straat komt te staan, is dat geen kattenpis. Ervarings- deskundige Michel Walraven vertelt hoe zijn ontslag van een trauma in een once-in-a-life-time-kans veranderde, en geeft adviezen over je boosheid inslikken, ‘nuttig’ solliciteren en je LinkedIn-profiel optimaliseren.

40-plusser zoekt werk

mediarelaties van de organisatie.

Eigenlijk was ik onmisbaar – toch?

‘Ah, de klassieke ontkenningsfase,’ zegt

loopbaancoach Joke Knijn van Vasistas

Coaching & Training. Zij komt in beeld

als mensen het slechte nieuws net

hebben gehoord. ‘Ontslag kan een

traumatische ervaring zijn. Als je ergens

lang hebt gewerkt, kan het gevoelens

veroorzaken die je ook hebt bij echt-

scheidingsverwerking of bij rouw. Je

doorloopt verschillende fasen en stadia.

Ontkenning is daar een van, net als

boosheid en verdriet. Getraumatiseerde

mensen hebben tijd nodig zo’n verande-

ring te verwerken. Hoe je deze transitie

doorloopt, is heel individueel. Maar pas

als dat achter de rug is, kun je weer

realistisch over je toekomst nadenken.

25 Tekst Michel Walraven Illustratie Designed&Delivered

‘J ongens, ik val meteen met de

deur in huis, dit is zwaar

klote! We verliezen een héél

groot deel van ons budget.

De gevolgen hiervan zijn

desastreus voor de meesten van ons.’

Doodse stilte na de woorden van de

Wereldomroep-directeur die het

personeel met spoed bij elkaar had

geroepen. De maanden daarna: grote

onzekerheid. Bij de ruim 250 collega’s

die moesten vertrekken heerste

ongeloof, woede en verdriet. Uiteindelijk

kwam ook de dag dat mijn laatste

loonstrookje op de mat viel. Ik was dik

in de veertig en werkloos.

Ontslagen worden is geen kattenpis.

Bij ‘mijn’ Wereldomroep raasden de

emoties dan ook door het gebouw toen

tussen 2011 en 2012 langzaam duidelijk

werd wie bleef en wie vertrok. Tranen,

scheldpartijen, kapotgesmeten kantoor-

meubilair, het was er allemaal. Ikzelf

was natuurlijk ook geschrokken, maar

dacht dat ik de dans zou ontspringen. Ik

was journalistiek actief én ik onderhield

de contacten met de vele buitenlandse

leNte 2013

Het is mijn werk om emotie van

werkelijkheid te scheiden. Je creëert

daarmee ook een realistisch beeld van

iemands kwaliteiten. Daarna is diegene

‘arbeidsmarktklaar’ en kan hij gaan

denken over nuttig solliciteren.’

netwerken maar Dat solliciteren was best ingewikkeld,

ondervond ik. Jobmarketeer Aaltje

Vincent is het met mij eens. Ze is

jobmarketeer en begeleidt vooral

mensen die de arbeidsmarkt lang niet

hebben bekeken: ‘Het kan verstandig

zijn om hulp in te schakelen. Sommigen

hebben twintig jaar geleden voor het

laatst gesolliciteerd en weten echt niet

waar ze moeten beginnen. Aan de hand

van verschillende stappen kun je nuttig

solliciteren, zodat je je kansen op een

baan flink vergroot.’

Maar ik begon op te zien tegen de

zoektocht naar een vaste baan in de

tanende journalistiek. Ik zag tientallen

collega’s onophoudelijk zoeken naar

werk. Half Nederland leek werkzoekend

journalist te zijn. Dit werd een gebed

zonder end.

Langzamerhand werd het duidelijk: als

je wat ouder bent, maak je met een goed

'ik was onmisbaar en zou de dans wel ontspringen, toch?

Ah, de klassieke ontkenningingsfase,

oordeelt de loopbaancoach'

leNte 2013


'Ga netwerken: reageren op

vacatures van bedrijven waar je

geen connectie mee hebt, is zo

goed als kansloos’

netwerk veel meer kans op een baan.

Reageren op vacatures van bedrijven

waarmee je geen enkele connectie hebt,

is zo goed als kansloos. Aaltje Vincent

bevestigt dat: ‘Het is enorm belangrijk

om de vacatures – er komen er 800.000

per jaar vrij – voortijdig te onderschep-

pen. Als je kijkt naar de levensloop van

een vacature snap je meteen waarom je

niet moet wachten tot hij wordt

gepubliceerd.’

Wat is dat, de levensloop van een vacature?Aaltje Vincent: ‘Stel: Alex solliciteert

vanuit zijn baan bij een internetprovider

bij een concurrerend bedrijf. Op

vrijdagmiddag wordt hij gebeld. Hij is

aangenomen! Hij belt meteen zijn

vriendin en mailt een paar vrienden. In

het weekend hoort de familie het ook.

Maandag licht hij zijn baas en collega’s

in. Daarna zet hij het nieuws op

Facebook en LinkedIn. Hij twittert er

ook nog over. Zijn collega’s vertellen

thuis dat Alex vertrekt. Hetzelfde geldt

voor Facebook-vrienden en de mensen

die hem volgen via Twitter of LinkedIn.

Binnen een paar dagen kunnen

deed helaas een paar vergeefse

sollicitaties.

ontslagvergoeding wordt startkapitaalIets heel anders dan? In ons sociaal plan

was een budget voor scholing of

outplacement. Bijscholing zou dus

tactisch kunnen zijn. Tot voorlichter?

Marketeer? Daar liggen de banen ook al

niet voor het opscheppen. Zeker niet

voor veertigers met een net behaald

diploma.

‘Vaak kijken wij meteen naar de

noodzaak van bijscholing of omscho-

ling,’ zegt Joep Herni van outplacement-

bureau Werkcontact. ‘Bijscholing is,

zeker als je al wat langer op je plek hebt

gezeten, heel erg nuttig. Heeft iemand

bijvoorbeeld al jaren gewerkt als

systeembeheerder met een verouderd

computersysteem van een ministerie,

dan zeg ik: “Bijscholen naar een

Windows certified systeem.” Je kennis

wordt dan geüpdatet. Bijscholing binnen

je eigen vakgebied is bovendien heel

belangrijk voor je cv. Maar een echte

omscholing als je wat ouder bent, biedt

weinig soelaas. Op lbo/mbo-niveau zijn

honderden mensen op de hoogte zijn.

Terwijl de P&O-afdeling van het bedrijf

waar Alex werkt het nieuws net

officieel binnenkrijgt.

op tijd bij p&oP&O is verplicht eerst intern op zoek te

gaan naar een geschikte kandidaat. Als

die niet wordt gevonden, gaat de

vacature pas ‘naar buiten’. Dat kan wel

drie weken later zijn. Het aantal mensen

dat weet van Alex’ vertrek groeit snel.

Met een goed netwerk had jij misschien

ook gehoord over de vrijgekomen

functie van Alex. Je had dan meteen

kunnen laten weten dat je heel geschikt

zou zijn. De P&O-afdeling heeft ook baat

bij iemand die wordt aangeraden. Het

scheelt hen veel gezoek.’ Klinkt logisch.

Zelf dook ik ook mijn netwerk in. En

De schrik Paniek, en dan ontkenning. ‘Dit kan mij niet overkomen.’ Na de eerste schok heb je misschien de neiging de situatie goed te praten: ‘Eigenlijk doet het me allemaal toch minder dan ik dacht.’ Of: ‘Hier sla ik me wel doorheen.’ Positieve geruchten over het behoud van de eigen

afdeling of baan grijp je gretig aan. Maar het kan goed dat je ook regelmatig onverwacht in huilen (of woede) uitbarst.

Woede en wantrouwen Je hoop bleek vals. Woede en wantrouwen steken vaker de kop op. Zondebokken worden aangewezen. De ‘ondankbare honden’

van PZ, blind voor jouw kwaliteiten bijvoorbeeld. Of het management dat alles fout deed terwijl jij je kapot werkte.

Diep in de put Woede en agressie blijken niet te helpen. Bovendien begint je omgeving vaak genoeg te krijgen van je geklaag. Je voelt je alleen.

Je oude situatie is definitief voorbij en komt nooit meer terug, dat besef je. Maar je hebt nog helemaal geen zicht op de toekomst. Daar kun je lusteloos en apatisch van worden, of zelfs depressief.

Je klimt uit het dal. Start kleine experimentjes op. Sommige werken positief, andere negatief, maar je neemt in elk geval weer initiatief en krijgt meer belangstelling voor je omgeving. Je voelt je beter en dat is te zien. Langzaam ben je klaar voor het zoeken naar een nieuwe situatie of baan.

oNtslAgveRWeRKINg IN 3 fAseshet eINde de dooRgANg het NIeuWe BegIN2 31

leNte 2013

27

‘keukens waren mijn leven. Zowel in werk als privé. ik heb 28 jaar lang keukens ontworpen en verkocht bij verschillende grote firma’s. elf jaar geleden maakte ik een carrièrestap. We verhuisden van Amsterdam naar friesland waar ik bedrijfsleider werd. Prima baan, maar drie jaar geleden liep het fout. er ging van alles mis in het bedrijf, een combinatie van de crisis en slecht management. op een bepaald moment werden salarissen niet eens meer uitbetaald, en uiteindelijk kreeg ik te horen dat ik weg moest.Wat er dan met je gebeurt, is niet te beschrijven. ik was niet alleen maar keukenverkoper. ik dacht in keukens. ik wist er alles van. Soms kwam ik zelfs bij

mijn klanten thuis om voor ze te koken. met een aantal raakte ik bevriend.terugkeren in de keukenbranche was geen optie. de verkoop is door de crisis flink teruggelopen. bovendien had dat ontslag iets met me gedaan. ik wilde niets meer met keukens te maken hebben. ik was in die tijd buiten zinnen over dat slechte management. door hen was ik mijn identiteit kwijtgeraakt. Als ik in die tijd een geweer had gehad…ik lag alleen nog maar in bed met hoofd-pijn. na drie maanden was ik op een echt dieptepunt. ik wilde niets meer. op advies van mijn vrouw heb ik een psycholoog gezocht. de gesprekken daar hielpen me weer overeind. langzaam realiseerde ik

me dat ik de handen weer uit de mouwen wilde steken. de keukenbusiness lag voorgoed achter me. in mijn nieuwe enthousiasme wilde ik alles wel aanpak-ken. na letterlijk 186 sollicitatiebrieven werd ik aangenomen als verkoper bij main energie. totaal iets anders. energie verkopen is niet tastbaar zoals keukens. daar moest ik aan wennen. maar nu heb ik hier helemaal mijn draai gevonden. Als ik mensen hoor zeggen dat ze geen werk kunnen vinden, raak ik geïrriteerd door hun gemauw. Als je doorzet, kun je bijna altijd een baan vinden. Je moet alleen soms je wensen wat bijstellen.’

dirk tuithof (55, getrouwd, drie kinderen) was keukenverkoper tot het bedrijf waar hij werkte failliet ging. drie jaar en 186 sollicitatiebrieven later maakte hij een carrièreswitch.

‘Als je doorzet, vind je altijd werk’

'een collega liet zich omscholen tot ijsmaker. er ging bij

mij een lichtje branden: ik had wel

eens gedacht aan een koffietentje'

leNte 2013


‘ik ben gepromoveerd op ‘spelling’. met zo’n taalkundige achtergrond zijn je carrièremogelijkheden nogal beperkt. ik wilde niet in het researchcircuit blijven zoals veel vakgenoten: onderzoek doen dat in laden verdwijnt en vervolgens bijna nooit meer gelezen wordt. gelukkig kreeg ik een heel leuke baan bij Van dale. ik had de supervisie over het afbreken van woorden in het woordenboek. in de zeven jaar dat ik daar werkte, had ik een geweldige tijd met fijne collega’s. toen kwam de reorganisatie.ik had mijn koffie nog niet eens op die ochtend toen de halve afdeling bij de directeur werd geroepen. iedereen wist

dat er een reorganisatie aankwam, maar zoveel mensen eruit en per direct? dat was zo choquerend. ik werd vreselijk onzeker. Wat kon ik eigenlijk met mijn spellingkennis buiten de wereld van Van dale? Via een outplacementbureau ontdekte ik dat schrijven en webredactie wel iets voor mij was. dus ging ik mezelf dat al doende leren, met vrijwilligerswerk. maar ik wilde pertinent niet voor mezelf beginnen. ik wilde weer collega’s hebben! door een tijdelijke baan bij een woning-bouwcorporatie als webredacteur realiseerde ik me dat ik vooral mijn oude collega’s miste. ik bleef solliciteren, maar werd doodongelukkig van al die afwijzin-

gen. met tegenzin zette ik de knop om. toch maar voor mezelf beginnen. Het kostte een dikke twee jaar voor ik genoeg klanten had. Je groeit erin. ik vond mijn klanten onder andere in vrijwilligers- en vrouwennetwerken waar ik lid van ben. nu ben ik webredacteur en schrijf ik jaarverslagen. Al snel merkte ik dat het een gouden greep was. Het geeft veel voldoening om een ingewikkeld verhaal kort en helder op te schrijven. en ik ben er trots op dat ik mijn netwerk uit het niets heb opgebouwd. mijn klanten en collega-zzp’ers zijn de contacten die ik eerst zo miste. eigen baas zijn bevalt dus prima. ik zou nooit meer terug willen in loondienst.’

Anneke Nunn (47, getrouwd, drie kinderen) is taalkundige. vanwege een reorganisatie verloor ze haar baan. Nu is ze voor zichzelf begonnen.

‘In loondienst? Nooit meer!’

er soms nog beperkte mogelijkheden.

Neem een beveiligingscursus: daarmee

kom je misschien nog aan de slag. Je

moet daar dan wel de juiste vaardighe-

den voor hebben. Over het algemeen is

het niet aan te raden helemaal opnieuw

te beginnen.’

En toch. Toen ik hoorde van die oudere

collega die zich liet omscholen tot

ijsmaker ging bij mij een lichtje bran-

den. Ik dacht: ik kan ook iets voor

mezelf gaan beginnen. Best griezelig

voor iemand die al jaren in loondienst

was. Maar tegelijk ook heel spannend.

Ik had weleens gedacht aan een

koffietentje. Liefst in mijn eigen buurt.

Maar voor zo’n avontuur ga je je baan

toch niet opzeggen? Bovendien kost het

veel geld. Mijn ontslag en de bijbeho-

rende ontslagvergoeding losten die

twee hoofddilemma’s in een klap op. Dit

kon een once-in-a-lifetime-stap zijn.

Maar daar doken de beren op de weg

naar het ondernemerschap op: word ik

zzp’er? Start ik een bv of een vof? Wat

moet ik allemaal verzekeren? Aanspra-

kelijkheid, arbeidsongeschiktheid? Wat

doe ik met mijn pensioensopbouw? Hoe

ga ik de administratie regelen? Inmid-

dels weet ik dat je met deze vragen

prima bij de Kamer van Koophandel

terechtkunt.

Samen iets opgezetEn het lot hielp mij een handje. Een

ervaren ondernemer uit mijn buurt

stelde voor samen dat koffietentje op te

zetten. Dat sprak me aan. De investe-

ring viel uiteindelijk nogal mee, en we

geloven in de economische haalbaar-

heid. We onderzochten van alles over de

lokale koffiebehoeften. En we gingen

gewoon van start. Inmiddels ontstaat er

een vaste klantenkring. Het tentje staat

dan ook op een strategisch punt waar

een hoop mensen langskomen. En we

doen veel met social media. Klanten

vinden dat leuk en daardoor bouw je

een band met ze op. Met de beren ben

ik langzaam aan het afrekenen. Stuk

voor stuk. Voor mij is het nu koffietijd

geworden.

1 een uitgebreid profiel

Zorg voor een uitgebreid profiel en een goed netwerk op linkedin. kijk naar je eigen profiel vanuit het perspectief van een werkgever.

2 eén type baan richt je met je linkedin-profiel op één type baan. Werkgevers zoeken eerder een gespeciali-seerd iemand dan naar een manusje-van-alles. Zoek je een baan in de zorg, dan is die cursus Photoshop niet relevant.

3 voor wie wil je werken?

maak een lijst van tien bedrijven waar je zou willen werken. dit zijn de bedrijven waar je je nu helemaal op gaat focussen.

4 denk aan schakels

Zoek via je linkedin-netwerk naar mensen die werken bij jouw top-10. Hoeveel contacten zitten er tussen hun netwerk en het jouwe? Het aantal schakels is vaak veel kleiner dan je ver-

wacht. leg vervolgens met een persoonlijk bericht contact met je vakcollega’s bij een van die bedrijven. Je ‘kent’ nu iemand bij ‘jouw bedrijf’, en zij weten als eerste dat er een nieuwe collega nodig is.

5 Bereid je goed voor neem contact op met de personeelsafdeling en vraag hoe het bedrijf personeel werft (vraag niet om werk). Via de eigen site? Via social media? uitzendbureaus? en welke zijn dat dan? deze informatie is goud waard.

6 vragen staat vrij Vraag of je langs mag komen op de afdeling van je voorkeur, omdat je belangstelling hebt voor het werk. Het zal je verba-zen hoe vaak bedrijven dat leuk vinden. daarna ben je een ‘bekend gezicht’ waarmee je een voorsprong hebt op anderen. bovendien ben je een potentiële collega die laat zien dat-ie er zin in heeft.

Aan de bak – effectief werk zoeken tips van de jobmarketeer

leNte 2013

29

hoe overleef ik mijn ontslag?1. Wees nuchter: bekijk de reden van je ontslag met een realistisch oog en probeer

feiten en gevoelens te scheiden.2. Praat en sluit jezelf niet op. Maar pas op: elke keer woedend blijven vertellen wat jou is

aangedaan, kan irritant worden. Vraag je dus steeds af wat het doel is van je gesprek. Blijf je in je boosheid hangen, dan is sporten of hobby’en een betere uitlaatklep.

3. Relax: zoek niet te snel naar oplossingen, dit proces kost gewoon tijd. 4. Evalueer regelmatig: je krijgt dan een beter inzicht in je situatie en ontwikkeling.

5. Experimenteer: het is een leerperiode. Er hoeven niet altijd directe resultaten uit te komen. +

'Maak een lijst van tien bedrijven waar

je zou willen werken. dit zijn de bedrijven

waar je je nu helemaal op gaat

focussen’

30 consument hergebruik

leNte 2013

naambordjeOok weleens je platte peterselie voor koriander aangezien? Hou je kruiden uit elkaar door elk plantje te voorzien van een naamplaatje, gemaakt van een kurk en een satéprikker.

theedoekcreatief met kurk

Hoe creatief je met kurk kunt zijn, weten we al sinds Theo en Thea het ons voordeden. Vandaag: een opfriscursus en vijf handigheidjes met een schone theedoek.

&

31 Tekst & styling evelien reich Fotografie Bob eshuis

leNte 2013

vuurmakerDe barbecue steek je eenvoudig aan

door wat in spiritus gedrenkte kurken tussen de kolen te leggen. Bewaar de

kurken in een afgesloten jampot.

drijvende sleutelhanger

Handig voor op je woonboot of sloepje: hang met een schroefoogje

een kurk aan je sleutel zodat die blijft drijven mocht-ie onverhoopt

overboord vallen.

.

vuurvaste greep Handvatten aan rvs-pannen worden altijd gloeiend heet. Klem een paar kurken onder de greep en je brandt nooit meer je vingers.

speldenkussenGeniaal eigenlijk, zo’n kurken spelden- kussen. Een vlijmscherp mesje kun je ook op deze manier veilig bewaren.

cadeaupapier‘Furoshiki’ noemen ze dat in

Japan; de kunst van een cadeau inpakken in een lap stof. Wij

noemen dat gewoon handig.

servetTheedoeken zijn perfecte servet-ten; ze hebben een ruim formaat, je kunt ze lekker heet wassen, dus vlekken zijn geen probleem. En ze zien er nog leuk uit ook.

rijst stomen Nooit meer plakkerige rijst door deze truc: na het afgieten laat je de rijst even staan. Over de pan leg je een theedoek die extra vocht absorbeert.

slacentrifuge Geen betere slacentrifuge dan de theedoek. Leg

de gewassen natte bladeren in het midden van de doek. Pak ’m bij de punten stevig vast en

maak een slingerende beweging. ’t Liefst buiten, anders kun je de keukenvloer dweilen.

32 consument hergebruik

leNte 2013

warme broodjesVersgebakken broodjes blijven lekker warm als je ze in een theedoek wikkelt.

33

leNte 2013

leNte 2013

34 financiËn afdingen mag

Het is een vrolijk onder-

deel van de vakantie in

de tropen: met de

plaatselijke markthan-

delaar sparren over de

prijs. Het hoort erbij. Vaste prijzen en

barcodes, daar doen ze niet aan. Kopen

is onderhandelen. Na wat verbaal

duw- en trekwerk is van de oorspronke-

lijke prijs van een souvenir niet veel

over. Er is een deal. Koper blij, verkoper

ook. Ook in Nederland is afdingen bij

bepaalde financiële transacties heel

normaal. Bijna niemand koopt een huis

of auto tegen de vraagprijs. Uit een

onderzoek van Marktplaats in 2010

blijkt dat tweederde van de Nederlan-

ders wel eens afdingt. Vooral bij de

aanschaf van een auto, witgoed of

spullen op een rommelmarkt blijkt

afpingelen bon ton. De besparingen

kunnen flink oplopen, zo ontdekte de

Consumentenbond in 2006. Spontane

kortingen van 10% (elektronica,

computers, auto's) tot 25% (keukens)

waren volgens de bond gangbaar.

Nu, zeven jaar later, is er voor afdingen

– ook wel handjeklap, koehandel,

kringelen, tawarren en sjacheren

genoemd – alleen maar meer te zeggen.

De miljoenennota's en bespiegelingen

van het CBS zijn duidelijk over de

richting van onze koopkracht. Die gaat

verder omlaag. Winkeliers hebben dat

ook in de gaten. Om hun omzet nog een

beetje op peil te houden, zijn zij meer

dan ooit geneigd over de prijs te praten.

Ook internetverkoop speelt de traditio-

nele winkel parten. Vergelijkingssites

tonen zonder omwegen wat de laagste

prijs is van een bepaalde computer,

ijskast of ander product. Menig winke-

lier moet wel mee, ook al heeft hij veel

meer kosten (personeel en hoge huur)

dan de internetboer die hooguit een

opslagruimte huurt op een goedkoop

industrieterrein.

We gaan een rondje droog-shopppenTijd om de straat op te gaan om de

afdingmogelijkheden in kaart te

brengen. Meteen dient zich een

probleem aan. Door de magere consu-

mentenbestedingen en het overschot

aan winkels verkeren de Nederlandse

winkelstraten anno 2013 in een

permanente staat van opruiming, dan

wel opheffingsverkoop. De kortings-

percentages knallen van de ramen. Win-

kelen was nog nooit zo goedkoop. Kan

het nog goedkoper? Jazeker, zo blijkt na

een ochtendje droog-shoppen.

Auping-bed met € 298 kortingDe eigenaar van de beddenzaak is er

snel uit. ‘Wat u zoekt is een Auping-

onderstel en een Auping-matras.’ Het

oer-Hollandse Auping is niet het

WINKelIeRs WIlleN huN oMzet eeN BeetJe oP PeIl

houdeN, dus willen ze best over de

prijs praten

goedkoopste merk. Het geadviseerde

bed komt volgens de prijskaartjes op

€ 2398 inclusief gratis bezorging en heel

veel garantie. Als er gevraagd wordt of

de beddenverkoper iets aan de prijs kan

doen, zakt deze in drie seconden naar

€ 2100. Want ‘natuurlijk valt er altijd

over de prijs te babbelen’.

Je pingelt al snel 10% afNiet iedereen speelt het spel mee. De eigenaar van een speciaalzaak in hifi-apparatuur schudt zijn hoofd als hem wordt gevraagd of het setje speakers van het Amerikaanse merk Sonos voor minder de deur uit kan. Ook de ‘Apple-expert met vaste lage prijzen’ geeft geen krimp. ‘Bij bestedingen boven € 2000 valt er te praten over combinatiekortingen, of geven wij er een accessoire bij.’ Maar toch, in de meeste gevallen heeft afdingen wel degelijk zin. Een korting van 10% blijkt in de praktijk gangbaar. Op een bedrag van € 10.000 is dat een kleine vakantie of glanzende laptop. Veel hoef je er niet voor te doen. Een simpel vraagje en een vriendelijke glimlach volstaan. Tel uit je winst, eh… besparing.

leNte 2013

35 Tekst rob StallingaIllustratie Mireille Schaap

Vraag een winkelier vriendelijk naar de bodemprijs en je ontvangt in de meeste gevallen een leuke korting. Mooi meegenomen nu de koopkracht achteruit holt.

handjeklap

koga-fiets met € 299 kortingEven later valt mijn begerige oog op

een zwart gespoten prachtfiets, de

E-Xtension van luxemerk Koga. Deze

E-bike is met een adviesprijs van

€ 2999 niet de goedkoopste. Maar, zegt

de verkoper: ‘Dit is echt een héél fijne

fiets om mee te forensen.’ Of de prijs op

het kaartje ook de bodemprijs is? Nee.

Er gaat direct € 299 af en ‘dat gaat zeker

niet ten koste van de goede service’.

hoogpolig tapijt met € 400 kortingOok nodig: hoogpolig tapijt van een

Nederlands kwaliteitsmerk voor op de

eerste en tweede verdieping. De

adviesprijs blijkt geen bodemprijs.

Inclusief het groene isolatiemateriaal

gaat de prijs van € 5400 naar € 5000,

inclusief thuisbezorgen, leggen en de

benodigde lijm. Dat laatste kost ‘met de

door u opgegeven meters al snel een

paar honderd euro’.

Was-droogcombinatie met € 333 kortingTenslotte ga ik op zoek naar een

was-droogcombinatie. De keuze valt op

het duurste merk. De ultrazuinige

wasmachine en droger van Miele staan

samen voor € 2329 geprijsd. De verkoper

die ook weet dat de concurrent om de

hoek een ‘BTW-terug actie’ aanbiedt,

slaat aan het rekenen en biedt de

Teutoonse was-droogcombinatie aan

voor € 1996. De gevraagde korting van

21% procent is hem te gortig. ‘Met deze

prijszetting mag u heel blij zijn.’ +

1. stap over je schaamte heen. Zie afdingen als een nuttig sociaal tijdverdrijf met riante winstkansen. Bedenk wat je met de behaalde besparing extra kunt doen.

2. Kies je woorden zorgvul-dig. Zoals je een timmerman niet vraagt wat hij zwart rekent, zo eis je in de winkel geen extra korting. ‘Valt er nog over de prijs te praten?’ klinkt een stuk vriendelijker. Minder beleefd, maar wel effectief is om het begrip 'bodemprijs' te laten vallen. Daarmee suggereer je achteloos dat onderhande-len je vak is.

3. Behandel de verkopende partij altijd met respect. Houd de sfeer positief.

4. Maak vooraf een inschat-ting wat je voor een product wilt betalen. Daarbij helpt voorbereiding. Via vergelijkingssites ontdek je eenvoudig de laagste prijs van producten. Schermen met kortingsacties van concurrenten helpt ook. Zeker bij ketens die adverteren met een laagste prijsgarantie. Die moeten wel overstag.

5. dresscode: netjes, maar niet te formeel en zeker niet te chic. Laat het goud en de diamanten thuis.

6. stap op de juiste verkoper af. Dat is niet de jongste bediende maar wel de manager,

bedrijfsleider of eigenaar. Die beschikken wél over onderhandelings-ruimte. Kies bij voorkeur voor een kleine zelfstandige. Ketens zitten veelal vast aan richtlijnen. Bespaar je de moeite van afpingelen bij Hema of V&D.

7. Afdingen is een discrete kwestie. Ga niet onderhandelen als het druk in de zaak is. Verkopers hebben dan weinig tijd en zitten zeker niet te wachten op toehoorders. Daarom: kies een rustig moment uit. Een heel goed afdingtijdstip is van oudsher vlak voor sluitingstijd. Dan kan ook de winkelier op de valreep met een mooie deal naar huis.

8. toon je interesse voor een product, maar wees niet te geïnteres-seerd. Dat verzwakt je onderhandelings-positie. Net als haast overigens.

9. Koop in het geval van elektronica meerdere spullen in één winkel. Dat vergroot de kortingsmogelijkheden. Ook bij kleding loont het altijd om ‘bulkkorting’ te vragen als je meer kleren tegelijk koopt.

10. loop weg als een winke-lier weigert te bewegen. Dat is de consequentie van afdingen. Je kunt niet altijd winnen. Niet getreurd: ergens anders wacht een nieuwe kans.

AfdINgeN vooR duMMIes 10 basistechnieken

leNte 2013

36 financiËn afdingen mag

goed PINgel-tIJdstIP: vlak voor sluitingstijd. Gaat ook de winkelier met een mooie deal naar huis

Eric de Vroome (61) en Vronie van Manen (63) zijn 17 jaar samen. Ze werken allebei bij een grote gemeente: hij als manager, zij als

schakel naar het bedrijfsleven. Vronie heeft 2 dochters (38 en 43) en Eric 2 zoons (26 en 28). Drie jaar geleden trouwden ze.

Hij: ‘Ik vroeg haar ten huwelijk op de Alpe

d’Huez, op de toppen van mijn kunnen,

toen ik voor de zevende keer naar boven

was gefietst voor het KWF.’

Zij: ‘We fietsen allebei. Lange weekends

Limburg, Sauerland en Mallorca om te

trainen. En ’s zomers een grote toer in

Frankrijk of Italië.’

Hij: ‘Wij zijn niet in gemeenschap van

goederen getrouwd, omdat onze

vermogens zo verschillend zijn.

Vronie is een mier en ik ben een krekel.’

Zij: ‘Ik ben vaak geswitcht van baan en ik

heb een slecht pensioen opgebouwd.

Daarom heb ik veel gespaard.’

'Jij houdt van cultuur, reizen en uit eten gaan, ik ben materialistischer'

Tekst Wilma van Hoeflaken Beeld Anneloes Pabbruwee

waar doen zij het van?

In elke RADAR+ vertelt een stel hoe het omgaat met geld, de crisis, boodschappen en bankrekeningen.

Hij: ‘We hebben een gemeenschappelijke

rekening. Daar storten we een gelijke

bijdrage op voor gezamenlijke uitgaven.

Voor de rest zijn we verantwoordelijk voor

ons eigen geld.’

Zij: ‘Na mijn scheiding moest ik alles weer

opbouwen. Zoals wij het nu geregeld

hebben, geeft een rustig gevoel. We hebben

ook een testament. Daarin zorgen we goed

voor elkaar en voor onze kinderen. Die

krijgen direct hun deel als een van ons

overlijdt. Dan kan er nooit ruzie komen.’

Hij: ‘Langzamerhand groeien onze

vermogens naar elkaar toe. Dat van Vronie

wordt minder als ze met pensioen is. En ik

krijg over een paar jaar geld uit het huis dat

ik nog met mijn ex heb.’

Hij: ‘Ik heb naast mijn gewone fiets een

racefiets van 9200 euro, een mountainbike

van 6500 euro en toerfiets van 4000 euro.

Als ik iets koop, moet dat het mooiste en

het beste zijn. Ik heb een heel mooie

vulpen, een paar tophorloges en een

foto-uitrusting waar menig professional

jaloers op zou zijn. Ik streef naar perfectie,

een afwijking waar ik niet vanaf wil.’

Zij: ‘Ik hou niet van shoppen. Wij doen

vaak stedentrips. Dan wil Eric winkelen.

Dat vind ik zonde. Nu spreken we af: we

shoppen een halve dag.’

Hij: ‘Ik ben materialistischer. Jij houdt meer

van cultuur, reizen en uit eten gaan.’

Zij: ‘Meestal kook ik zelf. Ik vind het leuk

om een diner met veel gangen te maken

als er vrienden komen.’

Hij: ‘Ons dagelijks uitgavenpatroon is

daarentegen eenvoudig. We smeren

’s ochtends brood voor kantoor.’

Zij: ‘Wij doen op vrijdagavond boodschap-

pen voor de hele week. Dan kijk ik naar de

aanbiedingen van Albert Heijn.’

Hij: ‘De kosten van ons levensonderhoud

zijn niet hoog. Als je weinig financiële

verplichtingen hebt, heb je de vrijheid om

te kopen wat je wilt.’ +

inkomen: ongeveer 5 keer modaalmaandelijkse uitgavenboodschappen 500 eurohypotheekrente 590 eurokabel/telefoon/internet 94 euroenergie 166 eurosportschool 116 eurozorgverzekering 183 eurooverige verzekeringen 112 euroabonnementen 60 euro

leNte 2013

huishoudpot financiËn 37

leNte 2013

‘Ik wil niet langer leven met die troep in mijn lijf’

38 gezondheid gedupeerd

leNte 2013

39 Tekst josé rozenbroekFotografie linelle Deunk

bewegen. Hij lag doodstil, ook op de echo

die gemaakt werd. Met een spoedkeizer-

snede is hij gehaald. Achteraf bleek dat

hij een infectie had opgelopen.’

Wendy bleef na de keizersnede vloeien.

Bij de nacontrole bleken er nog zwanger-

schapsresten in haar baarmoeder te

zitten. Ze werd gecuretteerd waarbij per

ongeluk haar baarmoeder werd geperfo-

reerd. Na een maand volgde nog een

curettage. Wendy: ‘Uiteindelijk stopte het

vloeien. Maar ik had wel veel pijn aan

mijn navel; alsof er aan getrokken werd.’

Na onderzoek bleek dat Wendy endome-

triose had, een aandoening waarbij

baarmoederslijmvlies zich ook hecht aan

organen buiten de baarmoeder. Behan-

deling daarvan richtte weinig uit, waarna

besloten werd haar baarmoeder te

verwijderen. Wendy: ‘Ik was dertig,

vervroegd in de overgang, maar ik was

vooral opgelucht. Nu zou ik eindelijk

pijnvrij zijn. Na drie dagen wilde ik al

naar huis, ik was nog wel niet fit en mijn

ontlasting was nog niet op gang geko-

men, maar ik wilde weg uit dat

ziekenhuis. Maar thuis ging het

helemaal niet lekker. Ik was

misselijk, ik was verstopt, ik kon

bijna niet meer eten. Op een

Aan het einde van

het gesprek vraag

ik hoe haar

gemiddelde dag

eruitziet. Wendy

zwijgt even. Dan

zegt ze: ‘Robin

zorgt voor het

ontbijt en helpt de kinderen naar school.

Dan kom ik naar beneden. Even zitten.

Kopje koffie. Naar buiten, sigaretje. Naar

binnen, op de bank. Naar boven, liggen.

Zo sukkel ik de dag door. Zitten, liggen,

stukje lopen. Gauw weer liggen. Ik vlieg

tegen de muren op.’ Robin: ‘Vind je het

gek dat ze van frustratie uit elkaar spat?’

‘Complicaties? u zou de eerste zijn’Wendy Grennemann (36) zit, naar een

kant hellend op één bil, op de brede

leren bank. Robin Venema (38), haar

vriend, zorgt voor thee en koffie en

luistert zwijgend naar Wendy’s verhaal.

Soms vult hij haar aan, met nauwelijks

verholen woede. De meiden, Kaylee (18),

Yasmin (15) en Nyah (11) zijn boven.

Hun zoontje Mycah (6) speelt in de tuin.

Wendy: ‘De ellende begon zes jaar

geleden. Ik was 31 weken zwanger van

Mycah. Ik voelde hem opeens niet meer

Het bekkenbodemmatje dat Wendy kreeg na een baarmoederverwijdering, was het begin van een hel: ze heeft continu ondraaglijke pijn en kan nauwelijks meer lopen of zitten, laat staan werken. ‘Die vent die dat matje plaatste, had ons moeten vertellen wat de mogelijke gevolgen zijn. Dan waren we er nooit aan begonnen.’

‘Ik wil niet langer leven met die troep in mijn lijf’

gegeven moment merkte ik dat er van

achteren iets uit hing. Ik durfde er met

niemand over te praten, zelf niet met

Robin. Met een beetje googelen kwam ik

erachter wat het moest zijn. Eerst wuifde

de gynaecoloog mijn klachten weg. Toen

zei ik: “Dan wil ik nu van jou op papier

dat het heel normaal is als je darmen je

kont uitkomen.” Ik was zo verschrikkelijk

boos.’ Ze werd doorgestuurd naar de

maag-, darmen leverarts. Uit onderzoek

bleek dat door de baarmoederverwijde-

ring ruimte in de buikholte was ontstaan

en de boel was gaan zakken. Wendy: ‘Ik

had wat ze een harmonicaverzakking

van de darmen noemen. Geen wonder

dat ik zo verstopt was.‘

In het Universitair Medisch Centrum

Groningen werd besloten een bekken-

bodemmatje bij Wendy te plaatsen dat

alles op zijn plek zou moeten houden.

Wendy: ‘Een jonge arts, zo’n studentach-

tig type, vertelde me dat, half onderuit-

gezakt. Hij had een grasgroene broek

aan, ik weet ‘t nog goed.’ Er zou nog een

gesprek komen, maar die afspraak is

nooit gemaakt. Pas de dag voor de

operatie spraken ze even de chirurg.

'zitten, liggen, stukje lopen. gauw weer liggen.Zo sukkel ik de dag door'

leNte 2013

Inmiddels hadden Wendy en Robin van

een vriendin gehoord dat sommige

matjes voor complicaties zorgden. Al in

2008 was in Amerika door de Ameri-

kaanse Food en Drug Administration

(FDA) gewaarschuwd tegen kunststof

matjes. Robin: ‘Die chirurg zei: “Dit is een

andere operatie, dit is een ander soort

matje, er zijn hier nog nooit complicaties

mee geweest. U zou de eerste zijn.”’

Wendy: ‘Je denkt dat je in goeie handen

bent. Je laat je sussen. Hij is tenslotte de

expert. En ik wilde weer een gewoon,

normaal werkend lijf. Dat werd me

beloofd.’

hoge koorts eneen spoedoperatieOp 20 september 2011 werd bij Wendy

een kunststof mesh geplaatst van het

merk SurgiPro. Na de operatie bleef ze

moeite houden met plassen en poepen

en had ze het gevoel dat er een bal op

haar bekkenbodem drukte. Als ze

achterover leunde, verging ze van de pijn

in haar rug. Wendy: ‘De pijn werd de

weken erna alleen maar erger. Maar de

arts wuifde bij de nacontrole alles weg.

Dat was nog een beetje napijn. Nee, de

mesh zat goed, die pijn zou nog wel

wegtrekken.’ Robin: ‘Ik had inmiddels

wat informatie over bekkenbodemmat-

jes verzameld op internet. Dat knipsel

heb ik meegenomen. Hij veegde ’t zo van

tafel.’ Wendy: ‘Een mediacircus noemde

hij het, poppenkast. Volgens hem ging

dit niet over mijn matje. Ik liet me weer

sussen en naar huis sturen. Van de

dokter moesten we onze vakantie naar

Disneyland die we al hadden geboekt,

gewoon door laten gaan. Dat zou goed

voor me zijn. Die reis ernaartoe, dat was

hell. Ik verging van de pijn en we hadden

alleen maar ruzie.’

In januari 2012, vier maanden na de

operatie, gingen ze voor een second

opinion naar Terneuzen, naar een

gynaecoloog die veel ervaring met

matjes had. Robin: ‘Vier uur in de auto

met een vrouw die nauwelijks kan

zitten. We zijn wel 16 keer gestopt.’

Wendy: ‘Gewoon rechtop zitten, op beide

billen, dat gaat niet meer. Ook als ik op

één bil zit, hou ik ’t niet lang vol. Het

gaat kloppen en branden.’

In Terneuzen werd geconstateerd dat het

polypropyleen matje inderdaad niet

goed zat. Het bleek te strak te zitten en

knelde Wendy’s darm af. Besloten werd

het matje door te knippen en zoveel

mogelijk te verwijderen. Het hele ding

eruit halen, was geen optie – het was

inmiddels vergroeid met het eigen

lichaamsweefsel. Daarnaast plaatste de

gynaecoloog een matje onder Wendy’s

blaas, die ook verzakt bleek. Deze keer

een mesh van kunststof en organisch

materiaal, die geheel te verwijderen zou

zijn, mochten er complicaties optreden.

Wendy: ‘Dat materiaal verloor ik al snel

na de operatie. Omdat ik incontinent

bleef en ook bleef vloeien, werd ik

verwezen naar een bekkenbodemkliniek

in Assen. Daar bleek de operatiewond

niet goed geheeld. Een stukje mesh dat

was achtergebleven moest eruit.’

Intussen waren de obstipatieproblemen

en de chronische pijn nog steeds niet

opgelost. In de zomer van 2012 werd

Wendy zo ziek, met hoge koorts en

gillende pijn, dat ze de vakantie moesten

afzeggen en ze met spoed werd geope-

reerd. De boel bleek ontstoken en er

werd nog een stukje mesh uitgehaald.

De pijnstilling werd opgevoerd. Wendy

raakte verslaafd aan de morfinepleisters.

‘Mijn hersens zijn erdoor aangetast. Ik

ben een stuk dommer geworden, ik

vergeet alles. Dat komt niet meer goed.’

Robin: ‘Het is gewoon gif. Maar ze kan

niet meer zonder.’

Allebei zonder baanNu, bijna een jaar later, zitten in Wendy’s

lichaam nog steeds restjes van het

bekkenbodemmatje die voor een

onverdraaglijke pijn zorgen. Ze heeft

40 gezondheid gedupeerd

Wendy: ‘door de morfine zijn mijn hersens aangetast. ik ben een stuk dommer geworden en vergeet alles. Maar ik kan niet meer zonder’

tAlloze ClAIMs In Nederland heeft ongeveer 1 op de 4 vrouwen verzakkingsklachten van blaas, baarmoeder of endeldarm, vaak na een bevalling, het verwijderen van de baarmoeder of na de menopauze. Per jaar worden 13000 verzakkingsoperaties uitgevoerd. Als een operatie niks uithaalt, kan er een bekkenbodemmatje worden geplaatst. De kunststof variant kan ernstige pijnklachten veroorzaken. In de VS en Engeland hebben al talloze vrouwen met een kunststof matje om die reden claims ingediend. De Amerikaanse FDA, dat toezicht houdt op de veiligheid van onder andere medicijnen en medische ingrepen, kwam in 2011 met een verscherpte waarschuwing: de implantaten bleken vaker dan gedacht te leiden tot pijn, infecties, bloedingen, orgaanperforaties en incontinentie. Desalniettemin worden er nog steeds kunststof matjes geplaatst, ook in Neder-land. Voor meer informatie: www.meshedup.eu

leNte 2013

41

Robin: ‘dat we niet meer kunnen vrijen – het is niet anders. Wat ik erger vind, is dat ik moet leven met een vrouw die gigantisch onzeker is geworden’

nog steeds moeite met haar plas

ophouden en obstipatieproblemen.

Robin en Wendy hebben al jaren geen

seks meer. Te pijnlijk. Binnenkort gaan ze

maar weer eens naar de dokter in

Terneuzen voor advies. Het liefst zouden

ze naar dokter Raz in Los Angeles gaan

die gespecialiseerd is in het verwijderen

van mesh-resten. Maar daar moet de

verzekering eerst toestemming voor

geven. Wendy: ‘Ik wil niet meer langer

leven met die troep in mijn lijf. Ik kan

niet meer werken, ik kan nauwelijks

voor mijn kinderen zorgen.’

Ook Robin, die twintig jaar bij Defensie

heeft gewerkt, heeft momenteel geen

baan. Hij moet voor zijn vrouw en vier

kinderen zorgen, boodschappen doen,

dossier vol leugens‘De onmacht, dat je niks kunt doen tegen

die artsen die allemaal elkaar de hand

boven het hoofd houden, dat is het

ergste,’ zeggen ze. Robin: ‘Die vent die dat

eerste matje heeft geplaatst: hij had ons

moeten vertellen wat de gevolgen en

complicaties zouden kunnen zijn, dan

waren we er nooit aan begonnen.

Bovendien had hij Wendy eerst moeten

opereren. Zo’n matje is pas een optie als

een operatie niks uithaalt.’

Ook de gezondheidsinspectie die ze een

klachtenbrief hebben geschreven, houdt

de boot af. De arts die het matje heeft

geplaatst, zou niets verkeerd hebben

gedaan. Robin: ‘Het dossier van Wendy

staat vol leugens en verdraaiingen. We

hebben geprobeerd aangifte te doen voor

valsheid in geschifte. Maar de politie zei

dat we niet bij hen moesten zijn. We

kunnen nergens terecht met onze

woede.’

Wat ze het meest missen? Wendy:

‘Alledaagse dingen, waar je normaal niet

over nadenkt. Mycah optillen en even

lekker knuffelen.’ Robin: ‘Wat we nog

weleens doen: een kopje thee bij V&D

drinken, dan gaan we met de auto en

parkeren we pal bij de ingang. Zijn we er

een uurtje uit.’ Wendy: ‘Ik was dol op het

huishouden. iPodje in, lekker stofzuigen

en dweilen, beetje dansen op de muziek.

En ik liep graag met de hond, heerlijk, het

bos in. Dat soort kleine dingetjes – dat

kan niet meer. Ik ben een gevangene van

mijn lichaam geworden.’ +

koken, schoonmaken. Robin: ‘Dat we

niet meer kunnen vrijen – het is niet

anders. Wat ik erger vind, is dat ik

moet leven met een vrouw die door dit

alles gigantisch onzeker is geworden.

Ik kan praten als Brugman, zeggen dat

ik nog steeds heel veel van haar hou,

maar het haalt allemaal niks uit.’

Wendy: ‘Ik ben bang dat-ie weggaat. Je

zou het hem niet eens kwalijk nemen.’

Robin: ‘Ook al zou ik het willen, ik zou

niet eens weg kunnen. Wendy kan niet

voor zichzelf zorgen.’

D e eerste keer dat ik het

woord ‘tuinreservaat’

hoorde, dacht ik aan

olifanten, zebra’s en

toeristen in jeeps. Niet

aan het Gelderse dorp Brummen. En

toch ligt daar, op amper 75 vierkante

meter zandgrond, het tuinreservaat

van Louke van Wensveen. Dat haar

tuin het predikaat ‘tuinreservaat’

draagt, komt doordat zij haar tuin zo

heeft ingericht dat dieren zich er

thuisvoelen. Tussen de dichte begroei-

ing scharrelen egels, in de dichte haag

van klimop en clematis zoeken merels

beschutting, tussen de druivenranken

pikken koolmeesjes naar insecten. En

die takken langs de randen van de

tuin? ‘Dat is een houtwal,’ zegt Louke.

‘Heel veel dieren gebruiken hem als

een snelweg om zich veilig te verplaat-

sen. En dat is hard nodig, want de

buurkatten vinden het hier een fijn

jachtgebied.’

Dat katten graag door deze tuin

struinen, is begrijpelijk. Met alle egels,

veldmuizen en vogels die hier huizen

kunnen ze hun lol niet op. Om nog

maar te zwijgen van de overheerlijke

kikkers, padden en watersalamanders

die in en om de vijver huizen. ‘Ja hoor,

katten eten kikkers,’ beweert Louke als

ze mijn ongelovige blik ziet. ‘Ik heb het

ze vaak zien doen. Soms eten ze er

zelfs zoveel, dat ze ze meteen weer

uitspugen.’ De vijver heeft aflopende

oevers, zodat de amfibieën vanuit het

water makkelijk op de kant kunnen

komen. Achter de vijver ligt een

bakstenen fort waar kleine watersala-

manders zich schuilhouden. ‘Daar

kunnen de katten tot hun grote

verdriet niet bij, al proberen ze het

natuurlijk wel.’

Weg met die schuttingIn Nederland liggen meer dan 5

miljoen tuinen. Kijk je daar met

dierenogen naar, dan zie je heel veel

lapjes grond waar je kunt schuilen

voor vijanden, naar voedsel

kunt zoeken en je jongen

kunt grootbrengen. Jammer alleen dat

veel van die lapjes betegeld zijn, zodat

er niks eetbaars groeit. Jammer ook dat

er vaak schuttingen omheen staan,

zodat je geen kant op kunt. Of dat het

één groot gazon is, zonder bomen en

struiken waaronder je kunt schuilen.

Hoeveel prettiger zou het niet zijn als al

die miljoenen tuinen zo waren inge-

richt dat je je er als dier thuisvoelt.

Die gedachte kwam ook op bij Carla

van Lingen, voormalig eindredacteur

van Vara’s Vroege Vogels. En zo ontstond

42 huis & tuin diervriendelijke tuin

leNte 2013

Rondscharrelende egels, merels tussen de klimop, volop salamanders in de vijver, en dat zomaar voor je deur: hoe leuk is dat? Het mooie is dat zo’n eigen tuinreservaat zo is gecreëerd, ontdekt Nicolien van Doorn. Zelfs op een Vinex-lapje.

egel

Meer rommel a.ub.10 kenmerken van een tuinreservaat

Aan de hand van tien criteria kun je nagaan of jouw tuin in aanmerking komt voor het predikaat ‘tuinreservaat’. Scoor je een 7 of meer, dan kun je op www.tuinreservaten.nl beschrijven hoe je tuin eruit ziet, eventueel aangevuld met foto’s van dieren en planten op de site.1. een natuurlijke vijver met een

geleidelijk aflopende oever2. struiken en bomen met vruchten,

bessen en noten3. zo min mogelijk bestrating4. klimplanten en struiken met

doornen, naast of tegen een gevel5. natuurlijke beschutting waar egels

onderdoor kunnen6. een soortenrijke beplanting met

structuur7. inheemse planten voor rupsen,

vlinders en bijen8. een composthoop9. rommelhoekjes en takkenhopen10. nestkastjes voor vogels, zoogdieren

en insecten

het idee om Nederland te vullen met

zoveel mogelijk tuinreservaten. Ze wil

ermee bereiken dat de tegels uit tuinen

verdwijnen, zodat er een groen lint

door het landschap ontstaat waarin

dieren zich vrij en veilig kunnen

voortbewegen. ‘We hebben tien

kenmerken opgesteld waaraan een

tuin moet voldoen om diervriendelijk

te zijn,’ vertelt ze. ‘Als je tuin er

minstens zeven heeft, dan is het een

tuinreservaat. En ja, dat kan al in een

gemiddeld Vinex-tuintje. Gewoon een

kwestie van zoveel mogelijk tegels eruit

halen, niet schoffelen en zeker niet

spuiten.’

Terug naar Louke's tuin. Met z'n dichte

begroeiing is dit niet alleen een paradijs

voor zoogdieren, amfibieën en vogels,

maar ook voor spinnen en insecten. ‘Bij

dieren die je in je tuin wilt hebben,

denk je aan egels, kikkers en vlinders,’

zegt Louke. ‘Aan insecten had ik

eigenlijk niet zo gedacht. Maar toen ik

op de website de foto’s zag van

sluipwespen en wantsen, ben ik gaan

kijken of ik die misschien ook in mijn

tuin had. En ja hoor, die had ik!

Sindsdien let ik beter op wat er in de

tuin gebeurt. Zodra ik een beestje zie,

kijk ik op tuinreservaten.nl om te zien

wat het is.’

Nu begin ik toch benieuwd te worden

of mijn eigen tuin een tuinreservaat is.

Ik heb er weinig fiducie in, want mijn

lapje grond is nog kleiner dan dat van

Louke. Ik log in op de site en gelukkig,

de eerste vraag (‘Heb je een natuurlijke

vijver met een geleidelijk aflopende

oever?’) kan ik bevestigend beantwoor-

den. Struiken en bomen met vruchten,

bessen en noten? Ja. Een compost-

hoop? Nee. Zo min mogelijk bestrating?

Uiteraard! Tien vragen later blijkt dat ik

er zeven goed heb: mijn tuin is een

tuinreservaat!

Tuinreservaten is een campagne van Vroege Vogels en acht natuurorganisaties. Op www.vroegevogels.nl staat een kaart van Nederland, met alle tuinreservaten die er tot dusver zijn. Sinds de start van de campagne in maart 2011 zijn er al 5819 aangemeld.

43 43 Tekst Nicolien van Doorn

je eigen tuinreservaat? haal zoveel tegels eruit en niet schoffelen

leNte 2013

Cursus natuurlijk tuinierenIvN-afdelingen in het hele land organiseren cursussen over tuinreservaten. de deelnemers leren over natuurvriendelijk tuinonderhoud, welke planten bepaalde dieren aantrekken, wat de juiste plek is om planten te laten groeien en nog veel meer. Je kunt kiezen voor een introductie (één dagdeel), een korte cursus (twee dagdelen) of een middellange cursus (vijf dagdelen). Meer info op www.tuinreservaten.nl +

leNte 2013

44 vrije tijd de wei in

picknickmand meeHet gras kriebelt onder je voeten, de kruisbessen komen vers uit de struik, de leeuweriken kwetteren en de boterbloemen staan in bloei. Waar vind je nog zo’n Oudhollandse idylle?

meeste bloemen, planten en bomen

staan dan in bloei.

De Nederlandse natuur lijkt soms net

een museum met een collectie natuur-

beelden van de verschillende generaties.

De bonte wei, dat is een beeld dat tot in

de jaren vijftig heel normaal was. Maar

de uitvinding van de kunstmest, de

ruilverkaveling en de mechanisering van

de landbouw deed het kleurrijke

platteland verfletsen, of beter: vergroe-

nen, want weilanden zijn tegenwoordig

strikt groen en dat het hele jaar door. En

met de plantenrijkdom en met de vogels

van het boerenland gaat het slecht. Maar

gelukkig is er in natuurmuseum

Nederland nog een collectie klassiek

boerenlandschap bewaard gebleven, een

collectie die vaker wordt beheerd door

natuurorganisaties dan door boeren.

mAASheGGen paradijsje voor de grasmusZelf ga ik in mei zeker naar de Maasheg-

gen, tussen Boxmeer en Vierlingsbeek,

hopelijk precies in die paar weken dat de

mei- en sleedoorns in bloei staan. Dan

kronkelt er een feestelijk wit lint door

het landschap en je kunt er zien hoe het

platteland er hier in het Maasdal eeuwen

Het bloemrijke weiland,

bestaat dat nog? Het

weiland dat de beroemde

onderwijzer en natuur-

beschermer Jac. P. Thijsse

in 1911 beschreef in het plaatjesalbum

van Verkade, De bonte wei? Zo’n weiland

dat iedereen weleens heeft gezien,

grasland dat geel, rood, blauw, wit of lila

kleurt in het voorjaar, vol boterbloemen,

vossenstaart en wilde zuring. Waar het

gras hoog staat, insecten zoemen,

vlinders dwarrelen en vogels kwetteren?

Met kronkelende weggetjes en beekjes,

en op de achtergrond een kerktoren?

Ja, ze bestaan nog. Al zijn het plukjes,

hoekjes en reservaten. Mei en juni zijn

de ideale maanden om dit historische,

agrarische cultuurlandschap te bewon-

deren. Bijna alle broedvogels zijn in het

land, ze hebben of al jongen, of ze zijn

volop aan het broeden, of ze maken nog

luidruchtig aanstalten tot paring. En de

leNte 2013

45 Tekst Caspar janssenIllustratie Marjan de Haan

geleden ongeveer uitzag. De stekelige

heggen dienden vroeger als veekering,

maar ook als beschutting voor dieren.

Het hout werd gebruikt voor gereed-

schappen. In de heggen barst het van het

leven, insecten en vogels. Met de

uitvinding van het prikkeldraad verdwe-

nen heggen en houtwallen bijna overal.

In de Maasheggen overleefden ze de

modernisering van de landbouw en het

gebied wordt nu beheerd door Staatsbos-

beheer. Je kunt er wandelen over

kronkelige zandpaden, je ziet er de

aalbes, de kruisbes en de rode kornoelje.

Het gebied is tamelijk paradijselijk voor

zangvogels als de grasmus, de kneu en

de bosrietzanger. Met een beetje geluk

tel je wel 35 vogelsoorten. En als je dan

een zingende geelgors aantreft, kan de

dag niet meer stuk.

WAterlAnd pinksterbloemen langs de slootDe schoonheid van dit waterrijke

landschap net boven Amsterdam is

indringend beschreven door Nescio. In

mei en juni wandel of fiets je door

fleurige en geurige velden met overal

op de achtergond de kerktorentjes van

Ransdorp, Holysloot of Randsdorp. Het

geluid van grutto’s, tureluurs, kieviten,

scholeksters en andere weidevogels die

volop broeden in dit gebied. Vooral net

voor en net na de broedtijd zijn de

weidevogels ook volop te zien, boven

de velden of in de vele vennetjes in het

gebied. Langs de slootkanten staan

pinkster-, koekoeks- en boterbloemen,

in het veld tientallen plantensoorten.

nieuWkoopSe plASSen het groenste hartRondom de Nieuwkoopse Plassen, en

dan vooral de schraalgraslanden langs

het riviertje de Meije, bij Zegveld, kun je

zien hoe zowat het hele groene hart er

vroeger uitzag. Deze nooit bemeste

hooilandjes kleuren in het voorjaar wit,

geel en paars. Er groeien bijzondere

planten als de blauwe zegge, en er zijn

zeldzame vlinders te spotten.

WeSt-frieSlAnd broedende tureluursWeilanden en Friesland, dat is bijna

synoniem. Maar helaas zijn er nog maar

weinig plekken waar het nostalgische,

kleurrijke beeld nog te zien is. Maar in

met elkaar verbonden weidevogelgebie-

den Skrok, Skrins en de Lionserpolder

zie je in het voorjaar nog volop bloemrijk

grasland. Naast grote aantallen trekvo-

gels is dit een van de weinige gebieden

in Friesland waar grutto’s en tureluurs

nog broeden. Ook veel steltlopers, zoals

goudplevieren en oeverlopers.

En als je dan toch in Friesland bent, ga

dan nog even naar het gebied tussen

Makkum en Workum. Terpdorpen,

kerktorentjes, Hollandse luchten, koeien

en, her en der, bloemrijke weilanden en

volop bloeiend fluitenkruid in de

bermen.

zuid-limBurG tussen de boomgaardenGolvend landschap met akkers, beekjes,

bloemrijke weilanden, houtwallen, holle

wegen en hoogstamboomgaarden? Ga

vanaf het dorpje Noorden richting de

Belgische Voerstreek. Tussen Epen en

Cotessen is het ook mooi. +

In alle genoemde gebieden zijn wandel-, fiets- of vaarroutes. Beschrijvingen van de meeste gebie-den zijn te vinden bij www.natuurmonumenten.nl of www.staatsbosbeheer.nl

en als je dan een zingende

geelgors aantreft, kan de dag niet

meer stuk historische plaatjesHelemaal bijzonder: historisch agrarisch cultuurlandschap, zoals delen van de Alblasserwaard en de Krimpenerwaard in Zuid-Holland, inclusief de Kinderdijk. Of het tuunwallen-landschap op Texel, de Eilands-polder en het Wormer- en Jisperveld in Noord-Holland en de Ronde Hoep (bij Ouderkerk aan de Amstel). Ook mooi: het Anlooër Diep in Drenthe. In sommige uiterwaarden is uit vroegere weilanden het prikkel-draad weggehaald en kunnen de gebieden overstromen bij hoog water. Dat levert een enorme plantenrijk-dom op, bijvoorbeeld in de Millingerwaard bij Nijmegen en aan de IJssel, tussen Deventer en Zwolle.

Weidevogels spottenDe grote verliezers van de intensivering en mechanisering van de landbouw, sinds de jaren vijftig, zijn de weidevogels. De aantallen

‘typisch Nederlandse’ grutto’s, tureluurs, scholeksters, kieviten, kemphanen en watersnippen zijn achteruit gehold. Alleen in weidevogelreservaten doen deze vogels het nog goed. Een van de meest succesvolle reservaten is de Eempolder, bij Eemnes.

floWerpowEr jE huis

46 huis & tuin do it yourself

Wat heb je nu helemaal nodig om je huis weer lenteklaar te maken? Een paar goeie ideeën met bloemen in de hoofd-rol, wat simpele spulletjes en een vrije zondagmiddag. Muziekje aan en lekker aan de slag.

leNte 2013

1 laag vierkant blik, € 4,95 (De Kringloper)2 laag rond blik met bloemen, € 13,95 (Juffrouw Splinter) 3 langwerpig blik met bloemen, € 10,50 (Juffrouw Splinter) 4 blauw beschuitblik, € 14,95 (Loods 5) 5 appelstroopblikje, € 0,50 (De Kringloper) 6 oranje beschuitblik, € 14,95 (Loods 5)7 hoog rond blik met bloemen, € 3,50 (De Kringloper) 8 Droste blikje, € 2,50 (De Kringloper) 9 wit metalen dienblad, € 14,95 (Woonfabriek Amsterdam) 10 witte theepot, € 12,95 (Woonfabriek Amsterdam), 11 gordijnen Matilda, € 24,95 (Ikea)

1

23

4

5

6

7

8

9

47 Fotografie Bob eshuis Productie & styling Susanne Kennedy

leNte 2013

1 Verzamel een collectie

mooie, oude blikken.

Deze zijn te koop bij de

kringloop- en rommel-

winkel, brocantes en op

Marktplaats.

2 Zoek bij een

tuinwinkel mooie

voorjaarsplantjes/

bloembollen uit (die je ook

binnen neer kunt zetten).

3 Haal de planten

voorzichtig uit hun

potten en verdeel ze over

de blikken waar je een

laagje potgrond in hebt

gedaan. Vul de blikken

aan met potgrond.

*nodig Kosten: € 20 - € 40 voor 8 blikken (plus de kosten voor de planten)

• oude koek- en beschuitblikken

• voorjaarsplanten/bollen• potaarde• schepje• tuinhandschoenen

tijd: 1 uur

10

11

21

3 gieter, € 9,95 (Loods 5),

idee 1 beschuitblikken

met lentebloemen


leNte 2013

Vul de glaasjes met een mooie mix aan bloemen. hang ze op voor je raam, zodat het zonlicht mooi door het glas valt

1 Verzamel diverse

frisdrankflesjes

(bijvoorbeeld appelsap,

Pellegrino, Coca Cola).

Vraag bijvoorbeeld

eens bij je favoriete

lunchcafé of ze niet

toevallig nog wat lege

flesjes over hebben.

2 Maak de flesjes

goed schoon en

verwijder de etiketten

in een sopje met warm

water.

3 Knip een stuk

ijzerdraad af met

een kniptangetje en

wikkel dit twee keer

om de hals van het

flesje. Wikkel het

ijzerdraad in elkaar en

1

3

2

idee 2 Hangvaasjes gemaakt

van glazen frisdrankflesjes

*nodigKosten: circa € 10

voor lint en ijzerdraad (+ gratis lege flesjes)

• verschillende lege glazen frisdrankflesjes

• ijzerdraad• lint• kniptang• nijptang• schaar

lint, vanaf € 0,70/m (Van de Kerkhof passementen), vintage groen plaid, € 85 (Woonfabriek Amsterdam)

teiltje, € 0,99 en schuursponsje, € 0,99/ 8 stuks (Ikea)

theedoek, € 3,99/set van 2 (Ikea)

maak een lus met de

uiteinden. Wikkel de

bovenste stukjes ook

weer in elkaar. Gebruik

hiervoor een nijptang.

4 Knip een stuk lint

af en wikkel dit

een paar keer om de

hals van het flesje. Leg

een strik in het lint of

een knoop en laat de

uiteinden loshangen.

Gebruik lint in

verschillende frisse

kleuren en dessins.

tijd: 1-1,5 uur

leNte 2013

49

1

2 3

flesjes, lijstjes, vaasjes: op naar de

kringloopwinkel

*nodigKosten: circa € 25

(voor vijf lijstjes van de kringloopwinkel, kunstbloemen

en klein potje verf)

• verschillende oude houten lijstjes (zonder glas) van de kringloop- of rommelwinkel

• klein potje matte of zijdeglans-lak in een mooie kleur

• kwast• kunstbloemen• gekleurd Japans tape

Kunstbloemen Smycka, v.a. € 0,99/stuk (Ikea), geel krukje, € 19,50 (Woonfabriek Amsterdam), roze vaasje, € 7,95 (Loods 5), badmat, € 29,95 (Loods 5)

idee 3 geverfde vintagelijstjes

met kunstbloemen

1 Haal het glas en de

achterkant uit de

lijstjes. Lak ze vervolgens

allemaal in één mooie

kleur.

2 Bepaal welke bloem

bij welke lijst past

qua grootte en knip de

stelen eventueel iets

korter.

3 Maak een mooie

compositie en hang

de lijsten aan de muur.

Plak de bloemen met een

stukje tape op de muur

vast. Druk de tape goed

aan.

tijd: 2 uur

leNte 2013


1 2

1 Ga buiten op zoek

naar twee mooie

takken en spuit deze wit.

Zorg dat de takken droog

zijn. Of koop twee

mooie takken bij de

bloemist.

2 Teken een stuk of

10 rondjes op het

gaatjeskarton en knip ze

uit. Rijg een draadje door

twee gaatjes in het

rondje en zet een knoop

in de uiteinden. Herhaal

dit bij alle rondjes. Knip

vervolgens een aantal

rechte strookjes uit het

vloeipapier van ongeveer

5 cm breed. Rol per

strookje het begin op en

drapeer daarna de rest

van het vloeipapier om

dit ‘hart’ heen, zodat er

een bloem ontstaat.

Verstevig de onderkant

van de bloem met een

stukje Japans tape.

3 Zet de takken in een

mooie vaas en hang

vervolgens de ronde

hangers aan de takken.

Bevestig daarna de

bloemen aan de takken

met het Japanse tape. +

*nodigKosten: € 10 - € 15

• 2 mooie takken• 2 vellen gekleurd vloeipapier• 1 vel groen gaatjeskarton• potlood• schaar• gekleurd garen• witte spuitverf (mat)• Japans tape in de kleur van

het vloeipapier

Vaas, € 34,95 (Woonfabriek Amsterdam), ‘boek’-sieraden-doos, € 39 (Loods 5), rood kussen, € 24,95 (Loods 5), kussen met paisley dessin, € 23,95 (Loods 5), dekbedover-trek, € 19,95 (Ikea), koraalrood plaid, € 139,95 (Loods 5), kussenhoes op plaid Emmie Land, € 3,99 (Ikea)

3

idee 4 tak met zelfgemaakte

bloemen en kleurige hangers

tijd: 2 uur

Schaal Smarta, € 6,99 (Ikea)

leNte 2013

stof te lijf huis & tuin 51 Tekst Niki rap

1. Schoenen uitBest goor om te bedenken: dat laagje stof op het

dressoir is eigenlijk een minivuilnisbelt die

bestaat uit huidschilfers, kledingpluisjes,

etensresten, mensen-, katten- en hondenhaar.

Ook komt er veel stof van buiten in de vorm van

bijvoorbeeld zand, roet en dode insecten. Dat

nemen we deels onder onze schoenen mee. Een

deurmat en/of slofjes bij de deur zijn dus goede

eerste stappen op weg naar een stofvrij huishou-

den. Maar een groot deel dwarrelt toch door

ventilatieroosters, ramen en richels heen.

Dat verklaart ook meteen waarom oude

huizen zo stofgevoelig zijn, zelfs als er geen

mens woont: door alle kieren en gaten

waait het zo naar binnen.

4. ramen tegen elkaar openNieuwe stofwolken

voorkomen, is het halve

afstofwerk.

• Lucht vaak: als je de

ramen tegen elkaar

openzet, waait viezig-

heid weg en krijgt het

geen kans om als stof

neer te dalen.

• Maak je afzuigkap regelmatig schoon: hoe

beter die het doet, hoe

meer stof er wordt

weggezogen.

• Werk prullaria weg: hoe minder troepjes,

hoe minder stofvangers.

• Kam de hond of kat regelmatig: scheelt

een hoop rondzwer-

vend huisdierhaar

en dus stof. Doe dat

wel buiten!

• Zorg voor een beschermlaagje: meng

in een plantenspuit 1

deel wasverzachter met

4 delen water. Spuit een

beetje op glazen tafels,

spiegels en/of luxaflex,

wrijf het met een

microvezeldoekje uit en

ze worden minder snel

stoffig.

2. dag stofdoekHet ziet er misschien leuk retro uit, zo’n kleurige veren plumeau, maar het heeft weinig zin om je meubels er mee te lijf te gaan, omdat je het stof er alleen mee verplaatst. Hetzelfde geldt voor de ouderwetse stofdoek. Dat komt doordat ze niet statisch zijn, en staticiteit is juist een onontbeerlijke eigenschap voor het perfecte afstofmateriaal: daardoor wordt het stof aangetrok-

ken en niet meer losgelaten. Statische wegwerpdoekjes zijn handig, maar een microvezeldoekje is ook prima. Wel wassen zonder wasverzachter en liever niet in de droger stoppen, anders gaat de statische werking eraan. Hecht je aan een plumeau, schaf dan een statische van bijvoorbeeld lamswol aan. Of trek een (statische!) nylon panty over je oude veren exemplaar.

hatsjoeNiezen of benauwdheid zodra je stof inademt? Dan ben je misschien allergisch voor huisstofmijt, of eigenlijk: voor de poep van de huisstofmijt. Dat beestje voedt zich met stof. Zoveel mogelijk stofmagneten eruit dus: vloerbedekking wegdoen, goed ventileren (de mijt is dol op vocht), beddengoed vaak en op minimaal 60°C wassen en geen planten in de slaapkamer zetten.

3. eerst het plafondMet een statisch doekje is droog afstoffen

meestal afdoende, tenzij er sprake is van

vlekken: in dat geval werkt een klamvoch-

tige doek het best. Gebruik nooit te veel

water, daar krijg je smerige strepen van.

Hout met een lak- of waslaag neem je bij

voorkeur droog af, eventueel met behulp

van speciale meubelolie, -spray of -doekjes

(zoals die van Pledge). Ook belangrijk is

de volgorde. Eerst een doekje over het

nachtkastje halen en dan de gordijnroedes

behandelen heeft niet zoveel zin, omdat er

op die manier meteen weer nieuw stof

naar beneden valt. Werk dus van hoog

naar laag. Klaar? Stofzuig de vloer en

dweil ’m eventueel. Of haal er een

statische (Swiffer-)vloerwisser over.

adieu plumeauBlijft er standaard een laagje stof op plinten en kasten plakken? Met deze vier eenvoudige (voorzorgs) maatregelen doorstaat je huis de wijsvinger- proef voortaan glansrijk.

als sneeuw voor de zon als je het

borstelt met een dop pure bleek. Even

in laten trekken en goed afspoelen.

Tegen een grauwsluier zijn speciale

reinigers te koop. Ook handig:

onderhoudsmiddel dat meteen

verkleuring door de zon voorkomt.

houtBeetje groene zeepMet teak- en ander hardhout

hoef je niet heel voorzichtig

te zijn; het kan straffeloos het hele jaar

door onbeschermd buiten staan. Het

enige risico is dat het gaat vergrijzen,

maar je zult de eerste niet zijn die juist

dol is op zo’n authentieke look. Ook

steigerhout kan in principe zonder extra

behandelingen.

• Doen Schoonborstelen met water en

een beetje groene zeep is meestal

al genoeg om vuil en algen weg te

krijgen. Goed afspoelen en laten

drogen. Echt smerig? Gebruik een

speciale houtreiniger.

• Laten Wil je graag met de hogedruk-

spuit in de weer, hou die dan op

minimaal 30 cm afstand en stel ’m in

op 60 tot 80 bar: een te harde aanpak

kan het hout aantasten. Laat hard-

houten meubels ook liever niet in de

volle zon drogen, daardoor zouden ze

krom kunnen trekken.

hARdNeKKIge AANslAg oP Je PlAstIC tAfels eN stoeleN? Een dopje bleek doet wonderen

leNte 2013

52 huis & tuin buitenmeubels

seizoensarbeidHanden uit de mouwen: met een sopje, flink wat zon en de juiste instructies zijn je tuin-meubels zo klaar voor het eerste buitenfeestje.

De avonden-lang-buiten-

zitten-dagen zijn weer

aangebroken. Hoogste tijd

om je tuinmeubels te

inspecteren. Zeker als ze

niet hebben kunnen overwinteren in

een schuurtje of onder een hoes kan het

er nogal armetierig en smerig uitzien.

Maar hoe krijg je die groene aanslag en

grauwsluiers weggeboend? Dat hangt

af van het materiaal.

KunststofNooit met de hogedrukreinigerOld school plastic stoelen en

tafels zien er misschien niet altijd even

design-verantwoord uit; ze zijn, net als

het populaire wicker (gevlochten

kunststof) en textileen, erg duurzaam

en heel makkelijk schoon te houden.

• Doen Met een sopje van allesreiniger

of milde zeep is het meeste vuil zo

weggepoetst. Veel groene aanslag?

Probeer het met heet water en een

handje soda. Als dat niet helpt,

hebben bouwmarkt en tuincentrum

een uitgebreid anti-algen-

assortiment.

• Laten Even met de hogedrukspuit

langs plastic stoelen en tafels is geen

goed plan, daar kunnen ze lelijk van

gaan krassen. Net als van schuurmid-

del, laat de Jif dus achterwege.

• Groot onderhoud Hardnekkige

aanslag op wit meubilair verdwijnt

• Groot onderhoud Wil je af van de

vergrijzing, dan kun je hardhout met

(teak)olie impregneren. In de was

zetten, zorgt voor een waterafstoten-

de laag en met beitsen is het hout ook

beter beschermd, maar blijft het wel

ademen. Voor steigerhout is er white

wash-beits, zo blijft het mooi licht van

kleur. Wil je een sterkere buffer tegen

vuil en beschadigingen? Lak hardhou-

ten meubels dan af met transparante

buitenlak.

geverfd hout rubber onder de pootjesHeb je een geverfd tuinbank-

je, dan zul je ‘m gemiddeld

één keer in de vijf jaar van

nieuwe lak moeten voorzien. Kun je

meteen opteren voor een andere kleur.

• Doen Geverfd hout sop je simpel

schoon met een emmertje heet water

met een beetje allesreiniger.

• Laten Stoel- en tafelpoten van geverfd

hout kun je beter niet gewoon op de

grond laten staan, dan trekt het vocht

erin. Voorzie ze van rubber of kunst-

stof voetjes, dan zijn ze meteen

beschermd tegen beschadiging door

bijvoorbeeld steentjes.

• Groot onderhoud Veel afgebladderde

plekken? Afschuren, in de grondverf

zetten en opnieuw schilderen met

buitenlak.

gietijzer in de autowaxSmeedijzeren, brocante

stoeltjes, aluminium ligstoel,

rvs-tafel: de afdeling ‘metalen’ vraagt

weinig, maar wel specifieke zorg.

• Doen IJzer, metaal en aluminium

zijn zo schoon met water en een

drupje afwasmiddel. Droog het

daarna goed af om kalkvlekken te

voorkomen. Extra beschermende

finishing touch voor gietijzer: wrijf

het in met autowax.

• Laten Maak vanwege het krasgevaar

metalen nooit schoon met een harde

borstel.

• Groot onderhoud Roestplekjes schuur

je weg met een staalborstel. Voor je

opnieuw gaat lakken, doe je er bij

voorkeur twee lagen ijzermenie of

andere grondverf voor metaal op.

Riet de tuinslang eropNiks schuren, was of beits:

riet, rotan en bamboe

hebben nauwelijks iets nodig om in

volle glorie te blijven.

• Doen Riet wordt weer smetteloos als

je het schoonmaakt met een zachte

borstel of spons met lauw water en

zout of soda (een flinke schep op een

emmer).

• Laten Rieten tuinmeubels en

bijtende schoonmaakmiddelen

zijn geen goede combinatie: soda

of hooguit een drupje groene zeep, is

veilig en effectief.

• Groot onderhoud Spuit rieten

meubels regelmatig nat met een

plantenspuit of tuinsproeier. Daar

voorkom je uitdroging en dus

scheuren mee. Zwarte uitslag komt

minder snel terug als je zorgt voor

een nieuwe laklaag. Met een spuitbus

bootlak is het hele ameublement zo

gesprayd. +

Frisse parasol Snel een spic en span parasol: klap ’m open, veeg de blaadjes eraf en zet de tuinslang erop. Borstel het doek met een sopje van groene zeep, soda of Biotex en laat een kwartiertje intrekken. Spoel opnieuw af met de tuinslang en laat het doek het liefst in de volle zon drogen. Zitten er zwarte plekken in die er lastig uitgaan? Probeer het met een schimmelreiniger en impregneer de stof na het schoonmaken met een middel dat nieuwe weerplekken voorkomt.

leNte 2013

53 Tekst Niki rap

54 vrije tijd kindvriendelijke stedentrip

kidS & the city

Ja, ’t kan een nachtmerrie zijn, een stedentripje met jengelend grut in je

kielzog. Maar wie zich voorbereidt, de juiste stad uitzoekt en deze tips ter harte

neemt, zal zien: kinderen en de stad gaan heel goed samen.

leNte 2013

leNte 2013

55 Tekst Dorine van der WindFotografie privébezit

Ter gelegenheid van ons

12,5-jarig huwelijk wilden

we een weekend weg.

Lekker met zijn tweeën, als

vanouds. Berlijn stond al

lang op het lijstje. De kinderen (11, 9 en 6

jaar) protesteerden: ‘We waren ook al niet

bij jullie huwelijk!’ Tja, daar viel weinig

tegenin te brengen.

Berlijn bleek superkindvriendelijk te zijn.

We huurden een appartement, en

daardoor voelden we ons meteen thuis.

Om de hoek was een park met speeltuin

voor de jongste. En tegenover ‘ons huis’

liepen we de supermarkt in voor ontbijt-

spullen, wijn en borrelhapjes – heerlijk

om aan het eind van de dag bij een

glaasje uit te rusten in het appartement.

Natuurlijk, urenlang door de stad

slenteren is er niet bij met kinderen. En

we hebben weleens met pijn in ons hart

een leuk restaurant links moeten laten

liggen. Maar veel kan wel. Onder begelei-

ding van een gids fietsten we een hele

dag langs alle hoogtepunten van de stad.

Ideaal om in korte tijd zoveel mogelijk te

zien. Een ander hoogtepunt was de East

Side Gallery, een stuk van de Berlijnse

Muur die door kunstenaars is beschilderd.

De kinderen waren zeer onder de indruk

van de graffiti en kregen en passant een

gedenkwaardige geschiedenisles.

doe als de toeristen doen Een jaar eerder had ik mijn oudste

dochter voor haar tiende verjaardag

meegenomen naar Barcelona. Daar zaten

we in een hotel vlakbij de Ramblas, een

toeristische straat die je normaliter

zoveel mogelijk wil vermijden. Maar zij

vond ‘t geweldig om daar alle levende

standbeelden te bekijken. Ik had haar een

dagboekje gegeven zodat ze precies kon

opschrijven wat we allemaal zagen en

meemaakten. Wat bleek: hoe toeristi-

scher, hoe beter. We namen bijvoorbeeld

zo’n sightseeing-bus en kregen in één

middag een mooie indruk van de stad.

Ook als we uit eten gingen, liepen we niet

kilometers om voor dat ene bijzondere

restaurantje. Welnee, met een kind dat

honger heeft, moet je snel schakelen. Een

restaurant met een menu waarop foto’s

van de gerechten staan? Als volwassene

vind je het misschien niks, maar kinde-

ren vinden dat juist makkelijk. Voor haar

bouwde ik ook de nodige rustmomenten

in; gewoon lekker op bed liggen in het

hotel en een tijdschriftje lezen. ‘Gaan we

nou alweer de stad in,’ vroeg ze weleens.

‘Ja, dat is wat je doet op een stedentrip,’

bracht ik daar dan tegenin. Mijn dochter

vond het hotel zelf met het uitgebreide

ontbijtbuffet en de fitnessruimte al

opwindend genoeg.

leren en spelenDat een stad juist heel leuk kan zijn met

kinderen, dat wil Dagmar Jeurissen

laten zien met haar uitgeverij van

kinderreisgidsen. Samen met Janneke

van Amsterdam gaat ze in grote Europese

steden op jacht naar de beste hotspots

voor kinderen en hun ouders.

Met haar zoontjes van 5 en 7 is ze in

Londen en Parijs geweest. Ze huurt altijd

een appartement. ‘Het is goedkoper dan

een hotel en vooral fijn om aparte

slaapkamers te hebben. Ook kun je dan

’s middags uitgebreid lunchen in de stad

en ’s avonds zelf koken.’ Ze reist vooral

met de metro; lekker goedkoop en de

kinderen vinden dat spannend omdat er

altijd wat te beleven valt met muzikanten

en zwervers. ‘We nemen ze ook mee naar

het museum, het liefst eentje dat een

speurtocht heeft of een andere kinder-

attractie. Ik vind het ook belangrijk dat ze

wat opsteken tijdens zo’n stedentrip. Ga

nooit langer dan een uurtje en laat ze

• Kidskompas Naast reisgidsen voor Parijs, Barcelona en Londen hebben ze ook kinderlandkaarten en reisapps. www.kidskompas.nl

• Kidsproof reisgidsen www.momedia.nl• Onverwoestbare stadsplattegron-

den voor kinderen, waterproof en als een propje te bewaren. www.palomarweb.com

Leuke sites• familyfuntravel.nl/stedentrips• babyccinokids.com/blog/Ga naar

'city guides' voor tips van locals• fattirebiketours.com Fietstochten met

gids in Londen, Parijs, Barcelona en Berlijn. Ze hebben ook kinderfietsen, fietsstoeltjes en aanhangfietsen.

Reisgidsen

de stad in? Mijn dochter vond het hotel met het

uitgebreide ontbijtbuffet en de fitnessruimte al

opwindend genoeg

leNte 2013


flNiet op stap met kleine kinderen in een buggy dat is niet handig reizen met het openbaar vervoer. maar weinig metrostations in londen en Parijs hebben een lift (de stations die er wel een hebben, worden op de kaart aangege-ven met een rolstoel-icoontje.)

flProp je programma niet te vol, pas je tempo en verwachtingen aan maxi-maal een uurtje maximaal in een museum. en plan ruimte in voor spontane acties (al is het maar een uurtje op bed liggen).

fllopen is vermoeiend voor kinderen Huur fietsen, of neem stepjes voor ze mee.

Niet doen

‘Ik heb vier kinderen. Daarom is het bijzonder om met één kind op pad te

gaan. Ik zag opeens een andere kant van mijn dochter, ze durfde minder

op mensen af te stappen zonder haar broers om zich heen.’

De drie generaties deden alles in Parijs met de gratis Vélib' fiets. ‘Je bent dan

lekker vrij en kinderen houden niet van dat geslenter.’ Ook maakten ze een

tocht met een gids van Fat Tire Bike Tours. ‘Dankzij de gids hoorden we

verhalen over de stad die niet in een reisgidsje staan en kregen we veel inside

tips.’ Haar dochter vond de Pont des Arts het spannendst. Op deze brug hangen

verliefde stelletjes samen een hangslotje aan de reling van de brug en gooien ze

vervolgens het sleuteltje in de Seine. Als symbool van hun eeuwige liefde.

Alles op de fiets in ParijsEline Hausel (42) ging met haar moeder en dochter (11) naar Parijs.

daarna lekker uitrazen in een park.’

Dagmar gaat doorgaans niet naar speciale

kinderplekken zoals een dierentuin, of

eten bij McDonald's. ‘Ik hou zelf te veel

van lekker eten. Als er geen kindermenu

is, delen ze gewoon een gerecht.’ Volgens

Dagmar krijgen kinderen juist energie

van een stad, als je ze maar veel vertelt

over wat er onderweg te zien is.

Voorpret• Ga van tevoren naar de bibliotheek voor

boeken en films die zich afspelen in de

stad waar je naartoe gaat. Voor Londen

Harry Potter, voor Parijs De Klokkenluider

van de Notre Dame. Gebruik het boek

Emiel en zijn detectives van Erich Kästner

om een bijzondere ontdekkingstocht

door Berlijn te maken, in de voetsporen

van Emiel.

Slapen• Kies een appartement of hotel in een

buurt met veel cafeetjes en restaurants

op loopafstand. En vlakbij een metro-

station, zodat de kinderen zo min

mogelijk hoeven te lopen.

• Bij www.airbnb.nl, www.wimdu.nl en

www.homeaway.nl verhuren lokale

mensen hun eigen appartement. Kies

een woning van een gezin met kids

in dezelfde leeftijdsklasse, zodat er

gegarandeerd speelgoed is.

• Of overweeg huizenruil, bijvoorbeeld

via intervac-homeexchange.com

Hou het betaalbaar• Boek vooraf je tickets online voor

attracties. Vaak goedkoper en het

voorkomt wachtrijen.

• Ga naar de plaatselijke supermarkt

en sla spullen in voor een picknick in

het park.

• Zoek in een toeristisch buurtje een

restaurant in een stil zijstraatje.

• Ga uit lunchen (is goedkoper) en kook

’s avonds in het appartement. Dat is

voor kinderen ook fijner omdat in

veel landen pas laat wordt gegeten.

• Op freemuseumday.com kun je

opzoeken welke musea gratis zijn

op welke dag van de week.

leNte 2013

57

flAltijd in je tas: spelletje kaarten, tekenstiften en papier zodat jij ook even tot rust komt in een café of restaurant. flgeef ze een eigen trolley bij www.bulbby.com kun je ze bestellen met je naam erop. flgeef een thema aan je bezoek; de graffitytour bijvoor-beeld. kinderen vinden ’t stoer om graffiti te zoeken in de stad. flCheck voor je gaat de site van de plaatselijke tourist office Vaak staan

daarop actuele kinderactiviteiten vermeld.

florganiseer een speur-tocht geef ze een plattegrond van de stad en omcirkel zaken als een speeltuin of ijssalon (die jij al in je reisgids voor kinderen hebt gespot). laat de kinderen zelf de weg zoeken. flzorg altijd voor wat eten en drinken in je tas Voor die momenten dat je niet een betaalbaar café kunt vinden of het beredruk is in de restaurants.

Wel doen

H et gezin logeerde in het huis van vrienden die zelf met vakantie waren. Ze

wilden het zo goedkoop mogelijk houden. Emilie: ‘Dus geen vliegtuig, maar

met de trein en de boot. Een lange reis, maar de kinderen kregen daardoor

wel het reisgevoel te pakken.’ In de stad deden ze zoveel mogelijk met het openbaar

vervoer. ‘We beperkten ons tot één geplande activiteit per dag, maar omdat we er

een hele week waren, hebben we toch veel kunnen zien.’ Vooraf hadden ze kaartjes

besteld voor London Eye, het reuzenrad dat een geweldig uitzicht over de stad geeft,

een musical en een voetbalwedstrijd. De rest regelden ze ter plaatse. Alle musea zijn

gratis in Londen. ‘Ik probeerde het een beetje spannend voor ze te maken. In The

National Gallery gaf ik bijvoorbeeld de kinderen de opdracht op zoek te gaan naar

Nederlandse schilders. De hele trip was echt een schot in de roos – voor ons alle zes.’

gratis musea in londenEmilie van Dijk (41) ging met haar man Jonas (42) en hun vier kinderen (tussen de 10 en 5) een week naar Londen.

Londen Vervoer trein en boot € 400 (retour bij Stenaline.nl)• OfvliegtuigEasyjet.com €600• Overnachting appartement

via wimdu.nl (2 slaapkamers): € 200• Eten/drinken € 400

(Londen is duurder dan Nederland)• Activiteiten totaal € 256

- London Eye (€ 76 voor het gezin) - musical (€ 160) - Modern Tate Museum (gratis) _______

Totaalpertrein/boot €1236Totaalpervliegtuig €1436

Wat kost zo’n tripje? Stel je gaat met 2 volwassenen en 2 kinderen voor 2 nachten weg. Wat ben je dan ongeveer kwijt?

ga uit lunchen – is ook goedkoper – en kook ’s avonds in het appartement. Voor kleine kinderen fijner omdat in veel landen pas laat wordt gegeten

leNte 2013


Budget- en kindvriendelijk Barcelona• CaixaForum, een gratis kunsten- cen-

trum, is een goed adres om de hitte te

ontvluchten. Met tal van weekendacti-

viteiten voor kinderen.

• Neem de kabelbaan over de haven

naar de berg Montjuic en vervolgens de

spectaculaire glazen gondel naar de

top. Je kunt daar gratis het Olympisch

Stadion bezoeken.

• De Sagrada Familia is de bekendste

kerk, maar de La Seu is de mooiste

steigervrije kathedraal van de stad, met

spectaculair uitzicht over de stad.

• Met de Barcelona Card reis je

gratis met het openbaar vervoer en

krijg je gratis toegang of korting op de

belangrijkste attracties.

Budget- en kindvriendelijk Berlijn• Dagelijks gratis rondleidingen

bij de Brandenburger Tor

www.newberlintours.com

• De wijk Prenzlauerberg is

kindvriendelijk met overal

restaurantjes en speelplekken.

• Huur een Trabantje bij

www.trabi-safari.de voor de

echte Oost-Duitse beleving.

• De gewone stadsbus 100 komt

langs de belangrijkste beziens-

waardigheden van Berlijn en

is stukken goedkoper dan de

toeristische sightseeing-bus.

Wat kost een tripje naar Berlijn?

Budget- en kindvriendelijk londen• De eerste M&M’s store van

Europa Vier verdiepingen vol artikelen

en snoepgoed van M&M’s

(bij metro Picadilly Circus)

• Tower of London. Dit kasteel spreekt

enorm tot de verbeelding van kinderen.

Met verhalen over de koning die een

ijsbeer als huisdier had.

• Ga naar een musical Billy Elliot

en Annie zijn zeer geschikt voor

kinderen. Vooraf met korting reserve-

ren via www.londenmusicals.nl. Of ga

naar Leicester Square voor last minute

tickets met grote korting.

• In Hyde Park, bij Diana Memorial

Playground, is een strandje waar

kinderen op het gigantische

piratenschip kunnen klimmen en

kunnen spelen op het Zintuigenpad

en in de tipi’s.

Budget- en kindvriendelijk parijs• Poppenmuseum Met

rondleidingen, workshops en een

poppenziekenhuis

www.museedelapoupeeparis.com

• Goochelmuseum. Met aan het

einde van de rondleiding een indruk-

wekkende goochelshow

www.museedelamagie.com

• Het reuzenrad op Place de la Concorde

geeft net als de Eiffeltoren een prachtig

uitzicht over de hele stad, maar is

minder duur en heeft niet zulke

lange wachtrijen.

• Centre Kapla Volg een workshop hoe je

de Eiffeltoren nabouwt met

kaplasteentjes. www.kaplacentre.com

• Vervoer met auto (1316 km retour) € 196,00• Ofmetdetreinvoorhelegezin€300,00• Overnachting appartement

via aribnb.com (2 slaapkamers): € 200,00 • Eten/drinken minimaal € 300,00

(Berlijn is goedkoper dan Nederland)• Activiteiten totaal € 195,00

- Fat Tire Bike Tours (96 euro voor een rondleiding op de fiets met gids van 4,5 uur) - Fernsehturm, tv-toren met uitzichtplatform over de hele stad (39 euro) - Aquadom & Sea Life Berlin (60 euro) _______

Totaalperauto €891,00Totaalpertrein €995,00

Alle dagen een kinderaspirientje en je zou de kans opeen hartinfarct en kanker aanzienlijk verkleinen. Hebben we hier te maken met een wonderpil, ja of nee?

JA, het werkt bloedverdunnendAcetylsalicylzuur, de stofnaam van

aspirine, werkt niet alleen pijn-

stillend en ontstekingsremmend,

maar ook bloedverdunnend. Dat is

de reden dat het vaak wordt ingezet

bij hart- en vaatproblemen. Sjors

Konijn, huisarts in Purmerend, legt

uit: ‘Het idee is dat je door het

verdunnen van bloed minder snel last

hebt van de vorming van bloedpropjes

die een hart- of herseninfarct zouden

kunnen veroorzaken.’

JA, een lage dosering is effectiefEr zijn wel andere bloedverdunners op de

markt, zoals acenocoumarol. Dat heeft een

iets sterkere werking, maar als je die pillen

slikt, moet je elke twee à drie weken naar de

trombosedienst om je bloed te checken en

eventueel de dosering bij te stellen. Clopido-

grel is een alternatief, maar dat is erg duur en

bovendien is er veel minder onderzoek naar de

werking gedaan. Aspirine werkt bewezen in een

lage (kinder)dosering: 80 mg per dag is genoeg.

elke dag een pilletjeJA, het vermindert het risico op hart- en vaatziektes

Huisartsen raden zo’n dagelijks

aspirientje regelmatig aan. Sjors Konijn:

‘Dagelijks preventief een aspirientje in

een lage dosering slikken, is zinvol als

je al een geschiedenis hebt van hart- en

vaatzieken: denk aan een TIA, hart-

infarct of angina pectoris. Ander

voorbeeld: claudicatio intermittens, ook

wel bekend als etalagebenen, waarbij

beenslagaderen dichtslibben. In al deze

gevallen zijn de vaten aangetast door

verkalkings- of vervettingsprocessen.

Een bloedpropje kan de boel dan acuut

afsluiten en in het ergste geval een

nieuw infarct of beroerte tot gevolg

hebben. Aspirine helpt die kans te

verkleinen.’

Nee, aspirine heeft wel bijwerkingenKlinkt alsof eigenlijk iedereen op

voorhand aan de aspirine moet. Toch is

dat niet waar. Dat heeft te maken met

de mogelijke bijwerkingen: maagpijn

en zelfs een maag- of hersenbloeding.

Voor hart- en vaatziektelijders valt de

balans positief uit. Door preventief aan

de aspirine te gaan, vermindert de kans

op een nieuw infarct met ongeveer een

kwart. Anders gezegd: als 1000 patiën-

ten 2 jaar lang aspirine slikken, zullen

er tussen de 35 en 40 infarcten

voorkomen worden, maar ontstaan er

ongeveer 1 hersenbloeding of 8 maag/

darmbloedingen. Ben je echter gezond,

dan zijn de voordelen van aspirine

kleiner. Kwestie van risicomanage-

ment: de kans dat je dan een maag- of

hersenbloeding krijgt weegt zwaarder

dan de voordelen die aspirine oplevert

voor hart en vaten.

Nee, de werking tegen kanker staat niet vastHoe zit het dan met al die onderzoeken

die je bijna wekelijks voorbij ziet

komen met berichten dat een eenvou-

dig aspirientje zou werken tegen

bijvoorbeeld darm- of prostaatkanker

en diabetes? Los van het feit dat het

vanwege de eventuele heftige bijwer-

kingen niet verstandig is om zomaar

aan de aspirine te gaan, is er nog geen

definitief bewijs. Veel van de onderzoe-

ken rammelen, omdat er bijvoorbeeld

te weinig testpersonen waren of er

waanzinnig hoge – en dus risicovolle –

doseringen zijn gebruikt.

CoNClusIe, standaard aan de aspirine is niet aan te radenZelfs als er hart- en vaatziekten in de

familie voorkomen, is dat geen reden

om bij voorbaat naar de aspirientjes te

grijpen. Ben je gezond en wil je je

kansen op een infarct of beroerte

verkleinen? Dan zit er maar één ding

op: gezond eten en veel bewegen. +

Tekst Niki rap aspirine gezondheid 59

leNte 2013

Ben je een vakantiehuis-met-zwembad-type, maar overweeg je dit jaar een (budgetvriendelijker) kampeervakantie? Als je het slim aanpakt en de juiste camping kiest, ga je het nog leuk vinden ook. Beloofd.

leNte 2013

60 vrije tijd vakantie in de buitenlucht

kamperen kun je leren

Alles voor een prikkieBoven budget, zo’n gehuurde tent? Klop

dan aan bij vrienden of familie met

kampeerervaring en vraag of je hun tent

en inventaris mag lenen. Zijn al je vrienden

luxepaardjes, probeer dan sites als www.

spullendelen.nl. Nog een tip: proefdraaien

kan ook in een weekend in het voorsei-

zoen. Je merkt snel genoeg of je geschikt

bent voor het bivakkeren op een grasveld.

Heb je eenmaal een eigen tent (die je

trouwens ook prima tweedehands op

Marktplaats kunt kopen), probeer die dan

van tevoren in je achtertuin op te zetten.

Zo word je niet het lachertje van de

camping. Geslaagd voor de test? Betaalbare

behuizing koop je bij Decathlon. Tip: de

twee-seconden-tent. Echt! Ziet eruit als

een enorme frisbee die vanzelf uitklapt.

Het opbergen is de eerste keer een ware

(huwelijks)beproeving, maar daarna een

makkie. (www.decathlon.nl). Maar eerst ga

je naar de Action. Voor een prikkie haal je

er onder andere ledlichten (tussen de € 1

en € 3) en een gasfornuis (€ 12). Ook een

koelbox en opvouwstoelen tik je daar voor

weinig op de kop.

lekker slapenNee, er past meestal geen bed in een tent.

Slapen gebeurt dus wat spartaanser. Als er

iets de moeite waard is om tijd en geld in

te steken, is het je matras. Denk niet: ik

doe het wel met dat oude luchtbedje van

zolder, want als je elke ochtend stijf en

stram wakker wordt, is de lol van het

de wc-rol voorbijJe hebt mensen die erbij zweren en je hebt

mensen die het haten. Voor die laatste

groep staat kamperen gelijk aan met je

wc-rol over de camping lopen. Maar

afgezien van het feit dat er op veel cam-

pings tegenwoordig gewoon papier in de

wc’s hangt, is kamperen nog veel meer.

Hoe fijn is het om te ontdekken dat je met

je gezin ook een prima tijd kunt hebben op

zes vierkante meter, zonder al die spullen

waar je thuis niet zonder denkt te kunnen?

Je krijgt meer buitenlucht dan in het

afgelopen jaar bij elkaar. Je kinderen darren

de hele dag rond, ze maken vriendjes en

glijden ’s avonds rozig in hun slaapzakken.

Je hoort de krekels en het zachte geroeze-

moes van je tijdelijke buren. En dan trekken

jullie een fles wijn open en snap je opeens

hoe briljant zo’n Zwitsers zakmes in elkaar

steekt. Wat kan het leven zalig simpel zijn.

eerst maar eens proefdraaienJa, een week in je tentje op een camping is

goedkoper dan een logeerpartij in die

vakantievilla op Ibiza. Máár: daar gaat een

flinke investering aan vooraf. Hoe back to

basic je het ook maakt: een minimale

uitrusting is nodig. Kamperen zonder tent

bestaat niet, en zonder slaapzak kan het

zelfs hoogzomer een behoorlijk koude

aangelegenheid worden. Maar wat als een

kampeervakantie écht niet bevalt? Daar zit

je dan met je pas aangeschafte, dubbel

geïsoleerde safaritent, je vierseizoenen

slaapzak met tweewegsrits en je vierpits-

campinggasstel met thermische beveiliging.

Zonde! Zijn het echt je allereerste schreden

op het campingpad, dan is het aan te raden

om eerst eens proef te draaien. Huur

bijvoorbeeld een tent mét uitrusting, die al

op een camping voor je klaarstaat. Zo kun

je rustig wennen aan het campingleven,

zonder de stress van het opzetten van een

tent en het bedenken wat er allemaal mee

moet in de auto.

Denk niet: ik doe het wel met dat oude

luchtbedje van zolder, want als je elke ochtend stijf en stram

wakker wordt, is de lol van het kamperen

er snel af

leNte 2013

61 Tekst lara Aerts en Femke van der laanIllustratie jason Blower Illustratie tas Mireille Schaap

’s Avonds hoor je de krekels en trek je een fles

wijn open. opeens snap je hoe briljant zo’n zwitsers

zakmes in elkaar steekt en hoe zalig simpel het

leven kan zijnsuRvIvAlKIt vooR KAMPeeRdeRsIn de rugzak (www.revert.nl € 129,95): mes, lamp én handboek. Met de Junior Survivalgids (Deltas) zetten kinderen moeiteloos de tent op.

leNte 2013


kamperen er snel af. Een goed matras ligt

niet alleen lekker, het zorgt er ook nog eens

voor dat de optrekkende kou vanaf de

grond wordt tegengehouden. Op de website

van de ANWB staan alle voor- en nadelen

van diverse matrassen op een rijtje. Beter

nog is het om naar de Decathlon (of, als je

meer geld wilt uitgeven, naar de kampeer-

winkel) te gaan, je daar goed laten informe-

ren én zelf even voelen waar de verschillen

zitten.

Welke camping?Zoveel mensen, zoveel wensen, zoveel

campings. Inventariseer met je gezinsleden

wat voor jullie belangrijk is tijdens een

vakantie. Wat zijn de minimumeisen die je

stelt aan sanitair en service? Hoe groot

mag de camping zijn? Hoe belangrijk is

entertainment? Wat is het budget? En dan

is het googelen, googelen, googelen.

Aangezien ervaringen uit het verleden op

z’n minst een indicatie geven voor de

toekomst, is het ook slim om aan vrienden

en familie te vragen welke campings zij

aanraden. Zit je op Facebook of Twitter? Als

je daar een vraag post over de leukste

campings, heb je zo twintig suggesties. Heb

je een camping op het oog, dan zijn sites

als www.vakantiereiswijzer.nl en www.

camping.info de moeite van een bezoekje

waard. Hierop staan per camping recensies

van bezoekers. Willen je kinderen een

zwembad en een animatieteam en jullie

het liefst een camping-met-niks? Een

compromis kan zijn dat jullie de eerste

week voor rust en ruimte gaan, en de

tweede week je laten onderdompelen in

full swing entertainment.

kost dat?Zoals voor elke vakantie geldt – sterker nog,

zoals voor alles in het leven geldt – kun je

het ook met een kampeervakantie

zo gek maken als je zelf wilt. Wat je

betaalt per nacht op een camping

hangt af van het soort camping (welke

voorzieningen zijn er, hoe staat het sanitair

ervoor, welke service leveren ze?), je plek

op het terrein en de hoeveelheid ruimte die

je inneemt of het aantal personen. Zo sta je

voor gemiddeld € 15 een nachtje bij een

boer in Nederland. Aan de andere kant van

het spectrum tel je zo € 850 per week neer

voor een vijfsterrencamping in Frankrijk,

maar dan slaap je wel in een kant-en-klare

safaritent. Deze laatste vorm van kampe-

ren wordt ook wel ‘glamping’ genoemd:

een samentrekking van glamour en

camping. Grote, luxe tenten, met vaak

aparte ‘kamers’, inclusief douche en toilet,

op bijzondere plaatsen. Prachtig natuurlijk,

maar als je gaat kamperen uit budgettaire

overwegingen, kun je het glampen maar

beter overslaan.

Voor € 15 sta je een nachtje bij een boerin Nederland. en voor een vijfsterren-camping in frankrijk tel je zo € 850 per week neer

shhhhtttttt! Op een camping ben je nooit alleen. Om het voor iedereen prettig te houden, is dit de minimale campingetiquette:

1. Stel je voor aan je buren: je hoeft niet elke avond bij elkaar de voortent plat te lopen, maar stel je in ieder geval even aan elkaar voor.

2. Beperk het lawaai: op een camping hoor je alles. (Ja, ook dát.) Probeer daarom zachtjes, en ’s avonds minimaal, te praten. Ook fijn: gebruik als het donker is geen felle lampen, of richt ze zoveel mogelijk op de grond. Niemand zit er op te wachten in een schijnwerper te kijken.

3. Hoe de wind waait: gaan jullie barbecueën? Kijk dan goed hoe de wind waait. Je buren willen niet in jouw spareriblucht zitten.

4. Blijf binnen de lijntjes: op een camping krijgt iedereen z’n eigen ruimte toegewezen. Blijf binnen die lijnen. Zet bijvoorbeeld niet je tent op de grens op, en laat ook geen ballen of zwembandjes slingeren.

5. Ruim achter je kont op: vertrek-dag? Laat geen spullen achter.

6. Wees mild: je hoort en ziet alles op een camping. Die Tokkies van buren die net even te luidruchtig praten aan de ene kant, de ruzies van dat overstresste koppel aan de andere kant. Zet je eroverheen. Of stop een mp3-speler in je oren. Heel gevoelig voor geluid? Slaap ‘s nachts met oordopjes. Wel zo rustig.

leNte 2013

63

Apart en toch samenMet z’n allen in een tentje, hoe idyllisch is

dat? Maar denken alle gezinsleden daar

wel zo over? Hoogstwaarschijnlijk willen je

pubers juist een apart tentje. Of sterker

nog: een apart tentje op een apart veldje.

Veel campings bieden die mogelijkheid. Je

pubers staan dan bijvoorbeeld op een

trekkersveld, en komen bij jullie voor de

maaltijden. Misschien niet wat je in je

hoofd had bij een gezinsvakantie, maar

vergeet niet: het belangrijkste doel van een

gezinsvakantie is dat álle gezinsleden het

naar hun zin hebben.

inpakken en opnieuw inpakkenZolang je geen bestelbus hebt, is kamperen

met de auto eigenlijk hogere wiskunde. Hoe

krijg je al die spullen in die kleine koffer-

bak? Het simpelste advies: huur een

dakkoffer of een karretje. Liever toch een

poging wagen? Pak dan zo efficiënt

mogelijk in. De grote en zware dingen gaan

onderop, de kleinere, lichtere dingen komen

daar op, tussen en over. Slaapzaken en

kussens kunnen op de achterbank, daar

kunnen de kinderen dan weer op zitten. Bij

hun voeten passen ook veel spullen. Onder

de voorstoelen kun je ook een en ander

kwijt, maar pas dan wel op dat er niets kan

gaan schuiven wat onder de pedalen

terecht kan komen. Kleren stop je in

plooibare tassen en niet in koffers, en je

kunt ze beter oprollen dan vouwen: komen

ze minder gekreukeld tevoorschijn. Neem

als laatste twee boodschappentassen en

gooi daar alle zachte dingen in, zoals truien

en sokken. Loop met die tas naar de auto en

vul alle gaten op met de spullen uit je tas.

Zorg ervoor dat die tassen op de plaats van

bestemming voor het grijpen liggen: dan

stop je alle zachte spullen er zo weer in.

ChecklistGrote vraag blijft natuurlijk: wát pak je

allemaal in? In kampeerwinkels vind je het

ene flitsende attribuut naast de andere

musthave-accessoire. Een elektrische

luchtpomp die je kan aansluiten op de

sigarettenaansteker van je auto? Handig!

Een 32-delig plastic campingbestek? Nog

handiger! Een zestienvaks tentschort?

Nooit van gehoord, maar allerhandigst!

Kort gezegd: alles kan van pas komen,

maar nodig is het vaak niet. Op de

website van de ANWB of bijvoorbeeld op

www.kampeerchecklist.nl kun je een lijst

maken met alle benodigdheden voor een

kampeervakantie. Die kun je vervolgens

weer indelen naar absoluut noodzakelijk

tot overbodige-luxe-die-alleen-meegaat-

als-er-ruimte-over-is. Ga je voor een

überavontuurlijke fietsvakantie? Zeker

weten? Dan draait alles om minimaal,

klein en lichtgewicht. Hoe minder bagage,

hoe fijner het fietst, dus vraag je bij alles af:

kan ik ook zonder? Ook voor fietsvakanties

zijn via Google checklists te vinden,

bijvoorbeeld op www.murradweg.com of

via www.wereldfietser.nl. De belangrijkste

do’s: goede fietstassen, kleine tentjes en

lichte matrasjes.

Weer thuisVakantie voorbij? Zet de tent nog één keer op om hem goed schoon te maken en te luchten. Je wil niet volgend jaar de tent van zolder halen en merken dat het weer erin zit.

doe Als de PRofsMet de volgende tips wek je de indruk al járen een bijkans professionele kampeerder te zijn.1. Gebruik je auto als kast.

Waarom zou je alles je tent in slepen?

2. Naar een zonnig oord? Reserveer een plaats met een boom. Heb je tenminste een beetje schaduw.

3. Neem oude kleren en spullen mee die je na afloop weggooit.

4. Neem niet te veel mee: op de plaats van bestemming kun je alles kopen wat je nodig hebt.

5. De populairste ouder van de camping worden? Laat je kinderen stokken zoeken terwijl je zelf in een pan op de barbecue chocolade smelt. Marshmallows aan de stokken prikken, roosteren en in de chocoladesaus dopen.

6. Wasje draaien? Stop je was, water en wasmiddel in een grijze vuilniszak. Even flink schudden en een uurtje in de zon leggen. De warmte zorgt ervoor dat je was kraakhelder wordt. Daarna knip je aan de onderkant een gaatje in de vuilniszak

waardoor het water weg kan lopen. Uitspoelen en ophangen aan de scheer-lijnen van je tent en jullie zijn weer de friste familie van de camping.

7. Alleenstaande moeder? Trek bij de laatste sanitaire stop onderweg een leuk jurkje aan. Moet jij eens kijken hoeveel hulp je krijgt bij het opzetten van de tent.

8. Riviertje in de buurt? Stop de drankjes die je graag koel wilt houden in een tas en hang deze in het water. Wel goed vastmaken, anders kunnen ze straks stroom-afwaarts van jouw koude dranken genieten.

9. Koken? Zorg dat je gastoestel uit de wind staat: dan gaat het sneller en kost het minder energie.

10. Da’s wennen: geen koelkast in de tent. Pak de spullen die wel wat kou kunnen gebruiken in natte lappen en leg ze in de schaduw. Begraven houdt etenswaren ook redelijk koel.

11. Te weinig gaspitten? Kook bijvoorbeeld eerst de rijst en houd de pan warm in je slaapzak.

Kleren stop je in plooibare tassen en niet in

koffers, en je kunt ze beter oprollen dan vouwen:

komen ze minder gekreukeld tevoorschijn

PlACes to Be

• Bij de boer in Nederland:

www.boerderij-campings.nl • Italiëganger: www.sanprocolo.

com, ook met compleet

ingerichte tenten voor als jullie

nog even moeten wennen.

• Op zoek naar rust in Frankrijk?

www.lasplanes.com • Liever in je blootje? Kijk eens

op www.naturismegids.nl • Bang voor buitenlucht? In

Duitsland vind je deze

indoorcamping:

www.huettenpalast.de

• Struin eens rond op www.greencamp.nl. Zij

verhuren tenten in Nederland,

Frankrijk en Italië en hebben

fijne lijstjes van campings die

geschikt zijn voor kinderen tot

6 jaar.

• Altijd al willen slapen in een

tipi, een woonwagen of een

Indonesische gazebos?

Het kan in Spanje:

www.casadelmundo.nl +

leNte 2013


advertentie

bikinitest

66 consument bikini’s onder de loep

Een van de akeligste momenten van het jaar: een bikini kopen terwijl het lijf net iets te wit en minimaal 5 kilo te zwaar is. Waar moet je op letten?

Een bikini of

badpak kopen,

behoort

doorgaans niet

tot de lieve-

lingsbezigheid van de

gemiddelde Nederlandse

vrouw. Daarom: kijk goed

naar je lichaam en

benoem de plus- en de

minpunten. Mooie

boezem? Dan ga je die in

het zonnetje zetten. Iets

te brede heupen of te

rond buikje? Die kun je ’t

best zoveel mogelijk

verdoezelen.

Let ook op de kwaliteit.

Koop je een bikini voor

nog geen 20 euro bij de

H&M, dan mag-ie best na

een seizoen weggegooid

worden. Maar wil je

liever kwaliteit en een

pasvorm die op jouw lijf

gesneden is, ga dan naar

de speciaalzaak. Test We

hebben de bikini’s getest

op pasvorm, hoe ze zich

houden in de was, na een

zout bad en een nachtje

in een natte handdoek.

keuzestress

leNte 2013

67 Tekst josé rozenbroekFotografie Bob eshuis Styling evelien reich

Pasvorm Deze bikini heeft een upliftend effect vanwege de beugels, een sexy roezeltje langs de cups en zit perfect. Testresultaat De test heeft-ie glansrijk doorstaan. De bikini kwam er net zo stralend uit als-ie erin ging. Grote borsten? Kies voor een bikini die voldoende steun biedt, bijvoor-beeld een met cups of beugels. Cups die je borsten goed omvatten, doen je je borsten kleiner lijken. Ga naar een speciaalzaak en laat je goed adviseren over de pasvorm. Het merk Freya brengt badmode en lingerie met cupmaten tot JJ.

Pasvorm Ingenieus geplooid haltertopje met voorgevormde cups, voor een wulps decolleté. Jammer dat de zijbandjes er schuin naar beneden zijn aangestikt. Dat geeft een lubberig effect. Flinke broek van dubbele stof.Testresultaat Cups blijven goed in vorm, hoewel je wel wat kleine bubbeltjes ziet na het wassen. Kleur geeft gelukkig niet af.Brede heupen? Leg het accent op je boezem, dat leidt de aandacht af. Kies voor een hoog gesneden broekje of een bikinibroekje-met-rokje. Nooit touwtjes, dat maakt je alleen maar breder.

Pasvorm De voorgevormde cups en de haltervorm geven je een mooi, sexy, jaren 50-decolleté. Minder geschikt voor heel grote boezems, tenzij je van overbloezend effect houdt. Jammer dat-ie van binnen minder mooi is afgewerkt. Hoog broekje van dubbele stof waar best wat bil in kan.Testresultaat Cups houden zich verrassend goed in de was en zijn nog net zo glad als ervoor. Kleur geeft niet af.Korte benen? Kies een hooggesneden broekje en liever geen boxermodel. Ook een broekje met touwtjes laat je benen langer lijken.

Pasvorm Beeldschoon gesneden top met golvend decolleté. Bandjes kunnen eraf. Valt piepklein (Huit is een Frans merk) dus kies een of twee maten groter. Broekje, met zakklepje op de bil, zit perfect, ook geschikt voor stevige billen.Testresultaat Cups houden zich redelijk goed na het wassen, maar was deze bikini toch liever op de hand. Dubbel gevoerd broekje blijft goed en lubbert niet.Atletisch lijf? Ben je vrij smal en gespierd, dan kun je goed een boxerbroekje dragen, tenzij je heel korte benen hebt. Een bandeautopje dat zoals hier golvend is gesneden, kan ook op een wat breder bovenlijf.

Pasvorm Het bandeautopje is geschikt voor kleine borsten. Bandjes kunnen eraf, zodat je streeploos bruin wordt. Het broekje kan een stevige bilpartij bevatten: ideaal voor een peervormig figuur dus. Fijn dat zowel top als broekje van dubbele stof zijn, geeft meer kwaliteitsgevoel. Testresultaat Ook hier komt na het wassen de vulling van het topje dubbel te zitten. Irritant. Wel kleuren vormbestendig.Smalle schouders of bovenlijf? Dan is een bandeautop ideaal, want die laat je breder lijken. Minder geschikt voor gespierde borstpartijen of grote cupmaten.

Pasvorm Deze meisjesachtige bikini geeft kleine borsten subtiel iets meer volume zonder overdreven resultaat. Broekje is smal gesneden, geschikt voor mooie, niet al te brede billen. Testresultaat Cupjes zijn na ’t wassen verschoven en omdat je ze er niet uit kan halen, is het een hoop gefrummel om ze weer op hun plek te schuiven.Kleine borsten? Heb je kleine borsten, dan kun je heel goed een triangel- bikini dragen. Je weet wel, van die driehoekjes die aan een koordje zijn geschoven. Ook geschikt: een topje met voorgevormde cups of vulling. Nadeel van een losse vulling is wel dat ze meestal niet goed op hun plek blijven zitten.

Freya, top € 49,95broekje € 29,95

H&M top € 9,95broekje € 9,95

O’Neill top € 49,95 broekje € 45,95

Hunkemöller top € 22,99broekje € 12,99

Hunkemöller top € 24,99broekje € 12,99

Huit top € 54,95broekje € 31,95

leNte 2013

stretchen op het klimrek

Niks sportschool, trainen kun je ook op

straat. Het plastic draadje van de bouwmarkt is een spring-

touw en het voetbaldoel-tje fungeert als armspier-

apparaat. Lowbudget, maarhoogst effectief, leert Onno Aerden van z’n

personal street trainer.

68 Vrije Tijd buiten sporten

lente 2013

‘G a maar liggen.’ Ik kijk

scheef opzij naar Igor, mijn

personal trainer. Het

regent op deze late voorjaarsdag en we

staan met zijn tweeën bij een speel-

plaatsje in Amsterdam-West. Igor wijst

naar het betonnen heuveltje voor ons,

dat nat is en glad. Ik ga liggen, op mijn

buik, op het betonnen ding. Igor pakt

mijn voeten en houdt ze vast. ‘Omhoog

met nek en rug. En nog eens, en nog

eens.’ Voor ik het weet, test ik mijn

rugspieren – slagregen of niet.

Igor de Graaf (41) woonde als kind elk

jaar een paar maanden in Slovenië, het

land waar zijn moeder vandaan kwam.

‘In mijn jeugd leerde ik al hoeveel

invloed je omgeving heeft op je gestel.

De bergen en de frisse lucht nodigden

me uit tot veel buiten zijn, tot sportivi-

teit.’ Al jong was Igor aan het surfen,

snowboarden en skiën. Later, toen hij in

ons land werkte, zag hij de keerzijde:

sombere kantoorgebouwen waar

mensen bleekjes achter hun computer

zaten. ‘Bij een grote bank kregen

mensen vanwege hun rug stoelen van

1000 euro per stuk. Die zaten natuurlijk

heel goed, met zoveel steun dat de rug

zelf niets meer hoefde te doen. Prettig,

maar het lost eventuele rugklachten

niet op.’ Langzaam rijpte het idee dat hij

zijn eigen hang naar gezondheid zou

kunnen inzetten ‘om andere mensen

blij te maken’. Dat leidde in 2006 tot zijn

bedrijfje Movitae.

De schaamte voorbijDe zienswijze van Igor is aangenaam

simpel: ‘Sportscholen en fitnesscentra

zijn prima, maar feitelijk overbodig. Alle

oefeningen die je daar op peperdure

apparaten doet, kun je ook thuis doen of

op straat, met wat elastiek uit de

bouwmarkt of op speeltoestellen bij

kinderspeelplaatsen.’ Veel belangrijker

dan dure apparatuur of sportschool-

abonnementen, vindt Igor het over-

winnen van schaamte: ‘Stel nou dat

niemand er een punt van zou maken

dat je elke dag op straat wat oefeningen

doet. Sterker: dat er in de buurt allerlei

clubjes mensen zouden ontstaan die

samen ’s ochtends even wat reken

strekoefeningen zouden doen in het

plantsoen of op de speelplaats. De

openbare ruimte is vol trainings-

mogelijkheden. En het kost niks.’

Mijn individuele trainingssessie begint

met touwtjespringen. Met een plastic

draad op de juiste lengte (‘Een euro bij

1. Regel één: wees matigIn alles. Klinkt niet sexy, maar dat is het wel. Matigheid leidt tot veel meer energie op langere termijn.

2. Maak van sportiviteit een prioriteit Als je geconcentreerd aan het oefenen bent, kom je vanzelf in een prettige mentale staat. Weg stress, weg moeilijke gedachten!

3. Elke dag een half uur Wie echt aan z’n conditie wil werken, doet dat niet door zich een kwartaal helemaal af te beulen in de sportschool. Veel

beter is: elke dag een half uur een paar oefeningen. Op een matje in de schuur, in de tuin, of op straat.

4. Verwerk sporten in je dagelijkse routineVoordat je aan oefeningen begint: ga eens na hoeveel beweging je in je dagelijks leven kunt brengen. Pak de fiets voor korte afstanden en laat de auto staan. Ga wandelen. Neem de trap in plaats van de lift. Als ik van de supermarkt kom, heb ik een volle tas in mijn linker- en een in mijn rechterhand en een

rugzakje vol. Verdeel het gewicht evenredig: heel belangrijk als het gaat om het aanspreken van je spieren.

5. Think positiveWaarom putten we onszelf uit tijdens skiën en vinden we dat geen enkel probleem? Omdat we houden van de zon, de bergen, het gezelschap, de vrije tijd. Zin in sport heeft alles te maken met ons associatie-vermogen. Roep voor jezelf een positief beeld op als je gaat oefenen. Zelf denk ik aan de bergen in mijn vaderland.

Peptalk voor beginnersIgor doet een rondje motivatietraining

‘Voor ik het weet, lig ik vlak boven de grond, mijn handen vastge-

klemd om het staal van de speeliglo. Klauteren, en dan weer optrekken’

de doe-het-zelfzaak’). Heel goed kan

ik dat niet overigens – een kwestie

van oefenen, vindt Igor, die de

hele sessie niet een keer zucht of

steunt als ik mezelf weer eens

als een absolute beginner ontpop.

Warm gesprongen onderga ik

moeiteloos de reken strek-

oefeningen op de rubber tegels

bij zijn studio. Igor doet het telkens

een keer voor, en dan is het: hoe

vaak kan ik het? Dat valt niet mee.

Onderrug, buikspieren, biceps,

bovenbenen – ze melden me

allemaal dat ze nog bestaan,

merk ik na een kwartier of drie.

69 Tekst Onno AerdenFotografie teska van Overbeeke

lente 2013

1. Eet regelmatig en kauw goed. Dan kunnen de enzymen in je speeksel hun werk goed doen. Dat is beter voor je maag.

2. Sla geraffineerd voedsel zoals wit brood, witte suiker etc. zoveel mogelijk over. Ga vaker voor bonen, linzen, kool, spruiten, broccoli en granen.

3. Bak in olijfolie. Of in kokosvet, als je echt heet wilt

bakken. Gebruik lijnzaadolie voor salades. Deze oliën bevatten essentiële vetzuren die je lichaam niet zelf kan maken, maar die onontbeerlijk zijn voor je gezondheid.

4. Schrap niet al het vet. Cholesterol heeft een negatieve naam, maar is onmisbaar voor een gezonde vetstofwisseling. De verhouding tussen LDL (‘slecht’ cholesterol) en HDL (‘goed’

cholesterol) moet kloppen. Dit kun je laten checken bij je huisarts. Twijfel je aan je voedingspatroon? Vraag advies aan een diëtist.

5. Drink water: niets is gezonder dan vers water. En dat komt hier gewoon uit de kraan. Vermijd al te veel suikers, tenzij je heel erg intensief sport. Dus niet een liter cola na een kwartiertje sporten.

Allemaal aan de lijnzaadolie Met een paar eenvoudige ingrepen eet en drink je al stukken gezonder, blijkt uit Igors adviezen.

‘elke dag een half uurtje buiten bewegen, is veel

beter dan jezelf een kwartaal afbeulen in een fitnesscentrum’

Ook sporten in de buurt? Igor geeft trainingen op maat voor particulieren en bedrijven. Maar zijn ambitie reikt verder. Hij wil mensen ertoe verleiden om in hun eigen buurt samen te sporten: ‘Goed voor lijf en leden, maar ook voor het sociaal contact in de buurt.’ Daarom is hij de site www.buurtsportcoachamsterdam.nl gestart. Die buurtsportcoaches, die in hun woonomgeving mensen trainen, duiken op in heel Nederland. De overheid kan startende coaches met subsidie helpen, kijk op www.sportindebuurt.nl.

lente 2013

70 Vrije Tijd buiten sporten

Heerlijk, die regenIk had de metalen buis al zien hangen

aan het eind van de studio en ja, Igor

trekt zich moeiteloos op terwijl hij

doorpraat. Drie, vier, vijf keer. Gelukkig

heeft hij van rubber elastiek pijlsnel een

soort mandje gemaakt waar ik allebei

mijn knieën in mag hangen. Zo trek ik

mezelf toch maar mooi even vijf keer

omhoog. Als een invalide opaatje, maar

toch. ‘Optrekken is lastig,’ glimlacht Igor.

‘Maar de crux is dat je nu al ervaart dat

je het kan. Aan het begin van mijn

trainingen stellen we wel bepaalde

doelen, maar ik hamer erop dat we

stapje voor stapje gaan. Don’t push it,

don’t force it. Regelmaat is veel belang-

rijker dan resultaat. Zoveel mensen

trainen zich helemaal over de kop. Dan

scheuren ze een spier en liggen ze er

een half jaar uit. Weg regelmaat.’

Na nog wat oefeningen aan de paal, met

elastieken – ‘Knie omhoog, hoger: tot

aan mijn hand! – is het weer tijd om de

straat op te gaan, waar zich een fris

voorjaarsbuitje aandient alsof het zo

afgesproken is. ‘Heerlijk, die regen,’

vindt Igor. We joggen naar de eerste

speelplaats, tussen de woonblokken in

West. Het stenen muurtje wordt een

plek om de beenspieren op te testen

(‘Voeten aan de ene kant, nu aan de

andere kant – handen op de muur

houden!’), een doeltje wordt een rek

om aan de armen van de ene naar de

andere kant te slingeren. Joggen.

Volgende speeltuintje, een wijk verder-

op. Daar staat zo’n stalen iglo. Voor ik

het weet, lig ik vlak boven de grond,

mijn handen vastgeklemd om het staal.

Klauteren, en dan weer optrekken. Hup,

door. Speeltuin drie. De rugoefening. Om

en om met de voeten op een muurtje

stappen. Sneller. ‘Het is net touwtje-

springen.’ Ik denk aan mijn onzalige

eerste oefening van anderhalf uur

geleden. Maar, zegt Igor: ‘Dit gaat al

een stuk beter.’ Aardige jongen.

Trainen met Igor de Graaf? Kijk op www.movitae.nl

Onno Aerden is publicist en auteur. Zijn nieuwste boek, Succesvol samenwonen (BBNC Uitgevers € 9,95), ligt nu in de winkel.

1 Stel jezelf geen torenhoge doelen De marathon in 3 uur 30, over een half jaar, zonder dat je hebt getraind: niet doen. Haalbare doelen zorgen voor het genot dat je je doel ook écht gehaald hebt. En ze nemen de drempel weg om aan de volgende stap te beginnen. Kleine stapjes is het motto. Dan kun je ook de disci-pline opbrengen om dagelijks minimaal een minuut of twintig aan je lichaam te werken.

2 Maak het jezelf makkelijk Plaats je sportspullen in het zicht, zodat je er bijna over struikelt. Heel veel bedrijven verstoppen hun dure fitnessapparatuur in verborgen zaaltjes of kasten. Maar het personeel moet het zien. Zien is proberen.

3 Wissel duursport af met krachtoefeningenHardlopen en push-ups, bijvoor-beeld. Hierdoor prikkel je het lichaam om verschillende licha-melijke processen aan te spreken. Het ‘trainingseffect’ is dan groter.

4 Zorg voor een matje en een laag bankje of stevige stoel. Het hoeft er echt niet fancy uit te zien. Ouderwetse

keukenstoelen vind je voor weinig bij de kringloop of zelfs voor niks bij het grofvuil. Een stevig verankerde balk is ook fijn. Daaraan kun je een optrekstang en elastieken bevestigen.

5 Koop elastiek bij een site die gespecialiseerd is in trainingsmaterialen, zoals www.fysiosupplies.nl of www.fitness-seller.nl. Een beetje fysiotherapeut of sportinstruc-teur kan je er ook aan helpen. Je hebt ze in allerlei soorten en maten. Makkelijke oefening: ga erop staan en trek met beide armen het elastiek omhoog, naar voren langs je lichaam. Gaat het te makkelijk? Pak het elastiek dan iets lager vast.

6 Investeer in kettle bellsDat zijn ballen met handvaten, waarmee je zowat alle spier-groepen kunt activeren. De betere sportwinkel heeft ze in alle gewichten. Simpele oefening: ga met je benen van elkaar af staan, een beetje door de knieën, en slinger de kettle bell in een vloeiende beweging heen en weer – van tussen je benen omhoog, tot boven je hoofd. Belangrijk is wel dat je niet zomaar aan het zwaaien slaat. Laat je instrueren, zodat je rugklachten voorkomt. +

Simpel in shape

lente 2013

71

lente 2013

72 consumenT hogedrukspuit getest

spuiten

Geef een man een hogedrukspuit in zijn handen en je hebt er geen kind meer aan. En je kliko, de tegels, de tuinmeubelen en het terras zijn aan het einde van de dag weer stralend schoon. Maar wat is nou een goede aankoop? Handyman Ad Fransen testte er zes.

& schoonmaken

lente 2013

73 Tekst Ad Fransen

Hoe werkt een hogedrukreiniger?Een hogedrukreiniger is een pomp die,

aangedreven door een elektrische motor,

onder heel hoge druk (vanaf 100 bar)

leidingwater door een spuitpistool jaagt.

Aan dat spuitpistool zitten verwisselbare

spuitlansen of, afhankelijk van het merk,

sproeikoppen om hardnekkig vuil te

verwijderen. Hoe kleiner de opening, hoe

sterker de straal. Spoelen doe je onder

lagere druk dan frezen. Bij duurdere

modellen hoef je de sproeikop niet te

verwisselen, ze bezitten een spuitlans

met instelbare druk.

De meeste merken bieden als extra

accessoire ook een terrasreiniger aan,

een kap met borstel waaronder een soort

tuinsproeier roteert. Die werkt het best

met warm water en bijgeleverde zeep,

die in een speciaal zeepreservoir gaat.

Wel een beetje oefenenWerken met een hogedrukreiniger

vereist enige oefening, al was het alleen

maar omdat je moet leren niet verstrikt

te raken in de snoeren en slangen. Wel

fijn dat ze tegenwoordig bijna allemaal

wieltjes hebben. En probeer je enthousi-

asme een beetje te beteugelen, voordat

je het weet blaas je een mooi plantje

weg of zandstraal je het tuinhek kaal.

Neem de termen ‘pistool’ en ‘lans’ gerust

letterlijk, het kan een gevaarlijk wapen

zijn. Nooit je huisdier ermee schoon-

sproeien en zeker niet op mensen

richten. Wij hielden het bij het reinigen

van een vuile kliko, bemodderde

grindtegels, bemoste stoepranden en

een betegelde tafel plus hardhouten

tuinbanken met algenaanslag. Daarbij

hadden we best een veiligheidsbril op

kunnen doen.

Kan-ie tegen een stootje?Wij keken ook naar de behuizing van het

apparaat, want je werkt ermee op straat

of in de tuin, dus dat ding moet wel

tegen een stootje kunnen. Viel soms

tegen. Vanwege het aantal fragiele plastic

opbergvakjes en zeepbakjes aan de

achterkant, ging er bij het achterover

kieperen van het apparaat nog weleens

iets stuk.

Rust roestBedenk goed: na gebruik staat de

hogedrukreiniger vaak lange tijd

onaangeroerd in de schuur. Rust roest,

dus: zijn de koppelingen van corrosievrij

materiaal? En een aluminium pomphuis

dat niet kan roesten, is ook ideaal.

Auto en hogedrukreiniger, gaat dat samen?Hoor je zoveel praatjes over: auto

gereinigd met hogedrukspuit, nu is de

lak gezandstraald. Onzin. Ten eerste

moet je bij alles wat je reinigt een

afstand van tenminste dertig centimeter

bewaren. Ten tweede moet je geverfde of

gelakte objecten niet te lijf gaan met de

vuilfrees of de sterkste straal. En zet bij

een regelbare lans de sproeier in een

brede straalstand, zo voorkom je dat je

je ruitenwissers de straat in blaast. Ten

derde zijn er merken die met hun

krachtige machines zelfs speciaal

mikken op trotse autobezitters, zoals

Bosch met zijn zwaardere Aquatak-mo-

dellen. Bosch levert er een zachte borstel

bij en flexibele spuitkoppen om achter

de wielkassen te komen. Ook handig om

je racefiets mee te reinigen, maar

daarvoor geldt net zo goed: gebruik nooit

een te sterke straal, anders spuit je alle

geoliede onderdelen droog.

InstapmodelletjeUit onze test zul je merken dat het

misschien niet zo’n slecht idee is om

de talloze aanbiedingen voor de kleine,

goedkope instapmodellen bij bouw-

markten te negeren en meteen over te

gaan tot de aanschaf van een middel-

grote hogedrukreiniger. Voor enkele

tientjes extra heb je zoveel meer

werkgenot. Vooral vanwege de univer-

seel instelbare spuitlans; verwisselen

is niet meer nodig. Anderzijds: het

goedkoopste en kleinste apparaat, van

Skil, komt bijna bedrijfsklaar uit de doos

en is een ideaal hulpje voor mensen die

klussen nou niet meteen tot hun

favoriete hobby hebben verheven.

WAAR Moet je op letten? Wat de prijs aangaat, je hebt ze tot 2000 euro, maar dan ga je de professionele kant op. Je kunt al instappen bij 60 euro, maar die apparaten hebben dan weer geen wieltjes of zo weinig hulpstukken dat je er ternauwernood je kliko mee schoon krijgt. Kijk dus eerst goed wat je ermee wilt doen, in en om het huis. Naast de accessoires en de hoogte van de druk – vanaf 120 bar begint de hogedrukspuit pas echt een geweldig manusje van alles te worden – is het bereik belangrijk. Hebben snoer en hogedrukslang samen wel voldoende actieradius? Het snoer kun je altijd verlengen (net als je eigen tuinslang vanaf de kraan), maar de hogedrukslang naar het spuitpistool niet. En nog iets: voel bij aankoop eens goed aan de slangen en snoeren. Zijn ze stug? Dan zullen ze tijdens het werk blijven krullen. Irritant.

Voel bij aankoop eens aan de slangen en

snoeren. Zijn ze stug? Dan zullen ze tijdens

het werk blijven krullen. Irritant

&

lente 2013

WAT Een instapmodel. De maximale druk is 110 bar en daarmee kom je in een gemiddelde tuin al een heel end. Fijn dat Nilfisk ook dit instapmo-del voorziet van een aluminium pomp.

GEBRUIK Een robuust apparaat, dat met vijf meter snoer en dito slang een ruime actieradius geeft. Krijgt met een royaal aantal accessoires, zoals een terrasreiniger en klikbare sproeikop met shampoofles, menig vuil oppervlak schoon.

PLUS Bij Nilfisk werk je met verwisselbare

WAT Een van Kärchers instapmodellen. Niets mis mee, met zijn 110 bar en twee opzetbare lansen – vooral de roterende lans doet doeltreffend zijn werk – een prima ding om op zondagochtend de buren mee wakker te ratelen.

GEBRUIK Alsof je met je rolkoffertje (inschuifbare hendel) door Schiphol zeilt. Maar vervelend is wel dat er een schroeven-draaier aan te pas moet komen om een palletje los te krijgen voordat je het pistool aan de slang kunt bevestigen.

WAT Ja, wat? Een fraai en aaibaar vormgege-ven hogedrukreinigertje als hij uit de doos komt. Ook nog eens met een verbazingwekkend pittig motortje van 1400 Watt. Een waterdruk van 100 bar haalt deze draagbare mini (dus wel zonder wieltjes) met gemak. En deze Skil-baby heeft een aluminium pomp. Cool voor zo’n kleine, goedkope machine.

GEBRUIK Vijf meter drukslang en vijf meter snoer geven dit lichtgewicht apparaat

WAT Met een maximale druk van 125 bar, gevoed door een krachtige 1650 Watt motor, kan deze Nilfisk terrassen en verpieterd tuinmeubilair met gemak aan. Wil je niet alleen je kliko reinigen, dan moet je toch al gauw gaan denken aan dit waterkanon. En zo royaal als Nilfisk is met accessoires en extra sproeikoppen, is geen enkel merk.

GEBRUIK Kan tegen een stootje en maakt de naam ‘compact’ meer dan waar: bij deze Nilfisk zit in de trolleyhandgreep een

WAT Een middenge-wicht hogedrukreiniger van maximaal 120 bar en met een krachtige lichtmetalen pomp van 1750 Watt. De automatische motorstop houdt hem zuinig in water- en stroomver-bruik. De foto’s op de verpakking zeggen meteen wie Bosch hiermee wil bereiken: mensen die graag zelf hun auto schoonmaken.

GEBRUIK Wat een kracht zit er in die Vario-Jet-Fan-sproeier, en wat een bedienings-gemak heeft die regelbare Flexi-Jet waarmee je eenvoudig

Kärcher 2.325Cijfer: 7 PRIJS: € 99-130

Bosch AquAtAK 1200 plusCijfer: 7 PRIJS: € 210-235

NilfisK compAct c110.4-5 X-trA Cijfer: 8,5 PRIJS: € 80-110

PLUS Kan een Kärcher ook een vieze Kärcher schoon krijgen? We spoten op dit Kärchertje en we bleven, net als het apparaat, schokvrij.

MIN De actieradius wordt ietwat beperkt door een vier meter lange hogedrukslang die maar blijft krullen.

veel bewegingsruimte. Je zou 'm bijna willen meenemen naar de camping, zeker als je van mountainbiken of crossfietsen houdt. Snel de modder van je fiets af spuiten, gaat prima met deze Skil.

PLUS Klein maar krachtig, alles in één en makkelijk op te bergen.

MIN Weinig accessoi-res, nauwelijks uit te breiden en maar één lans, die weliswaar voorzien is van een verstelbare sproei-mond.

haspel verwerkt waar je de waterslang aan kunt oprollen.

PLUS Ook prima voor de auto. En erg belangrijk, al die Nilfisks hebben van die soepele slangen.

MIN De bediening van de variabele sproeikop ging tamelijk stroef, soms draaide de hele spuitlans mee en raakte dan los.

de waterdruk kunt regelen, afhankelijk van de kwetsbaarheid van het oppervlak.

PLUS Hardnekkig vuil, zoals roetaanslag op je autovelgen, is met die krachtige Bosch-motor zo verdwenen.

MIN Zeg Bosch en je denkt aan Duitse robuustheid. Deze Aquatak staat stevig op zijn wielen, maar als hij achterovervalt, zegt het kunststof krak. Jammer.

sproeikoppen in plaats van opzetbare lansen. Een geweldige uitvinding, je stopt ze in je zak en hebt ze altijd bij de hand.

MIN Het kost even tijd om deze Nilfisk gebruiksklaar te maken. Te veel gedoe met metalen schroefjes (en blijven die roestvrij?).

WAT Een topmachine, een alleskunner. Als je iets meer te besteden hebt, laat dan zo’n klein Kärchertje staan en neem deze krachtpatser van 1800 Watt en 120 bar. Vooral voor het betere schoonmaak-werk. De geïntregreerde zeeptank is verbonden met een regelbare dispenser, zo blijf je zuinig met zeep.

GEBRUIK Het is even prutsen met zeepslan-getjes maar daar staat tegenover dat je de meegeleverde zeepfles zo in het apparaat klikt.

Kärcher 3.550Cijfer: 8 PRIJS: € 155-240

PLUS Wij genoten nog het meest van de spuitlans met Vario Power: wat ging dat soepel, én handig, met zelfs een extra inzeepstand.

MIN Dat bakje op zijn rug voor de zeepflacon is wel erg zwakjes geconstrueerd en ging dus kapot.

sKil 0760Cijfer: 7 PRIJS: € 65

74 consumenT hogedrukspuit getest

NilfisK compAct c125.3Cijfer: 8 PRIJS: € 165-190

‘E en beetje man stookte als

kind al graag een vuurtje. En

zo gauw de zon ook maar

even schijnen gaat, wordt de

oermens in hem wakker.

Meteen een excuus om – vergezeld van de

nodige blikjes bier – grote lappen vlees te

verorberen. Of wat de Italianen doen: die

hebben een speciale steen voor op de grill,

zodat je er heerlijke pizzaatjes op kunt

bakken. Ook hier te koop.

spelen met vuurVergeet niet: barbecueën is spelen met

vuur, dus is het raadzaam om nuchter te

blijven en in ieder geval een emmertje

water binnen handbereik te hebben. Je wilt

toch niet dat het een B & B wordt; een

Barbecue & Beverwijk. Kijk ook goed waar

je de barbecue neerzet. Staat-ie wel op een

vlakke ondergrond en niet te dicht bij een

kunststof regenpijp of de houten schut-

ting? Onder een luifel of een boom met

dorre takken is ook niet echt verstandig.

Als buren klagen over de stank: verplaats

nooit een brandende barbecue!

Veel potentieel leed zou je je kunnen

besparen door de aanschaf van een

elektrische of gasbarbecue. Maar de

romantiek en de speciale barbecuesmaak

gaan er bij deze buitenfornuizen wel een

beetje vanaf.

oefen geduldAansteken en opwarmen kosten tijd. Ga

niet stoer en geduldig doen met spiritus of

wasbenzine. Gebruik aanmaakblokjes en

zo’n lange aansteker. Leg het eerste hapje

pas op de grill als de gloeiende kolen een

licht wit laagje hebben, en er geen vlam-

men meer uitkomen. Dat duurt al gauw

De perfecte bbq vergt enige handigheid, zelfs van de oermens ‘man’ geheten. En geduld, dat ook.

de handyman

een half uur. Ben je te snel, dan komen

de schadelijke stoffen uit de houtskool in je

eten terecht.

Ook als er straks vet in het vuur druipt,

laaien de vlammen weer op en komt er

gif vrij. Voorkom dit zoveel mogelijk door

aluminiumfolie op het rooster te leggen.

Prik er wel wat gaatjes in voor de lucht.

Trouwens, je had van tevoren de bodem

van de barbecue kunnen bedekken met

aluminiumfolie, dat weerkaatst hitte. Bij

een barbecue-uitzet hoort verder natuurlijk

een grote vork, schep en tang, anders brand

je je vingers.

houd het vlees koelHoud tijdens het barbecueën verder met

het volgende rekening: tussen rooster en

kolen moet een ruimte van 25 tot 40 cm

zitten, anders vreet de hitte het gerecht

op. Wakker het vuur nooit aan als er iets

op het rooster ligt, tenzij je van de smaak

van as houdt. En als ik bij mensen rauwe

vis of kip (maar ook ander vlees) in de zon

naast reeds gare producten zie liggen, zeg

ik altijd: ‘Ik hoef niks, ik eet wel thuis.’

Wie kent nog de foefjes en kneepjes op klusgebied? Gelukkig

schreef journalist Ad Fransen het boek Handyman, Tips voor de (on)handige man.

Tekst Ad Fransen lesje klussen 75

komt je redden

lente 2013

Afwassen en uitstrooienNaast een gezellige avond hou je aan

barbecueën een vuile, verkoolde grill over.

En – vanwege al die sausjes en marinades –

hele vettige glazen, die ook in de vaatwasser

maar niet schoon willen worden.

Het aangekoekte rooster kun je een nachtje

laten weken in een dichtgeknoopte vuilnis-

zak met een sopje van Biotex. Zelf gebruik ik

het multifunctionele busje met WD-40. Even

inspuiten, laten intrekken en daarna

afschrobben. En die vettige glazen was ik af

in lauw water met een schepje soda.

O ja, de as, die kun je gerust uitstrooien in de

tuin, groeien de plantjes van als kool. +

stOP met dAt getOb

76 psyche wees blij met wat je hebt

lente 2013

Het streven naar meer, mooier, beter, sneller heeft ons ver gebracht. Ondanks de crisis wonen we nog steeds in een welvarend land. Maar geniet je wel van wat je hebt bereikt? Of zie je alleen de mindere kanten? Geluksmomenten langer laten duren – je kunt het leren.

Als de wekker gaat en ik nog

drie keer op snooze druk,

dan voel ik het al. Of als ik

een artikel heb ingeleverd,

maar nog uren twijfel over

de invalshoek die ik heb gekozen. Of als ik

mijn nieuwe spijkerbroek aantrek,

waarmee ik nog helemaal in mijn nopjes

was in de winkel, en ik besef dat ik toch

niet bepaald Kate Moss ben, in die skinny

jeans. Allemaal momenten waarop ik

word overvallen door een gevoel van

ontevredenheid. Het gevoel van: waarom

sta ik niet wat eerder op/waarom heb ik

mijn research niet wat grondiger gedaan/

waarom ga ik niet wat vaker naar de

sportschool? Zo’n bui waardoor mijn

mondhoeken gaan hangen en zich

een diepe fronsrimpel tussen de

wenkbrauwen nestelt.

Het is ook nooit goedIk ben overigens niet de enige die regel-

matig wenst dat haar leven 180 graden

anders was. Een vriendin, die net een wolk

van een baby heeft gebaard, ziet best veel

nadelen aan dat gezellige gezinsleven,

bekent ze. Ze mist de flexibiliteit van haar

vroegere leven en ze heeft het gevoel dat

ze achterblijft bij haar collega’s, nu ze haar

aandacht niet meer fulltime op haar

carrière kan richten. Een andere vriendin

klappert daarvan met haar oren. Die heeft

net haar relatie op de klippen zien lopen,

terwijl ze niets liever wil dan huisje-

boompje-baby. Dat haar carrière als een

speer gaat, zal haar worst wezen. En een

derde verkondigde onlangs heel trots dat

ze eindelijk een loonsverhoging had gekre-

gen, maar keek prompt niet meer zo blij

toen bleek dat haar beste vriendin jaarlijks

een hogere bonus bij elkaar harkt dan al

haar loonsverhogingen bij elkaar. ‘Waar-

om heb ik niet naar mijn vader geluisterd,’

klaagde ze tegen mij. ‘Ik had niet zo

eigenwijs moeten zijn en tóch rechten

moeten gaan studeren. Maar nee, ik

wilde zo nodig iets cultureels doen.’

ontevredenheid zorgt voor vooruitgang‘Wees blij met wat je hebt’ is een leuke

tekst voor op een tegeltje, maar blijkt

verdraaid lastig om in de praktijk te

brengen. Waarom zijn we toch zo gefocust

op alles wat nog niet perfect is, in plaats

van te kijken naar wat wel goed gaat?

‘Dat heeft wel degelijk een functie,’ zegt

psycholoog Jitske Zengerink (www.

jitske-psycholoog-amsterdam.nl). ‘Onte-

vredenheid zorgt voor vooruitgang en het

heeft ons als soort natuurlijk ver gebracht.

We zijn mede zover gekomen doordat we

kijken naar alles wat anders en beter kan.

Bovendien zijn we nou eenmaal sociale

wezens, we vergelijken onszelf graag met

anderen, omdat het nuttige informatie

geeft over waar we staan in de groep. Die

feedback hebben we nodig om onszelf te

ontwikkelen.’

Maar blijf niet hangen in gemokOntevredenheid kan dus een motor zijn

voor verandering, een manier om beter je

best te doen en meer uit jezelf te halen.

Maar het kan natuurlijk ook beperkend

werken. ‘Als het nooit goed genoeg is wat

je op dit moment al hebt, dan belemmer je

jezelf. Dan word je er niet meer door

gestimuleerd.’

‘Hoewel er zoiets bestaat als een gezonde

dosis ontevredenheid, is het daarom toch

goed om zoveel mogelijk te streven naar

een tevreden leven,’ zegt Jitske Zengerink.

‘Train jezelf in het richten van je aandacht

op wat goed gaat in je leven. Want wat je

aandacht geeft, groeit. Als je alleen maar

kijkt naar wat je mist of had kunnen

hebben, versterk je die gevoelens juist.’

Of zoals Oprah al eens waarschuwde:

‘What you dwell on, is what you become’. Blijf

dus niet te lang hangen in die ontevreden-

heid, want voor je het weet, staan je

mondhoeken permanent naar beneden

en gaat die diepe frons tussen je wenk-

brauwen nooit meer weg.

StA StIl bIj WAt goeD IS In je leVen in plaats van het

voor lief te nemen

77 Tekst elles Beijers Illustratie Mireille Schaap

lente 2013

lente 2013

‘Denk je bij het afronden van een project op je werk steevast ontevreden: hmm, dat had ik toch beter moeten doen? of: ik kan er geen klap van, ik had beter niet op deze baan kunnen solliciteren? besef dan dat de oorzaak van dit soort gedachten meestal niet in het hier en nu liggen,’ zegt psycholoog jitske Zengerink. ‘De kans is groot dat er iets wordt getriggerd uit het verleden. Misschien ben je heel prestatiegericht opgevoed, was het voor je ouders niet snel goed. probeer daarom eens te onderzoeken waar die gedachten eigenlijk vandaan komen. Daardoor ontstaat er ruimte om het anders te doen en hoef je je niet zo volgzaam op te stellen ten opzichte van je

ontevredenheid.’ een ander voordeel van jezelf beter leren kennen is dat je dan weet wat écht bij je past. Daardoor hoef je je niet blind te staren op wat een ander heeft (een betere baan, een slankere taille of een groter huis). ‘probeer liever te bedenken wat iemand heeft moeten doen en laten om bijvoorbeeld die topfunctie te bemachtigen,’ zegt Zengerink. ‘Heb jij dat ervoor over of vind je dat het eigenlijk niet waard? Als je weet wat bij je past, streef je de juiste doelen na en geef je jezelf wat je werkelijk nodig hebt. Daardoor word je uiteindelijk oprecht gelukkig.’

78 psyche wees blij met wat je hebt

Zo word je een tevreden mens

‘Ik dacht echt dat ik mijn droomhuis had gevonden. Maar al na een paar maanden begon het te kriebelen,’ zegt Janneke (38), boekhouder. ‘Opeens vond ik de buurt zo

rommelig en het daklicht in de

badkamer, waar ik eerst zo van

genoot, dat zag ik niet eens

meer. Ik weet dat het heel

verwend klinkt, maar ik zit nu

alweer een tijdje stiekem op

Funda te kijken naar nieuwe

stulpjes.’ We raken veel te snel

gewend aan dingen die ons

eerst heel gelukkig maakten.

Hedonistische adaptatie,

noemen psychologen dat. Maar

er is iets aan te doen. ‘Een van

de manieren om tevreden

gevoelens te laten voortduren,

is door bewust te waarderen

wat je hebt,’ zegt psycholoog

Heidi Grant Halvorson in haar

Science for Succes-column in het

tijdschrift Forbes.

‘Doe je best om stil te staan bij

wat goed is in je leven in plaats

van het voor lief te nemen.

Probeer er echt van te genieten

en voel wat het met je doet.’

Voeg daar nog een vleugje

dankbaarheid aan toe en je wilt

nooit meer een ander huis (of

een andere baan, of een andere

relatie). ‘Dankbaarheid zorgt

ervoor dat je je fortuinlijk voelt

vergeleken met je vorige

situatie, of met de situatie van

anderen. Dat is de manier om

je geluk te laten voortduren.’

StAAR je nIet blInD op SlAnKeRe tAIlleS; bedenk wat die vrouwen daarvoor hebben moeten laten

net een nIeuW HuIS en AlWeeR op funDA AAn Het KIjKen? Geniet van wat je hebt (ruimte! licht!)

1Waardeer wat je hebt

2 leer jezelf kennen, weet wat bij jou past

79

lente 2013

een verrassende manier om de kunst van het tevreden zijn onder de knie te krijgen, is domweg ouder worden. Hoewel ouderdom met gebreken komt, lijkt dat een gevoel van ‘zo is het goed’ niet in de weg te zitten, blijkt uit onderzoek van het Amerikaanse national Council on Aging. ‘een van de redenen dat ouderen tamelijk tevreden zijn, is dat ze meer hebben meegemaakt. Daardoor hebben ze meer vertrouwen in hun eigen veerkracht,’ aldus een van de onderzoekers. ‘Als je zowel de grote depressie in de jaren dertig als de tweede Wereld-oorlog hebt overleefd, dan weet je dat je in staat bent om

je aan te passen aan wat er daarna ook gebeurt in je leven.’ bovendien weten ouderen door alles wat ze al hebben meegemaakt over het algemeen hoe belangrijk het is om ook te kijken naar de zonnige kanten van het bestaan. gelukkig hoef je niet te wachten tot je bejaard bent om dit toe te passen. leer nu al een en ander in perspectief te plaatsen door je regelmatig af te vragen: ‘Stel dat dit de allerlaatste dag van mijn leven was, zou ik dan ook zo tobben over dat hogere salaris/die snellere auto/die slankere benen? je zult zien dat je dan pas realiseert wat echt belangrijk is. +

Zo word je een tevreden mens 3 leer mindful en dus mild omgaan met jezelf

4 heb vertrouwen in je eigen veerkracht

‘Ik heb het altijd als ik met mijn financiën bezig ben. Ik ben zo ontevreden over hoeveel ik verdien en waar ik het aan uitgeef,’ zegt Marieke (35), lerares. ‘Ik heb altijd het gevoel dat ik

tekortkom en dat ik verstan-

diger met mijn geld om zou

moeten gaan. Wat vervolgens

nooit lukt, en daar word ik dan

weer heel chagrijnig van.’

Ontevredenheid kan ook een

soort gewoonte worden, die je

na een tijd niet eens meer

opmerkt, of die je maar lastig

kunt veranderen. Ben je altijd

kritisch over jezelf als je in de

spiegel kijkt en denk je dan

streng: is die vijf kilo er nou

nog niet af? Wat ben ik toch

lui! Daar word je geen blijer

mens van. Een lesje mindful-

ness kan hulp bieden bij dit

soort innerlijk gefoeter.

‘De kern van mindfulness is

opmerkzaamheid,’ zegt

mindfulness-trainer Rob

Brandsma (www.

aandachttraining.nu). ‘Je

ontwikkelt een helicopter view.

Je ziet jezelf opeens bezig,

waardoor je beseft: aha, zo

werkt dat bij mij. Je krijgt

inzicht in je eigen vastgeroeste

patronen en je merkt hoe sterk

gewoontes kunnen zijn.

Daardoor word je al wat

milder naar jezelf. De kunst is

om het op te merken zodra je

weer in oude patronen vervalt,

zoals kattig doen tegen jezelf

voor de spiegel. Zodra je

opmerkt dat je in een gedach-

te dreigt te verdwijnen die jou

niet helpt, kun je jezelf daar

weer uit halen door je even te

concentreren op de

ademhaling. Daardoor haal je

als het ware de naald uit de

groef en heb je de mogelijk-

heid om het anders aan te

pakken. Vraag jezelf bewust af:

hoe kan ik nu het beste voor

mezelf zorgen? Daardoor

maak je de scherpe kanten

van je ontevredenheid wat

zachter.’

Heb je niets van de karaktertrekken van je moeder? Zijn mensen elke keer verbaasd als ze erachter komen dat je kind echt jouw kind is? Leeft je zoon volgens regels waar jij met je pet niet bij kunt? Je hoeft niet op elkaar te lijken om bij elkaar te horen.

80 psyche & relaTie soms valt de appel ver van de boom Tekst Irene RasFotografie linelle Deunk

lente 2013

VAN MIJ?

BEN JIJ

81

lente 2013

CAMIEKE HuISMAN (44)EN ZOON PIErCE (13)

pierce: ‘Wij verschillen toevallig in kleur. en in opruimen. Zij is heel erg opruimerig’

lente 2013

FLOrA DE GrOOt (45) MEt ZOONS CASPEr (11) EN JOCHEM (8) SCHOPPEN

flora: ‘Als ik iets voor hem opzoekin het schaakboek, zijn we even samen in zijn wereld’

82 psyche & relaTie soms valt de appel ver van de boom

ArIE VAN PIEKErEN (79), EN ZOON JAN VAN PIEKErEN (49)

Arie: ‘Ik dring hem mijn wil niet meer op. Als dat jong maar gelukkig is’

lente 2013

83

lente 2013

Arie van piekeren (79), gepensioneerd beroepsmilitair en zoon Jan van piekeren (49), zanger & schrijver

lang leve de vrijheid‘Dat hij werkte in die coffeeshop, dat was

wel het ergste.’ En dat Jan op zijn twintigste

al vader werd, was voor Arie ook best even

slikken: geen vaste baan, geen stabiele

relatie... Anderhalf jaar deed Jan wat zijn

vader wilde: hij werd hospik bij de Konink-

lijke Luchtmacht. Daarna volgde de vrijheid.

Podiumbouwer, klusjesman, auto-

accessoires verkopen. En schrijven en

zingen en optreden.

Zingen is geen werkThuis, op de luchtmachtbasis in Duitsland,

stond in het weekend weleens een plaat

van Dean Martin op. Jans jeugdherinnerin-

gen zijn zoet. Rebelleren deed hij buiten zijn

vaders zicht. Ze zijn allebei niet zo van de

conflicten. Maar een zakelijke carrière, dat

nooit. Zou je niet liever dit, of zou je niet

beter dat: kneden deed Arie wél. Zingen is

geen werk.

Kussen en knuffelenNu slaat Arie geen optreden van zijn zoon

over. Altijd staat hij helemaal vooraan. Trots.

Die vrije geest van Jan is hij gaan koesteren,

nu kussen en knuffelen ze elkaar bij elke

ontmoeting. Zelf zingt hij bij het koor van de

Koninklijke Luchtmacht. Hij dringt zijn zoon

zijn eigen wil niet langer op. Niet altijd even

makkelijk, maar als dat jong daar nou

gelukkig van wordt. En gelukkig ís hij. ‘Onze

Jan is altijd vrolijk, altijd lachen.’ Jan: ‘Wij

zijn toch van dezelfde plank.’

flora de Groot (45), bestuurs-adviseur en zoons casper (11) en Jochem (8) schoppen

elke dag schakenCasper schaakt zo'n drie uur per dag,

Jochem iets minder. Toen Flora vorig jaar

Casper vergezelde naar de Europese

Kampioenschappen in Praag, bestudeerde

ze eerst deel 1 van de schaak-Stappen-

methoden.

De oplossing zegt haar nietsAls Casper een schaakprobleem bestudeert,

zoekt zijn moeder achterin het boek of hij

de juiste zet denkt te gaan maken. De

oplossing zegt zijn moeder niets, maar op

dat moment zijn ze even samen in zijn

wereld.

Hard werken‘Mama opent altijd met gesloten Siciliaans,’

zegt Jochem. ‘Zo'n schaakboek is hard

werken,’ zegt Flora. Ze wint weleens van

hem, dan vertelt hij haar wat ze moet doen.

Flora heeft een erg drukke baan. Ze houdt

van klassieke literatuur, ‘liefst de Russische’

en van volleybal. Een jaar geleden speelde

ze voor het eerst een potje schaak. ‘Jongens,

moet dít?' roept ze weleens als het haar

tijdens het avondeten te technisch wordt.

Een avondje naar de bios, dat is pas

ontspannen. Alhoewel. Na een lange dag op

het werk, terug in de trein naar huis, speelt

ze weleens een potje schaak op haar

mobiele telefoon.’

'jongens, móet dit?' roept ze weleens

als het haar te technisch wordt


camieke huisman (44), pilates- trainer en zoon pierce (13), scholier

ZwartHartje zomer verschillen ze nog meer van

uiterlijk. ‘Dan is Pierce helemaal zwart.’ Er

zijn altijd wel vraagtekens. Pas later durven

mensen de vraag te stellen: ‘Wat is Pierce?’

niemand is hetzelfdeZe willen graag samen op de foto, maar het

contrast wordt toch vooral gezien door de

ogen van anderen. Kijk alleen al naar hun

kin. Oké, misschien zou je ze niet zo gauw

als moeder en zoon herkennen, maar wie is

er nou echt helemaal hetzelfde? ‘Wij

verschillen toevallig in kleur. En in oprui-

men. Mijn moeder is heel erg opruimerig.’

Krullen delenPierce komt gewoon uit Nederland. Net als

zijn moeder. Zijn vader is Afro-Amerikaans en

woont in Las Vegas. Camieke is wel blij met

haar krullen, dat delen ze maar mooi. En

daarbij, zo leuk is het nou ook weer niet om

een kopie van je ouders te zijn. Camieke lijkt

fysiek sterk op haar moeder, anderen spreken

haar daar altijd op aan. ‘Terwijl wij innerlijk

juist zo verschillen.’ Dat is pas irritant.

naar AmerikaZe hebben aan weinig woorden genoeg. Hun

geestelijke verwantschap is groot, ze zijn

allebei zachtaardig. En allebei groeiden ze op

zonder vader. De komst van Pierce verzoende

Camieke weer met haar eigen vader. Eén

avond per week eet Pierce bij zijn opa. Deze

zomer gaat hij zelfs met hem naar Amerika,

naar zijn andere opa en oma. Pierce vindt het

allemaal niet zo gek. Sowieso vindt hij niet zo

snel iets gek. Of iemand gek. Hij heeft een

open vizier. ‘Als hij 18 is, zal hij vast het huis

uit gaan.’ Daar ziet zijn moeder nu nog niet

tegenop. ‘Ik kan wel zonder hem, hoor.’

SANNy VAN ANtwErPEN (54) EN DOCHtEr VALEry BOuwMAN (23)

Valery: ‘Ik zou willen dat ik net zo rustig was als mijn moeder, zij leeft bij de dag’

lente 2013

85

wInteR 2013lente 2013

PEtEr (60) EN rIA (57) VAN DEr BLOM EN ZOON JACOB (35)

Ria: ‘Vijf keer per dag met je achterste afgekeerd van Mekka op een kleed, jongen, weet je het wel zeker?’


MArIANNE rAS (45) EN DOCHtEr LOIS SIMONSE (19)

lois: ‘Mijn moeder verplaatst zich in mij, nou ja, ze probeert het’

lente 2013

87

marianne ras (45), tv-maker & auteur, en dochter lois simonse (19), studente grafische vormgeving

nu nog een tattooLois is rock, met sneakers aan haar voeten

en flesh tunnels in haar oren. Marianne:

‘Verschríkkelijk vind ik die.’ Die enge

zilveren ring door het schotje van Lois’ neus

is gelukkig weer verwijderd. Maar het

volgende project is een grote tattoo. Wat

Lois mooi vindt, noemt Marianne nog

weleens armoedig. Lois: ‘Toch is mijn

moeder modern. Ze verplaatst zich in mij.

Nou ja, dat probeert ze, en dat is fijn.’

Camping of hotelZe moesten al eens ’s nachts naar de EHBO,

Lois houdt van stagediven. Net als drie

dagen bivakkeren in een tentje op

Lowlands. Haar moeder krijg je met geen

stok aan het kamperen, zelfs niet op een

vijfsterrencamping. Ze gaat wel met alle

liefde in een vijfsterrenhotel.

bont is walgelijkDe lammycoat, het bontje, en zelfs de

lookalike bontjas blijven in de kast als Lois

thuis is. Te veel felle discussies.

Samen lachenMensen zeggen dat ze een kopie van elkaar

zijn. Zelf zien ze dat niet zo. Ja, ze moeten

allebei hard lachen om al die saaie types.

Vroeger botsten ze vaker. Nu hebben ze het

soms heel goed. Dan praten ze over

wezenlijke dingen. ‘Lois is een prachtig

kind,’ zegt Marianne. Nu ze er wat langer

over nadenkt, lijken ze toch best op elkaar.

peter (60), gepen-sioneerd horeca-ondernemer en ria (57) van der Blom, oppasoma, en zoon Jacob (35), bestuurder islamitische stichting

Halal fondue

Jacob is moslim. Ria gelooft in God, maar

heeft daar geen kerk bij nodig. ‘Tuurlijk viert

Jacob Kerstmis bij ons thuis. Dan fonduen

we met de hele familie halal.’

Man en vrouw zijn gelijkAls puber bestudeerde Jacob al de Koran.

Zijn bekering viel niet helemaal uit de lucht.

'Maar toch, je bent homoseksueel, hebt een

tattoo op je rug, en dan vertel je dat je je

bekeerd hebt tot de islam. Dat is pas taboe.'

Discussiëren over religie doen ze nooit. ‘De

islam schrijft voor dat je moeder wijzer is

dan jij.’ De islamitische waarden leerde Jacob

lang geleden eigenlijk al van Ria. Voor hem

zijn man en vrouw gelijk. Dat sommige mos-

lims daar anders over denken, is een kwestie

van cultuur, niet van religie.

Verlangen naar solidariteitRia's ouders dienden in het Leger des Heils.

De saamhorigheid, het onvoorwaardelijke

onder moslims, herkent ze uit haar eigen

jeugd. Dat verlangen naar solidariteit heeft

Jacob van geen vreemde.

nuchtere Rotterdammers‘Jongen, je hebt niet de makkelijkste religie

uitgekozen,’ zei Ria. 'Elke dag vijf keer met je

achterste afgekeerd van Mekka op een

kleed, weet je het wel zeker?' Ze zijn toch

allebei nuchtere Rotterdammers.’

‘Homoseksueel, een tattoo en dan vertellen dat je je bekeerd hebt’

lente 2013


sanny van Antwer-pen (54), huis-vrouw en dochter Valery Bouwman (23), studente psychologie

StudiebolValery studeert psychologie aan de universi-

teit. Sanny ging na de middelbare school

meteen aan het werk, ze was jarenlang hulp

bij mensen thuis. Nu is ze voor 90% afge-

keurd. ‘Valery is de studiebol van de familie.’

geen jaartje pauze‘Ik wil het financieel beter krijgen dan jij,’

zegt Valery weleens tegen haar moeder. Heel

goed, denkt Sanny. Niet dat haar dochter

daarvoor per se naar een universiteit moet.

‘Neem eens een jaartje pauze,’ oppert Sanny

soms. Niks ervan, doorgaan. Studie, huur,

levensonderhoud, telefoon: Valery betaalt

het allemaal zelf met bijbaantjes. Later koopt

Valery een huisje voor haar moeder. Daar wil

haar moeder op háár beurt dan weer niks

van weten.

leven bij de dagGoed, beter, best. En dan nóg weer beter. Als

je echt iets wilt bereiken, dan kan het. Valery

is erg onrustig. ‘Ik zou willen dat ik net zo

rustig was als mijn moeder, zij leeft bij de

dag.’ Sanny snapt niet waar haar dochter

zich druk om maakt. Zelf had ze veel pech in

haar leven, nou en? Valery studeert ook een

beetje voor haar moeder.

levenswijsheidWat is nou intelligent? Sommige mensen

worden wijs geboren. ‘Mijn moeder weet niet

hoe het werkt op een universiteit, maar over

psychologie weet ze meer dan ik. Zij heeft de

levenswijsheid.’ Vorig jaar won Valery een

belangrijke prijs voor een essay. Toch vraagt

ze zich voortdurend af of ze het wel gaat

redden. Wie zegt dat ze dit écht kan? ‘Ik sta

er maar niet te veel bij stil. Gewoon door-

gaan, denk ik, dan kom ik er wel.’

7.1 ontdek de overeenkomsteneen appel valt niet ver van de boom, hooguit een tikkie in de

richting die je zelf niet had gewild. Houd je zelf als moeder misschien van hoge hakken en mooie jurkjes, maar loopt je dochter in spijkerbroeken en gympen en heeft ze een piercing in haar neus? ogenschijnlijk lijkt het verschil dan groot, maar achter die façade liggen toch genetische overeenkomsten verborgen. Dat is uiteindelijk wat je bindt, niet die uiteenlopende smaken. Vaak liggen jullie overeenkomsten dichter bij elkaar dan je denkt. Interessant om die te ontdekken.

2 Welke activiteit vinden jullie allebei leuk?ga op zoek naar onontdekte

overeenkomsten en gedeelde interes-ses en probeer die met elkaar te delen. Zoiets hoeft niet heel groot te zijn. plan elke maand, of elk kwartaal zo je wilt, een activiteit die je allebei leuk vindt. een museumbezoek, een schildercursus, of gewoon een avondje detectives kijken. je hoeft niet te praten en je doet bovendien nog iets dat je zelf leuk vindt.

3 houd de deur openook al liggen jullie werelden nog zo ver uit elkaar, houd het

contact in stand. Woont je zoon in een kraakpand, terwijl jij al gruwelt bij het woord, blijf hem dan toch opzoeken en laat niet je afkeuring blijken. Indirect geef je je kind de erkenning voor wie hij is en laat je hem weten dat de deur altijd open staat. Zelfs al liggen jullie werelden 180 graden uit elkaar.

4 Waardeer het kind om wie hij isAls ouder ben je snel geneigd

je zoon of dochter te waarderen omwille van hun vaste baan of hun leuke, stabiele relatie. Maar wat betekent je kind voor het gezin? Misschien is het juist wel je losbandige zoon die altijd even belt hoe het met je gaat en nooit je verjaardag overslaat. Waardeer je kind om wie hij is, en niet om zijn prestatie.

5 Juist leuk, die verschillenje hóeft niet op elkaar te lijken. Sterker nog, liever niet zelfs. Als

jij acrobaat bent, hoeft je moeder ook niet per se bij het circus. probeer de diversiteit binnen het gezin te koeste-ren. Het kan jullie band juist een extra boost geven, een kind leert van zijn ouders, maar een ouder leert ook van

zijn kind. een andere wind door de familie geeft juist frisse lucht.

6 Zijn muziek is óók muziekeen zoon of dochter die houdt van harde drums en snoeiende

gitaren, terwijl jij het liefst luistert naar Chopin en bach. Sta er niet van te kijken, maar geef elkaar een beetje ruimte en tijd. Het zegt weliswaar iets over jullie sterk verschillende smaak, maar ook, of misschien wel meer nog, zegt het iets over jullie gemeenschap-pelijke interesse. Muziek in dit geval. en die interesse kan zich nog best ontwikkelen. Wie weet bezoeken jullie in de toekomst samen een concert.

7 Niet forceren en niet afkappenjouw familie lijkt écht niet op

je? Voor de nodige geestelijke rust hoef je een (beroerde) familieband niet per se drastisch af te kappen. plan op gezette tijden een afspraak, bijvoor-beeld een lunch in de stad, of een wandeling door het park. en laat het daarbij. Het geeft je de resterende tijd de rust om je níet met elkaar bezig te hoeven houden. +

m.m.v. Else-Marie van den Eerenbeemt, familie- therapeut www.else-marie.nl

89

gouden regels voor familieleden die in niets op elkaar lijken

lente 2013

90 psyche & relaTie breken met familie

dag vAder dAg moeder

Dag zuster Ursula, ik zie ’t hier niet zitten, ik ga naar Amerika… nou ja, emigreren hoeft niet meteen. Toch is het verstandig – en soms zelfs noodzakelijk – om een tijdje radicaal afstand te nemen van je familie als de spanningen te hoog oplopen. Wat vrienden en hulpverleners ook mogen zeggen.

lente 2013

Als kinderen waren ze

onafscheidelijk, Gerard en

zijn broer Jan. Kwajongens:

belletje trekken, fikkie

stoken, bomen klimmen.

Later samen achter de meisjes aan. Ook na

hun trouwen bleef de band hecht, tot dat

telefoontje in 2005. Gerard: ‘Jan belde

omdat hij geld nodig had voor een project.

Een buitenkans. Omdat hij zelf niet het

hele bedrag op tafel kon leggen, vroeg hij

me om mee te doen. Binnen een half jaar

zou ik mijn geld terug ontvangen, met een

mooie bonus. Ik heb meteen twintigdui-

zend euro overgemaakt. Nou, had ik dat

maar nooit gedaan. Ik heb mijn geld nog

steeds niet terug. Maar het ergste is: Jan

belooft al jaren dat het allemaal goed

komt, maar hij doet er niets aan. We

hebben al twee keer slaande ruzie gehad

op familiefeestjes. Onze bejaarde ouders

lijden eronder. Het liefst zou ik met hem

breken. Maar ja, het blijft familie.’

Financiële geschillen kunnen familiever-

houdingen ernstig in de war schoppen.

Net als jaloezie tussen broers en zussen,

verwaarlozing of negeren door ouders, of

pesten door andere leden van het gezin of

van de familie. Soms leidt zo’n situatie er

inderdaad toe dat broers of zussen met

elkaar breken, of zelfs dat ouders hun

kinderen nooit meer zien. Dit laatste

overkomt één op de vijf ouderparen in

Nederland. Vaker blijven de spanningen

als gevolg van een conflict jarenlang elk

familiefeestje – verjaardagen, Kerstmis –

verzieken. Want breken met je familie-

leden, dat doe je niet zomaar. Zelfs niet als

ze je geld afhandig hebben gemaakt of

onbetrouwbaar zijn gebleken. Je familie,

die kies je niet, maar daar zit je wel mooi

mee. Desnoods tot aan het bittere einde

der tijden. Toch?

91 Tekst Jean-Pierre van de Ven Illustratie Peter van Straaten

Wat te denken van verslaafde ouders, of

ouders met een licht verstandelijke

beperking die niet in staat zijn om

adequate zorg te geven aan hun kinderen?

Voor kinderen die zo zijn opgegroeid, kan

het ondraaglijk zijn telkens weer met hun

ouders geconfronteerd te worden. Voor

hun eigen ontwikkeling en voor die van

hun eigen kinderen, de volgende generatie

in de familie, is het verstandig en soms

zelfs noodzakelijk dat zij breken met hun

ouders. Eenvoudig is dat niet. Marloes

Hospes vertelde me, toen ik haar ontmoet-

te voorafgaand aan een tv-programma

waarin zij vertelde over haar eigen

ervaringen met breken met ouders, dat zij

er jarenlang over had gedaan om tot haar

beslissing te komen. Daarbij werd zij niet

alleen gehinderd door andere leden van

haar familie en door vrienden, maar ook

door hulpverleners die allemaal van

mening schenen te zijn dat een breuk te

allen tijde dient te worden voorkómen.

Doorsnee gezin; megaconflictGerard, een cliënt uit mijn praktijk, is

afkomstig uit een doorsnee gezin dat nooit

grote schokken beleefde. Er waren geen

huwelijksproblemen. Er was geen

armoe. Het gezin is nooit slachtoffer

geworden van een misdaad, een

natuurramp of een groot verkeers-

ongeluk. Klaarblijkelijk kunnen de

verhoudingen binnen zo’n gezin al

behoorlijk verstoord raken als er zich

een conflict voordoet. Hoe zou het dan

gaan binnen families die het minder

gemakkelijk hebben?

ondraaglijke confrontatiesIn het boek Breken met je ouders (Boom,

2012) beschrijft Marloes Hospes verschil-

lende gezinssituaties: kinderen die

slachtoffer worden van lichamelijke of

emotionele mishandeling en van seksueel

misbruik. En ouders die hun kinderen

overheersen, waardoor zij amper de kans

krijgen om zich te ontwikkelen. Er kan ook

een symbiose ontstaan tussen ouders en

kinderen. Dan raken kinderen langzamer-

hand in de verdrukking doordat ouders

hun eigen levens te veel met die van hun

kinderen vermengen. Of ouders die hun

kinderen inzet maken van een vechtschei-

ding of die na de scheiding nauwelijks

meer naar hun kinderen omkijken?

‘om die 20.000 euro hebben we slaande ruzie gehad op familiefeestjes.

Maar breken? Het blijft mijn broer’

Family affairs in Nederland: 1 op de 5 ziet z’n kinderen niet meer Een kwart van de Nederlandse

bevolking (4,3 miljoen personen)

bestaat uit kinderen die bij hun

ouders wonen.

• Twintig procent van de ouders in Nederland

maakt ooit mee dat een van de kinderen het

contact voor korte of langere tijd verbreekt.

• Mensen met veel ‘sociale hulpbronnen’ – fami-

lie en vrienden die kunnen helpen met raad en

daad – voelen zich gelukkiger en leven langer

dan mensen zonder die hulpbronnen.

• Familieruzies gaan vaak over geld (familiezaak,

erfenis) en over (de opvoeding van) kinderen.

lente 2013

(even) geen contact is de manier om je los te maken.

Juist daardoor kunnen de familiebanden later weer worden

aangehaald – maar dan op een gezonde manier

lente 2013

Hulpverleners hebben familiebetrekkin-

gen meestal hoog in het vaandel staan.

Iemand die depressief is, kan bijvoorbeeld

veel huishoudelijke klussen niet uitvoe-

ren. Dan is het fijn als deze taken tijdelijk

worden overgenomen door een ander

gezinslid. Maar een veilig thuis is voor

iedereen van belang – ook als er geen

psychische aandoeningen in het spel zijn.

Diepe jaloezie Johanna is twee jaar ouder dan haar zus

Karlijn. Karlijn is internist in een acade-

misch ziekenhuis. Johanna werkt parttime

als bibliothecaresse. Karlijn heeft drie

kinderen en is gelukkig getrouwd. Johanna

heeft een reeks van ongelukkige liefdes

beleefd en haar kinderwens is onvervuld

gebleven. Tijdens gesprekken met mij over

haar liefdesleven stuit Johanna op een

diep gevoelde jaloezie. Ze is jaloers op het

gelukkige leven van haar zus Karlijn.

Johanna gunt haar zus alles, maar ze vindt

ook dat Karlijn van jongs af aan werd

voorgetrokken door hun ouders. Karlijn

was altijd het brave kind, terwijl Johanna

de neiging had haar kont tegen de krib te

gooien. Zij voelt dat zij daarom minder

werd gestimuleerd om zich te ontwikke-

len dan haar zus, met alle gevolgen van

dien. Johanna en ik nodigen haar ouders

en haar zus uit voor een gesprek. Iedereen

komt. Johanna’s vader heeft het hoogste

woord. ‘Die meid had minister kunnen

worden. Of hersenchirurg. In plaats

daarvan zit ze nu de hele dag boekjes te

stempelen. En waarom? Omdat ze niet van

aanpakken weet.’ Als haar moeder zegt

dat ze best trots is op het werk dat

Johanna doet, zegt vader: ‘Ja, dat verbaast

me niks, dat jij daar trots op bent. In jouw

familie zijn ze nogal snel tevreden.

Daarom zijn het ook allemaal klaplopers.

Nou, je ziet wat ervan komt. Onze dochter

moet als slapjanus door het leven gaan.

Gelukkig hebben we Karlijn nog.’

Steeds in de verdedigingZo wordt meteen duidelijk waardoor

Johanna het vroeger moeilijk had en

waardoor het nu nog steeds moeilijk is

voor haar om met haar ouders om te gaan.

De hooggespannen verwachtingen van

haar vader geven Johanna permanent het

gevoel dat ze tekortschiet. De gewoonte in

het gezin om negatieve kritiek direct te

uiten, maakt dat Johanna steeds in de

verdediging werd en wordt gedrukt. Ook

spelen verstoorde verhoudingen binnen

het gezin een rol. Johanna’s ouders hebben

vaak ruzie en gaan liefdeloos met elkaar

om. De aandacht die uitging naar ruzies

en spanningen ging af van de aandacht

voor de kinderen. In het volgende gesprek,

dat ik alleen met Johanna heb, zegt ze dat

ze voor het eerst heeft ingezien dat zijzelf

en haar zus allebei onder de gezinssituatie

hebben geleden. Karlijn heeft zich altijd

aangepast en gedaan wat haar ouders,

vooral haar vader, van haar verlangde.

Johanna deed het tegendeel, ze zocht de

confrontatie. Door dit inzicht maakt

Johanna’s jaloezie plaats voor het besef dat

ze zich in haar leven te veel heeft laten

leiden door het (negatieve) oordeel van

haar ouders.

Kom maar op met die breukZulke cliënten adviseer ik weleens om een

poosje geen of weinig contact met hun

familie te hebben, zodat zij zich goed

kunnen losmaken. Dit losmaken kan de

eerste stap naar volwassenheid zijn, of

leiden tot persoonlijke groei. Dan, als

cliënten daar zelf voor kiezen, kunnen de

familiebanden weer worden aangehaald

– maar dan op een gezondere, gelijkwaar-

digere manier. Voor Johanna was het niet

nodig om het contact met haar familie te

verbreken. Ze besloot zich meer te richten

op persoonlijke ontwikkeling en zich

minder aan te trekken van het oordeel

van haar ouders. Gerard pakte het anders

aan. Hij maakte duidelijk aan zijn broer

Jan dat hij hem niet meer wilde zien

vanwege de geldruzies. Daarop kwam Jan

in actie. Hij leende elders het hele bedrag

dat hij van zijn broer had ontvangen en

gaf dat aan Gerard terug. De betrekkingen

tussen de broers zijn daarna langzaam

beter geworden. Soms leidt een stap in de

ene richting (het contact verbreken) tot

een beweging de andere kant op (her-

nieuwd contact). Alleen al daarom is een

breuk met familieleden soms het overwe-

gen waard. +

Zullen we ’t goedmaken?6 tips voor een succesvolle hereniging

1. Maak duidelijk waar je grenzen liggen.

2. Spreek de intentie uit om het goed te maken, maar zeg erbij dat je dat niet ten koste

van alles wilt bereiken.

3. Bespreek de toekomst, niet het verleden.

4. Zeg wat je wilt bereiken, niet wat er allemaal mis is met de ander(en).

5. Wees ook bereid om naar je eigen aandeel te kijken.

6. Accepteer dat het nooit helemaal zal worden zoals jij het graag zou willen.

92 psyche & relaTie breken met familie

advertentie

op ons kunje rekenen!Met ons programma RADAR laten we als TROS zien betrokken te zijn en succesvol op te komen voor jouw belang als consument. Dat is vaak hard nodig en wij vinden dat je daar niet alleen voor mag staan. Om die gezamenlijke vuist ook in de toekomst te kunnen blijven maken, hebben wij keihard leden nodig.

mogen wij op je steun rekenen?

Word lid eN oNtVANG GrAtis!

Vul de bon in, bel gratis 0800-1661 of ga naar radarplus.nl

Word lid eN oNtVANG GrAtis!

naam: m ■ v ■

Adres: nr:asasass

Postcode: woonplaats:

telefoonnummer: Geboortedatum:

e-mailadres:

Het bedrag van € 10,- kan worden afgeschreven van rekeningnummer:

Datum: Handtekening:

JA, ik steun rAdAr en ontvang rAdAr+ 6x per jaar!

Het lidmaatschap van RADAR/tROS geldt tot wederopzegging en minimaal voor een jaar. Aanbieding alleen geldig in nederland. Uw gegevens nemen wij op in een bestand om uitvoering te geven aan het lidmaatschap. De gegevens kunnen worden gebruikt voor analyses en om u te informeren over activiteiten en aanbiedingen van RADAR, tROS en aan de tROS gelieerde activiteiten. Indien u bezwaar maakt, kruis dat dan hier aan: Ik maak bezwaar 6

009.0213

Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar:rAdAr+, ANtWoordNummer 47326, 1070 Wc AmsterdAm

steun rAdAr met een rAdAr/tros-lidmaatschap voor slechts slechtss€ 10 per jaar

ontvang rAdAr+ 6x per jaar Geheel GrAtis

JDLN2/3

Tekst Beatrijs RitsemaFotografie eline Klein96 do's en donT's Van de eTiqueTTekoningin

K lierende kinderen in de tram, lawaaiige kinderen in de bioscoop, brutale kinderen die in de speeltuin voordringen op de glijbaan, zodat je eigen kind niet

aan de beurt komt – wat moet je ermee aan als toeschouwer aan de zijlijn? Soms lijkt het wel alsof ouders niet meer opvoeden en alleen maar applaudisseren bij alles wat hun schatjes doen. Die klacht is overigens niets nieuws, want al eeuwen-lang verbazen buitenlanders zich over de toegeeflijkheid van Nederlandse ouders. Sinds de jaren 60 daar nog eens overheen kwamen, brak de hel helemaal los.

boze ouders in je nek Strenge ouders die gehoorzaamheid eisen van hun kinderen en straffend optreden, zijn van het toneel verdwenen. Het is voor kinderen natuurlijk prettig om geen vrees te koesteren voor papa en mama en ze komen op den duur ook prima terecht. De prijs van deze vrijheid is de ergernis van buitenstaanders. Iedereen vindt dat andere ouders hun kinderen beter (strenger) zouden moeten opvoeden, maar over de eigen opvoeding is men dik tevreden. Iedereen belijdt met de mond het bekende motto ‘it takes a village to raise a child’, maar in werkelijkheid zien ouders zichzelf als de enige instantie die echt iets over hun kinderen te zeggen heeft en mogen anderen hun bloedjes niet terechtwijzen.

Wie last heeft van ander-mans kinderen moet dus eerst bepalen of het sop de kool wel waard is en zo ja, subtiel manoeuvreren, anders krijgt hij die ouders op z’n nek.

Misdraagt een kind zich in aanwezigheid van zijn ouders, bijvoorbeeld op bezoek,

Soms lijkt het wel alsof ouders niet meer opvoeden en alleen maar applaudisseren bij alles wat hun schatjes doen. Gelukkig zijn je eigen kinderen natuurlijk wél goed opgevoed.

andermans kinderen

VRIenDje DAt Snoep uIt De KASt pAKt?

onMIDDellIjK IngRIjpen!

dan moet correctie altijd indirect lopen. Je zegt dan verontschuldigend tegen de ouders: ‘Die porseleinen herderinnetjes zijn niet om mee te spelen, ik zet ze even weg.’ Zorg om het welzijn van het kind doet het ook altijd goed: ‘Wil je aan Natasja vragen of ze de schemerlamp met rust laat? Ik ben bang dat ze zich gaat bezeren.’ En vervolgens Natasja afleiden naar onschuldiger bezigheden.

In je eigen huis ben je zelf de baasVerkeert een kind zonder ouders in je nabijheid, is het makkelijker. Sommige vriendjes van je eigen kinderen die na schooltijd komen spelen permitteren zich allerlei vrijheden. Ze zetten zelf de televisie aan, lopen kamers binnen waar ze niets te zoeken hebben of pakken snoep uit kasten. In dit soort situaties is het zaak om onmiddellijk in te grijpen, terwijl je de regel duidelijk maakt (‘In dit huis mag je niet…’) en het kind vriendelijk doch kordaat een andere activiteit te suggereren. Kinderen kunnen heel goed omgaan met verschil-lende regels in verschillende huizen.

Vervelende kinderen in winkels of restaurantsIn het publieke domein met onbekende kinderen en onbekende ouders is er geen beginnen aan. Maak nooit de fout om een klein kind dat met zijn minikarretje door de supermarkt racet tot de orde te roepen. Er is altijd een ouder in de buurt die ‘Waar bemoei je je mee?!’ zal blaffen. En de restaurants waar kinderen de boel op stelten zetten? Ouders aanspreken heeft geen zin. Die hebben het al opgegeven, of malen er niet om. Ook de manager kan weinig uitrichten. Wat overblijft is voortaan duurdere restaurants kiezen en blij zijn dat het niet je eigen kinderen betreft. Die zijn

namelijk wel goed opgevoed. +

Beatrijs Ritsema is journalist en weet alles van moderne etiquette.

lente 2013

lente 2013

salade

maaltijdsalades eTen & drinken 97

exotiqueSupersimpel zijn deze gezonde salades met soms een oosters tintje. Je maakt ze in een handomdraai op een mooie lente-avond.

98 eTen & drinken maaltijdsalades

risosalade met tuinboontjes en gepofte knoflook

Parelcouscous of bulgursalade met biet, wortel en kaneelabrikoosjes

lente 2013

voor 4 personen / bereiding: ca. 35 minuten voor 4 personen / bereiding: ca. 25 minuten

NodiG

1 bol knoflookolijfolie

5 tomaten1 bosje rozemarijn

500 g tuinboontjes350 g risopasta

(pasta in de vorm van rijst, bij supermarkt of

turkse winkel)

NodiG 4 (rauwe) bietjes

2 grote winter-wortelen

350 g parelcouscous, korte turkse pasta of

grove bulgur200 g gedroogde

abrikoosjeskaneelolijfolie

100 g (blanke) amandelen

Verhit de oven voor op 200ºC. Haal de

teentjes los en doe ze ongepeld in een

klein ovenschaaltje, schenk er zoveel

olie bij tot ze onder staan. Pof de

knoflookteentjes in de oven in ca. 12

minuten tot ze zacht zijn. Laat afkoelen,

haal uit de olie en plop ze uit hun

velletje. Snij de tomaten in tweeën, leg

op een ovenplaat, besprenkel met de

knoflookolie en bestrooi met wat takjes

rozemarijn. Rooster de tomaten

ongeveer een kwartier. Blancheer

intussen de tuinboontjes 1 minuut,

spoel koud af en laat uitlekken. Kook de

risopasta volgens aanwijzing op de

verpakking in ruim gezouten water,

spoel koud af en laat uitlekken. Snij de

rest van de rozemarijn fijn. Meng de

pasta met de tuinboontjes, gepofte

knoflook, geroosterde tomaten en

rozemarijn en breng op smaak met

olijfolie en zout.

tip Serveer als maaltijd- of lunchsalade, gaat perfect samen met gegrilde kip.

Verwarm de oven voor op 200ºC. Snij de

bietjes in dunne partjes en de wortelen

in stukken. Doe in een ovenschaal en

meng goed met olijfolie en wat zout.

Rooster ze in ca. 30 minuten gaar. Kook

de parelcouscous, Turkse pasta of bulgur

volgens aanwijzing op de verpakking,

laat uitlekken en afkoelen. Snij de

abrikoosjes in hele dunne reepjes. Meng

met wat olijfolie en flink wat kaneel en

wat zout. Verhit een flinke scheut

olijfolie en rooster de amandelen

goudbruin. Pureer de helft van de

amandelen met een flinke scheut

olijfolie en zout. Meng de couscous,

pasta of bulgur met de bietjes, wortel,

kaneelabrikoosjes, amandelolie en

meng er de hele amandelen vlak voor

het serveren doorheen.

tip Deze salade eet je koud, maar warm is-ie ook erg lekker. Je kunt er nog wat zachte geitenkaas en fijngesneden peterselie aan toevoegen. Heb je over? De volgende dag is-ie misschien nog wel lekkerder.

99

Bulgur-peterseliesalade

Receptuur Merijn tol Fotografie Saskia van Osnabrugge Styling Jan willem van Riel

lente 2013

voor 4 personen / bereiding: ca. 15 minuten voor 4 personen / bereiding: ca. 20 minuten

NodiG350 g bulgur

sap van 2 citroenenolijfolie

2 bosjes dille100 g alfalfa of

tuinkers200 g feta

4 selderijstengels 2 rijpe avocado’s

NodiG2 grote bossen

peterselie 500 g mini

romatomaatjes1 bosje munt150 g bulgur2 citroenen

olijfolie

Meng de bulgur met wat citroensap en

olijfolie. Snij de dille fijn. Verkruimel de

feta. Snij de selderij heel fijn. Snij de

avocado’s in blokjes en besprenkel met

citroensap. Meng de bulgur met de dille,

feta, selderij, alfalfa en avocado. Breng

de salade ruim op smaak met extra

citroensap, olijfolie en zout.

tip De ultieme salade na het sporten, want vol eiwit en gezonde vetten. Je kunt de dille vervangen door peterselie en de alfalfa door fijngesneden munt.

Bereid de bulgur volgens de aanwijzin-

gen op de verpakking, laat uitlekken en

afkoelen. Snij de peterselie met een

scherp mes heel fijn, ook de stelen. Snij

de tomaatjes in vieren. Pluk de blaadjes

munt en snij heel fijn. Meng de bulgur

met de tomaat, peterselie en munt.

Breng de salade ruim op smaak met

veel citroensap, olijfolie en zout.

tip Eet de salade als voorafje of bij mezze (verschillende hapjes). Ook erg lekker met gegrild vlees en knapperig brood.

Bulgursalade met dille, feta en avocado

rijstsalade met wortel, gember en sesamolie

lente 2013

voor 4 personen / bereiding: ca. 25 minuten

wilde rijstsalade met snijboontjes en sinaasappeldressing


100 eTen & drinken maaltijdsalades

NodiG350 g wilde rijstmelange

500 ml sinaasappel-sap

300 g (fijngesneden) snijboontjes

olijfolie75 g hazelnootjes1 bosje koriander2 bosjes lente-ui

NodiG 400 basmatirijst

500 ml sinaasappel-sap

2 winterwortelssojasaus

1 stuk verse gember2 bosjes lente-ui50 g sesamzaad

sesamolie

Kook de rijst volgens aanwijzing op de

verpakking. Laat uitlekken en afkoelen.

Kook het sinaasappelsap op middelhoog

vuur in tot licht stroperig. Laat afkoelen.

Blancheer de snijboontjes 1 minuut en

spoel daarna koud, laat uitlekken. Verhit

een flinke scheut olijfolie in een

koekenpan en rooster de hazelnootjes

goudbruin. Laat afkoelen en hak grof.

Snij de koriander en lente-ui heel fijn

(ook het groen). Roer de koriander door

het ingekookte sinaasappelsap met een

flinke scheut olijfolie, breng op smaak

met zout en peper. Meng de rijst,

snijboontjes, lente-ui en de dressing en

breng op smaak met eventueel wat

extra olijfolie, peper en zout. Meng vlak

voor het serveren de hazelnootjes

erdoor.

tip Heerlijk bij een visje of als lunchsalade. Ook lekker met peultjes en amandelen.

Kook de rijst volgens aanwijzing op de

verpakking. Laat uitlekken en afkoelen.

Kook het sinaasappelsap op middelhoog

vuur tot licht stroperig in. Laat afkoelen.

Rasp de wortel op een grove rasp. Verhit

een scheutje olie en bak de wortel al

omscheppend kort met wat sojasaus tot

ze licht karameliseren. Schil de gember

en snij in hele fijne reepjes. Snij de

lente-ui fijn. Rooster het sesamzaad 1

minuut in een droge koekenpan. Meng

de rijst met de wortel, gember, lente-ui

en sesamzaad, breng op smaak met het

ingekookte sinaasappelsap, de sojasaus

en sesamolie.

tip Serveer de salade met simpele, gegrilde vis met sojasaus en sesamolie. Ook perfect voor bij de bbq.

101

tarwesalade met geroosterde kip & geroosterde pompoen

lente 2013


Smeuïge tarlysalade met venkel en gerookte makreel


NodiG400 g tarly of tarwe

1 venkel100 ml crème fraîche200 ml dikke Griekse

yoghurt1 gerookte makreel

1 citroen1 bosje peterselie

olijfolie

NodiG2 citroenen

4 teentjes knoflookchilipeper

olijfolie4 bio kippendijen

of -poten 1 flespompoen

400 g tarly of tarwe100 g pecannoten

1 bosje basilicumbalsamicoazijn

Kook de tarly of tarwe gaar volgens

aanwijzing op de verpakking, laat uitlek-

ken en afkoelen. Snijd de venkel in

kleine blokjes. Meng de crème fraîche

met de yoghurt en breng op smaak met

zout. Pluk de makreel uit elkaar. Snij de

peterselie fijn. Meng de tarly met de

venkel, yoghurtdressing, makreel en

breng verder op smaak met peper en

zout en eventueel wat citroensap. Snij

de peterselie fijn en bestrooi de salade

ermee. Besprenkel eventueel nog met

een scheutje olijfolie.

tip Vervang de gerookte makreeldoor zalm of gerookte kip.

Verhit de oven voor op 220ºC. Rasp de

schil van de citroenen en rasp de

knoflook. Meng de kip met de knoflook,

citroenrasp, zout, wat olijfolie en

chilipeper. Rooster de kip in ca. 25

minuten goudbruin en gaar, zet de oven

na 10 minuten op 200ºC. Snij intussen

de pompoen in dunne plakken. Leg ze

op een met bakpapier beklede ovenplaat

en hussel om met wat olijfolie, zout en

chilipeper. Rooster ze in ongeveer een

kwartier gaar. Kook de tarly of tarwe

gaar volgens aanwijzing op de verpak-

king, laat uitlekken en afkoelen. Hak de

pecannoten grof. Pluk de blaadjes

basilicum. Laat de kip een beetje

afkoelen en pluk daarna het vlees van

het bot. Meng de kip met de tarly,

pompoen, pecannoten en breng op

smaak met olijfolie, balsamico en zout.

Bestrooi met de basilicum.

tip (Tuin)feestje? Maak een extra grote hoeveelheid: dit is de ultieme zelfgemaakte partysalade.

102 eTen & drinken aan tafel

De tijden dat we stipt om zes uur aan tafel gingen en allemaal aten wat de pot schaft, zijn passé. In elke aflevering van Aan tafel

een vraag van een lezeres en tips van lifestylecoach Pleun ten Bosch om zonder

stress gezond en lekker te eten.

‘MIJN KINDErEN VINDEN NIKS LEKKEr. HOE KrIJG IK ZE AAN

HEt EtEN?’

de vraaG:

‘B lèèèh, dat

lusten we niet.’

Dat krijgen

vormgeefster

Djûke Vaartjes

en haar partner Daan

Noordewier, medewerker bij

een kunstuitleen, heel vaak te

horen als ze ’s avonds rond zes

uur met hun zonen Mats (6) en

Boet (4) aan tafel gaan. Djûke:

‘Vooral gezonde dingen als

groente en fruit zijn een

probleem. Mats is altijd al een

slechte eter geweest; hij heeft

tijdens de maaltijd weleens

zitten kokhalzen. Met Boet ging

het altijd wel wat beter, maar

onze jongste heeft het

lente 2013

voorbeeld van zijn oudere broer

een beetje overgenomen.

Op zich maak ik me er niet zo

erg veel zorgen om. Ik ben

daarom maar niet te streng.

Hun vader was als kind ook

een beroerde eter, en dat is

uiteindelijk goed gekomen.

Maar je wilt toch zeker weten

dat ze voldoende vitamines en

voedingsstoffen binnenkrijgen.

Als het aan Mats en Boet zou

liggen, aten we elke dag patat

en poffertjes. Dat gebeurt

natuurlijk niet. Wel koken we

een paar keer per week

basisgerechten als aardappel-

tjes, rijst en pasta. Die willen ze

kaal. Een keer een sausje over

de macaroni of spaghetti zou

leuk zijn. Of een keer soep.

Gewoon, een iets breder

repertoire.’

103 Tekst Sarah-Mie luyckx Fotografie els Zweerink

HEt GErECHt

tips van pleun

1. geef een groente-vieruurtje‘Eetproblemen met kinderen gaan meestal over

groenten,’ zegt lifestylecoach Pleun ten Bosch, die

als diëtiste op een consultatiebureau heeft gewerkt.

Wanhopige ouders raadt ze aan om de kinderen

’s middags na school rauwe groenten te geven in

plaats van een koekje. Die vinden ze meestal

lekkerder dan gekookte, en dan hebben ze dat vast

binnen voor het avondeten. Ook slim: snijd groente

heel klein en ‘verstop’ die in de pasta of pureer ze

door de soep. Het is weliswaar beter dat ze smaken

van verschillende groenten leren kennen en

waarderen, maar zo krijgen ze in elk geval voldoende

vitamines binnen.

2. laat ze meehelpenDoor kinderen te laten meehelpen in de keuken,

krijgen ze meer ‘gevoel’ voor het voedsel dat ze

eten. Of maak een minimoestuintje op het balkon of

in de tuin: kinderen vinden groenten die ze zelf

hebben zien groeien en mogen oogsten vaak

lekkerder. Goede truc: samen een pizza maken met

als basis een plat Marokkaans volkoren brood, dat

ze mogen versieren met allerlei gezonde dingen (zie

het recept hiernaast voor inspiratie).

3. Maak van het eten een leuk momentGa niet abrupt aan tafel, maar kondig het ruim van

tevoren aan. Kinderen kunnen dan rustig hun spel

afmaken. Ook slim: begin de maaltijd met een

ritueel, een liedje of klapspelletje bijvoorbeeld. Dat

Djûke niet te streng wil zijn, is heel goed. Kinderen

moeten eten niet als de vijand gaan zien. Zeg dus

nooit: als je je broccoli niet opeet, krijg je geen

toetje.’ Dwang werkt averechts.

Zelfmaakpizza voor 4 personenbereidingstijd: ca. 30 minuten

nodig:

plat volkoren Marokkaans brood

pakje Heinz Tomato Frito

klein blikje tomatenpuree

1 bol mozzarella

1 plakje achterham

klein blikje ananas op sap

100 g champignons

bakje olijven

1 paprika

2 tomaten

bekertje crème fraîche

Bereiding:Verwarm de oven voor op 200°C. Snij het brood in de breedte open. Snij de groen-ten en ham klein, en de mozzarella in plakjes. Meng de tomato Frito en tomaten-puree en verdeel die over de twee bodems. Verdeel de ingrediënten erover. Zet de pizza een kwartier in de oven. Doe er naar wens een paar lepels crème fraîche op.

Slecht eten, hoe erg is dat?‘We weten niet precies hoe erg het is als kinderen

slecht eten,’ zegt Pleun. ‘De wetenschap biedt daarover

geen uitsluitsel. Ze heben iets meer risico op bepaalde

ziekten en afwijkingen, zoals botontkalking in het

geval van onvoldoende zuivelinname. Maar het is

beslist geen feit dat een calciumtekort leidt tot Engelse

ziekte. Hoe hard een kind groeit heeft ook te maken

met zijn genen. Als het niks lust, kan het toch goed

scoren in de groeicurves omdat het lange ouders heeft.

Daarbij speelt leefstijl een rol: speelt je kind veel

buiten, beweegt het veel? Uiteraard is ook van belang

hoe lang iemand slecht en eenzijdig eet. Wie als

volwassene nog steeds alleen maar pannenkoeken en

friet lust, krijgt gegarandeerd gezondheidsproblemen.’

lente 2013

Reactie van Djûke: ‘Zo’n moestuintje, dat ga ik doen’‘Fijn om te horen dat we niet streng hoeven zijn. Dat past ook niet bij Daan en mij. Dat moestuintje, dat ga ik doen! Ik ken dat uit mijn eigen jeugd want mijn ouders kweekten zelf wat groente en fruit. Ik had er toen veel lol in om de aardbeitjes en worteltjes zelf te oogsten. Hier in Haarlem hebben we een klein plaatsje waar plaats is voor een paar bakken. Ik ga zeker experimenteren met een vieruurtje met groente. Net als de maaltijd van tevoren aankondigen en beginnen met een ritueel. Alleen fijngesneden groenten verstoppen in een sausje; daar kunnen we niet veel mee. Mats en Boet vertikken het überhaupt om saus te eten.’

‘Of een kind goed groeit, hangt niet alleen af

van zijn eetpatroon’

Een snelle en simpele slasaus haal je niet uit een flesje, maar maak je natuurlijk zelf. Want met een perfecte vinaigrette maak je van een doodgewone kropsla een Franse delicatesse.

De bASIS VooR je VInAIgRette: 3 delen

olie en 1 deel azijn. Zout en peper zorgen voor extra pittigheid

1/2 theelepel zout

104 eTen & drinken koken voor beginners

lente 2013

vinaigrette de perfecte

zonnebloemolie

2 eetlepels azijn

1 theelepel mosterd

peper uit de molen

Je kunt de basisvinaigrette een paar weken in een afgesloten potje in de koelkast bewaren. Heb je

kruiden, knoflook of ui toegevoegd, bewaar je slasaus dan niet langer dan een paar dagen. Klop of

schud de vinaigrette nog even goed voordat je ’m toevoegt aan je salade.

VooR De SMAAK én een beteRe bInDIng

klop je er een likje mosterd door

Vinaigrette-variaties• Varieer de verhouding olie/azijn,

naargelang je een frissere (meer azijn)

of vollere dressing (meer olie) wilt.

Zorg wel dat je niet te veel azijn

toevoegt, dan wordt je slasaus zuur.

• Gebruik andere oliesoorten, zoals

zonnebloem-, olijf-, noten-, pompoen-

pit-, druivenpit- of avocado-olie. Meng

sterk smakende soorten (zoals olijfolie

extra vierge, sesam- en pompoenpitolie)

met neutralere soorten, bv. 1 eetlepel

pompoenpitolie op 2 tot 3 eetlepels

zonnebloemolie.

• Voeg fijngehakte knoflook en een

fijngehakt sjalotje toe aan de

vinaigrette.

• Varieer met azijn, bijvoorbeeld witte

en rode wijnazijn, appel-, dragon- of

balsamicoazijn. Of vervang de azijn

door citroen-, limoen- of sinaasappelsap.

• Varieer met mosterd: fijne of grove

mosterd, honingmosterd,

dragonmosterd.

• Voeg een klein beetje zoet toe: honing,

suiker of (gember)stroop versterkt de

smaak. Gebruik verse kruiden zoals

fijngehakte peterselie, bieslook, munt,

tijm, dragon of dille. Of voeg fijngehakte

(of gedroogde) specerijen toe als rode

peper, komijnzaad, kerrie of

paprikapoeder. Gebruik ze met mate:

proef voordat je meer toevoegt.

• Een lepeltje room, yoghurt of mayonaise

maakt de vinaigrette frisser en/of

zachter van smaak. +

Voor 4 personen

ca. ½ tl zout2 el azijn

6 el zacht smakende (bv. zonnebloem)olie

eventueel 1 tl mosterdpeper uit de molen

105 Tekst loethe Olthuis Fotografie Saskia van Osnabrugge

lente 2013

1 2

3 4

1. Roer zout en azijn in een kommetje door elkaar tot het zout is opgelost (zout lost niet op in olie).

2. Doe de olie en eventueel mosterd erbij en klop verder – met een vork of kleine garde – tot een licht gebonden saus ontstaat.

3. Roer de eventuele andere toevoegingen erdoor.

4. Proef en voeg zo nodig nog extra zout en peper toe.

lente 2013

106 eTen & drinken kinderpanel test

W at nog niet eerder

voorkwam in onze

Merkentest: een

kind dat iets niet

lust. Maar Philippa

is er heel duidelijk

over: aardbeienjam is vies. Daarom oordeelt

zij alleen op kleur. En ook daar is ze

uitgesproken in. Die van 1 de Beste ziet er

het lekkerste uit en moet volgens haar

winnen. Het merendeel van de kinderen is

het trouwens met Philippa eens: de jam is

goed van kleur en er zitten precies genoeg

stukjes in. Dat laatste is belangrijk, want

structuur is voor kinderen vaak doorslag-

gevend. Of deze jam ook wint? Nee. Die eer

gaat zonder twijfel naar Hero vanwege de

lekkere aardbeiensmaak. Overigens scoren

de twee duurste merken tegen alle

verwachting in het slechtst. Komt mooi uit,

want dan kunnen we weer een extra

croissantje kopen. +

Huisgemaakte confituur met verse aardbeien: kan het lekkerder? Ja, vinden de meeste kinderen. Op naar de supermarkt dan maar. Is eigenlijk wel zo relaxed, zeker omdat ons kritische kinderpanel al heeft voorgeproefd.

AArdbEiEn

Philippa

Derek

jam

lente 2013

107 Tekst Mara Grimm Fotografie Teska Overbeeke

WelKe Hero Extra aardbeienjam, 340

gram, € 1,79WAAr

bij bijna alle supermarktenpriJs per 100 GrAm

€ 0,53

ciJfer

9mette:

‘Deze is lekker zacht.’tooN:

‘Dit is een 10, want hij smaakt naar

aardbeien.’stAN:

‘Ja, deze is de lekkerste.’

WelKe 1 de Beste aardbeienjam,

450 gram, € 1,19WAAr

o.a. Dirk, Bas, Digros en DekapriJs per 100 GrAm

€ 0,26

ciJfer

8dereK:

‘Deze geef ik een 9, want er zitten weinig stukjes

in.’ philippA:

‘Hij ziet er het mooiste uit van allemaal.’

stAN: ‘Ik vind juist dat

er meer stukjes in moeten.’

WelKe Albert Heijn Extra aardbeienjam,


Albert HeijnpriJs per 100 GrAm

€ 0,34

ciJfer

7-dereK:

‘Deze is te dik en daarom minder lekker.’

tooN: ‘Ik wil deze ook echt niet bij een croissant.’

stAN: ‘Maar hij is tenminste

niet zo zoet. Dat is wel goed.’

WelKe Chantaine aardbeien

confiture, 325 gram, € 1,99WAAr

o.a. Albert HeijnpriJs per 100 GrAm

€ 0,61

ciJfer

6+tooN:

‘Deze is veel te donker. Dat is vies.’

stAN: ‘Ik vind 'm het lekkerste

omdat hij het meest naar

aardbeien smaakt.’mette:

‘te veel stukjes. Dat wil ik niet.’

WelKe Bonne Maman aarbeienconfiture,


bijna alle supermarktenpriJs per 100 GrAm

€ 0,59

ciJfer

5mette:

‘Deze ziet er mooi uit, maar de smaak is best

wel slecht.’stAN:

‘Ja, hij is echt veel te zoet. Ik geef maar een 3.’

dereK: ‘Ik vind het juist lekker dat hij zo zoet is. Een 7.’

Stan

Mette

Toon

108 eTen & drinken wijntest Tekst loethe Olthuis Fotografie Bob eshuis

De proeverij: we zochten naar betaalbare, witte wijnen met een moder-ne, eigentijdse uitstraling. De wijnen zijn blind geproefd, wat betekent dat de flessen in een genummerde koker waren gerold, zodat je niet kon zien om welke wijn het gaat. Iedere proever had een eigen proefformulier waarop naar kleur/geur, ‘mondgevoel’ en smaak werd gevraagd: wat proef je precies? Bijvoor-beeld: citrus, hout, vanille, tropisch fruit, snoepjes of kruiden? En tenslotte het eindoordeel. welk cijfer geeft je? Zou je de wijn zelf kopen?

De uitkomst:Opvallend: in deze prijscate-gorie bleken de verschillen tussen de witte wijnen heel klein, ongeacht het land van herkomst en de druivensoort. Alle geproefde witte wijnen waren op zich prima zomer-wijnen, lekker op een terrasje of in de tuin: vrolijk, fris, maar niets bijzonders. De Le Jaja de Jau sprong eruit door zijn fruit en geurigheid, de goedkoopste wijnen – onder de € 4 – eindigden vrij onderaan. +

lentewijnHet panel: -Loethe professionele eet- en wijnschrijver-Ronald technisch manager en semi-professionele wijnproever-Desirée orthodontistisch assistent en ervaren wijnproever-David whiskyliefhebber en ervaren wijnproever

Conclusie: voor één of twee euro extra blijk je vaak net een iets betere witte wijn te kunnen kopen.

€ 3,19

Cijfer: 7-

€ 3,79

Cijfer: 6

€ 4,99

Cijfer: 6-

1 2 3 4 5 6

hooGVliet, tWo oceANs 2011, cheNiN

BlANc/sAuViGNoN BlANc, Zuid-AfriKA; 12,5%Ronald: Ik proef groen gras en verse boter. Ruikt naar vers gemaaid hooi. Ik zou deze wijn zo kopen.’ Desirée: ‘Super. Een echte geursensatie! Smaakt vol en tintelt en is toch goed droog.

spAr/hooGVliet, iNdomitA VArietAl

2012, sAuViGNoN BlANc, chili; 12%. Loethe: ‘Interessant, dat bittertje. Ik proef en ruik salie, alsem, rozemarijn. Maar daarna is-ie toch wat eentonig.’ ‘De geur belooft meer dan de smaak uiteindelijk geeft, maar wel lekker fris bij warm weer,’ vindt Desirée.

plus, BlANc de horte 2011, chArdoNNAy/

sAuViGNoN, frANKriJK; 12,5% Ronald: ‘Ik proef sleutelbos. Scherp, hard. Ik zou hem niet kopen.’ Loethe: ‘Hier is de metaalsmaak heel uitgesproken, dat maakt de wijn aanvankelijk bijzonder. Maar daarna wordt de smaak vlak en minder spannend.’

GAll & GAll, le JAJA de JAu 2011, sAuViG-

NoN BlANc, côtes de GAscoGNe, frANKriJK; 11,5% ‘Lekker springerig en licht, een echte lentewijn,’ vindt David. ‘Een fijne doordrinkwijn, je boft als je dit op een terrasje krijgt,’ zegt Loethe. ‘Of drink 'm anders gewoon in je eigen tuin. Kopen!’

spAr, cAstillo de iBice 2011, VerdeJo/

sAuViGNoN BlANc, ViNo de lA tierrA de cAstillA y leoN, spANJe ‘Mooi strak en droog, met naast citrus iets metaligs,’ zegt Loethe. ‘Voor mij een zomertopper.’ ‘Echt lentefris, bijna lichtgroen, wel veel zuren. Goed koelen,’ vindt Ronald.

AlBert heiJN, hArdy’s BiN 141 2011,

colomBArd/chArdoN-NAy, AustrAlië; 11%Loethe: ‘Fris, maar oersaai.’ ‘Ruikt ronduit vies, naar kattenpis. Maar weinig smaak, goed voor mensen die beginnen met wijn,’ vindt Desirée.

2

4 6

1 3

5

€ 4,69

Cijfer

: 7

€ 4,99

Cijfer: 7½€ 4,99

Cijfer: 8

-

Je hebt witte wijn en je hebt witte wijn. Loethe Olthuis selecteerde zes witte wijnen onder de € 5 en proefde blind met een deskundig panel: ‘Ik proef sleutelbos.’

lente 2013

lente 2013

Geen vlees, dus geen barbecue? Antoinette weet wel beter en maakt de blits met de allerlekkerste broodjes portobello-hamburger en steaks van watermeloen. Inclusief plakje kaas en sla.

meloen wordt steak

Met lange zomeravonden

in het verschiet wordt

in veel huishoudens de

barbecue weer uit de

schuur gehaald en in

de tuin of op het balkon geïnstalleerd.

Salade maken, broodjes en sausjes erbij

en vlees op de grill. Daar nodig je goede

vrienden bij uit. Maar wat nou als die

vegetarisch eten?

Natuurlijk kun je uitwijken naar

vleesvervangers, maar die zijn op de

barbecue niet altijd een succes, omdat

ze weinig vet bevatten en snel te droog

worden. Groente op de grill daaren-

tegen is vaak heerlijk. Wat te

denken van zoete aardappel of

aubergine met knoflook? Of een

portobello: lekker aan beide

kanten gegrild en daarna

verwerkt tot ‘broodje hamburger’,

compleet met sla, tomaat en

sausjes.

Maar als je echt de blits wilt maken,

maak je een watermeloensteak.

Doordat de sappige watermeloen wat

uitdroogt op de barbecue, verandert de

structuur: minder knapperig en meer

hecht van samenstelling, maar wel

mals. Ook de smaak wordt minder fris

en zoet, waardoor-ie zich heel anders

– als ware het een hamburger of steak

– laat combineren. De watermeloen-

steak zal je gasten sprakeloos achter-

laten. En als iemand je vraagt naar de

herkomst van dit geweldige idee, mom-

pel je achteloos ‘Mark Bittman, culinair

recensent The New York Times…’ +

Gegrilde watermeloennodig:

1 plak watermeloen p.p.

1 eetlepel olijfolie p.p.

zout & peper

eventueel verse rozemarijn

naar keuze: sla, tomaat, feta,

plakjes Goudse kaas

Snij de watermeloen in dikke plakken van een centimeter of vier à vijf dik en verwijder voorzichtig de zaadjes. wrijf het fruit in met olie en strooi er peper en zout over. rozemarijn toevoegen is een echte aanrader. Bak de steak

tenminste 5 minuten aan elke kant zodat je een vlezig stukje met mooie strepen overhoudt. Smelt er op het laatst eventueel een plakje kaas over of serveer ’m met sla, feta en augurk. Ook lekker met pepersaus.

109 antoinette kookt eTen & drinken 109 Tekst Antoinette Hertsenberg Fotografie Brenda van leeuwen Styling Birgitta Gadellaa Visagie Sanne Bleeker

Bak eens watermeloen op de

grill: je zult je gasten sprakeloos

achterlaten

lente 2013

110 eTen & drinken wat koks weten

maak een salade met aardappel, wortel of bietjes. Gekookte biet, wortel en pastinaak

blijven steviger, als je ze opzet met koud

water en langzaam verhit. Laat ze, als ze

gaar genoeg zijn, alleen even uitlekken

en ze meng direct de dressing erdoor.

Dressings op basis van mayonaise meng

je er pas door als de groenten koud zijn.

Anders wordt de mayonaise vloeibaar.

lekkere, onbekende ‘saladeblaadjes’: blaadjes van jonge bietjes, radijsjes, venkel,

bospeenloof, stengels van uitgelopen uien,

loof van knolselderij, raapsteeltjes,

zelfgeplukte zuringblaadjes.

dunne plakjes vis of vlees, zoals zalm- of kipfilet snij je gemakkelijker als je de

filets van tevoren ca. 20 minuten in de

vriezer legt tot ze iets steviger zijn. Gebruik

een scherp mes zonder kartels.

Verse vis zoals zalm of kabeljauw kun je prima rauw in een salade verwerken. Als je ze een

kwartiertje van tevoren

mengt met een lichtzure,

pittige dressing (met azijn

of citroensap en gul zout)

blijft de vis stevig en wordt-ie

bovendien vanzelf iets gaar

door de inwerking van het zuur.

sommige groenten zijn ook rauw lekker in een salade. Groenten eten

we bijna altijd gekookt. Maar in stukjes,

reepjes, dunne plakken of geraspt zijn de

volgende groenten ook rauw heerlijk:

bietjes, broccoliroosjes, jonge koolrabi,

knolselderij, witte kool/

spitskool, schorsene-

ren, spinazie, venkel.

En later in het jaar:

postelein, groene en

witte asperges,

zeekraal.

deze groenten zijn rauw minder gezond of niet zo lekker: aardappels, aubergines, boerenkool,

pastinaak, bonen (ook doperwtjes, peultjes/

snijbonen etc.), paddenstoelen

(rauw alleen in kleine

hoeveelheden), rabarber.

meng de dressing pas op het allerlaatst door een salade van blaadjes, anders worden ze slap.

Gebruik niet te veel dressing: voeg

de dressing per lepel toe en meng steeds

opnieuw door voordat je een volgende

hoeveelheid toevoegt. De blaadjes moeten

glanzen, maar niet nat zijn. Of zet olie en

azijn op tafel en laat iedereen de salade

naar smaak aanmaken: altijd

eerst olie, dan zout en dan pas

azijn/citroensap. Maak je een

salade van stevige groenten,

dan moet je de dressing er

juist eerder door

mengen, zodat de

smaken goed kunnen

intrekken. +

Rauwe vis, schorseneren en radijs-blaadjes maken salades heerlijk. Maar laat aubergine of rauwe bonen vooral achterwege. Een goede kok husselt de juiste ingrediënten.

Breng salade aan tafel op smaak: altijd eerst olie, dan zout en daarna pas azijn of citroensap

wat doe je in die sla?

Tekst loethe Olthuis Illustratie Petra Baan

lente 2013

Tekst Anne-Marie Rem

UITPERSERSMet welke citruspers pers je nu ’t makkelijkst je sinaasappeltje uit? Anne-Marie (44) en Faye (11) deden diepgravend onderzoek.

keukenhulpje eTen & drinken 111

De handpersCitrange van Royal VKB, prijs € 9,95

www.bol.comHet design is prachtig: een losse pers

die je op een glas zet. In gebruik valt-ie echter een beetje tegen: hij draait mee met de draaibeweging en je moet flink wat kracht zetten. Zeker voor 11-jarige

handen is het te omslachtig en te onhandig. Voor een groot glas

sap heb je 6 sinaasappels nodig. Best veel vinden wij.

Cijfer: 6

De hefboompersCilio, prijs € 99 www.kookwinkel.nlDe pers staat stevig op het aanrecht en de hefboom laat zich makkelijk bedienen. We hebben het idee dat er veel meer sap uit de sinaasappels komt dan met de handpers. En dat blijkt te kloppen, want voor een vol glas hebben we nu maar 4 sinaasappels nodig. Het sap verdwijnt keurig zonder spetters en spatters in het glas. Schoonmaken: geen probleem. Kortom, deze willen we wel. Jammer dat-ie zo duur is.

Cijfer: 8

De elektrische pers Princess, prijs € 9,99www.kijkshop.nlDe elektrische pers gaat als een zonnetje. Qua sinaasappels zit hij net tussen de andere twee persen in: 5 hebben we er nodig voor een vol glas sap. Maar we zijn wel twee keer zo snel klaar. Met persen en opdrinken dan: voor het schoonmaken moeten we de meeste tijd uittrekken. Vooral het zeefje voor de velletjes en pitjes moet goed geschrobd worden, maar dat is een beetje onze eigen fout. (Lesje: maak meteen na het persen het apparaat schoon.) Kortom: een prima keuze, zeker voor deze prijs.

Cijfer: 9

Hoofdredactie

Antoinette hertsenberg & José rozenbroek

artdirectie en vormgeving

dorien franken

eindredactie concept & reaLiSatie beeLdredactie

Judith postema maarten van den Biggelaar Anne-marie rem

medewerkerS aan dit nummer

lara Aerts, petra Baan, elles Beijers, designed&delivered, linelle deunk, Nicolien van doorn, eric van den elsen, Bob eshuis, Ad fransen, Birgitta Gadellaa, mara Grimm, linda Gümüs-Gerritsen, marjan de haan, Wilma van hoeflaken,

caspar Janssen, susanne Kennedy, eline Klein, laszlito Kovacs, femke van der laan, Brenda van leeuwen, sarah-mie luyckx, Judith Neyens, loethe olthuis, saskia van osnabrugge, teska overbeeke, Anneloes pabbruwee, lieke poll, Niki rap, irene

ras, dieuwke reehoorn, evelien reich, Jan Willem van riel, Beatrijs ritsema, mireille schaap, rob stallinga, peter van straaten, merijn tol, Jean-pierre van de Ven, michel Walraven, els Zweerink

uitgever/directeur redactie adreS marketing

Bert rendering [email protected] marit Brok

postbus 28600, 1202 lr hilversum

traffic & prepreSS druk diStributie LoSSe verkoop . . . Vs&p, Amsterdam hoorens printing, Kortrijk (B) Aldipress, utrecht

radar+ iS een uitgave van HiLverSumSe media compagnie cv, onderdeeL van troSuw gegevens nemen wij op in een bestand om uitvoering te geven aan de overeenkomst. De gegevens kunnen worden

gebruikt voor analyses en om u te informeren over activiteiten en aanbiedingen van rADAr, trOS en aan trOS gelieerde activiteiten. Heeft u er bezwaar tegen dat deze gegevens worden gebruikt voor het toezenden van informatie en aanbiedingen, stuurt u dan een

briefje naar rADAr+, postbus 1431, 1000 BK Amsterdam, onder vermelding van 'adressenbestand'.Hoewel aan de inhoud van rADAr+ de grootst mogelijke zorg wordt besteed, zijn fouten nooit helemaal uit te sluiten.

De uitgever aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van foutieve informatie.

LeZerSService

.Opgeven abonnement of lidmaatschap via www.radarplus.nl. Voor alle vragen

over bezorging, betaling, adreswijziging, opzegging e.d. kun je bellen:

ma. t/m vr. van 9.00 tot 20.00 uur, za. van 9.00 tot 15.00 uur naar

0900-5050600 (€ 0,10 p.m.) of mailen naar [email protected] of

schrijven naar Lezersservice rADAr+, Postbus 1431, 1000 BK Amsterdam.

prijZen & voorwaarden

.Jaarabonnement incasso € 19,95,

acceptgiro € 21,95. Het abonnement is tot wederopzegging en wordt voor onbepaalde tijd verlengd tenzij uiterlijk één maand voor

einde abonnementsperiode is opgezegd. Een abonnement voor onbepaalde tijd kan worden opgezegd met één maand opzegtermijn. Bij een lidmaatschap van

rADAr/trOS à € 10 ontvang je rADAr+ 6 keer per jaar gratis.

advertentieS

.NL Media Advertising Group

Johan Muyskenweg 6, 1096 CJ Amsterdam, tel. 020-2623000, fax 020-2623001Niek van den Bosch (salesdirecteur),

maarten Vrij (salesmanager) [email protected], www.nlmag.com. De uitgever en de hoofdredac-

tie zijn niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor de inhoud van advertenties en behouden

zich het recht voor advertenties zonder opgaaf van redenen te weigeren.

radar nieuwSbrief Blijf je graag op de hoogte van consumentenzaken? Wil je als eerste weten welke onderwerpen rAdAr in de uitzending gaat behandelen? Abonneer je dan op onze gratis nieuwsbrief. Aanmelden via: www.trosradar.nl

112 colofon medewerkers

lente 2013

radar teStpaneLWord lid van het testpanel en ontvang

de Apptoinette! met deze app overtuig je iedere winkelier van je

rechten als consument.

Aanmelden doe je via www.trosradar.nl.

113 Receptuur loethe OlthuisIllustratie Petra Baan voordeeltoetje eTen & drinken 113

lente 2013

lente 2013

KleInGeluK

114 uiTsmijTer

Met vrienden plannen smeden om te gaan kamperen. Grapjes

over tentindeling, rubberen hamers, bbq-diensten en rollen design-wc-papier

die we de hele dag onder de arm zullen meetorsen.

lARA

Dat de doodgewaande camelia het winterse voorjaar

toch heeft overleefd.MARIJe

Gluren bij de streetdance-les van mijn 7-jarige zoon en 'm

hypergeconcentreerd elas-tieken moves zien maken

nIKI

Acht jaar jonger geschat worden door een knappe jongeman die

verfrissend met je flirt… KAtRIen

Met mijn fiets het pontje op rijden vlak voordat hij wegvaart

cInDy

Voor mijn verjaardag een speci-aal door een edelsmid gemaakt gouden hartje krijgen, van mijn eeneiige tweelingzus.

DORIen

Op donderdagmiddag om 4 uur ‘s middags naar de film en daarnanog de hele avond voor me.

KARel

Op een regenachtige zaterdagochtend in bed achter elkaar 3 afleveringen van Six feet under kijken.

MIcHel

De hele dag kon ik haar niet bereiken, mijn dochter van 14 tijdens haar dagje shoppen met een vriendin. ’s Avonds om half negen stapte ze vrolijk binnen. Niks aan de hand, telefoon alleen leeg.

AntOInette

Zon op het voetbalveld en een zoon die scoort.

eVelIen

Honderd euro kunnen geven aan een vriendin die het harder nodig heeft dan ik.

wIlleM

advertentie

RADAR+

Documents

Transcript of RADAR+