Jantien van Kalker in haar tuin ‘vol mutsen’

Zelfredzame Fryske Hinnen zijn op hun vrijheid gesteld

Jaargang 2 April 2012

Levende HaveLevende Have

en ander p

luim

veeAlles o

ver kip

pen

Statige zwarte zwanen geschikt als siervogel

pag 5 Alles over kippen en ander pluimvee pag 5 Alles over kippen en ander pluimvee

Voor de meesten

mensen is een duif een duif. Maar in feite zijn ze onge-looflijk divers, zegt de bioloog Michael Shapiro van de univer-siteit van Utah, die zeventig ras-sen bestudeerde.

Duiven variëren in kleur, kleurpatroon, grootte, vorm, postuur, geluid, bevedering en vlieggedrag. Met de hulp van duivenfokkers uit de hele wereld onderzocht Shapiro de genetische relaties en uiterlijke verschijningsvormen van diverse rassen. Uit dit onder-zoek blijkt dat duiven die hooguit verre verwanten van elkaar zijn, toch erg op elkaar lijken, terwijl duiven die nauw verwant zijn er totaal verschillend uit kunnen zien. Zo kan een duif van een bepaald ras enorme veren aan de voeten hebben, terwijl de duiven van een nauw verwant ras dat kenmerk missen. Het uiterlijk spoort lang niet altijd met de genen, stelt Shapiro vast. “Duiven zijn een opvallend voorbeeld van hoe selectie en erfelijk-heid werken,” zegt hij. Ze vertonen meer variatie en diversiteit dan welke andere vogelsoort ook.

Honderden legkippen gered van de slachtHet Comité Dierennoodhulp

heeft in korte tijd 360 legkippen gered van de slacht. De kippen zijn ondergebracht bij particulieren. Het comité verzamelt adres-sen van particulieren die een of meerdere kippen uit de intensieve veehouderij willen adopteren en neemt vervolgens contact op met een pluimveebe-drijf . “Voor hetzelfde bedrag dat de pluimveehouder ontvangt voor de slacht, kopen wij een aantal legkippen vrij”, aldus initiatiefneemster Sandra van de Werd. Zij schreef Het boek ‘Isa-bel en Annabel in de sneeuw, Van een gekooid bestaan naar een vrij leven’. Na de publicatie van het boek is Van de Werd begonnen met de actie Red een Legkip. Charlotte Mutsaers, schrijfster, kunstenares en PC Hooftprijswin-naar is ambassadeur van Red een Legkip. Een vrijgekochte legkip kost € 7,50. De nieuwe houders mogen niet fokken met de kippen en ze mogen ook niet worden geslacht. Voordat de kippen naar particulieren gaan, verblijven ze op een tijdelijk opvangadres, “totdat we zeker weten dat ze gezond zijn”, aldus Van de Werd. De kippen worden overigens niet onderzocht op de aanwezig-heid van eventuele multiresistente bacteriën. Meer informatie: www.redeenlegkip.nl

Leren houden van kippen en konijnenDe Stichting Zeldzame Huis-

dierrassen (SZH) benadert voor het project ‘Leren houden van levend erfgoed’ kinderboerderijen die konijnen- en kippenclubs willen opzetten. Doel van het project is om kinderen in circa tien bijeenkomsten te laten kennismaken met een bepaalde diersoort, in het bijzonder met een zeldzaam Nederlands ras. Daar-bij wordt samengewerkt met verenigingen van fokkers. Voor de uitvoering van het project, dat zich nog in de beginfase bevindt, is een begeleidings- en doeboek beschikbaar. De SZH zoekt voor elke deelnemende boerderij een fokker uit de omgeving. Een boerderij kan ook zelf een fokkerijclub aanmelden. Belangstelling? Stuur een e-mail naar szh@planet.nl t.a.v. Nonja Remijn. Deelname aan het project is afhankelijk van het aantal boerderijen dat zich opgeeft in een regio en de beschikbaarheid van fokkers.

Uitloopbedrijven elf keer hogere kans op vogelgriepLegpluimveebedrijven met uitloop hebben een elf keer

zo grote kans op een infectie met laagpathogene AI (vogelgriep) dan legbedrijven zonder uitloop. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Veterinair Instituut en de Erasmus Universiteit.Het onderzoek is op verzoek van staatssecretaris Bleker uitgevoerd, nadat kippen op diverse bedrijven met uitloop een besmetting hadden opgelopen met een laagpathogene variant van vogelgriep. Deze variant is minder ziekma-kend dan een besmetting met een hoogpathogeen virus, maar kan wel muteren in een meer gevaarlijke vorm. De laagpathogene besmettingen nemen jaarlijks toe: in 2006 waren het er nog twee in 2011 ging het om 23 besmettingen. De oorzaak van deze toename is niet dui-delijk. Het CVI concludeert op basis van onderzoek naar de aan-wezigheid van virus bij wilde vogels, dat er geen overeen-komst is te vinden tussen bepaalde typen vogelgriepvirus bij wilde vogels en bij pluimvee. Ook is het niet mogelijk om bepaalde gebieden in Nederland aan te wijzen waar vaker dan gemiddeld besmettingen met laagpathogeen virus voorkomen.

Charlotte Mutsaers, ambassadeur van Red een legkip

Duiven meest diverse vogelsoort

pag 6 pag 6

Jantien van Kalker over haar kippen: ‘Hoe groter, hoe mooier’

Een tuin vol‘mutsen’

Als kippen haar bevallen, heten ze al gauw “mutsen”. Het is een koosnaam voor de Brahma’s, Orpingtons en Cochins die achter het pannenkoekenrestaurant van Jantien van Kalker rondscharrelen. In haar dierentuin treffen we ook eenden, ganzen, geiten en een konijn. De buurt geniet mee.

Tekst: Jinke HestermanFoto’s: Jan Smit / dierenbeeldbank.nl

pag 7 Alles over kippen en ander pluimvee

Een stuk grond met een hok. Dat vroeg om dieren. Een vriend kwam met een haan en haar vader bracht twee

ganzen mee. “De ganzen hebben nog een tijdje bij ons thuis op zolder gebivakkeerd. Dat moest van degene van wie mijn vader ze had gekocht. Ze waren eigenlijk iets te jong en moesten binnen blijven”, vertelt Jantien van Kalker over het allereerste begin van haar dierenweide achter het pannenkoe-kenrestaurant. Twintig jaar geleden bouwden zij en haar man enkele stal-len aan de rand van Arnhem om tot een horecagelegenheid. Sindsdien namen niet alleen kippen het erf in bezit, maar ook ganzen, eenden en de geiten Binkie, Bobbie en Knuffie. Veel krijgertjes, hoewel lang niet alle dieren even welkom zijn. Jantien van Kalker hanteert een strikt toelatingsbeleid. Langs de dierenweide loopt een pad waar omwonenden gebruik van maken. De hele buurt geniet mee van het beestenspul. En voegt er soms een nieuw exemplaar aan toe, ondanks de waarschuwing dat over het hek gezette dieren naar de slacht gaan. In overleg valt er met Jantien best wel wat te regelen. Zo heeft ze ook het halfblinde opvangkonijn Gompie een plek gegeven. Maar tegen domweg dumpen treedt ze resoluut op. De ruimte waarover ze beschikt is immers niet onbegrensd. Het vergt nogal wat organisatieta-lent om alle dieren goed te huisvesten.

Allerhande hokkenHet hok dat er twintig jaar geleden al stond, is inmiddels omgedoopt in “bejaardencentrum”. Bestemd voor kippen die wat ouder zijn en desnoods de hele dag op stok willen blijven. Daarnaast bevindt zich de “ziekenboeg”. Voor het geval dieren rust nodig hebben omdat ze iets mankeren. Verder staan er allerhande hokken waarin de kippen eieren leggen of de nacht doorbrengen. Stevig gaas biedt bescherming tegen roofvogels. Ook de vos krijgt niet langer de kans voor het plegen van een aanslag: 22 dode dieren waren te betreuren na zijn laatste bezoek, 21 kippen en een eend. “Achttien jaar lang was het lang leve de vrijheid. Er liepen hier wel tachtig dieren rond. De kippen sliepen in de boom. Op een gegeven moment had de vos het in de gaten dat hier wat te halen viel. Dat was wel een keerpunt”, merkt Jantien van Kalker op. Nog klinkt afschuw door in haar stem als ze aan de vondst van de slachtoffers van de massaslachting terugdenkt. Ze besloot van de ene dag op de andere dat het uit was met pret. ‘s Avonds gingen de kippen en eenden voortaan in de ren. Ook de “boomhaan”, die ingrijpt als er ergens ruzie is, of als andere hanen zich met z’n drieën aan een kipje vergrijpen, moest voortaan binnen slapen. “Het liep de spuigaten uit. De kippen en eenden zaten ook overal te broeden. Nu is het beheersbaar.”

pag 9 Alles over kippen en ander pluimvee

Kippen zijn alleseters en kunnen heel goed appels eten. Of ze appels ook lekker vinden, weet ik niet. Als ze in een groene wei lopen en ook wat bosjes tot hun beschikking hebben waar ze naar harten-lust vers groen, wormen en insecten kunnen zoeken, eten ze dat wellicht liever. Kippen in een ren die al helemaal leeg gegeten is, kunnen zich mogelijk juist extra vermaken met het pikken in en het opeten van appels.

Dat is wel vreemd. Drie weken is immers de tijd die een kippenei nodig heeft om uit te komen. En juist de laatste dagen voor uitkomen, beginnen de kuikens in de eieren te piepen en communiceren moeder-kip en kuikens met elkaar. In dat stadium verwacht ik niet dat een hen haar eieren/kuikens in de steek laat. Heeft u de verlaten eieren weleens van binnen bekeken, dus gezien of er daadwerkelijk (bijna) volgroeide kuikens in zaten? Mogelijk waren de kuikens om wat voor reden dan ook gestorven en gaf de moeder er de brui aan toen ze na drie weken geen teken van leven uit de eie-ren vernam.

Monique Bestman is gedragsbioloog, verbonden aan het Louis Bolk Instituut en auteur van het boek Kipsignalen (uitgegeven door Roodbont).

KippenfluisteraarKippenfluisteraar MONIQUE BESTMAN

Bij de echte leghennen (die eigenlijk hybrides zijn in plaats van rassen) is het broeds worden er bij het fokken uit geselecteerd. Hennen van dergelijke ‘rassen’ worden nauwelijks meer broeds, hoewel ze nog wel bevruchte eieren kunnen leggen in gezelschap van een haan. Bij de andere rassen, zeg maar de echte rassen, wisselt het per ras. Zijdehoenders en Brahma’s bijvoorbeeld, staan erom bekend dat ze makkelijk broeds worden. En het seizoen moet natuurlijk meehelpen. Hen-nen die uit zichzelf broeds worden, doen dat in de periode april tot en met oktober. Het vervullen van de moederrol wordt bij veel diersoorten wel door de opvoeding bepaald. Maar bij een kip die is uitgebroed in een broedmachine hoeft de ‘natuurlijke drang’ tot broedsheid, mits aanwezig, niet verloren te zijn gegaan. Van een hen die een heel kalenderjaar niet broeds is geweest, valt echter weinig meer te verwachten. Zeker als ze alle seizoenen, inclusief het langer en korter worden van de dagen, al een keer heeft meegemaakt en nog steeds niet de neiging heeft op de eieren te gaan zitten.

Broeds wor-den hangt af van het ras en een natuurlijk verloop van het dag-nachtritme. Het aantal eieren dat gelegd wordt, heeft daar niets mee van doen. Kijk maar naar de moderne leg-

rassen bij kippen: die leggen heel veel eieren, maar worden niet broeds, want dat is er bij het fokken uitgeselecteerd.

Hen uit broedmachine

Gans wordt niet broeds

Hen stopt met broeden

Mijn hen wordt maar niet broeds. Ze komt zelf uit de broedmachine. Zou dat de oorzaak kunnen zijn?

Mogen kippen appels eten?

Mijn gans heeft al meer dan 30 eie-ren gelegd. Toch gaat ze nog steeds niet broeden. Hoe komt dat?

Kippen en appelsWaarom stopt mijn Brahmahen na drie weken ineens met broeden?