Preventie van burn-out:

Zorgen voor evenwicht C. De Valck ,Phd

Gezondheidspsychologe

Worklifebalance

www.worklifebalance.be

Opwarmingsoefening

• Formuleer twee vragen voor jezelf over

werkgerelateerde stress /burnout die je

vandaag behandeld wil zien .

Overzicht

• Wat is stress?

• Wat is burn-out ?

• Wie is er vatbaar voor burn-out ?

• Aanpak burnout .

• Hoe kan ik stressklachten voorkomen ?

- Psychoeducatieve stressreductie

- Mindfulnesstraining

Wat is stress ?

• Onevenwicht draagkracht-draaglast

Wat is stress ?

• A B C model

• A= Oorzaken ( Anticiperende factoren, stressoren,

belasting)

• B= Beleving ( Interpretatie, Coping mechanismen)

• C= Gevolgen ( Consequenties, stressklachten,

ziekteverzuim, jobtevredenheid )

Stress en Werk

• Herstructureringen

• Informatisering : information overload

• Druk Woon-werkverkeer

• Schaarste

• Interferentie werk-privé

• Stresstolerantie op de proef gesteld

Belasting –Rendement

Prestatie

Belasting

verveling

plezier karwei

Stress, alarm

Oefening

• Hoe merk ik bij mezelf dat ik gestresseerd

raak ?

• Wat zijn de signalen ? Knipperlichten ?

Stress-signalen

• Lichaam: hartkloppingen , hoofdpijn,

vermoeidheid, slapeloosheid , beven ..

• Gedachten : piekeren , concentratieverlies,

onzeker, angstig , gefrustreerd

• Gedrag: gehaast , meer of minder eten , roken ,

opvliegend, fouten maken , vermijdingsgedrag

Van stress naar burn-out

• Eindstadium van stress proces

• Drie kernsymptomen :

1) Emotionele uitputting

2) Depersonalisatie

3) Verminderde professionele bekwaamheid

Burnout =eindfase van een

proces • Fase 1 : alarmfase

Onevenwicht draaglast/draagkracht

• Fase 2 : weerstandsfase

Prikkelbaarheid, psychosomatische

klachten

Coping : doorgaan !

• Fase 3: uitputtingsfase

Depersonalisatie, Depressie, Absenteïsme

Burnout =werkgerelateerde

stress Maslach en Leiter ( 1998) : klachten

manifesteren zich op individueel niveau maar verwijzen naar een onevenwicht in de wisselwerking tussen de persoon en de werksituatie . Naast individuele begeleiding is een aanpak op organisatieniveau vereist die zich toelegt op een analyse van in de werksituatie mogelijks burnout uitlokkende factoren .

Werkmodel burnout

Burn-out

Werksituatie

Persoonlijke factoren

Absenteïsme

Verloopintentie

Prevalentie burn-out

• Verpleegkundigen : 5%-18%

• Tandartsen : 5%- 14%

• Psychiaters :9%-22%

• Verloskundigen : 7%-23%

• Huisartsen : 8%-41%

Bron : Houtman , Schaufeli & Taris ( 2000), pg 74.

Burnout herkennen

• Meest gedreven , enthousiaste

werknemers

• Van enthousiasme naar cynisme

• Signalen niet waargenomen door

betrokkene

• Belang waakzaamheid

Wie is er vatbaar voor burnout

• Neiging tot perfectionisme:

‘ ik moet alles perfect doen anders faal ik ‘

• Helper –syndroom:

‘ eerst de anderen tevreden stellen ,ikzelf laatst’

• Idealistisch en veel ambitie

‘ Wat men begonnen is moet men ook afwerken’

• Geen notie van eigen grenzen

‘ Ik ben uitgeput maar dat is van voorbijgaande aard , een koffie en er weer tegenaan ‘

Afstand -betrokkenheid

• Goed presteren vereist engagement

• Te veel engagement = risico burnout

• Helper-syndroom= risico te veel

engagement

• Professioneel = middenweg afstand –

betrokkenheid

• Zorg voor mezelf én professioneel

geëngageerd

Oefening afstand –

betrokkenheid

Wat kan ik doen ?

• Voorkomen is beter dan genezen :

bewuste zelfzorg en veerkracht

bevorderen

mindfulness training

sociale support : intervisie

bewaken work/life balance

grenzen stellen , waarschuwingssignalen

lichamelijk fit blijven

Beter voorkomen dan

genezen

• Wat bevordert veerkracht en

stressbestendigheid ?

• Prospectief Onderzoek S. Kobasa :

- veerkracht = veranderingsbereidheid ,

engagement, invloed en uitdaging

Stressreductie via

Psychoeducatie

• Psychoeducatieve trainingen : voorlichting

stresssymptomen en coping

• Doelstelling : sensibiliseren om op een

bewuste manier eigen energiebalans te

bewaken , inzicht in eigen stresshantering,

bevorderen van gezonde levensstijl

/werkstijl

Aanpak burnout .

• Crisisfase :ontreddering , vermoeidheid , ik

burnout ?

• Probleem en oplossingsfase; Hoe is het

zover kunnen komen ?

• Toepassing & herstelfase : werkhervatting

Gezonde Energiebalans

Inspanning ( dalende lijn) :energie verbruikt

Ontspanning ( opwaartse lijn) :batterij opgeladen

Na inspanning , recuperatie, inspanning en

Ontspanning in evenwicht

Ongezonde energiebalans

Oefening energiebalans

Hoe veerkracht

bevorderen ?

• Lichamelijk : slaap, voeding, beweging

• Mentaal : negatieve gedachten leren

beheersen , gezond leren omgaan met

deadlines…

• Emotioneel: leren omgaan met frustratie ,

angst , onzekerheid

Energie in balans

• Energievreters

• Oplossen of anders

mee omgaan

• Afname stress en

klachten

• Energiegevers

• Versterkt, werkt

inspirerend

• Toename energie en

vitaliteit en veerkracht

Work-life balans

Werk Privé

Energie

vreters

-conflict

-werkdruk

-zorg ouders

-zorg gezin

Energie

gevers

-leuk team

-waardering

-autonomie

-Sport

-Vrienden

-Relatie

Stressreductie via

mindfulness

• Aandachtstraining

• « aanleren van een open en milde houding tegenover het hier en nu en alles wat we ervaren «

• Gericht op acceptatie van moeilijke gedachten en gevoelens

• Hoe ? Lichaamsgerichte aandachtsoefeningen en zelfreflectieopdrachten

Stressreductie via

mindfulness

• mindfulness – andere houding t.a.v. interne ervaringen

– opmerken én er niet mee ‘in strijd gaan’ (want dat

maakt het alleen nog maar erger)

– aanvaarden (‘acceptance’), observeren, niet-

controlerend, er ‘niets mee doen’

– beperkte ‘attentional resources’ zo meer vrij maken

voor actief, doelgericht handelen (i.p.v. dingen ‘in ons

hoofd’ uitvechten)

Mindfulness op de

werkvloer

• ISW-Limits & Worklifebalance

• 6 sessies van 2,5 uur

• In company of open groep

• Preventief of Curatief

• Bereidheid tot oefenen en zelfreflectie

Mindfulness: Inhoudelijk

• De automatische piloot in mezelf

• Mildheid tegenover mezelf

• Mildheid tegenover anderen

• Omgaan met grenzen

• Bewust en waardig handelen

• Loslaten

Effecten mindfulness

• « Sinds ik de MFN training volg, reageer ik minder impulsief bij conflicten op het werk »

• « Dit is confronterend, mijn leven en werk zitten zo vol, ik leef constant in 5de versnelling »

• « Voor het eerst in 10 jaar kwam ik fluitend thuis van mijn werk, mijn partner wist niet wat ze hoorde »

• « Ik pleegde roofbouw op mijn lichaam, als ik de MFN training niet gevolgd had, was ik gecrashd »

• « Ik werk efficiënter, mijn aandacht is meer gefocusd »

Tips om veerkracht te

bevorderen • Luister naar uw lichaam

• Maak dagelijks tijd om uw batterij terug op

te laden

• Deel moeilijke situaties met collega’s:

stoom afblazen

• Stop uw activiteiten regelmatig en focus 3

minuten op uw ademhaling

• Scheid werk/privé

Tips om veerkracht te

bevorderen • Sport! The legs are the wheels of the mind

• Leg uw lat niet te hoog :wees mild voor

jezelf , niemand is perfect

• Focus op de positieve aspecten in uw

werksituatie

• Bij werkgerelateerd piekeren : opschrijven

en loslaten

• Ken uw grenzen en geef uw grenzen aan

In conclusie

• Omgaan met stress vereist een continue evenwichtsoefening om draagkracht en draaglast in balans te houden.

• Burnout is een eindstadium van langdurige stress.

• Voorkomen is beter dan genezen : werk aan je energiebalans en ga mindful om met gedachten, gevoelens en gebeurtenissen.

• « As long as you can keep the inner

quietness , it does not really matter what

confusion reigns outside «

• Bedankt voor uw aandacht !

• christel.devalck@skynet.be

• www.worklifebalance.be