PowerPoint-presentatie - Herontwerp van leerpraktijken met inzet van ICT

Ambassadeursdag SCOH15 juni 2016 | @jeroenbottema

Een middagje over ICT en onderwijs

1

Jeroen Bottema

Opleider bij domein Onderwijs & Innovatie Hogeschool Inholland

Onderzoeker lectoraat Teaching, Learning & Technology

Studiebegeleider Master Leren & Innoveren

Edublogger

Deze masterclass staat in het teken van technologie, in de context van betekenisvol leren. Deze werksessie heeft als titel: het herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.

Vandaag gaan we met elkaar ontwerpeisen formuleren voor betekenisvolle inzet van ICT in leerpraktijken. Wij hebben hiervoor een aantal artikelen over blended learning gelezen en besproken, maar we kunnen ook putten uit de kennis die we de voorgaande masterclasses hebben opgedaan. Jullie gaan straks aan het werk, de opbrengsten bespreken we gezamenlijk, ik kijk waar ik wat kan aanvullen, met als doel jullie handvatten te geven voor het ontwerpen met onderwijs met inzet van ICT.

[vraag] Nu zijn jullie toevallig bezig met een onderwijsontwerp. Wie van jullie neemt ICT mee in het ontwerp?

Ik wil deze sessie ook aangrijpen om elkaar bij te praten over ICT en onderwijs, vanuit het perspectief van betekenisvol leren. De technologische ontwikkelingen gaan snel en zijn van invloed op hoe leraren lesgeven en lerenden leren. En dat gaat niet zonder spanning: in het onderwijs lopen wij steeds achter, en is het een enorme opgave om technologie ten volle te benutten voor het ondersteunen van het leren.

Daarom wil ik deze werksessie starten met een beperkte weergave van het debat over ICT en onderwijs, om jullie een beeld te geven waar we nu staan. [klik]

Om vervolgens te praten over blended learning. Blended learning krijgt veel aandacht, en met name als denkkader voor betekenisvolle inzet van ICT. [klik]

Dan gaan we aan de slag en gaan we ontwerpeisen genereren, ordenen, en tijdens het bespreken van deze ontwerpeisen geef ik op een aantal aspecten een extra toelichting. 2

Misschien zou je kunnen ingaan op de volgende zaken:

1. Waarom zouden leraren volgens jou ict moeten gebruiken?2. Wanneer spreek je van een zinvolle inzet van ict in het onderwijs?3. Welke vragen moeten leraren zichzelf idealiter stellen om tot een zinvolle inzet van ict te komen?4. Welke vaardigheden met betrekking tot ict hebben leraren volgens jou minimaal nodig? 5. En heeft iedere leraar in een team diezelfde set vaardigheden nodig?6. Wat weten we over de duurzame implementatie van ict in het onderwijs? 7. Welke factoren spelen daarin een rol?8. Hoe verhoudt dat model zich tot Vier in Balans?9. Hoe krijg je (alle) leraren zover dat ze met ict aan de slag gaan, het liefst op een zinvolle manier?

Tot woensdag!1. Functie van ICT en bewijslast2. ICT-bekwaamheid3. Implementatie van ICT

Deze masterclass staat in het teken van technologie, in de context van betekenisvol leren. Deze werksessie heeft als titel: het herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.

Vandaag gaan we met elkaar ontwerpeisen formuleren voor betekenisvolle inzet van ICT in leerpraktijken. Wij hebben hiervoor een aantal artikelen over blended learning gelezen en besproken, maar we kunnen ook putten uit de kennis die we de voorgaande masterclasses hebben opgedaan. Jullie gaan straks aan het werk, de opbrengsten bespreken we gezamenlijk, ik kijk waar ik wat kan aanvullen, met als doel jullie handvatten te geven voor het ontwerpen met onderwijs met inzet van ICT.

[vraag] Nu zijn jullie toevallig bezig met een onderwijsontwerp. Wie van jullie neemt ICT mee in het ontwerp?

Ik wil deze sessie ook aangrijpen om elkaar bij te praten over ICT en onderwijs, vanuit het perspectief van betekenisvol leren. De technologische ontwikkelingen gaan snel en zijn van invloed op hoe leraren lesgeven en lerenden leren. En dat gaat niet zonder spanning: in het onderwijs lopen wij steeds achter, en is het een enorme opgave om technologie ten volle te benutten voor het ondersteunen van het leren.

Daarom wil ik deze werksessie starten met een beperkte weergave van het debat over ICT en onderwijs, om jullie een beeld te geven waar we nu staan. [klik]

Om vervolgens te praten over blended learning. Blended learning krijgt veel aandacht, en met name als denkkader voor betekenisvolle inzet van ICT. [klik]

Dan gaan we aan de slag en gaan we ontwerpeisen genereren, ordenen, en tijdens het bespreken van deze ontwerpeisen geef ik op een aantal aspecten een extra toelichting. 3

1. Functie van ICT en bewijslast

OPbrengstenLeren: Talentontwikkeling;Rendement: beter, efficinter, aantrekkelijker;Werken:Arbeidsmarkt;Economie;Leven:BurgerschapSamenleving

(Ten Brummelhuis, 2012, Kennisnet, 2015)

Kennisnet, 2013

Kennisnet heeft de afgelopen decennia veel onderzoek mogelijk gemaakt naar de inzet van ICT in het onderwijs. En op basis van hun onderzoeken geven zij aan dat mits goed ingzet ICT kan leiden tot meer rendement.

Inzet van ICT bij leren en lesgeven verbetert aantoonbaar de motivatie, de leerprestatie, en de leersnelheid van lerenden. Bovendien levert het voor docenten ook veel op. Leraar bespaart tijd en schoolleider krijgt meer inzicht in de presentaties.

6

Vier in Balans, Kennisnet, 2015

Bewijslast

Kennispiramide van Kennisnet

OECD, 2015

Maar eerst een korte weergave van het debat over ICT en onderwijs. Er wordt heel veel onderzoek gedaan naar de inzet van ICT in het leren en lesgeven, zowel op het terrein van betekenisvol leren als op het terrein van implementatie, effectief innoveren. Het gaat daar eigenlijk steeds om de vraag: is de inzet van ICT effectief?

Nou, het OECD-rapport Students, Computers and Learning: Making The Connection dat in september verscheen gaf aan: [klik]9

Andreas Schleicher:Students who use computers moderately at school tend to have somewhat better learning outcomes than students who use computers rarely.But students who use computers very frequently at school do a lot worse in most learning outcomes, even after accounting for social background and student demographics.

Andreas Schleicher, directeur onderwijs bij de OECD, vat het als volgt samen. Leerlingen die de computer vaak gebruiken op school presteren slechter! 10

Hattie, 2009

Wie kan ons iets vertellen over de effectiviteit van interventies op leerprestaties van lerenden?

Hoewel je ook bij deze bron een discussie over de statistiek kan voeren. Hattie. Martin Valcke, onze volgende gastexpert, legt het ook uit.11

Klasse, 2014

12

tenzij ze netjes ingebed worden in een leerweg.

En die laatste zin is belangrijk! Tenzij! Mits. 13

Als je ict goed toepast, werkt het wl (Toine Maes, Kennisnet)

ICT is een hulpmiddel om het leren en lesgeven te ondersteunen. En als je dat goed doet, stelt Toine Maes, directeur van Kennisnet, dan heeft het weldegelijk effect. 14

Kiezen voor gepersonaliseerd leren is kiezen voor computers(Alfons ten Brummelhuis)

Alfons ten Brummelhuis, hoofd onderzoek bij Kennisnet, jullie komen hem in virtuele vorm nog tegen in semester 2, is stellig. Als er evidentie is dat ICT niet bijdraagt aan het verbeteren van leren, dan ook niet doen! Maar als er wel evidentie is dat ICT werkt, hoe komt het dan dat zoveel docenten ICT nog maar met mondjesmaat inzetten? Ten Brummelhuis geeft aan dat in de roep om gepersonaliseerd onderwijs ICT onlosmakelijk verbonden is. 15

Effectief onderwijs combineert leraargestuurde kennisoverdracht met leerlinggestuurde kennisconstructie.

(Vier in Balans, Kennisnet, 2015)

16

Technology can amplify great teaching, but great technology cannot replacepoor teaching (Andreas Schleicher) De leraar is de meest bepalende factor in de schoolprestaties van de leerling, niet de computer(Toine Maes, Kennisnet)

De rol van de docent en de keuzes die hij maakt ten aanzien van de inzet van ICT bepalen het effect. Vertrek vanuit de lerende is dan het devies. 17

Het onderws kan daarom alleen beter worden als de technologie beredeneerd wordt ingezet en dat vereist een nadere verkenning van de complexiteit van leerprocessen. Dat inzicht maakt het vervolgens mogelk om een didactisch ontwerp te maken en te bepalen welke rol de technologie daarin kan vervullen. (Fransen, 2015)

Effectieve inzet van ICT vraagt allereerst kennis van leerprocessen, om vervolgens te bepalen welke rol technologie daarin kan vervullen. 18

Door de inzet van [ICT-toepassing] bereik ik dat [opbrengst], want ik weet [bewijslast]

Dat betekent dat docenten deze vraag moeten beantwoorden bij het ontwerpen van leerprakrijken met inzet van ICT. 19

2. ICT-BEKWAAMHEID

ICT-bekwaamheID (1)Voogt et al. (2016) E-didactiek. Welke applicaties gebruiken docenten en waarom?Met name presentatie- en informatiesoftware;PO: oefen- en evaluatiesoftware meest gebruiktGebruik interactiesoftware: marginaalInzet gericht op klassikale instructie en zelfstandig leren van leerlingenInzet gericht op kennisoverdrachtDocenten verwachten als opbrengst motivatie bij leerlingen, efficinter lesgeven, introductie nieuwe lesstof, directe feedback (PO)Maar verbeteren van leerprestaties?

ICT-bekwaamheID (2)Voogt et al. (2013)De didactische inzet van ICT betreft een professionele vaardigheidTPACKOnderwijsopvattingenMede bepalend voor type inzetRisk-taking (Howard & Gigliotti, 2015)Professioneel redenerenNiet doelgericht, geen fit tussen redenering en praktijkSelf-efficacy

Professionalisering (1) Noodzakelijk!

Leraren die didactisch ICT-bekwaam zijn halen meerrendement uit de ICT-investeringen (Kennisnet, 2015).

Maar hoe?

Wat zijn effectieve vormen van professionalisering?

Professionalisering (2) Kenmerken van een effectieve professionaliseringsactiviteit(Merchie et al. 2016):

Focus op de inhoudFocus op de didactiekCoherentie en gebaseerd op onderzoekEigenaarschap van inhoud en het proces bij professionele ontwikkeling (balans vraag aanbod)Duur: permanente ondersteuningCollectieve participatie: feedbackcultuurIngebed in dagelijkse organisatieActief leren op basis van onderzoekKwaliteit van de trainer/begeleider

Professionalisering (3) Teacher Design Teams (Becuwe et al., 2014)

Belangrijke condities:Kies samen een ontwerptaak waarvan de uitkomst bruikbaar is op lange termijnKies een ontwerptaak die ook vertrekt vanuit didactische- en vakinhoudelijke componentTeamsamenstelling: open staan voor innovatie, feedbackcultuur, atmosphere of trustEindverantwoordelijkheid en eigenaarschap over ontwerptaak en de resultaten bij de deelnemersBegeleider die inspeelt op behoeften van het teamStructurele randvoorwaarden: tijd en ruimte

Professionalisering (4) Professionaliseren = leren

De didactische inzet van ICT betreft vaak een transformatiefleerproces.

Onzekerheid over eigen effectiviteitConflicterende onderwijsopvattingenStressVoorkeuren voor leren

3. IMPLEMENTATIE VAN ICT

Duurzame implementatie van onderwijsinnovaties met ictJos Fransen / Pieter Swager / Jeroen BottemaLectoraat Teaching, Learning & Technology

deel 1 de pionier bij onderwijsvernieuwing

onderzoek naar factoren die rol spelen in de procesgangzes case studies [po, vo, mbo, hbo] en cross-case analyseprincipe van backward mapping half-open interviewsmodel voor verwachte procesgang afgeleid uit de theorie

succesvolle onderwijsinnovatie met ict

nieuw initiatief

emergentpracticegoodpracticesharedpractice

implementatie

benchmark

procesgang bij duurzame implementatie

factoren bij succesvolle implementatieaanwezigheid van initiatiefnemers [pioniers] en volgerstransformationeel leiderschap met een visie op inzet ictteam gericht op samenwerkend leren [feedbackcultuur]specifieke kenmerken van de innovatieve ict-toepassing

emergentpracticegoodpracticesharedpractice

procesgang bij duurzame implementatie

pioniervroege volgerslatere volgersmanagementteamvisielerenlerenictbeeldvorming icteigen effectiviteit

deel 2 kenmerken pioniers/vroege volgers

opvallende kenmerken van een pioniergeneigd tot initiatief nemen en werkt vaak ook in vrijetijdconstructivistische visie op onderwijs met inzet ict daarbijdoorgaans zeer ict-vaardig en vertrouwd op eigen kunnenstuurt eigen professonalisering en benut expertise derden

model voor diffusie van innovaties (Rogers, 1995)innovatorsearly adopterslaggards

early majoritylate majoritypionier(s) en vroege volgers15 %latere volgers en achterblijvers (de achterhoede) 85 %tijd

willeninnovatiepotentie pioniers/vroege volgerskunnenmogen

willenkunnenmogen

de innovatiepotentie van de achterhoede

deel 3 ontwikkelen van de innovatiekracht

willenhet construct innovatiekracht (Fransen et. al, 2005)kunnenmogeninnovatiepotentieindividu+ teamorganisatieinnovatieprocesinnovatiesindividu (pionier)initiatief en expert/rolmodeldeelt ervaringen + ondersteunt team (kenmerken)visie op onderwijs en ictteamcultuur en leerbereidheidorganisatie (leiderschap)visie op onderwijs en ictgerichtheid op transformatie ict-toepassingaansluiten bij praktijk/behoeftegebruiksgemak en maatwerkaantal succesvol gemplementeerdeict-toepassingen

stimuleer visieontwikkeling met betrekking tot inzet van ictbeloon initiatieven en maak ruimte voor delen ervaringenkoppel pionier aan volgers voor ontwikkelen good practiceinvesteer in teamontwikkeling en docentprofessionaliseringkies ict-toepassingen die aansluiten op praktijk en behoefteaandachtspunten voor schoolorganisaties

De inzet van ICT is dus een kwestie van kiezen, en dat is geen gemakkelijke opgave gezien de snelle ontwikkelingen in de technologie.

De leeromgeving veranderd!

Wat zijn de uitdagingen van deze nieuwe leeromgevingen. Wat bieden deze nieuwe leeromgevingen in termen van leren, en didactiek? Welke keuzes moeten we maken om deze leeromgevingen ten volle te benutten? En welke vaardigheden hebben we daar voor nodig?

Dat vraagt sterke didactische voelsprieten van docenten en een denkkader op basis waarvan betekenisvolle keuzes gemaakt kunnen worden. Met elkaar hebben we vandaag een deel van dat denkkader ingevuld en is het aan jullie om in jullie carriere als MLI-ers dat verder invulling te geven door het ontwerpen van betekenisvol onderwijs en het begeleiden van jullie collegas. 42

www.inholland.nl/tlt

Scoop.it

leervlak.nl

@jeroenbottema

What are the challenges of these new learning environments? What do new learning environments promise in terms of new learning, new pedagogy and new opportunities? What are the issues we need to address to make new learning environments a success? And what new skills and knowledge do educators need?

43