Portals en SOA - Home - Info Support Blog · De grote hype omtrent portals lijkt er een beetje af...
Transcript of Portals en SOA - Home - Info Support Blog · De grote hype omtrent portals lijkt er een beetje af...
Portals en SOA
Competence Center Infrastructural
Software Services
Meer informatie
Voor vragen over deze whitepaper of meer informatie
kunt u contact opnemen met Info Support door te
bellen naar +31 (0) 318 55 20 20 en te vragen naar
Sales Support & Marketing (Nederland) of te bellen
naar +32 (0) 15 28 63 70 (België). U kunt ook een e-mail sturen naar [email protected].
Inhoudsopgave
1 INLEIDING ................................................................................................ 3
2 DOELSTELLING VAN EEN PORTAL .............................................................. 4
2.1 Geschiedenis van het portal concept ........................................................ 4 2.2 Portals vanuit verschillende perspectieven ................................................ 5
2.2.1 Eenduidige gebruikersomgeving ........................................................ 5 2.2.2 Informatie-integratie ....................................................................... 5 2.2.3 Aanpasbaarheid aan gebruikerswensen .............................................. 5 2.2.4 Samenwerking en kennisdeling ......................................................... 6 2.2.5 Dashboards .................................................................................... 6 2.2.6 Processen en workflow ..................................................................... 7 2.2.7 Ketenintegratie ............................................................................... 7 2.2.8 Ontwikkelomgeving voor webapplicaties ............................................. 7
3 POSITIONERING BINNEN SOA .................................................................. 8
3.1 Definitie ............................................................................................... 8 3.2 Visies vanuit de markt ........................................................................... 8
3.2.1 IBM ............................................................................................... 9 3.2.2 Oracle (en BEA) .............................................................................. 9 3.2.3 Microsoft ...................................................................................... 10 3.2.4 SAP ............................................................................................. 10 3.2.5 Liferay ......................................................................................... 10 3.2.6 SaaS portals ................................................................................. 10
3.3 Nederlandse Overheid Referentie Architectuur ........................................ 11 3.3.1 Gemeentelijke midoffice ................................................................. 13
3.4 Endeavour Referentiearchitectuur .......................................................... 14
4 STAPPENPLAN PORTAL IMPLEMENTATIE ................................................ 16
4.1 De weg naar succesvolle portal implementatie ........................................ 16 4.1.1 Stap 1 – Doelstelling ...................................................................... 16 4.1.2 Stap 2 – Business case & roadmap .................................................. 16 4.1.3 Stap 3 – Productselectie ................................................................. 17 4.1.4 Stap 4 – Proof-of-concept ............................................................... 17 4.1.5 Stap 5 – Realisatie ........................................................................ 17 4.1.6 Stap 6 – Implementatie ................................................................. 18
4.2 Aandachtspunten ................................................................................ 18 4.2.1 Portal adoptie ............................................................................... 18 4.2.2 Laagdrempeligheid tot onbeheersbaarheid ........................................ 18 4.2.3 Beveiliging en compliancy............................................................... 18 4.2.4 Koppeling met bestaande systemen ................................................. 19 4.2.5 Formele en informele samenwerking ................................................ 19
5 CONCLUSIES ........................................................................................... 20
BIJLAGE A: PORTAL DEFINITIES................................................................... 21
REFERENTIES ............................................................................................... 23
OVER INFO SUPPORT .................................................................................... 24
© Info Support, Veenendaal 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van Info Support. No part of this publication may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means without written permission by Info Support.
Prijsopgaven en leveringen geschieden volgens de Algemene Voorwaarden van Info Support B.V., gedeponeerd bij de K.v.K. te Utrecht onder nr. 30135370. Een exemplaar zenden wij u op uw verzoek per omgaande kosteloos toe.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 3 van 24
1 Inleiding De laatste jaren zijn er in verschillende verschijningsvormen portals ontwikkeld. De
grote hype omtrent portals lijkt er een beetje af te zijn. Dit wordt onder andere
bevestigd door Gartner. Gartner positioneert portals in zijn hype cycle als “climbing
the slope” [HYPE]. Dat wil zeggen dat de hype voorbij is, dat het de periode van
desillusie overleefd heeft en dat nu de tijd is gekomen dat er een duidelijk begrip
ontstaat van toepasbaarheid van de technologie en de bijbehorende mogelijkheden en
risico’s.
Deze paper beschrijft de toepasbaarheid van portaltechnologie door twee belangrijke
succesfactoren voor de implementatie van een portal in een administratieve
organisatie te bespreken en deze in een stappenplan te plaatsen.
Allereerst moet het voor de organisatie duidelijk zijn met welke doelstelling de portal
wordt ingezet. Portals kunnen voor heel verschillende doeleinden gebruikt worden.
Veel portals ontstaan vanuit pilots, bijvoorbeeld vanuit de behoefte kennis te delen, en
groeien hierna organisch verder. Andere portals ontsluiten verschillende backend
systemen waarvoor grote projecten of zelfs programma’s worden opgetuigd. In
hoofdstuk 2 worden een aantal perspectieven besproken waar vanuit organisaties
kunnen besluiten een portal in te zetten.
Een tweede succesfactor voor de implementatie van een portal is de positionering
binnen de technische architectuur. Veel organisaties zijn bezig met het inrichten van
een service georiënteerde architectuur (SOA). Binnen dit type architectuur wordt
onder andere flexibiliteit nagestreefd door verantwoordelijkheden te scheiden in
verschillende services. Omdat portalproducten steeds meer functionaliteit bevatten is
het de vraag welke verantwoordelijkheden een portal binnen een SOA dient te
vervullen. In hoofdstuk 3 wordt verder ingegaan op de positionering van een portal in
de SOA omgeving. Hierbij wordt onder andere ook gekeken naar een technische
definitie, hoe belangrijke marktpartijen een portal positioneren en hoe Info Support de
portal positioneert binnen de Endeavour softwareontwikkelstraat.
In hoofdstuk 4 wordt een stappenplan beschreven hoe organisaties het beste met
portals aan de slag kunnen gaan. Hierbij worden nog een aantal extra
aandachtspunten geformuleerd die van invloed zijn op het welslagen van een
implementatie.
Ten slotte volgt in hoofdstuk 5 de conclusie.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 4 van 24
2 Doelstelling van een portal Welke behoefte hebben organisaties om met portals aan de slag te gaan? Hiervoor
wordt eerst gekeken naar de ontstaansgeschiedenis van portals.
2.1 Geschiedenis van het portal concept Navaneeth Krishnan1 schreef een samenvatting van de ontwikkeling van het portal
concept met de volgende strekking:
De ontwikkeling van het concept portal startte vanaf het begin van het world wide
web. In het begin van het web ging het om het beschikbaar stellen en dus delen
van content. De content was statisch van nature en bevatte onderlinge
verwijzingen middels hyperlinks. In deze periode ontstonden veel portals die als
startpunt voor het Internet fungeerde door de verschillende Internet sites met
hyperlinks in categorieën te verdelen. Een portal was dus niet meer dan een
simpele wegwijzer naar content op het web. Een duidelijk voorbeeld van een
dergelijke portal is www.startpagina.nl.
Portal = content
Naar mate het aantal Internet sites explosief begon te groeien werd het steeds
moeilijker om deze sites handmatig te indexeren. Met de komst van
scripttechnologieën als CGI werd het web ook dynamischer en daarmee lastiger
de sites in te delen via statische links. In deze fase ontstonden zoekmachines die
de content van het internet doorzoekbaar maakte. Belangrijke (zoek)portals uit
die tijd waren www.yahoo.com en www.ilse.nl.
Portal = content + search
Door de dynamische mogelijkheden van het web werd het ook steeds
interessanter voor bedrijven om te zoeken naar business mogelijkheden op het
web. Bedrijven konden op het web op een goedkope en effectieve manier
communiceren met klanten, partners en stakeholders. Deze gebruikersgroepen
hebben zeer uiteenlopende informatiebehoeften waardoor het noodzakelijk werd
de gebruikersgroep alleen voor hen relevante informatie te presenteren
(personalization). Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop funda.nl onderscheid
maakt in content voor particulieren en bedrijven.
Portal = content + search + personalization
Tegelijkertijd maakten bedrijven gebruik van deze zelfde technologie om ook
binnen de organisatie een intranet in te richten voor hun medewerkers. Zowel
voor interne nieuwsberichten, als bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van
documenten of enquêtes voor het personeel.
Portal = content + search + personalization + organization
In de fase daarop werd steeds duidelijker dat het internet/intranet een krachtig
medium is voor samenwerking (collaboration). Er ontstonden verschillende instant
messaging netwerken en allerlei web-based communities. De portal ontwikkelde
1 http://weblogs.java.net/blog/navaneeth/
Whitepaper Portals en SOA Pagina 5 van 24
zich tot het ideale startpunt voor al dit soort samenwerkingsmogelijkheden.
www.viadesk.nl is hier al jaren een voorbeeld van.
Portal = content + search + personalization + organization + collaboration
Vandaag de dag zijn op het internet steeds meer diensten (services) te vinden.
Organisaties bieden hun diensten direct via het web aan, welke ook direct via het
web geconsumeerd kunnen worden. Vandaar dat portals nu meer nadrukkelijk
mogelijkheden hebben om te communiceren met deze services op verschillende
manieren en met verschillende technieken. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht
worden aan de persoonlijke startpagina van iGoogle, waarmee allerlei content van
Google, maar ook van andere leveranciers zelf samengesteld en op één
startpagina getoond kan worden.
Portal = content + search + personalization + organization + collaboration
+ (web) services
2.2 Portals vanuit verschillende perspectieven Zoals uit de ontstaansgeschiedenis van het portal concept duidelijk wordt, is de
functionaliteit van de portal in de loop der jaren uitgebreid. Daarbij komt ook nog dat
leveranciers van portalproducten veel extra functionaliteit aan de portals hebben
toegevoegd door bijvoorbeeld bestaande producten samen te voegen met het
portalproduct. Hierdoor kan een portal vanuit heel verschillende perspectieven
benaderd worden. Dit leidt tot begripsverwarring en maakt het voor organisaties erg
lastig om te bepalen of en hoe zij een portal in hun organisatie moeten positioneren.
In de volgende paragrafen worden een aantal verschillende perspectieven besproken
waarvoor een portal ingezet kan worden.
2.2.1 Eenduidige gebruikersomgeving
Doordat organisaties voor verschillende bedrijfsfunctionaliteit verschillende applicaties
gebruiken, zijn werknemers vaak genoodzaakt om hun werk via verschillende
applicaties uit te voeren. Dit leidt er toe dat werknemers continue moeten wisselen
tussen deze applicaties en waarbij vaak gegevens van de ene applicatie naar de
applicatie overgenomen moeten worden. Daarnaast moeten de gebruikers voor deze
verschillende applicaties opgeleid worden.
Met een portal kunnen de gebruikersinterfaces van deze applicatie gecombineerd
worden in een eenduidige webomgeving. Belangrijk voordeel hiervan is dat gebruikers
het geheel als één systeem ervaren door bijvoorbeeld niet bij elk systeem opnieuw
hoeven in te loggen (single sign on).
2.2.2 Informatie-integratie
Informatie is vaak verspreid over verschillende applicaties of verschillende datastores
binnen de organisatie en niet alle informatie is gestructureerd vastgelegd. Daarom
worden portals ingezet om deze informatie centraal beschikbaar te stellen. Een
techniek die hiervoor gebruikt worden is onder andere enterprise search, waarbij
verschillende bronnen door de zoekmachine geïndexeerd worden.
2.2.3 Aanpasbaarheid aan gebruikerswensen
Portal technieken worden steeds meer gebruikt om de content van een website aan te
passen aan de doelgroep. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen
personalization en customization. Met personalization wordt de informatie op de portal
aangepast op basis van het profiel van de gebruiker, bijvoorbeeld gebaseerd op
expertise, afdeling, project of land. Met customization kan de gebruiker de portal zelf
Whitepaper Portals en SOA Pagina 6 van 24
aanpassen naar zijn eigen wensen, zowel de stijl als de informatie die er getoond moet
worden. Hierdoor kan de gebruiker een selectie doen van de beschikbare informatie en
beter aan zijn informatiebehoefte voldoen. Daarnaast kan ook sprake zijn van
meerdere talen en/of meerdere merken waar de portal rekening mee moet houden.
Content Management
Voor de verschillende gebruikersgroepen moet de content makkelijk beheerd kunnen
worden. Daarom worden portals vaak gecombineerd met Content Management
Systemen (CMS).
Self service
Een ander belangrijk gerelateerd onderwerp is de mogelijkheid om de gebruikers van
de portal inzicht te geven in hun eigen gegevens die bij de organisatie bekend zijn en
deze te laten onderhouden met behulp van elektronische formulieren. Hierdoor
ontstaat een self service portal die tot hogere kwaliteit van de data kan leiden (zeker
als gebruikers er zelf belang bij hebben dat hun gegevens correct zijn) en het beheer
van de data sterk kan versimpelen voor de organisatie zelf.
2.2.4 Samenwerking en kennisdeling
Een portal wordt vaak ingezet om kennis en informatie te delen binnen bepaalde
groepen. Denk hierbij aan een teamsite voor leden van een project, waarbij elk lid
documenten op de portal kan plaatsen en aanpassen, berichten kan posten en de
planning kan bekijken. Deze portals bevatten vaak mogelijkheden om blogs en forums
te starten. Door de combinatie met instant messaging technologie kan vanuit de portal
ook direct met elkaar gecommuniceerd worden en kan de portal aangeven wie
aanwezig is (presence).
Document Management
De portal kan ook gebruikt worden om dienst te doen als document management
systeem. Immers, de portal biedt in veel gevallen mogelijkheden om documenten op
te slaan, te rubriceren en de onderhouden (inclusief versiebeheer).
Kennismanagement
Hetzelfde kan gezegd worden van kennismanagement. De portal kan ook dienst doen
om kennis te borgen (door vastlegging ervan in de portal) of om vast te leggen waar
kennis zich in de organisatie bevindt.
2.2.5 Dashboards
Vanuit managementperspectief kan de portal fungeren als dashboard voor
managementinformatie. Deze informatie kan dan uit een
managementinformatiesysteem (MIS) komen, maar door de portaalintegratie kan
informatie ook direct uit de primaire systemen komen. Dit geeft de manager de
mogelijkheid om (binnen één gebruikersomgeving) direct detailgegevens te bekijken
door via de portal het desbetreffende systeem te raadplegen.
Vanuit dit perspectief kan een portal dus fungeren als monitor en sturinginstrument
voor het management (steeds vaker spelen leveranciers ook concreet in op
management modellen zoals Balanced Scorecard).
Een portal kan natuurlijk ook als dashboard voor projecten fungeren (zie kader).
Whitepaper Portals en SOA Pagina 7 van 24
Project Portal: Dashboard van de Endeavour Softwareontwikkelstraat
Een softwareontwikkelstraat verbetert de kwaliteit en de snelheid van het
softwareontwikkelproces. Dat gebeurt in de eerste plaats door het proces inzichtelijk en
controleerbaar te maken. Het Project Portal speelt daarbij een cruciale rol. Dit is een
webportaal dat als informatieplatform fungeert voor projectleden, managers en eventuele
andere partijen. Een belangrijke bron van informatie is de dagelijkse rapportage. Deze zorgt
ervoor dat het team voordurend op de hoogte blijft van de kwaliteit en de snelheid van de
door hen ontwikkelde software. Zo ontstaat een geleidelijk en overzichtelijk projectverloop.
Zonder de stressvolle en arbeidsintensieve eindfase die de meeste ontwikkelprojecten nu
vaak kenmerkt.
De project portal bestaat onder andere uit: Informatie en communicatie, Testresultaten,
Trensanalyse en Documentatie. Daarnaast zorgt de Digital Coach voor alle informatie,
procedures, richtlijnen en componenten waardoor de ontwikkelstraat zorgt voor een
herhaalbaar proces.
Voor meer informatie zie http://www.infosupport.nl/Softwareontwikkelstraat.
2.2.6 Processen en workflow
Doordat in een portal verschillende applicaties geïntegreerd kunnen worden, is het ook
interessant om de processtappen over de verschillende systemen heen te managen.
Voor alle stappen binnen het proces waar handmatige handelingen nodig zijn, toont de
portal een scherm aan de gebruikers. Vanuit dit perspectief bevatten veel portals ook
functionaliteit voor human workflow (inclusief verderdeling, taakbakjes, etc).
2.2.7 Ketenintegratie
Samenwerkende organisaties maken gebruik van portals als extranet voor het
ontsluiten van informatie of functionaliteit voor hun partners. Maar sommige
organisaties starten ook gezamenlijk een portal waarbij functionaliteit van beide
organisaties gecombineerd wordt in één portal, zodat het voor de doelgroep lijkt alsof
ze met één organisatie te maken hebben. Dit kan bepaalde diensten voor de
doelgroep vereenvoudigen. Ook hier wordt gebruik gemaakt van portaalintegratie net
zoals in het perspectief van de eenduidige gebruikerservaring en ook hier is single sign
on een belangrijk aspect. Een verschil met gebruikerservaring is dat de
verantwoordelijkheid van de content en functionaliteit veel nadrukkelijker bij de
originele organisatie blijft liggen. Verder kan het ook zo zijn dat de organisatie op zijn
eigen website dezelfde functionaliteit en informatie wil kunnen tonen. Hergebruik komt
hier dan ook nadrukkelijker naar voren.
2.2.8 Ontwikkelomgeving voor webapplicaties
Een heel ander perspectief is dat vanuit ontwikkeling van applicaties. Doordat
portalproducten de laatste jaren veel aan functionaliteit hebben gewonnen kan de
portal ook als platform worden gezien waarin al heel veel standaard functies
beschikbaar zijn die in webapplicaties vaak handmatig gerealiseerd worden.
Leveranciers gebruiken hun portals dan ook vaak als ontwikkel/beheer front-end voor
hun serverproducten.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 8 van 24
3 Positionering binnen SOA Waar het vorige hoofdstuk de doelstelling van een portal besproken heeft, bespreekt
dit hoofdstuk de positionering van portals binnen een service georiënteerde
architectuur (SOA).
In een SOA omgeving wordt flexibiliteit nagestreefd door functionaliteit onder te
brengen in herbruikbare services met een duidelijke scheiding van
verantwoordelijkheden. Hierdoor is de term applicatie niet meer goed toepasbaar. In
plaats hiervan wordt gesproken over een samengestelde applicatie (composite
application), oftewel de verzameling van services die gezamenlijk de functionaliteit
biedt. Moderne portalproducten kunnen ingezet worden om veel verschillende services
in een SOA te implementeren. Hoe moet een portal gepositioneerd worden om de
flexibiliteit van de SOA te kunnen blijven benutten?
Dit hoofdstuk gaat dieper in op deze vraag. Daarbij wordt gekeken naar de definitie
van een portal en naar de visies van marktpartijen, Nederlandse overheid en Info
Support.
3.1 Definitie Voor het begrip portal zijn een groot aantal definities te vinden (zie bijlage A). Waar
voorheen de definities nog sterk van elkaar konden afwijken, zijn deze meer naar
elkaar toe gegroeid omdat ze generieker zijn geworden door de toenemende
functionaliteit die aan een portal wordt toegeschreven.
Tot nu toe is in dit white paper gebruik gemaakt van de generieke term portal. In de
literatuur en in de markt worden ook wel specifiekere benamingen gebruikt om het
toepassingsgebied van de portal af te bakenen. Bij administratieve organisaties wordt
voornamelijk de term enterprise portal gebruikt (ook wel corporate of bedrijfsportal
genoemd). In [TRENDS] wordt de enterprise portal beschreven als:
Enterprise portals richten zich op het verlenen van toegang tot alle informatie en
processen die nodig zijn voor het verrichten van de werkzaamheden ongeacht
werkplaats of tijdstip.
Een ander veel gebruikte term is enterprise information portal (EIP). Dit legt echter
meer nadruk op informatie en beperkt daarmee de mogelijke portal perspectieven.
Binnen een SOA omgeving definiëren we een enterprise portal, in navolging van de
Gartner definitie, als:
Een web software infrastructuur die toegang biedt tot en interactie mogelijk
maakt met relevante informatie (waaronder informatie/content, applicaties en
bedrijfsprocessen), kennis en andere gebruikers voor verschillende doelgroepen
en op een gepersonaliseerde manier.
3.2 Visies vanuit de markt De markt voor portalproducten concentreert zich rondom een kleine groep van grote
software leveranciers zoals Microsoft, Oracle/BEA, IBM en SAP. Over het algemeen
bieden deze leveranciers een gehele technologiestack van producten waar een portal
een onderdeel van is (ter illustratie zie Figuur 1). Het portalproduct speelt zodoende
een belangrijke strategische rol in de technologiestack van een leverancier. Zo
gebruikt SAP bijvoorbeeld haar NetWeaver portalproduct als interface voor de overige
Whitepaper Portals en SOA Pagina 9 van 24
SAP applicaties.
Naast deze groep van software aanbieders is er een groot aantal open source
portalproducten, waarvan LifeRay veruit de grootste en bekendste is.
3.2.1 IBM
IBM biedt een portalproduct aan binnen de WebSphere productlijn. De WebSphere
Portal wordt in verschillende varianten aangeboden. Elke variant heeft als basis
WebSphere Portal met daaraan toegevoegd extra functionaliteiten zoals document- en
workflowmanagement, collaboration producten of services voor mobiele
communicatie. Veel van de server producten van IBM hebben componenten die in de
WebSphere Portal gehangen kunnen worden, zoals de combinaties met de WebSphere
Process Server voor Human Workflow, WebSphere Business Monitor voor de business
dashboard.
Figuur 1 - Mapping van IBM producten of de IBM SOA referentie architectuur.
3.2.2 Oracle (en BEA)
Voor het realiseren van SOA omgevingen heeft Oracle de Fusion Architectuur
gedefinieerd. Daarbij definieert Oracle een Enterprise Portal als het gezicht van deze
architectuur. In de visie van Oracle worden alle standaard pakketten (zoals PeopleSoft
en JD Edwards) ook doorontwikkeld om als portal applicaties in een portal
geïntegreerd te worden.
Na de overname van BEA heeft Oracle een uitgebreide portfolio van portalproducten,
waarmee deze Enterprise Portal gerealiseerd kan worden:
Oracle WebCenter Suite (onder andere bestaande uit WebCenter User
Interaction, voorheen BEA AquaLogic User Interaction);
Oracle WebCenter Services;
Oracle WebLogic Portal (voorheen BEA WebLogic);
en Oracle Portal.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 10 van 24
De WebCenter Suite en Services positioneert Oracle als zijn strategische oplossingen
voor het realiseren van zogenaamde “Enterprise 2.0 enabled” portals, samengestelde
(composite) en web applicaties. Met de WebCenter Suite is er een uitgebreide collectie
van componenten voor gebruikersinteractie die gebruikt kan worden om een
Enterprise Portal vrijwel out-of-the-box te realiseren. De WebCenter Services biedt
services die elke webgebasseerde interface (en dus ook Portals) kan verrijken met
communicatie, webanalyse, content management en social networking functionaliteit.
Oracle WebLogic Portal en Oracle Portal zullen verder ontwikkeld en ondersteund
worden, maar zullen naar verwachting in de toekomst ook in de WebCenter Suite en
WebCenter Services opgaan.
3.2.3 Microsoft
Microsoft zet zijn portal technologie in de markt onder de noemer SharePoint Products
and Technologies. Hierbij verwijst het "product" onderdeel naar Microsoft Office
SharePoint Server (MOSS) en het "Technologies" deel naar Windows SharePoint
Services (WSS). WSS is beschikbaar als onderdeel van Windows Server 2003 of hoger
en kan gebruikt worden om teamsites te hosten. MOSS daarentegen is een complete
collaboration server die voorziet in samenwerking, zoektechnologie2, formulieren,
contentmanagement, business intelligence en een externe portal.
Ook Microsoft positioneert SharePoint veelvuldig in combinatie met andere server
producten. Zo wordt SharePoint (met Windows Workflow Foundation) in combinatie
met BizTalk Server gepositioneerd als BPM & Human Workflow oplossing.
3.2.4 SAP
SAP NetWeaver Portal draait op het SAP NetWeaver platform. SAP NetWeaver is SAP's
service georiënteerde applicatie en integratie platform. Op dit platform draaien alle
SAP applicaties, maar het kan ook gebruikt worden om eigen bedrijfsapplicaties op te
integreren.
iViews, de portal componenten in SAP, leveren bedrijfsinformatie aan de
portalgebruiker via views op back-end systemen. De portal ondersteunt uiteraard
toegang tot SAP's eigen applicaties, maar iViews kan ook gebruikt worden om data uit
andere externe systemen en databases te aggregeren.
3.2.5 Liferay
Liferay Portal is een populaire open source portal. Qua features richt Liferay zich
voornamelijk op collaboratieve aspecten zoals het bouwen van gemeenschappen en
sociale netwerken. Uniek aan Liferay Portal is dat het overal kan draaien: in een
lightweight servlet container als Jetty of Tomcat, maar ook in volledige JEE-
applicatieservers, zoals WebSphere of WebLogic.
3.2.6 SaaS portals
Een recente trend laat zien dat er ook steeds meer portalproducten (gedeeltelijk) in
SaaS vorm aangeboden worden. Deze producten zijn er met name op gericht om
kleine teams samen te laten werken en benaderen het portal concept dus vooral
vanuit het samenwerkings- en kennisdelingsperspectief.
2 De zoektechnologie is sinds vorige maand een zelfstandig product geworden genaamd 'Microsoft Search Server'. Deze is in de express editie gratis te downloaden en als uitbreiding op WSS te installeren.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 11 van 24
In februari 2008 is Google gestart met Google Sites, een dienst waarmee bedrijven
eenvoudig een eigen website voor teamprojecten kunnen opzetten. Google Sites is
een uitgeklede versie van Jotspot, een wiki service die in 2006 door Google
overgenomen is. De dienst maakt het mogelijk een verscheidenheid aan informatie,
zoals presentaties, kalenders, documenten en video's binnen een teamsite onder te
brengen en vervolgens te delen, zodat de informatie kan worden geraadpleegd en
bewerkt door meerdere gebruikers.
Google Sites wordt volledig gehost op de servers van Google.
Microsoft biedt ook een dergelijke op WSS gebaseerde dienst aan onder de noemer
Office Live Workspace (OLW). Microsoft spreekt echter niet van SaaS, maar van
Software + Services. Dit houdt in dat in Microsofts visie client tools altijd belangrijk
zullen blijven. OLW integreert dan ook met de Microsoft Office applicatie. OLW is met
name geschikt voor kleine teams om samen te werken aan projecten en documenten
te delen.
Interessanter voor grotere organisaties is de online variant van SharePoint die
Microsoft geïntroduceerd heeft als onderdeel van Microsoft Online Services (MOS).
Hiermee biedt Microsoft de mogelijkheid om serversoftware (deels) naar haar
datacenter te verplaatsen tegen een abonnementsvergoeding. MOS is beschikbaar in
twee vormen, MOS Standard en MOS Dedicated. Bij MOS Standard worden alle MOS
services op afstand beheerd, maar eindgebruikers zien geen verschil tussen de
bedrijfs- en de Online-versie van de software. MOS Dedicated is gericht op grote
bedrijven die een toegespitste architectuur vereisen.
Een ander voorbeeld van een SaaS portal omgeving is Salesforce.com. Salesforce.com
biedt een online CRM pakket dat door de gebruiker zelf aangepast kan worden. Sinds
2005 is hier het AppExchange platform bijgekomen. AppExchange biedt een online
marktplaats voor applicaties die zowel door Salesforce.com zelf als externe
ontwikkelaars, klanten en partners zijn ontwikkeld. Deze applicaties kunnen door de
gebruiker geïntegreerd worden in zijn omgeving.
3.3 Nederlandse Overheid Referentie Architectuur Door het kenniscentrum van de e-overheid is een referentie architectuur opgesteld
voor overheidsorganisaties, de NORA [NORA]. Hierin wordt beschreven hoe de
enterprise architectuur van overheidsorganisaties ingericht dient te worden zodat de
overheden gezamenlijk invulling kunnen geven aan elektronische dienstverlening aan
de burger en het bedrijfsleven. De referentie architectuur bespreekt zowel hoe
organisaties zich intern dienen te organiseren als hoe de organisaties onderdeling
dienen samen te werken. Eén van de belangrijkste uitgangspunten van de NORA is
een service georiënteerde architectuur.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 12 van 24
Figuur 2 - NORA architectuur.
De NORA maakt onderscheid in frontoffice, bedrijfsprocessen en dataopslag. Deze
driedeling wordt gepositioneerd op verschillende niveaus, zowel overheid breed, op
sectoraal niveau als binnen de organisaties zelf. De kaders en principes die de NORA
stelt worden echter niet alleen door overheidsorganisaties, maar ook steeds vaker bij
organisaties uit andere sectoren toegepast.
De NORA doet geen specifieke uitspraken over de inrichting en of positionering van
een portal. Toch past een portal goed binnen het frontoffice concept dat de NORA
beschrijft. Er zijn veel NORA principes goed toe te passen met behulp van een portal.
Voorbeelden hiervan zijn [NORA]:
Multichanneling en “no wrong door” principe en de stimulatie van het internet
kanaal (NORA principes 1, 2 en 3).
One stop shopping, waarbij de overheid zoveel mogelijk als één organisatie
opereert en de klant ook slechts één identiteit heeft (NORA principes 4 en 5).
Dit komt overeen met het perspectief ketenintegratie. Dit geldt ook voor
principe van “eenmaal uitvragen van gegevens, meermalen gebruiken” (NORA
principe 8) en het principe voor “integraal opererende en als eenheid
optredende overheid” (NORA principe 17).
Het ontsluiten van informatie (wetgeving, besluitvorming en status van lopende
processen) voor bevordering van transparantie van de overheid (NORA
principes 12, 14 en 15).
Proactieve dienstverlening, waarbij de overheid burgers en bedrijven
attenderen op voor hen relevante diensten, rechten plichten en mogelijkheden,
bij voorkeur geïndividualiseerd (personalization/customization) (NORA principe
16).
Het waar mogelijk gebruiken van generieke bouwstenen (NORA principe 19).
Binnen de overheid zijn er verschillende initiatieven waarbij het frontoffice concept ook
daadwerkelijk met behulp van een portal wordt gerealiseerd, zoals:
Whitepaper Portals en SOA Pagina 13 van 24
Het Digitaal Klant Dossier (DKD), het loket voor klanten binnen de SUWI-keten
(UWV, CWI en de gemeentelijke sociale diensten). Zie http://www.werk.nl/.
Persoonlijke Internet Pagina (PIP), de persoonlijke Internet pagina van de
overheid voor elke burger. Zie [PIP].
3.3.1 Gemeentelijke midoffice
Vanuit het subsidiariteitsbeginsel hebben lagere overheden (zoals provinciën en
gemeenten) op basis van de NORA hun eigen referentie architecturen opgezet.
Specifiek in de gemeentelijke sector heeft het programma Elektronische Gemeente
(EGEM) een referentiearchitectuur uitgewerkt voor de elektronische gemeente. Net als
bij de NORA wordt onderscheid gemaakt in drie lagen [MDFF]: front-, mid- en
backoffice, zie Figuur 3.
Figuur 3 - Het EGEM Referentiemodel Midoffice
[MDFF] beschrijft dat de frontoffice uit een specifiek aantal componenten bestaat die
gezamenlijk één loket naar de klant dienen te vormen:
Vraaggeleiding (Product Dienst Catalogus, beslisbomen)
Authenticatie (DigiD, betalen)
Webintake (e-formulieren)
Personalisatie (persoonlijke internetpagina/’mijn gemeente’)
Geo-informatie (GIS)
Achter het frontoffice wordt een dunne of dikke midoffice gepositioneerd die zorgt voor
de afhandeling van het proces en de aansluiting met de backoffice. Het dunne
midoffice bestaat uit:
Gegevensmagazijn
Zakenmagazijn
Broker (BPM)
In het dikke midoffice aangevuld met:
Documentmanagement (DMS) en workflowmanagement (WFM), waarbij het
DMS ook verantwoordelijk is voor DIV-taken als archivering
Relatiebeheer (CRM)
Whitepaper Portals en SOA Pagina 14 van 24
De frontoffice kan goed ingericht worden met behulp van een portalproduct. Ondanks
dat een aantal midoffice componenten (zoals document- en workflowmanagement)
ook goed gerealiseerd kunnen worden met behulp van een portalproduct heeft EGEM
er voor gekozen om deze functionaliteit logisch te scheiden van de frontoffice.
3.4 Endeavour Referentiearchitectuur Info Support maakt binnen de Endeavour software
ontwikkelstraat in de logische referentiearchitectuur
onderscheid in 4 servicetypen:
Business Service
Bevat functionaliteit die minimaal nodig is
voor het bedrijf om de core business uit te
kunnen voeren. Zonder dit kan het bedrijf niet
functioneren. Typische business service is de
registratie van bepaalde gegevens.
Process Service
Aaneenschakeling en besturing van core
functionaliteit of deelprocessen om zo de
bedrijfsprocessen goed te ondersteunen.
Interaction Service
Het beschikbaar stellen van functionaliteit aan
eindgebruikers (front-end services) of
andere partijen (integration services).
Platform Service
Facilitaire diensten die vanuit de andere service gebruikt kunnen worden.
Bijvoorbeeld communicatie diensten tussen de services.
Binnen de referentiearchitectuur wordt een portal gedefinieerd als een software
platform waarop front-end services gehost kunnen worden. Hierdoor is het mogelijk
om een geïntegreerde gebruikerservaring te bieden. De portal kan daarnaast in de
vorm van platform services een aantal standaard functionaliteiten bieden waarvan de
front-end services gebruik kunnen maken, zoals services voor collaboration, presence,
integration, document management en content management. Een specifiek type
process service, de workflow proces service, biedt de mogelijkheid om human
workflow in de portal te ondersteunen. Let wel, het gaat hier om de ondersteuning van
handmatige handelingen en niet de automatisering van een bedrijfsproces. Dit laatste
is de verantwoordelijkheid van de (business) process service.
Figuur 4 - Endeavour servicetypen
Whitepaper Portals en SOA Pagina 15 van 24
Figuur 5 - Endeavour Referentiearchitectuur voor portals
Info Support heeft de logische referentiearchitectuur voor portals verder uitgewerkt in een
Architectuurconcept – Portal. Dit is onderdeel van de Endeavour ontwikkelstraat. Voor meer
informatie neem contact op met Sales Support & Marketing, telefoon 0318 - 55 20 20 of
stuur een mail naar [email protected].
Whitepaper Portals en SOA Pagina 16 van 24
4 Stappenplan portal implementatie In de vorige hoofdstukken is besproken vanuit welke perspectieven portals benaderd
kunnen worden en hoe de portal gepositioneerd kan worden in een SOA omgeving.
Maar wat zijn nu de stappen die genomen moeten worden om tot een succesvolle
portal implementatie te komen? En wat zijn belangrijke aandachtspunten hierbij?
4.1 De weg naar succesvolle portal implementatie In deze paragraaf worden zes belangrijke stappen besproken die genomen moeten
worden om tot een succesvolle portal implementatie te komen. Er worden per stap
geen richtlijnen gegeven ten aanzien van de te besteden tijd gezien de diversiteit aan
organisaties en doelstellingen. Het is echter zeer belangrijk dat geen enkele stap
wordt overgeslagen en dat stappen bewust genomen worden.
4.1.1 Stap 1 – Doelstelling
De eerste stap is het bepalen van het doel dat de organisatie wil bereiken. Bovenal
moet aan de doelstelling gevalideerd worden of een portal inderdaad de beste
oplossing is om het gewenste doel te behalen.
De doelstelling is gerelateerd aan één of meerdere perspectieven, zoals besproken in
hoofdstuk 2. De perspectieven sluiten elkaar niet uit. Sommige van deze
perspectieven zijn echter makkelijker in één portal te realiseren dan anderen, vooral
wanneer op een later moment een portal uitgebreid moet worden. Zo kan het moeilijk
zijn om een portal initieel gericht op samenwerking door te ontwikkelen naar een
portal waarin portaalintegratie belangrijk is, omdat de perspectieven redelijk veel van
elkaar verschillen.
Het is mogelijk dat er voor verschillende doeleinden verschillende portals worden
ingericht in de organisatie. Hierbij is het belangrijk dat dit bewust gebeurt en er geen
wildgroei aan portals ontstaat, aangezien dan geen voordeel meer behaald kan
worden uit het centraliseren van gegevens.
4.1.2 Stap 2 – Business case & roadmap
In stap 2 moet een business case gemaakt worden waarin aangetoond wordt hoe een
portal oplossing bijdraagt aan het behalen van de doelstelling. Hierin moet duidelijk
gemaakt worden welke toegevoegde waarde de oplossing levert ten opzichte van de
kosten.
Tegelijkertijd moet aan de IT kant gekeken worden hoe het portalproduct in het
huidige systeemlandschap gepositioneerd gaat worden en wat de relaties zijn met
bestaande systemen. Dit moet leiden tot een roadmap (of plateauplanning) waarin de
implementatie van de portal in fases wordt opgedeeld. De roadmap zelf is geen
statisch document, maar kan op basis van voortschrijdend inzicht in de
vervolgstappen doorgroeien. Dit betekent dat begonnen kan worden met een
projectstartarchitectuur (PSA).
De plateaugewijze opdeling is belangrijk omdat het vaak niet realistisch haalbaar is
om een portal voor veel verschillende gebruikersgroepen in één keer te introduceren.
Een stapsgewijze implementatie heeft als voordeel dat er snel resultaten geboekt
worden en er tijdens het project de mogelijkheid is om per fase bij te sturen. In elke
fase van de implementatie moeten alle relevante aspecten worden meegenomen:
Whitepaper Portals en SOA Pagina 17 van 24
Management en organisatie
Processen
Infrastructuur
Mensen en cultuur
4.1.3 Stap 3 – Productselectie
Zodra de doelstelling, business case en roadmap bekend zijn kan er gekeken worden
naar de verschillende portalproducten die er in de markt beschikbaar zijn. Hierbij kan
gebruik gemaakt worden van long en short lists die opgesteld kunnen worden op basis
van een programma van eisen. Bij het opstellen van het programma van eisen moeten
ook kwaliteitscriteria meegenomen worden. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van
het Extended ISO 91263 kwaliteitsmodel (ook wel Quint2-model genaamd). Dit is een
hiërarchisch model dat zes basiseigenschappen kent die onderverdeeld zijn in een
aantal subeigenschappen waarmee de kwaliteitseisen gestructureerd vastgelegd
kunnen worden. Het Quint2-model beschrijft ook een aantal eigenschappen die zeer
geschikt zijn voor portalproducten, zoals aanpasbaarheid en herbruikbaarheid.
De meeste portal leveranciers zijn begonnen met een portalproduct vanuit één
bepaald perspectief. Dit perspectief is vaak nog steeds hun kracht ten opzichte van de
concurrentie. De gekozen doelstelling heeft daarom ook belangrijke invloed op de
short list van producten.
4.1.4 Stap 4 – Proof-of-concept
De proof-of-concept is bedoeld om de tot nu toe gemaakte (theoretische) beslissingen
in de praktijk te toetsen. Een proof-of-concept biedt een aantal voordelen:
De belangrijkste risico’s kunnen worden weggenomen door middel van testen.
Er kan in een vroeg stadium gecontroleerd worden of de proof-of-concept
voldoet aan de wensen en verwachtingen. Indien het programma van eisen
aangepast moeten worden is dit goedkoper in het begin van het traject dan
aan het einde.
Het biedt de mogelijkheid gebruikersgroepen vroegtijdig bij het traject te
betrekken waardoor ze meer gecommitteerd zijn aan het uiteindelijke product.
Afhankelijk van het resultaat van stap 3 wordt de proof-of-concept gebruikt ter
onderbouwing van de keuze voor een geselecteerd portalproduct of juist als laatste
beslissingsstap bij de productselectie.
4.1.5 Stap 5 – Realisatie
In stap 5 wordt de portal gerealiseerd. Bij de realisatie van de portal zijn verschillende
expertises benodigd op gebied van onder andere informatieanalyse, grafisch ontwerp,
softwareontwikkeling en infrastructuur. Hierbij valt op te merken dat juist bij dit soort
middleware producten er vaak geen scherpe scheidslijn is tussen deze expertises.
Door de verschillende benodigde expertises en de verschillende (on)mogelijkheden
van het geselecteerde portalproduct is het belangrijk tijdens de realisatie te werken in
multidisciplinaire teams.
3 http://www.softwarekwaliteit.nl
Whitepaper Portals en SOA Pagina 18 van 24
4.1.6 Stap 6 – Implementatie
Zoals voor de roadmap in stap 2 is benadrukt moeten per plateau alle relevante
aspecten meegenomen worden. In productie name is dus niet alleen een technische
aangelegenheid. Er moet ook aandacht besteed worden aan bijvoorbeeld een
communicatie plan, opleiding van de eindgebruikers en inbedding in de organisatie.
Stappen 5 en 6 zullen voor elk plateau van de roadmap herhaald worden.
4.2 Aandachtspunten Bij het doorlopen van de hierboven beschreven stappenplan zijn een aantal
aandachtspunten te onderscheiden die bepalend zijn voor het succes van de
implementatie. Dit zijn typisch punten die ofwel in het projectplan of in de
projectstartarchitectuur onderkend moeten worden.
4.2.1 Portal adoptie
Een portal vraagt meestal om een nieuwe manier van werken. Het is daarom
essentieel dat van te voren genoeg aandacht wordt besteed aan de aspecten buiten de
IT.
In [PRPT] wordt een aantal best practices genoemd waarmee portal adoptie bevorderd
kan worden:
Zorg voor gedeelde beslissingsbevoegdheid. Portals raken al snel veel
organisatorisch en technische beslissingen, voorkom dat alles centraal besloten
moet worden.
Een portal moet zorgen voor flexibiliteit bij wijzigende business requirements.
Zorg voor een goed gevuld communicatieplan, het lanceren van een portal is
zoals het lanceren van een product. Je moet de doelgroep laten weten wat de
portal te bieden heeft en waarom ze het zouden moeten gaan gebruiken.
Zorg voor een duidelijk aanleiding om de portal te gaan gebruiken. Om de
doelgroep te overtuigen van de toegevoegde waarde van de portal, is het
belangrijk dat de portal aandacht besteed aan punten die qua tijd en attentie
belangrijk zijn voor de gebruikers.
4.2.2 Laagdrempeligheid tot onbeheersbaarheid
Sommige perspectieven zijn (lijken) heel laagdrempelig, waardoor hiervoor snel een
portal neergezet en in gebruik genomen wordt. Doordat over aspecten zoals schaling,
gebruikersbeheer en contentbeheer dan vaak niet genoeg nagedacht wordt, is de
portal vervolgens niet gemakkelijk uit te breiden met nieuwe functionaliteit. Hierdoor
kan aan het initiële succes lastig een vervolg gegeven worden. Dit gebeurt veel met
collaboration portals, die in een pilot fase worden ingericht en vervolgens rechtstreeks
in productie worden genomen. Na verloop van tijd is alle informatie ongestructureerd
in de portal opgeslagen en wordt het lastig dit alsnog te structureren.
4.2.3 Beveiliging en compliancy
Door de integratie van veel verschillende informatiebronnen en applicaties is het
essentieel dat alle benodigde autorisaties worden ingeregeld. Hierbij moeten minimaal
een aantal vragen beantwoord worden:
Blijven de benodigde functiescheidingen nog wel intact?
Wordt de privacy van klanten nog wel gewaarborgd?
Is nog wel te achterhalen wie welke informatie wanneer heeft gemuteerd of
gezien?
Whitepaper Portals en SOA Pagina 19 van 24
En wordt daarmee voldaan aan wet- en regelgeving (denk aan IFRS, Basel,
SOx, maar ook de archiefwet of privacy wet)?
Het gaat hier om aspecten die moeilijk gefaseerd of achteraf gerealiseerd kunnen
worden en daarom een gedegen aanpak vereisen.
4.2.4 Koppeling met bestaande systemen
Een ander aandachtspunt is de positionering van de portal ten opzichte van de
bestaande systemen binnen de organisatie. Veel organisaties hebben al een
contentmanagementsysteem of een documentmanagementsysteem. Hoe kunnen deze
systemen nu gekoppeld worden aan de functionaliteit in de portal? Probleem hier is
dat deze systemen niet ontsloten hoeven te worden, maar geïntegreerd moeten
worden met de functionaliteit van de portal zelf. Hiermee dient rekening gehouden te
worden bij de positionering van de portal in de technische architectuur.
4.2.5 Formele en informele samenwerking
Maak onderscheid tussen formele en informele samenwerking. Deze vormen hebben
heel verschillende requirements. Door een logische scheiding aan te brengen tussen
de samenwerkingsvormen kunnen duidelijke keuzes gemaakt worden over
bijvoorbeeld de verhouding tussen documenten in de portal en publicatie in het
documentinformatiesysteem. Ook kunnen dan de compliancy aspecten beter
ondervangen worden.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 20 van 24
5 Conclusies In deze paper zijn twee belangrijke succesfactoren beschreven voor de implementatie
van een portal in een administratieve organisatie.
Ten eerste moet het voor de organisatie duidelijk zijn met welke doelstelling de portal
wordt ingezet. De functionaliteit van portals is in de loop der jaren flink uitgebreid. De
eerste portals werden met name gebruikt om informatie alleen te aggregeren.
Tegenwoordig biedt een moderne portal veel uitgebreidere functionaliteit, zoals
zoeken, personalisatie en gereedschappen voor samenwerking.
Deze uitgebreide functionaliteit zorgt ervoor dat portals vanuit heel verschillende
perspectieven benaderd kunnen worden. In hoofdstuk 2 zijn acht van deze
perspectieven behandeld.
Ten tweede dient nagedacht te worden over de positionering van een portal in de
technische architectuur, zoals is besproken in hoofdstuk 3. Het aantal leveranciers van
portalproducten is inmiddels teruggegaan naar een viertal grote spelers en een aantal
open source initiatieven. De leveranciers lijken consensus te hebben bereikt over de
definitie van een portal die aansluit bij de door Gartner gebruikte definitie. Bij de
marktleiders vormt het portalproduct veelal een strategisch onderdeel van de SOA
productstack. De producten zelf worden steeds uitgebreider en bevatten steeds meer
out-of-the-box functionaliteit. Hierdoor zijn er verschillende manieren om de portal te
positioneren binnen een SOA. Binnen de markt is tevens een trend gaande om steeds
meer portalproducten (gedeeltelijk) aan te bieden als SaaS oplossing. Salesforce.com
laat zien dat dit een zeer succesvol model kan zijn voor de leveranciers.
De NORA en EGEM, die beiden ook uitgaat van een SOA omgeving, doen geen
specifieke uitspraken over de positionering van portals. Wel zijn veel principes goed
van toepassing op portals.
Binnen Info Support’s Endeavour referentie architectuur wordt de portal
gepositioneerd als het platform voor de front-end services en eventueel ook
(workflow) process services indien de portal human workflow ondersteunt.
In hoofdstuk 4 is op basis van de twee succesfactoren een stappenplan gepresenteerd
om het gemakkelijker te maken om tot een portal implementatie te komen. Deze
stappen zijn aangevuld met een aantal aandachtspunten die bepalend zijn voor een
succesvolle implementatie.
Whitepaper Portals en SOA Pagina 21 van 24
Bijlage A: Portal definities Hieronder volgt een greep uit de verschillende definities die voor portals geformuleerd
zijn:
“A portal is a web based application that –commonly- provides personalization,
authentication, content aggregation from different sources and hosts the
presentation layer of Information Systems. Aggregation is the action of integrating
content from different sources within a web page. A portal may have sophisticated
personalization features to provide customized content to users. Portal pages may
have different set of portlets creating content for different users.”
– Java Portlet Specification 2.0 (JSR 268)
“An enterprise portal, also known as an enterprise information portal (EIP), is a
framework for integrating information, people and processes across organizational
boundaries. It provides a single point of entry, often in the form of a web-based user
interface, and is designed to aggregate information through application-specific
portlets.”
– Wikipedia
“A portal is a Web software infrastructure that provides access to and interaction with
relevant information asset (such as information/content, applications and business
processes), knowledge assets and human assets by selected target audiences,
delivered in a highly personalized manner. Enterprise portals may face different
audiences, including employees (B2E), customers (B2C) or business partners (B2B).
B2E portals are the most relevant type of enterprise portal to the high-performance
workplace, but portals serving other audiences also play important roles.”
– Gartner [HYPE]
“Web portals allow partners, employees and customers to chose their user experience,
with personalized applications based on role, context, actions, location, preferences
and team collaboration needs. IBM WebSphere Portal software provides a composite
application or business mashup framework and the advanced tooling needed to build
flexible, SOA-based solutions, as well as the unmatched scalability required by any
size organization.”
– IBM website
“Portal sites connect your people to business critical information, expertise, and
applications. Microsoft Office SharePoint Server (MOSS) is a world class Enterprise
Portal platform that makes it easy to build and maintain portal sites for every aspect
of your business.”
– Microsoft website
“Een portal (of portaal) is een toegangspoort voor diverse doelgroepen. … Bij portals
kan onderscheidt gemaakt worden tussen enterprise portals en internetportals.
Enterprise portals richten zich op het verlenen van toegang tot alle informatie en
processen die nodig zijn voor het verrichten van de werkzaamheden ongeachte
werkplaats of het tijdstip. Een internetportal biedt juist toegang tot alle informatie en
processen voor een bepaald aandachtsgebied of diverse aandachtsgebieden. Dit wordt
ook wel een marketplace genoemd.”
– Trends in IT 2006/2007 [TRENDS]
Whitepaper Portals en SOA Pagina 22 van 24
“A portal is a web-based gateway for users to locate relevant content and use the
applications they commonly need to be productive.”
– Liferay
“… a bottom-up definition that was derived from looking at the evolution of the Web:
A Portal is a door or gateway. It provides access to specialized and focused
information and links.
A Portal is a filter. It eliminates from our path information that is not relevant.
A Portal is ad hoc. This allows its definition to occur at time of use rather than
at design time. Its definition is specified by the user.
A Portal is customized. A user can specify its behavior, appearance and
content.
A Portal is individualized. A portal is a one-to-one channel between the provider
and the audience.
The Portal of the future will be:
User Centric. Content, its delivery and access needs to move from the control
of the site providers and intermediaries. Users must be the determiners of
content and organization. The portal concept will move away from being a door
to providers’ or intermediaries’ sites to being a window from the user’s
environment.
Business Process Oriented. The real value of information is in its use. Web
content needs to seamlessly fit into the work of users.
Integrated. Almost every business situation that can benefit from Web content
requires information from the local environment too. These information sources
must be integrated in a seamless fashion.
Adaptive. The Portal must be sensitive to changes in the user’s environment as
well as changes in the Web.”
- Web Portals: History and Direction
http://ltl13.exp.sis.pitt.edu/Website/Webresume/WebPortalPaper/WebPortals.htm
Whitepaper Portals en SOA Pagina 23 van 24
Referenties
Code Bron
ENDLRA Endeavour Logische Referentie Architectuur.
TRA Endeavour Technische Referentie Architectuur
EIP Enterprise Integration Patterns, 2004, Gregor Hohpe, Bobby Woolf
ISBN 0-321-20068-3.
QUINT http://www.softwarekwaliteit.nl/
NORA Nederlandse Overheid Referentie Architectuur 2.0, 25 april 2007
PRPT Proven Portals, Best Practices for Planning, Designing and Developing
Enterprise Portals, Dan Sullivan, 2004, ISBN 0321125207.
MDFF Het midoffice, elektronische dienstverlening tussen frontoffice en
backoffice, Roovers, Kuiper en Keller, 2007, ISBN 9789012119900.
HYPE Hype Cycle for Web and User Interaction Technology, 2007
Gartner, 13 juli 2007.
MAGQ Magic Quadrant for Horizontal Portal Products, 2007
Gartner, 24 augustus 2007.
TRENDS Trends in IT 2006/2007, P. Noordam, A. van der Vlist en B. Derksen, april
2006, ISBN 9012114896.
PIP Portaal technologie en PIP, Telematica Instituut, mei 2007.
https://doc.telin.nl/dsweb/Get/Document-74829/
Whitepaper Portals en SOA Pagina 24 van 24
Over Info Support Info Support is opgericht in 1986 en is met ruim 350 medewerkers in Nederland een
vooraanstaand IT-dienstverlener op het gebied van IT-consultancy, software -
ontwikkeling, opleidingen en beheer. Info Support is niet beursgenoteerd en financiert
de verdere ontwikkeling van de organisatie op basis van een beheerste groei uit eigen
middelen.
Onze drive achter de oplossingen die wij realiseren voor onze klanten is er sterk op
gericht bedrijfsprocessen sneller en beter te maken. Info Support ontwikkelt en
beheert solide en innovatieve softwareoplossingen die organisaties ondersteunen bij
het realiseren van hun doelstellingen.
De kernwaarden Soliditeit, Integriteit, Vakmanschap en Passie typeren onze
werkwijze, waarin we sociaal en solide management belangrijker vinden dan
omzetmaximalisatie. Ons hoogste doel is dat we met opdrachtgevers en medewerkers
willen bouwen aan langetermijnrelaties. Daarbij houden we ons aan gemaakte
afspraken. Dit maken we in de praktijk waar, getuige de jarenlange relaties die we
met onze klanten hebben. Info Support mag zich al 16 jaar op rij TOP-IT-werkgever
van het jaar noemen.
Zie voor meer informatie www.infosupport.com.