Politiek en economie in Noord-Afrika

en het Midden-Oosten

Paul Aarts

Afdeling politicologie, Universiteit van Amsterdam

1 november 2012

Politieke en economische

grieven:

welke is dominant?

Lastige vraag, geen zekerheid; slechts

aanwijzingen. Zie b.v. volgende sheet.

En zie recent bericht uit Tunesië: 63%

wees op econ. Onvrede als drijfveer

voor opstanden, slechts 14% politieke

factoren. Idem volgens Arab

Barometer.

2

• "Het land is voor degenen die het bebouwen. Het land

is het land van de boeren”

• Staking van artsen

• Staking van de minibusjes

• Staking van buschauffeurs

Deze tekst spreekt voor zich

4

Het succes van de Arabische Lente wordt niet

zozeer bepaald door het aantal verjaagde

dictators, maar door het aantal banen dat

gecreëerd wordt, vooral voor jongeren.

Rol private sector (waaronder MKB) als

motor…

Afhankelijk van bron… maar grofweg:

1.In Egypte alleen al jaarlijks 700.000-800.000 banen nodig

– om de werkloosheid stabiel+ te houden…

2.Recente UNDP-studie: drie scenario’s met wisselende

perspectieven (gelijk werkloosheidspeil, reductie met de

helft en eentje met aanzienlijke toename van vrouwen in

het arbeidsproces). In het best-case scenario (de derde)

zijn er in 2015 zo’n 25 m., in 2020 47 m. en in 2030 92 m.

banen nodig… (Landen: Algerije, Egypte, Jordanie,

Libanon, Mauretanie, Marokko, Syrie, Tunesie en Jemen).

3.Wereldwijd (WB rapport Jobs): 600 m. in 2017 om

werkgelegenheid op peil te houden.

5

Poll (van IRI) in april 2011 vond dat 80% van de

Egyptenaren vonden dat ze “in de loop van volgend

jaar” een beduidende verbetering van hun

leefsituatie zouden meemaken…

6

Source: Arab Barometer, 2011

Een paar feiten:

•MENA-regio ‘s werelds hoogste werkloosheid

onder jongeren en laagste aandeel van vrouwen

in arbeidsproces

•MENA-regio: gemiddeld 25% jeugdwerkloosheid

•Saoedi-Arabië: tweederde van bevolking <30 jaar

en van 20-29 jaar heeft 30% geen baan

•Saoedi-Arabië: 78% van afgestudeerden zonder

baan

•Egypte: >30% jeugdwerkloosheid (15-24 jaar)

•Egypte: 43% van de jeugdwerklozen heeft

universitaire graad

•Marokko: 30% jeugdwerkloosheid (15-29 jaar)

• Bevolkingsbouw van TUNESIE

8

• Private sector: 9 van de 10 banen in

de wereld, ook in MENA-regio…?

• Verwevenheid politiek en economie

(macht resp. geld): verandering?

• Dominante rol van de staat: minder?

Hamvraag:

politiek en economie minder verweven en dus

minder grote rol voor de staat?

9

MENA-regio:

•staat vaak voornaamste werkgever:

verandering…?

•Kleine formele private sector.

•‘business unfriendly: verandering…? Zie

Doing Business 2012 (World Bank/IFC)

Als het gaat om de rol van die private sector:

1.Nog steeds de staat…

2.Private sector heel vaak informeel (grote

verschillen per land) – ZIE VOLGENDE SHEET

3.Verandering? Doing Business 2012

[Kanttekening bij Egypte (waar dus de private sector

meeste arbeidsplaatsen verschaft): >80% van die

sector wordt informeel gerund en >60% van de

arbeiders in die sector heeft geen formeel

arbeidscontract.]

10

Productive formal private sector is small and public sector is the

main source of formal employment

11 Source: LFS Latest Available Year. Formal workers defined as contributing to social insurance - World Bank

11

http://www.doingbusiness.org/ranki

ngs

Belangrijkste conclusie:

“Today economies in the region

often combine relatively weaker

legal institutions with relatively more

efficient regulatory practices.”

“On the one hand there is a need to reform the

bureaucracy, improve its efficiency, and revisit

the role of the state to become a facilitator of

growth and development. On the other hand,

demands are being placed on the state to

assume a traditional social and distributive role”

(I. Saif 2011)

“The high expectations produced by Arab

revolutions make it imperative … to swiftly

move towards meeting number of critical

challenges, notably creation of decent work

opportunities… Failure to do so … might erode

much of what has been gained in the political

arena” (UNDP 2011).

Gevaar bestaat dat nieuwe regeringen populistische

maatregelen nemen om bevolking tevereden te stemmen

– zoals uitbreiding van subsidies en banen bij de overheid

creëren (zoals o.a. gebeurde in Egypte – zie NRC-H van

afgelopen week! - en Saoedi-Arabië).

Dat betekent, zeker in geval van landen als Egypte, nog

groter tekort op de begroting en dus verdieping van de

problemen: korte-termijnsoelaas ten koste van lange-

termijnstabiliteit.

Aan de andere kant (‘Catch 22’?): als men niet snel levert –

immers hooggespannen verwachtingen! – bestaat kans

dat ‘counterrevolutionary forces may be re-organized and

use electoral processes to come back to power’ (UNDP

2011: 97).

13

Noodzaak:

van een ‘rentier-based political

economy model’

naar een ‘developmental state

model’

Die overgang is noodzakelijk, op basis van een nieuw

‘sociaal contract’ tussen staat en burgers. Garantie

op succes is er niet… Vele uitkomsten zijn mogelijk.

UNDP-rapport wijst er b.v. op dat er in het verleden

bij vergelijkbare processen in Latijns Amerika & de

Cariben, maar ook in Europa, er een enorme time

lag kan zitten tussen defase van politieke

liberalisering en de institutionalisering van sociaal-

economisch beleid dat ook sociaal rechtvaardig is

(UNDP 2011: 71-74, e.v.).

Zie ook Levitsky & Way, 2010.

14