1- ADHD

Wat zijn de symptomen?De drie belangrijkste symptomen van ADHD zijn concentratieproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Hierdoor hebben mensen met ADHD vaak problemen met planning, omgaan met geld, niet stil kunnen blijven zitten en vaak heel druk zijn. Ze zijn vaak luidruchtig, komen vaak te laat en hebben snel ruzie.

Zijn er verschillende variaties?Er zijn twee verschillende variaties: ADHD en ADDMensen met ADHD hebben concentratieproblemen maar zijn ook heel druk en impulsief.Mensen met ADD hebben concentratieproblemen maar zijn niet druk of impulsief. Zij zijn vaak wat dromerig en snel afgeleid.In Nederland spreekt men over het algemeen over ADHD.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?ADHD is een erfelijke aandoening en het is dus al bij de geboorte aanwezig. De diagnose kan nog niet bij de geboorte gesteld worden omdat de symptomen dan nog niet te zien zijn. Meestal blijkt op de basisschool of soms op volwassen leeftijd dat er sprake is van ADHD. Het komt soms ook bij bejaarden voor.

Wat is de oorzaak?ADHD is een hersenaandoening. Een bepaald gedeelte in de hersenen werkt niet zo goed.

Waardoor wordt het getriggerd?De symptomen van ADHD worden vaak getriggerd als er hogere eisen aan iemand worden gesteld. Dit kan bijvoorbeeld zijn door school, werk of relatie. Dat betekent dat de symptomen bijvoorbeeld wel getriggerd worden in Nederland maar niet in de rimboe in Suriname.

Is behandeling mogelijk?Vaak worden mensen met ADHD behandeld met medicijnen, ritalin is het bekendste medicijn. Medicijnen kunnen ADHD niet genezen maar de symptomen wel onderdrukken waardoor je er minder last van hebt. Goede begeleiding is ook belangrijk zodat je goed leert omgaan met de symptomen waardoor je er minder last van hebt. Soms helpt het ook om er met anderen over te praten die hetzelfde hebben.

Hoe je er het beste mee om als professional?Het is belangrijk om te snappen dat kinderen met ADHD niet expres zo druk zijn maar zichzelf echt niet kunnen beheersen. Daarom kan het helpen om ze soms de ruimte te geven om even de drukte te uiten (ga maar even rennen) en soms helpt het om juist hele duidelijke structuur te bieden zodat de kinderen weten waar ze aan toe zijn. Om afleiding te voorkomen kan het helpen om kinderen in een rustige omgeving te zetten of een koptelefoon te geven.

2- Hechtingsstoornissen

Wat zijn de symptomen?Overdreven waakzaam.Reageert afwijzend op sociaal contact.Teruggetrokken en lusteloos.Apathisch, onzeker en huilt niet.Het kind speelt mee zonder plezier.Lijkt op ASS. Daarom moet ASS eerst uitgesloten zijn voordat een kind getest wordt op een hechtingsstoornis.

Zijn er verschillende vormen/variaties?Er zijn drie verschillende hechtingsstoornissen. Onveilig vermijdend gehecht, onveilig afwerend gehecht, gedesorganiseerd gehecht.

Zijn er verschillende vormen/variaties?Onveilig vermijdend gehecht kan je herkennen aan dat het kind afstandelijk doet tegen de opvoeder. Het kan komen omdat het kind veel verschillende opvoeders heeft. Het kind onderdrukt angst en gedraagt zich zelfstandig. Deze hechtingsstoornis valt niet op omdat kinderen meestal plezierig met vreemden omgaan. Deze vorm van hechting kan ontstaan als een kind vaak afgewezen of verwaarloosd wordt of veel verschillende opvoeders heeft.

Onveilig afwerend gehecht het kind is dan onzeker over de beschikbaarheid van de opvoeders. Het kind zoekt op een zielige soms claimende manier aandacht. Het kind kan vaak boos of huilerig zijn. Het kind is afwerend en zoekt tegelijkertijd contact het klinkt heel tegenstrijdig en dat is het ook. Deze hechting vorm komt kan ontstaan als het kind niet op de goeie tijd of goede moment aandacht krijgt. Het kan zich ook ontwikkelen als ouders erg onberekenbaar zijn. Een kind dat gedesorganiseerd gehecht is, laat tegenstrijdig gedrag zien: chaotisch, angstig, bizar. Voor het kind is de opvoeder een bron van angst, maar tegelijk de beschermer. Het kind gaat op een wisselende manier met afscheid nemen om, het kan dan ineens verstillen of bang worden. Het gedrag is onberekenbaar. Bijvoorbeeld: het kind kruipt naar de opvoeder en dan ineens bedenkt het zich.Deze vorm van hechting kan ontstaan door verwaarlozing, mishandeling, misbruik en/of dreigementen.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?Een hechtingsstoornis kan je al heel vroeg ontwikkelen. Als een baby tussen de 6 en 12 maanden oud is begint de baby zich al te hechten. Het heeft veel te makken met de opvoeding. Tot in de latere leeftijd kunnen kinderen met een hechtingsstoornis enkel oppervlakkige relaties aan gaan en vertonen ze vaak gedragsproblemen, die voortkomen uit angst. 

Wat is de oorzaak/hoe ontstaat het?Voor de ontwikkeling van een kind is het belangrijk dat het in de eerste levensjaren een goede affectieve relatie met de ouders (primaire verzorgers) heeft en dat het

veilig gehecht raakt. Soms verloopt het hechtingsproces niet goed. Er is dan sprake van onveilige gehechtheid. 

Is er behandeling mogelijk?Ja, er is behandeling mogelijk. Bij de behandeling proberen we het vertrouwen in jezelf en in anderen weer te herstellen. Behandeling van een hechtingstoornis vraagt om veel aandacht en een lang proces zijn.

Hoe ga je er het beste mee om (als professional)Probeer een hechte band met deze leerling op te bouwen. Biedt een kind met deze problematiek structuur, regels en ruimte. Dit is vaak wat het kind gemist heeft. Stel bijvoorbeeld duidelijke groepsregels op. Spreek het kind positief aan. Zorg er ook voor dat je voorspelbaar bent dat geeft het kind heel veel structuur.

3- Doofheid

Wat zijn de symptomen van doofheid?Het allerbelangrijkste symptoom van doofheid is natuurlijk dat je niet meer kunt horen. Als doofheid aangeboren is wordt dit vaak al in de eerste weken of maanden al ontdekt. Als doofheid op latere leeftijd komt dan kan je dat zelf aangeven. Als doofheid is gekomen voor dat de spraak is ontwikkeld dan is spreken meestal erg moeilijk.

Zijn er verschillende vormen/ variaties?Als je gehoorverlies hebt dan ben je slechthorend of zelfs doof. Gehoorverlies kan verschillende oorzaken hebben. Het wordt meestal uitgedrukt in decibel (dB) en ingedeeld in verschillende categorieën.

De categorieën 0-20 decibel: normaal gehoor Verlies van 20-40 decibel: licht gehoorverlies Verlies van 40-60 decibel: matig gehoorverlies Verlies van 60-90 decibel: ernstig gehoorverlies Verlies van > 90 decibel: zeer ernstig gehoorverlies/doofheid

Op welke leeftijd ontwikkeld doofheid zich?Bij de meeste mensen gaat het gehoorvermogen door de jaren heen vink achteruit. Dit wordt ook wel ouderdom slechthorendheid genoemd. Het kan ook door bepaalde medicijnen, roken of drinken kunnen komen. Dit wordt ‘verworven’ slechthorendheid genoemd. Een baby kan doof geboren worden en vanaf het begin van zijn leven al niks horen. Een kind kan slechthorend worden geboren, doordat er iets tijdens de ontwikkeling van de vrucht niet goed is gegaan.

Wat is de oorzaak, hoe ontstaat het?Er zijn verschillende oorzaken voor doofheid. Het kan veroorzaakt worden door langdurige en/of veelvuldige blootstelling aan harde geluiden. Binnen een familie kan doofheid generatie op generatie doorgeven worden. Voorbeelden van erfelijke vormen doofheid zijn het Syndroom van Usher, Syndroom van Waardenburg en de Ziekte van Van Buchem.Doofheid kan ook veroorzaakt worden door een ziekte of ongeval. Voorbeelden van doofheid veroorzaakt door ziekte of ongeval zijn:

Hersenvliesontsteking Oorontsteking Rodehond tijdens de zwangerschap Medicijnvergiftiging Tumoren Plotseling drukverschillen zoals bij vliegen of duiken

Andere oorzaken:

Ouderdom Erfelijke aanleg Aangeboren afwijkingen

Letsel aan het hoofd Grote druk op het trommelvlies Scheurtje in het trommelvlies Gehoorbeschadiging door harde geluiden Gebruik van bepaalde medicatie

Is er behandeling mogelijk?Doofheid is meestal permanent, maar kan in sommige gevallen ook tijdelijk zijn en plotseling optreden. Extreme drukverschillen, verkoudheid of een oorontsteking kan hiervan de oorzaak zijn. In deze gevallen zal het oor zich vanzelf weer herstellen.Permanente doofheid kan niet genezen worden. Als er sprake is van slechthorendheid, kan er vaak wel gezorgd worden dat het gehoor beter wordt. Bij jonge kinderen kan wel gebruik gemaakt worden van een oor implantaat om horen mogelijk te maken of gemakkelijker te maken. 

Hoe ga je er het beste mee om als professional? Kijk de dove aan als je met hem/haar wilt praten. Praat duidelijk, articuleer zonder te overdrijven. Praat langzaam, want de dove moet van je mond aflezen wat je zegt. Let erop

dat je geen kopje of hand voor je mond houdt terwijl je spreekt. Schreeuw niet, want dat helpt niet. Wees duidelijk en direct, vertel wat je wilt zeggen zonder veel omhaal, zonder

veel bijzinnen en omwegen. Spring niet van de hak op de tak, want dan moet de dove te snel

overschakelen. Word niet boos of verlegen wanneer de iemand je niet onmiddellijk begrijpt.

Herhaal dan nog eens wat je hebt gezegd, of zeg het met andere woorden. Schrijf woorden die niet of moeilijk te raden zijn, even op. Namen en adressen

zijn heel moeilijk af te lezen, en getallen ook. Zeg niet: "Oh, dat is niet belangrijk!", of "Oh, dat vertel ik je straks wel." Als je

dat doet, beslis jij wat de dove wel of niet moet weten. Een dove wil zelf graag beoordelen of iets wel of niet belangrijk is.

Een dove kan de sterkte van zijn eigen stem niet afstemmen op het omgevingsgeluid. Vraag hem of haar wat harder of zachter te praten als dat nodig is.

Gun iemand af en toe een rustpauze. In een gesprek, in een discussie. Maar zeker bij ruzies of onenigheid. Een dove kan zo moe worden van de communicatie dat hij of zij niet meer kan opnemen wat er gezegd wordt.

4- Dyscalculie

Dyscalculie komt uit het Grieks en betekend: “beperkt rekenen”. Kinderen met dyscalculie hebben ernstige problemen bij het aanleren en automatiseren van de basisvaardigheden van rekenen en wiskunde. Dyscalculie is een ingewikkelde stoornis omdat bij rekenen meer hersengebieden worden gebruikt, waaronder ook het taalcentrum. Daarnaast is bij rekenen ook nog het frontale hersengebied van belang, dat een rol speelt bij planning en probleemoplossing.Dyscalculie kan op zichzelf staan of het komt ook geregeld voor in combinatie met dyslexie of ADHD

Wat zijn de symptomen?Kinderen met dyscalculie hebben problemen met het aanleren van vakken als rekenen en wiskunde. Hierdoor zie je dat het kind lang op de vingers blijft tellen en andere simpele procedures gebruikt. Verder zie je dat het kind fouten maakt in een stapsgewijze aanpak, fouten met de volgorde van de te nemen stappen in een strategie. Mensen met dyscalculie keren vaak de getallen om en hebben last met de plaats van het getal. Het helpt dan ook niet dat ze eerder al kennis opgedaan hebben omdat ze de associatie niet leggen. Dit heeft allemaal niks te maken met het intelligentieniveau van het kind. Vaak zie je wel dat het kind of de omgeving opmerkingen maakt over luiheid, onverschilligheid of domheid. Dit is niet terecht.

Je ziet dat het kind problemen heeft met het vasthouden van de instructie waardoor het passief of impulsief te werk kan gaan zonder de essentie van de opdracht te snappen. Het werktempo ligt veelal lager en men is ook minder flexibel bij het overschakelen naar verschillende niveaus. Er zijn ook problemen met het geheugen. Het kortetermijngeheugen werkt minder goed en het langetermijngeheugen is minder efficiënt gestructureerd.

De emotionele problemen die hierbij voor kunnen komen zijn: frustratie en boosheid. Het kan zelfs leiden tot ernstige faalangst. Symptomen en fouten nemen behoorlijk toe onder tijdsdruk of stress of slechte gezondheid.

Zijn er verschillende vormen/variaties?De soorten die ik heb kunnen vinden zijn:

Semantische geheugendyscalculie;Wanneer het voor iemand moeilijk is om de kennis over rekenen die eerder is aangeleerd op te roepen vanuit het langetermijngeheugen, wordt er gesproken van semantische geheugendyscalculie. 

Procedurele dyscalculie;Hierbij ontstaan de problemen bij het kortetermijngeheugen.

Visueel-ruimtelijke dyscalculie;Kinderen met de visueel-ruimtelijke dyscalculie vinden het lastig om hoeveelheden op een goede manier te begrijpen.

Getalkennisdyscalculie;Bij getalkennisdyscalculie, is er gebrek aan basaal inzicht in getallen. De inhoud van een bepaald getal is voor deze kinderen onduidelijk.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?Er kunnen al vrij vroeg aanwijzingen zijn dat een kind dyscalculie heeft. Als een kind in de onderbouw van de basisschool al moeite heeft met het onderdeel getalbegrip (vergelijken, ordenen en tellen) van gecijferdheid dan kan dat een eerste aanwijzing zijn voor dyscalculie. Maar het is nog niet echt vast te leggen omdat kinderen van die leeftijd een sterk wisselend tempo van leren hebben.

In de eerste jaren van het basisonderwijs worden deze vaardigheden druk geoefend. Bij kinderen met dyscalculie lukt het automatiseren echter niet zo goed omdat ze minder goed opgeslagen worden in het langetermijngeheugen.Kinderen met dyscalculie kunnen de basisrekenvaardigheden vlot onder de knie krijgen. Er is bij hen sprake van een beperkte ‘rekengeschiktheid’ vergeleken met wat ze kunnen begrijpen van rekenen en wiskunde. In de schoolperiode moet je alert zijn als het kind de volgende signalen laat zien: Niet vlot kunnen leren tellen Niet vlot overzien van kleine hoeveelheden Moeite met benoemen van kleuren, vormen, rekentaal. Moeite met het nabouwen met lego of blokken, puzzelen en telactiviteiten. Zwak geheugen (auditief) Zwakke ruimtelijke oriëntatie en richtingsgevoel

Wat is de oorzaak/hoe ontstaat het?Over het ontstaan is nog veel onduidelijkheid, maar meestal neemt men aan dat er betrokkenheid in of uitval van bepaalde hersengebieden een rol speelt. Maar het is nog niet zo duidelijk wát ze er precies mee te maken hebben.Er zijn aanwijzingen dat dyscalculie erfelijk is. Dyscalculie komt in bepaalde families meer voor.Ongeveer 10% van alle kinderen heeft rekenproblemen en ongeveer 2% van alle kinderen is dyscalculisch.

Waardoor wordt het getriggerd?De symptomen zoals hierboven genoemd worden nemen toe als het kind vermoeid is, verward is, stress heeft of niet helemaal fit is of minder lekker in het vel zit.

Is er behandeling mogelijk?Dyscalculie onderzoeken bij een kind is complex. In 2012 is in het protocol Dyscalculie vastgelegd hoe deskundigen, kinderen kunnen diagnosticeren, hiertoe zijn GZ-psychologen en orthopedagogen-generalisten bevoegd. Er zijn drie soorten testen. Er zijn 3 criteria die bepalend zijn. Ernst van de problemen, mate van achterstand en het niet vooruitgaan ondanks goed onderwijs. Als het kind getest is en blijkt dyscalculie te hebben dan kan het een dyscalculieverklaring krijgen die altijd geldig blijft. De verklaring kan ervoor zorgen dat er rekening mee gehouden wordt binnen het onderwijs of met het examen.

Indien het probleem te complex is om alleen binnen de klas aan te pakken kan er hulp worden gezocht bij het zorgteam van de school of een particulier werkende orthopedagoog.

Hoe ga je er het beste mee om (als professional)Bij het ondersteunen van kinderen bij het leren tellen en rekenen is het fijn dat het kind met respect, geduld, en positieve stimulans benaderd wordt. Extra instructie, verlengde instructie of preteaching word aanbevolen. Het kind heeft langer tijd nodig om dingen aan te leren en het moet vaak eindeloos herhaald worden voor de informatie blijft hangen. Voordoen-samendoen-zelf doen kan goed werken. Oefen 1 duidelijke strategie en geef duidelijke instructie op deelgebieden. Ga niet heel lang door met oefenen maar probeer wel dagelijks te oefenen. Stop op tijd en beloon de inzet en kleine vooruitgang. Je kun hiervoor loze momenten gebruiken.

Voor een kind kan het prettig zijn om spelenderwijs met rekenen bezig te zijn. Spelletjes als Regenwormen of Halli Galli kunnen helpen. Kijk kritisch met wie het kind deze spelletjes speelt. Het kind of z’n omgeving zou de indruk kunnen krijgen dat het dommer is dan andere kinderen. Dit is echter niet het geval. En het is dan ook goed dat de begeleider dit aan het kind en anderen laat weten. Positief bekrachtigen van de talenten is dan ook belangrijk voor het zelfvertrouwen. Veel kinderen met dyscalculie krijgen last van faalangst omdat ze het gevoel hebben dat ze veel fouten maken.

Kijk ook samen met het kind welke hulpmiddelen zouden kunnen werken. Zo zou het kind gebruik kunnen maken van telraam, rekenmachine of tafelkaart. Vaak moeten kinderen met dyscalculie zich meer inspannen om hetzelfde te bewerkstelligen. Je zou voor een kind met dyscalculie ook dispenserende maatregelen kunnen treffen zoals het kind minder opdrachten Geven. Het ook goed om de zware inspanning even af te wisselen met rustmomenten.

Het aanleren van de tafels kost veel meer moeite en moet dan ook veel vaker herhaald worden. Voor sommige kinderen helpt het om dit hardop te oefenen tijdens bewegen (bv wandelen).

In de meeste gevallen zou ondersteuning van de interne begeleider of remedial ondersteuner raadzaam zijn.

5- Dyslexie

Dyslexie komt uit het Grieks en betekend: “beperkt woord”. Iemand met dyslexie heet een dyslect of dyslecticus. Ongeveer 2% van de mensen in Nederland heeft dyslexie.

Wat zijn de symptomen?Het voornaamste symptoom is: het hebben van ernstige problemen bij het lezen.Maar er zijn wel 40 kenmerken die bij dyslexie passen. Ik zal proberen deze in het kort even te benoemen.Opvallend is dat kinderen die intelligent overkomen toch niet in staat zijn het basisniveau van lezen, spellen en schrijven te halen. Ten onrechte worden deze kinderen dan wel lui, dom of onverschillig genoemd, waardoor ze mogelijk een laag zelfbeeld ontwikkelen. Dus er is een groot verschil tussen uitkomsten van een IQ-test en uitkomsten van de CITO-testen.Vaak hebben deze kinderen aanleg voor creatieve vakken zoals muziek, verhalen vertellen, ontwerpen enz. Vaak ook aanleg voor dingen als sport, zakendoen, bouw en techniek.Het kind kan als een dagdromer overkomen.Dyslecten leren het beste door observeren (scherp), demonstaties, uitproberen en door gebruik te maken van visuele hulpmiddelen.

Tijdens het lezen kan het kind de volgende klachten aangeven: duizeligheid, hoofdpijn, het zien van niet-bestaande bewegingen, slecht zien, misselijkheid of buikpijn. Bij het lezen zie je vaak dat het kind blijf herhalen zonder de tekst te begrijpen, spelt fonetisch en inconsequent.

Dyslectische kinderen horen geluiden vaak harder dan ze zijn, hoort dingen die niet gezegd zijn en geluiden leiden af. Bij het spreken valt op dat het kind moeilijk gedachten om kan zetten in woorden, stottert soms, spreek lange of moeilijke woorden vaak verkeerd uit en verplaatst zinsdelen, woorden of lettergrepen.

Bij het schrijven valt op dat het kind de pen raar vasthoudt, onleesbaar of met wisselend handschrift schrijft. Motorisch zijn dyslecten vaak onhandiger en verwart vaak links/rechts, onder/boven, hoog/laag enz.

Klokkijken, tellen, tijd indelen en dingen die een volgorde vereisen zijn meestal moeilijker. Vaak zie je dat dyslecten heel goed zijn om hiervoor trucjes te verzinnen.

Het langetermijngeheugen voor ervaringen, gezichten en lokaties is zeer goed ontwikkeld maar onthouden van volgordes en feiten is juist heel moeilijk. Ze denken veelal dmv. beelden en gevoel en niet met woorden en geluiden.

Verder zijn er nog wat opvallende kenmerken in gedrag en ontwikkeling:Extreem wanordelijk of juist dwangmatig ordelijk/preciesZeer vroeg of zeer laat met bepaalde vaardigheden zoals praten, lopen, veters strikkenSlaapt heel licht of juist heel vastHele hoge pijngrens of juist een hele lageDyslecten hebben vaak een sterk gevoel voor rechtvaardigheid en zijn vaker emotioneel gevoelig.

Symptomen en fouten nemen behoorlijk toe onder tijdsdruk, vermoeidheid, stress of slechte gezondheid.

Zijn er verschillende vormen/variaties?Er zijn verschillende variaties van dyslexie blijkt uit onderzoek uit de neuropsychologie. Het kan optreden als ontwikkelingsstoornis of als gevolg van een hersenbeschadiging. Mensen met hersenbeschadiging kunnen oppervlaktedyslexie hebben of fonologische dyslexie. Dit hangt ervan af welke plek in de hersenen beschadigd is. Bij oppervlaktedyslexie zijn er problemen met het woordbeeld en bij fonologische heeft men juist problemen bij het uitspreken van woorden.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?Er kunnen al vrij vroeg aanwijzingen zijn dat een kind dyslexie heeft. Als een kind 30 maanden is kan het al opvallen dat er moeilijkheden zijn met de spraakproductie en grammatica. Ook de woordenschat ontwikkelt zich trager.

Bij kinderen in de schoolleeftijd valt het op dat er achterstand is in de kennis van het alfabet, moeizaam leren lezen en achterstanden in taal en spreken.

Wat is de oorzaak/hoe ontstaat het?Over het ontstaan is nog veel onduidelijkheid, maar meestal neemt men aan dat de oorzaak van het leesprobleem te maken heeft met het slecht functioneren van fonologische taalverwerwerking.Er zijn aanwijzingen dat Dyslexie erfelijk is. Dit is te zien op de chromosomen 1 en 15 bij families waar veel dyslexie voorkomt. Kinderen die uit een familie met dyslecten komen, hebben 10x zoveel kans om zelf ook dyslexie te hebben.Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Dyslexie kan een ontwikkelingsstoornis zijn of het kan ontstaan door een hersenbeschadiging.

Waardoor wordt het getriggerd?De symptomen zoals hierboven genoemd worden nemen toe als het kind vermoeid is, verward is, stress heeft of niet helemaal fit is of minder lekker in het vel zit.

Is er behandeling mogelijk?Als een kind getest is door een daarvoor bevoegde deskundige en blijkt dyslexie te hebben dan kan het een dyslexieverklaring krijgen die altijd geldig blijft. De verklaring kan ervoor zorgen dat er rekening mee gehouden wordt binnen het onderwijs of met het examenNiet alle kinderen met dyslexie hebben een echte behandeling nodig. Veel kinderen kunnen met een beetje extra begeleiding en wat extra oefenen met lezen en schrijven, redelijk meekomen binnen het reguliere onderwijs.Voor kinderen met een ernstige dyslexie wordt vaak gekozen om deel te nemen aan 1 van de vele behandelmethoden die gedaan kunnen worden bij een psycholoog, logopediste of pedagoog (Lexy Lexy©programma van Iwal of Leren lukt van Zien)

Hoe ga je er het beste mee om (als professional)?Bij het ondersteunen van kinderen bij het leren lezen en schrijven is het fijn dat het kind met respect, geduld, en positieve stimulans benaderd wordt. Het kind heeft langer tijd nodig om het lezen aan te leren en het moet vaak eindeloos herhaald

worden voor de informatie blijft hangen. Voor een kind kan het prettig zijn om hierbij humor of een bepaalde speelsheid in te zetten. Het kind of z’n omgeving zou de indruk kunnen krijgen dat het dommer is dan andere kinderen. Dit is echter niet het geval. En het is dan ook goed dat de begeleider dit aan het kind en anderen laat weten. Positief bekrachtigen van de talenten is dan ook belangrijk voor het zelfvertrouwen. Veel kinderen met dyslexie krijgen last van faalangst omdat ze het gevoel hebben dat ze veel fouten maken. Maak dan ook afspraken met het kind in welke situaties de fouten verbeterd mogen worden en wanneer liever niet. Hierbij is het vaak fijner als anderen niet mee kunnen luisteren.

Kijk ook samen met het kind welke hulpmiddelen zouden kunnen werken. Zo zou het kind gebruik kunnen maken van digitale hulpmiddelen zoals een spraakfunctie op computer of spellingscontrole of daisyspeler. Sommige kinderen hebben baat bij een speciale dyslexiebril, leesliniaal, speciaal dyslexielettertype of grotere letters. Vaak moeten kinderen met dyslexie zich meer inspannen om hetzelfde te bewerkstelligen. Dus is het ook goed om de zware inspanning even af te wisselen met rustmomenten. Voor sommige kinderen helpt het samen hardop lezen of zingen van teksten.

6- TOS (taalontwikkelingenachterstand)

Wat zijn de symptomen?De symptomen van TOS zijn het niet begrijpen van taal, moeite met spreken, lezen en spellen leidt daarom tot leerproblemen en minder schoolsucces. Mensen met TOS hebben vaak een normale intelligentie. Jongvolwassenen met TOS zijn meestal laag opgeleid vanwege het leerprobleem.

Zijn er verschillende vormen/variaties?Er zijn niet verschillende vormen wel heeft elke kind last van andere dingen. Het ene kind kan bijvoorbeeld last hebben van de taalproductie en het andere kind van taalbegrip. Dat kan erg verschillen.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?Een kind heeft van 0 tot 6 jaar een gevoelige periode voor het leren van de taal. Omdat spraak- en taalverwerving op jonge leeftijd plaatsvindt, is het belangrijk problemen daarin zo vroeg mogelijk te signaleren. De taalgevoelige periode kan dan optimaal worden benut. Hoe eerder een TOS wordt ontdekt, hoe groter de kans op verbetering van de klachten.

Wat is de oorzaak/hoe ontstaat het?Tos wordt veroorzaakt door een combinatie van genetische factoren en omgevingsfactoren.

Is er behandeling mogelijk?Er is zeker behandeling mogelijk. Er zijn twee soorten behandelingen een wat meer gericht op de ouders de indirecte behandelvorm. Zo leren de ouders hoe ze de taalontwikkeling zo goed mogelijk kunnen stimuleren. En je hebt de direct vorm daar gaat de logopediste bezig met het kind, de samenwerking met de ouders is ook heel belangrijk.

Hoe ga je er het beste mee om (als professional)Blijf altijd goed met het kind praten, ook als het kind maar weinig terugzegt.Volg het kind tijdens het spelenPraat rustig en gebruik geen moeilijke woordenGeef een opdracht tegelijk Lees veel voor en moedig je kind aan om te reageren

8.1 Hoogbegaafdheid

Wat zijn de symptomen?Mensen die hoogbegaafd zijn hebben als kenmerken dat ze een sterk rechtsvaardigheidsgevoel hebben. Meestal hebben ze perfectionisme, ze zijn in staat tot zelfreflectie. Je ziet ook dat ze meestal zoeken naar ontwikkelingsgelijken in oudere kinderen.

Zijn er verschillende vormen/variaties?Hoogbegaafdheid heeft drie belangrijke aspecten, intelligentie, motivatie, creativiteit. Dit zijn de drie elementen die jou hoogbegaafd maken de hoeveelheid die je van alle aspecten hebt kan natuurlijk verschillen waardoor het een andere vorm aan kan nemen.

Op welke leeftijd ontwikkelt het zich?Je kunt het al zien bij peuters van drie jaar. Wat je vaak ziet is dat ze een bepaald onderwerp heel interessant vinden, ze willen zich daar echt al in gaan verdiepen.

Wat is de oorzaak/hoe ontstaat het?Hoogbegaafdheid is aangeboren en kan wel gestimuleerd worden door de omgeving of ouders.

Waardoor wordt het getriggerd? Het wordt getriggerd door een stimulerende omgeving waarin het kind wordt uitgedaagd en goed wordt gekeken naar zijn behoeftes.

Is er behandeling mogelijk?Er is wel behandeling mogelijk, maar meestal niet nodig. Als je het moeilijk vindt

8.2Interview met Willeke over hoogbegaafdheid

Wanneer mag je je zelf een specialist noemen? Ten eerste wanneer je daarvoor een opleiding hebt gedaan en ten tweede als je een relevante opleiding in het onderwijs hebt gedaan en je heel erg hebt verdiept in het onderwerp. Als je er veel van af weet kan de school je aanwijzen als specialist maar dan ben je nog niet de aangewezen persoon om die kinderen van A tot Z te begeleiden. Je kunt wel met ouders daarover spreken en de procedure die je als school hebt benoemen. Je kunt in ons geval, Proloog scholen, verwijzen naar een speciaal programma voor kinderen die hoogbegaafd zijn. Voordat je in aanmerking komt voor dit speciale programma moet eerst de diagnose zijn gesteld want daarvoor moet je voldoen aan een heleboel dingen. Er moet dan een onderzoek komen. Proloog heeft een programma voor hoogbegaafde kinderen, dit biedt Proloog bovenschools aan. Je doet hiervoor een aanvraag door allerlei formulieren in te vullen. Dat wordt dan in behandeling genomen en dan komt er iemand om dat kind te testen met allerlei spelletjes en een breed onderzoek waar ook een iq uitkomt. Op grond van dat IQ wordt bekeken of het kind in aanmerking komt voor dat programma. Als het kind net eronder zit moet je als school wel verrijkingsstof aanbieden en de

basisstof compacter. Normale stof, zoals voor alle andere kinderen, krijgen ze maar een klein beetje en hoeft niet herhaald te worden.

Zit de Oldenije in een speciaal samenwerkingsverband over Hoogbegaafdheid? Nee, Oldenije, is een Proloogschool en Proloog biedt een apart programma aan om hoogbegaafde kinderen tegemoet te komen. De kinderen worden 1 x per week samengevoegd in een groepje, een pears, dat zijn gelijkgestemden. Ze kunnen met elkaar gesprekken voeren op gelijk niveau want dat is vaak die kinderen wel missen, ze missen aansluiting bij hun eigen niveau. Hoe gaat het in samenwerkingsverband over Hoogbegaafdheid in praktijk?Ze hebben een uitwisseling van materialen en middelen. Je kunt dus spullen van elkaar lenen.

Vindt u het een goed lopend systeem? Of heeft u tips voor veranderingenIk weet dus niet of dat systeem goed loopt omdat we er zelf niet inzitten. Ik weet wel hoe het bij Proloog gaat als kinderen hoogbegaafd zijn.

Merkt u ook veranderingen in het aantal hoogbegaafden?Ik persoonlijk wel. Ik had vorig jaar drie in de klas en nu ook weer een stuk of drie. Het lijkt een toename te zijn van hoogbegaafden, heel bizar. Het lijkt toe te nemen of we zijn er alerter op, dat zou ook heel goed kunnen. Het werd vroeger vermoedelijk minder goed herkent. Je kunt ook hoogbegaafde kinderen hebben die gewoon gaan onderpresteren. Ze willen niet anders zijn dus dan hebben ze zoiets van ‘dat andere kind is aan het krassen en dan ga ik ook maar weer krassen’. Thuis laten ze dan vaak ander gedrag zien omdat ze zich daar niet spiegelen aan andere kinderen. Al met al denk ik dat het aantal hoogbegaafde kinderen toeneemt.

Heeft u ook tips om met hoogbegaafden om te gaan? Waar lopen hoogbegaafden tegen aan? Die lopen tegen heel veel dingen aan in het algemeen. Ook ouders lopen er tegenaan dat hun kind op een gewone school niet goed toekomt aan zijn of haar niveau. Ze gaan zich vervelen of krijgen driftbuien of willen niet meer naar school. Op de basisschool valt dat nog redelijk mee maar je ziet vaak dat als ze niet worden uitgedaagd en niet hoeven te presteren het kind in het voortgezet onderwijs een drop-out wordt. De uitdaging is er niet, hij heeft nooit geleerd om te werken en weet niet hoe dat moet. Normaal konden ze alles al en dat is best lastig. Ouders lopen er dus ook tegenaan, die boze buien van hun kind, de aansluiting missen bij andere kinderen. Ik zou zeggen bekijk het eens op youtube, dan zie je veel filmpjes en kan je zien dat het ook lastig is. Soms neigt het naar of overlapt het met autisme, dat is ook wel bijzonder. Er zijn verschillende soorten hoogbegaafdheid.

Hoe herken je een hoogbegaafd kind? Vaak zie je het al bij de kleuters als een kind overmatig belangstelling heeft voor letters en het kind zichzelf leert lezen. Of zelf leert rekenen, veel vlotter dan anderen. Je herkent ze vaak aan hun mondelinge taalvaardigheid, dat ze al hele uitgebreide zinnen hebben of al heel jong belangstelling voor lezen, bijvoorbeeld van hun 2e of 3e

jaar. Die heb je er echt bij. Dat is een van de signalen, dat zou weleens een hoogbegaafde kunnen zijn.

Vindt u hoogbegaafde kinderen bij passend onderwijs passen? Er bestaat geen passend onderwijs als je er geen budget voor krijgt. Als leerkracht moet je alles in je eentje doen, er moet echt een zak met geld bij voor extra handen in de klas. Dan heb je dus een klas met 30 kinderen en dan moet je met dat ene kind ook nog eens een heel apart programma doorlopen dat is heel lastig.

Wat zijn de stappen als een docent vermoedens heeft bij een leerling met hoogbegaafdheid?De stappen zijn dan als een nieuwe leerling opvalt door bijzondere interesse voor rekenen en taal je de Cito afneemt van groep 2. Als ze die heel makkelijk kunnen maken dan weet je al heel veel. Er zijn ook nog andere testjes die je kunt doen en je bespreekt het met de ouders. Dan heb ik een boekje ‘Signalering ontwikkelingsvoorsprong bij kleuters’ die de ouders kunnen invullen en die geef ik mee. Het gaat er ook om hoe een kind sociaal emotioneel is want juist die kinderen kunnen op een bepaald gebied hoogbegaafd zijn maar op andere gebieden juist niet. De leerkracht vult ook een deel van dit boekje in. Je bespreekt het daarna met de Intern Begeleider, je hebt gesprekken met ouders, we toetsen en toetsen soms door met de Cito, groep 3 boekje op het gebied van rekenen en taal. Dan gaan we het protocol “Hoogbegaafdheid’ inzetten, dan komt er een formulier wat de ouders en wij moeten invullen en dan komt er een aanvraag bij Proloog en dan wordt zo’n kind getest. Komt zo’n kind hoog uit de test dan kunnen we het kind inschuiven. Komt hij net niet hoog genoeg uit de test dan ga je op school verrijkingsstof aanbieden. Je probeert het kind een bijzondere uitdaging te geven, soms zijn er gebieden waar ze minder goed in zijn en dan ga je daar even flink op inzetten. Want ook dat mag best groeien. Dan leert het kind zich daar ook voor in te zetten.

8.3 Gesprekken met kinderen met vermoedelijk hoogbegaafdheid

Interview 1: leerlinge, J, 4 jaar oud

Wat vind je van school?Ik zit al best lang op school en het leukste vind ik tekenen en kleien.

Wat vind je moeilijk op school?De koprol naar voren vind ik nog moeilijk.

Wat doe je het liefste als je op school bent?Tekenen, kleien, op het klimrek en letters leren vind ik erg leuk. Ook hou ik van rekenspelletjes.

Vind je dat je veel leert op school of zou je graag meer willen leren?Ik zou wel wat meer willen leren, de koprol naar voren. Ik zou ook wel meer woordjes willen leren maar ik kan al veel letters.

Heb je zin om straks of over een tijdje naar groep 3 te gaan?Ik vind het allemaal heel makkelijk dus in groep 3 hoef ik niks meer te leren want ik kan al lezen.

Taaltest Nazeggen van korte en lange zinnen: goedLaatste woord van drie woorden benoemen: goedEerste woord van drie woorden benoemen: goedEerste letter van een woord benoemen: goedWoordjes klappen: goed Rijmen: goedLaatste letter van een woord benoemen: moeilijk, vaak zegt ze of de eerst letter

of de middelste letter van het woord.

Interview 2: leerlinge M, 5 jaar oud

Wat vind je van school?Leuk omdat je daar kan spelen. Vouwen vind ik ook heel leuk om te doen.

Wat vind je moeilijk op school?In mijn werkboekje werken is soms wel moeilijk maar daarom vind ik het juist ook wel heel leuk.

Wat doe je het liefste als je op school bent?Op de koprolstang de koprol naar voren.

Vind je dat je veel leert op school of zou je graag meer willen leren?Ik zou wel veel meer willen leren op school. Ik wil heel graag leren schrijven en lezen. Ik vind het erg leuk om rekensommetjes te maken.

Heb je zin om straks of over een tijdje naar groep 3 te gaan?Ik wil graag naar groep 3 want daar ga je echt veel leren schrijven, lezen en hoe je echt moet rekenen.

TaaltestNazeggen van korte en lange zinnen: goedLaatste woord van drie woorden benoemen: goedEerste woord van drie woorden benoemen: goedEerste letter van een woord benoemen: goedWoordjes klappen: goed Rijmen: goedLaatste letter van een woord benoemen: moeilijk, vaak zegt ze of de eerste

letter of de middelste letter van het woord.

Wat viel mij op tijdens mijn gesprekjes met nog niet gediagnostiseerde maar waarschijnlijk hoogbegaafde kinderenMet beide leerlingen ben ik individueel in gesprek gegaan over school. Het viel mij op dat beide leerlingen erg getailleerd vertelden over hun bevinden op school. Ze hadden ook veel verwachtingen van school, over wat ze allemaal nog konden leren. Ik merkte dat zeer nieuwsgierig waren over wat er allemaal nog ging komen op school. Ik vond het erg interessant om te zien hoe leergierig ze zijn.

Met beide leerlingen heb ik een Taaltest gedaan om te zien hoever ze zijn. Beiden waren ze al erg ver en ging het ze eigenlijk foutloos af. Wat ze beiden erg moeilijk vonden is de laatste letter van een woord benoemen.

Ik kan natuurlijk niet alleen aan de hand hiervan zeggen dat ze hoogbegaafdheid zijn. Ik merk wel dat ze erg leergierig en creatief zijn. Ze liggen erg goed in de groep en willen graag andere leerlingen of de juf helpen. Leerling M gaf ook aan dat ze woordjes leren zo leuk vond dat ze het thuis vaak oefende met haar ouders.

8.4 Uitdagende matrialen voor kinderen

In mijn stageklas zijn een paar kinderen die erg leergierig zijn. Er zitten ook leerlingen in mijn stageklas die waarscheilijk hoogbegaafdheid zijn. Om die kinderen voldoende uitdaging te geven hebben wij verschillende ‘smart games’ in de klas. Hieronder laat ik een paar smart games zien.

Bill & betty bricksHet is een leuk en uitdagend denkspel voor kinderen het is bedoelt voor kinderen vanaf 5 jaar. Sommige kinderen van 4 kunnen het ook spelen. Wat ook erg is aan dit spel is dat je dit samen kan doen. Zodat de kinderen van elkaar kunnen leren. Het spel bestaat uit 60 opdrachtkaarten die oplopen in moeilijkheidsgraad.

Inhoud:- 9 kleurrijke houten blokken - 2 spelfiguren - Spelregels -

Ruimtelijk bouwenDe kinderen kunnen bouwerken na maken via de voorbeeldkaart. Kinderen kunnen hiermee beginnen als ze 4 jaar zijn. Er zijn verschillende niveukaarten, er dus is veel varieatie. Het is goed voor verschillende leergebieden waaronder ruimtelijk inzicht en rekenen.

Zoek en tel tot 20Zoek en tel de afbeeldingen van de opdracht stook op de themaplaat en schuif het aantal kralen op de bijbehorende standaards. Door de opdrachtstrook om te keren ziet een kind of hij het juiste aantal heeft geteld. Met hoeveelheden tot en met 20.

Inhoud: 6 themaplaten, 6 opdrachtstroken, 120 kralen, kralenstandaard.

Magnetische letterdoosLeren lezen is een belangrijke vaardigheid. Kinderen vinden het superleuk om te laten zien wat ze al kunnen lezen. Met deze letterdoos leren kinderen spelenderwijs zelf woorden en zinnetjesleggen. Ik merk dat de waarschijnlijk hoogbegaafde kinderen het erg leuk vinden om te laten zien wat ze kunnen aan mij of klasgenootjes.