1

22% Van de deelnemeesuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla balPNO MAGAZINE

SLIM BELEGGEN ZELF HET BELEID BEPALEN, MAAR HET SAMEN MET PARTNERS UITVOEREN. P. 6

VAN PENSIOENFONDS PNO MEDIA

RAAD EN DAADONZE PENSIOEN-SPECIALISTEN GAAN BEST VER OM DEELNEMERS TE HELPEN. ‘HEEL VER’. P. 20

SPECIALE BUSINESS EDITIE: ZÓ WERKT PNO MEDIA

Bestuursvoorzitter Nelly Altenburg:

‘Ons fonds heeft de ideale schaalgrootte’

2 PNO MAGAZINE

En verder

Vooraf

Inhoud

PNO Media is in zeven decennia

uitgegroeid tot een groot pensioen-

fonds. Althans, volgens de definitie

van De Nederlandsche Bank. Hoog

tijd om u een kijkje in de keuken

te geven. In dit speciale magazine

leest u over de mensen achter PNO

Media. We laten zien hoe we werken,

met wie en hoe we ervoor zorgen dat

de belangen van werkgevers, werk-

nemers en pensioengerechtigden

maximaal worden gediend.

We zijn dan wel groot, maar niet

zó groot dat we alles zelf doen. Het

beleggen van de pensioenpremies

van onze deelnemers, bijvoorbeeld,

besteden we uit aan experts van

buiten. Het bestuur bepaalt het be-

leid, specialisten voeren het uit. Zo

organiseren we schaalgrootte als dat

nodig is. Verderop leest u daarover.

We laten ook zien dat niet héél groot

zijn vooral voordelen heeft. Eén

ervan is dat we onze werkgevers

persoonlijk kennen en onze deel-

nemers persoonlijk van dienst zijn.

Dat pluspunt is het bewaken waard

als we in de toekomst nog wat groter

groeien. Ook dat is in het belang

van werkgevers, werknemers en

pensioengerechtigden.

Nelly AltenburgVoorzitter PNO Media

HET BEWAKEN WAARD

20 PERSOONLIJKVolgens Edgar Kattouw gaat PNO Media heel ver om deelnemers te helpen bij al hun pensioenzaken.

06 Onze partnersDit zijn de mensen waar wij zaken mee doen.

IN BEELD 04

CONTACT 23

3

Werkgever aan het woord

Patrick Olde Scholtenhuis kiest als CFO van RTL Nederland

voor een pensioenregeling van

PNO Media.

‘Toen ons contract met PNO Media

afliep, hebben we alle voors en

tegens op een rij gezet en alter-

natieven overwogen. Het is een

vrijwillig fonds, dus opties genoeg

om elders te kijken. Bijvoorbeeld

bij een verzekeraar. Daar betaal je

een vaste, lage premie en dat is best

aantrekkelijk. Tegelijk is RTL een

bedrijf met een sociaal gezicht, dus

wilden we ook een kwalitatief goe-

de pensioenregeling. Bovendien

wil een verzekeraar op iedere euro

die je inlegt een marge maken.

Dat is bij een pensioenfonds niet

zo, dus krijg je voor die euro meer

terug. Ik weet uit ervaring hoe on-

gelooflijk belangrijk het is dat een

pensioenuitvoerder zijn zaakjes

op orde heeft. Dat de administratie

klopt en je snel antwoord krijgt als

je een vraag hebt. Ook dat telde

mee. Die optelsom maakte dat we

ervoor kozen om de pensioenen

van onze mensen opnieuw bij PNO

Media onder te brengen.’

Samenstelling vande portefeuille

19%

Staat

slenin

gen

14%

Euro

pa

14%Verenigde

Staten

4%Verre Oosten

5%Opkomendemarkten

9%

Vastgoed

4%Private

equity

5%Infra-structuur

8%Bedrijfsobligaties

Europa

9%Obligaties

opkomende

markten

2%Liquidem

iddelen

Vastren

tend

e w

aard

en 4

8%

Aandelen 37%

Alternatieve

10%Nederlandse hypotheken

be

leggingen 15%

100%

DE VERDELING VAN DE DAADWERKELIJKE PORTEFEUILLE KAN AFWIJKEN VAN DE GETOONDE STRATEGISCHE BELEGGINGSMIX

10 Trots Soms winnen we een prijs met wat we doen en de manier waarop.

24 QuotesStephan Vollenbroek weet hoe je over pensioen in gesprek raakt.

12 Van beleid naar praktijkDrie bestuurders over de koers bepalen.

20 BeleggenOver rendement, risico en Nederlandse hypotheken

zette alle voors en

tegens op een rijtje

DIT ZIJN ONZE MENSEN

EN ONZE PARTNERS

4 PNO MAGAZINE

In beeld

Beleggen is nodig om de ingelegde premies te laten groeien, zodat onze deelnemers straks een goed pensioen hebben. Maar rendement alleen is niet genoeg, vinden we bij PNO Media. We nemen onze maatschappelijke verantwoordelijk-heid serieus en investeren niet in bedrijven die het niet zo nauw nemen met mensenrechten, het milieu, dierenwelzijn en behoorlijk bestuur. Ontdekken we dat één van de bedrijven in ons portfolio zich niet aan onze voorwaarden houdt, dan zetten we ons in om de directie op andere gedachten te brengen. Lukt dat niet, trekken we ons in het uiterste geval terug als investeerder en doen we in het vervolg geen zaken meer. Verant-woord beleggen noemen we dat. Wilt u meer weten over ons beleggingsbeleid of weten welke bedrijven en landen op onze uitslui-tingslijst staan? Kijk op: pnomedia.nl/verantwoordbeleggen

Beleggen met een gedachte

FOTO

: IST

OCK

.CO

M

5

Top vijfDe Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling onderzoekt ieder jaar het beleggingsbeleid van Nederlandse pensioenfondsen. Al een paar jaar op rij eindigt PNO Media in de top vijf van de lijst van meest duurzame fondsen.

BELEGGEN GAAT OM MEER

DAN ALLEEN WINST

6 PNO MAGAZINE

Experts van buitenHet beleggingsbeleid formuleren we zelf, maar we werken samen met experts van buiten om het uit te voeren. Zo organiseren we schaalgrootte als dat nodig is.

Partners

Voor jaknikkers is geen plaatsBeleggen vergt een heldere kijk op de markt, kennis en

krachtenbundeling. PNO Media werkt daarom samen met

professionals die weten wat het fonds wil en daarnaar handelen.

DRIE VAN ONZE PARTNERS

OVER WAT ZE DOEN

7

Mijn pensioen22% Van de deelnemeesuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal

Voor jaknikkers is geen plaats

Advocaat van de duivelMax Verheijen, managing director Cardano Risk Management

‘Voor PNO Media dekken wij nu tien jaar de rente- risico’s af. Dat doen we met financiële producten, de zogeheten renteswaps. Dit zijn contracten tussen een pensioenfonds en een bank die in waarde stijgen als de rente daalt. We vragen daarbij om een onderpand, dat beschermt tegen een eventueel bankroet van de bank.We zijn in 2000 begonnen. Toen al wezen we op de risico’s van dalende rente en faillerende banken. We waren aanvankelijk een roepende in de woestijn, maar dat veranderde na de financiële crisis van 2008. Omvallende banken en dalende rente bleken reële risico’s die pensioenfondsen in de problemen kunnen brengen. De swaps die wij PNO Media heb-ben aangeraden, zijn nu veel waard.We stellen ons op als geweten van de financiële markten. Onze founding partner Theo Kocken mengt zich in het maatschappelijke debat over crises, bijvoorbeeld met de film Boom Bust Boom. Daaraan hebben Terry Jones van Monty Python en allerlei vooraanstaande economen meegewerkt. Ook bij pensioenfondsen fungeren we als advocaat van de duivel. Via scenario’s wijzen wij hen op de specifieke risico’s die zij lopen met hun beleggingen en adviseren wij hen hoe ze zich daar tegen kunnen beschermen. We merken daarbij dat PNO Media het waardeert dat we geen jaknikkers zijn.PNO Media luistert naar onze adviezen. Zo zijn ze een van de eersten die voldoen aan een belangrijke internationale eis (tot centrale clearing van deriva-tentransacties, red.). Door daarin voorop te lopen, kon dit tegen gunstiger voorwaarden. Het bestuur gaat overigens niet altijd met ons mee. Het is aan het pensioenfondsbestuur om te bepalen hoeveel risico ze acceptabel vinden. We willen beslist dat onze klanten bij pensioenfond-sen zelf begrijpen welke risico’s ze lopen en hoe de door ons geadviseerde producten dit tegengaan. Daarom is een vast onderdeel van onze filosofie om medewerkers bij onze klanten op te leiden. Iets waar PNO dankbaar gebruik van maakt.’

‘We stellen ons op als geweten van de financiële markten’

Mijn pensioen 22% Van de deelnemeesuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal

PNO MAGAZINE

‘Krachtenbundeling is cruciaal voor beleggen in private equity’

Fel op de duurzaamheidscriteriaNick van Winsen, head of External Management SPF Beheer

‘Voor PNO Media beheren wij nu vijftien jaar de beleggingen in private equity. Dit is een beleggingscategorie die draait om investeren in niet-beursgenoteerde bedrijven via externe managers. Private equity-partijen participe-ren meerdere jaren in bedrijven met als doel deze te verbeteren of te laten groeien.We beleggen ongeveer een miljard euro in private equity. Dat doen we niet alleen voor PNO Media, maar ook voor het Spoorwegpensioenfonds en het Pensioenfonds Openbaar Vervoer. Die krachtenbundeling is voor dit soort beleggingen cruciaal. Door het schaalvoordeel staan de pensioenfondsen sterker in onderhandelingen. Bovendien zijn ze directer betrokken en hebben ze gezamenlijk meer invloed op het private equity-fonds.Private equity heeft niet altijd een goede reputatie. Er zijn voorbeelden van bedrijven die door private investeer-ders in de problemen zijn geraakt, bijvoorbeeld door een enorme schuldenlast. Daarom selecteren wij volgens strikte normen private equity-partijen die volstrekt transparant zijn over hun bedoelingen. Zodat we kunnen vaststellen dat ze de juiste intentie hebben. Met private equity-partijen met verkeerde bedoelingen gaan we niet in zee.Nieuwe investeringen leggen we altijd voor aan PNO Media. Ook spreken we eens per kwartaal met het fonds over de beleggingen. PNO Media communiceert direct en helder. Ze zijn ook kritisch. Zo zijn ze fel op de duur-zaamheidscriteria. De samenwerking is prettig. We fungeren ook als klankbord over andere zaken die spelen in de pensioenwereld.’

9

Mijn pensioen22% Van de deelnemeesuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal

9

‘Goed inzicht in risico’s kan het fonds voor zeperds behoeden’

Korte lijnenRobert van Kerkhoff, hoofd van BNP Paribas Securities Services in Nederland

‘Als custodian bewaren en bewaken wij nu twee jaar het vermogen dat PNO Media belegt. Als PNO Media activa koopt, dan gaan wij na wat de waarde is en wat de risico’s zijn. Daar rapporte-ren we dagelijks over.Onze taken zijn wellicht niet zo sexy, maar wel cruciaal. Want een goed inzicht in risico’s kan het pensioenfonds voor zeperds behoeden. Door-dat we meerdere klanten bedienen, kunnen we de kosten laag houden en een hoge kwaliteit garanderen. We hebben wereldwijd eigen kanto-ren, zodat we maximaal zicht en controle blijven houden op de activa overal ter wereld.We denken met PNO Media mee als een vol-waardige partner. Dat betekent bijvoorbeeld dat wij oplossingen aandragen zodra er regelgeving verandert. Klanten moeten door het financieel toetsingskader (pensioentoezicht van DNB, red.) anders rapporteren, wij helpen PNO Media daarbij. Doordat we dit ook voor andere pensioenfondsen doen, kunnen wij dit echt de aandacht geven die het verdient.De samenwerking met PNO Media is intensief. Ondanks het grote kapitaal dat wordt beheerd, zijn de lijnen zeer kort. Het is een veeleisende relatie. Bij de migratie van de vorige custodian naar ons gaf PNO Media heel duidelijk aan wat ze anders wilden.’

PNO MAGAZINE10 Prijzenkast

Best een beetje trotsAls je goed je best doet, win je wel eens een prijs. Als je die

mag komen ophalen tijdens een feestelijke avond, is dat heel

bijzonder. Maar de volgende dag zet je de trofee in de kast en

ga je weer aan het werk. Ten minste, zo gaat dat bij PNO Media.

Dat neemt niet weg dat we stiekem best een beetje trots zijn op

wat we doen voor werknemers en werkgevers.

11

Best een beetje trots

12 Mijn pensioen 22%

Van de deelnemeesuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal Cees Driehuis is bal bal bla bal bla bla bal

PNO MAGAZINE

Het dagelijks bestuur met van links naar rechts: Eric Jan Loon, Nelly Altenburg en Karel van Hoof.

13

4-4-2 Het bestuur van PNO Media bestaat uit vier werkgeversleden, vier werknemersleden en twee vertegenwoordigers van de groep pensioen- gerechtigden plus een onafhankelijke voorzitter.

Interview

wij natuurlijk voor de lange termijn. Dat betekent dat wij bewust niet direct reageren. Markten herstellen zich na een tijdje vaak weer. Bovendien: als je te veel switcht, maak je veel te veel kosten.’ Zijn medebestuurder Eric Jan Loon, financial controller bij Universal Music, weet hoe een crisis voelt. Hij trad in 2005 toe tot het bestuur. Loon: ‘Dat was direct een pittig jaar met een tekortsituatie. Drie jaar later gevolgd door de financiële crisis. Net als andere pensioenfondsen hebben we daar flink last van gehad. De koer-sen gingen onderuit en de rendemen-ten werden lager. Je komt dan voor lastige dilemma’s te staan. Net als nu met de discussie over de mate waarin

‘Groei is geen doel op zich’

Als een van de grotere fondsen onderscheidt PNO Media zich in

beleggingsbeleid en communicatie. Tegelijk biedt de huidige schaal

volop mogelijkheden voor persoonlijke service. Toch wil het bestuur graag

groeien, vooral in het aantal jongere bedrijven. Reden om een nieuwe, op

die doelgroep gerichte regeling te ontwikkelen. Een open gesprek met het

dagelijks bestuur van PNO Media over afwegingen en ambities.

PNO MEDIA OP ZOEK NAAR

NIEUWE AANWAS

Het is eind augustus als we spreken met voorzitter Nelly Altenburg en vicevoorzitters Karel van Hoof en Eric Jan Loon. De beurzen kraken dan in hun voegen. Een koersval in China heeft zijn weerslag op financiële mark-ten in Europa en de Verenigde Staten. Hard times voor mensen die een pensioenfonds runnen. Van Hoof, pensioenbestuurder sinds 2009 en voormalig redacteur en presentator bij de Vara, vertelt dat het soms onge-makkelijk voelt dat pensioenen afhan-gen van financiële markten. Hij en zijn collega’s houden de ontwikkelingen goed in de gaten. Van Hoof: ‘Ook omdat deze crisis ver-der gaat dan China, moeten we alert blijven. Aan de andere kant beleggen

14 PNO MAGAZINE

StemmenDe stemmen van de vier werknemersleden en twee pensioengerechtigden wegen samen evenzwaar als die van de vier werkgeversleden. De voorzitter heeft geen stemrecht.

Interview

we het risico van lage rente afdekken. Dek je te weinig af dan kun je wellicht niet aan je verplichtingen voldoen. Dek je te veel af, dan kost het je rende-ment als het beter gaat.’ Gelukkig hoeven Van Hoof en Loon niet alles alleen te beslissen. Dat doen zij samen met acht andere bestuursle-den. Dit onder leiding van onafhanke-lijk bestuursvoorzitter Nelly Altenburg. Volgens haar is eenvoud een belang-rijke basisregel, zeker na de financiële crisis die mede werd veroorzaakt door complexe onbegrijpelijke producten. Altenburg: ‘We moeten beleggen in de dingen die we kunnen overzien, die we snappen en waar we vat op hebben. Dat lukt goed. Maar we moeten scherp blijven. Die scherpte bewaren we onder meer met een doortimmerd be-leggingsbeleid. Hierin is bijvoorbeeld de beleggingsmix geregeld: de juiste mengverhouding van obligaties, aan-delen en andere beleggingen. Maar ook regels waarin we wel beleggen en

waarin niet. Een beleggingscommissie bewaakt dit beleid. Hierin zitten drie bestuursleden die worden geadviseerd door vier externe deskundigen. Elke zes weken toetst die commissie hoe de vlag erbij hangt.’

Onderscheidend beleggingsbeleid Met een belegd vermogen van zo’n vijf miljard euro behoort PNO Media tot de grotere pensioenfondsen in Nederland. Anders dan de allergroot-ste fondsen, ABP en PFZW, belegt het niet zelf met eigen medewerkers. Dat is te kostbaar voor een pensioenfonds van deze schaalgrootte. De beleg-gingen lopen via gespecialiseerde bedrijven, maar wel aan de hand van voorschriften van het pensioenfonds-bestuur. Dat stelt hoge eisen aan de helderheid van het beleggingsbeleid en waterdichte contracten, stelt Altenburg. De bestuursvoorzitter die zelf eerder werkte voor de grootste fondsen, vindt de beleggingen bij PNO Media ‘goed te overzien’. Altenburg: ‘Wij zijn groot genoeg om onze eigen koers te varen. Zo onder-scheiden we ons met maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ Loon: ‘Wij zijn daarin altijd een voor-loper geweest. We hebben een lijst van bedrijven die we uitsluiten. We beleggen bijvoorbeeld niet in bedrijven die wapens maken, of die ontbossing of dierenleed veroorzaken. Denk aan een bedrijf als Louis Vuitton dat bont in haar producten verwerkt.’ Altenburg: ‘Een gespecialiseerd bureau screent voor ons ondernemingen waar we in beleggen. Vaak is niet meteen duidelijk of een bedrijf bijvoorbeeld

Nelly AltenburgVoorzitter sinds juli 2014

Voormalige vakbondsvrouw met veel

ervaring in het besturen van organisa-

ties en de pensioensector, onder meer

als voorzitter van een raad van Toezicht

bij een ziekenhuis, ABP en het voormali-

ge PGGM (nu PFZW). Het directe contact

met de achterban spreekt haar erg aan

bij het pensioenfonds. ‘PNO Media heeft

in zekere zin een ideale schaalgrootte.

We zijn groot genoeg voor een onder-

scheidende koers en klein genoeg om

aandacht te hebben voor het individu.’

15

indirect in de wapenindustrie belegt.’ Van Hoof: ‘Het kan ook zijn dat we be-drijven uitsluiten vanwege de manier waarop ze met werknemers omgaan. Zo hebben we een discussie gehad over het Amerikaanse grootwinkelbe-drijf Walmart. Daarvan was bekend dat het slechte arbeidsvoorwaarden had en de vakbonden buiten de deur pro-beerde te houden. Reden om Walmart hierop aan te spreken. Dit had echter geen succes, waarop we het uit de por-tefeuille hebben laten halen.’

Loon: ‘We zijn open over onze beleg-gingen. Iedereen kan zien waarin we beleggen.’ Open communicatieOpen communicatie is beslist een onderscheidend kenmerk van PNO Media. Die openheid mag misschien vanzelfsprekend lijken, maar was het volgens Altenburg lange tijd niet in de pensioenwereld. De wetgever stelt

tegenwoordig harde eisen. Voor PNO Media is deze stok achter de deur eigenlijk niet nodig.’ Altenburg: ‘Onze deelnemers zijn zelf de hele dag bezig met communicatie. Mediamensen en journalisten zijn kritisch en eisen van ons tekst en uitleg en transparantie. Vergeleken met an-dere pensioenfondsen communiceren wij daardoor intensiever en duidelijker.’ Loon: ‘Dat doen we bijvoorbeeld in nieuwsbrieven en magazines. Waar-mee we vooroplopen, is onze online pensioenplanner. Daarmee kunnen deelnemers hun situatie volgens scenario’s doorrekenen. Zo kunnen ze zien of ze op koers liggen en wat ze eventueel kunnen doen.’Van Hoof: ‘Het lastige van pensioen is dat niet iedereen interesse in het onderwerp heeft. Daarom moet je de deelnemer verleiden kennis tot zich te nemen. De crisis heeft de interesse overigens wel vergroot, omdat het be-sef groter is geworden dat een waar-devast pensioen niet vanzelf spreekt. Mensen die wel interesse hebben in

Eric Jan LoonBestuurder sinds 2005, vicevoorzitter sinds 2015

Bedrijfseconoom en registeraccountant die als financial controller werkt bij

Universal Music. Kwam in 2005 in het bestuur. Hij was destijds voorzitter van

het ondernemingspensioenfonds van Universal dat opging in PNO Media.

‘Afgelopen decennium is er veel veranderd als gevolg van de financiële crisis.

Keken pensioenfondsen vroeger eerst naar het rendement en dan naar het

risico, nu is het andersom.’

‘We moeten beleggen in de dingen die we kunnen overzien, die we snappen’

16 PNO MAGAZINE

Interview

pensioen, kunnen bij ons gerichte informatie krijgen.’Altenburg: ‘Waar we ook heel intensief mee communiceren, is onze achter-ban. We weten daardoor goed wat er leeft. We krijgen bijvoorbeeld veel feedback via ons verantwoordings-orgaan. En ook via de Vereniging van Gepensioneerde Omroepmedewer-kers. Dat die bestaat, is bijzonder voor een bedrijfstakpensioenfonds.’ Loon: ‘Onze instelling als pen- sioenfonds is: als er vragen zijn, dan beantwoorden wij die. En die vragen krijgen wij dan ook. Onze deelnemers, bijvoorbeeld in de vereniging van gepensioneerden, zijn assertief. Ze vragen door, vooral over de financiële situatie van ons fonds.’Altenburg: ‘Communicatie betekent ook dat je de werkelijkheid niet mooier moet voorstellen dan ze is. Toen we de pensioenen moesten verlagen, hebben we dat uitgebreid toegelicht. De ver-laging is natuurlijk niet goed gevallen, maar wel dat we daar heel duidelijk over zijn geweest.’

Persoonlijke dienstverleningPNO Media onderscheidt zich ook in de individuele service aan gepensio-neerden en aan werkende mensen

die willen weten waar ze straks op kunnen rekenen. Anders dan bij het beleggen, werkt het fonds hierbij met louter eigen mensen. Dit leidt tot een laagdrempelige en persoonlijke dienstverlening die door deelnemers op waarde wordt geschat, zo blijkt uit onderzoeken.

Loon: ‘We hebben van oudsher inten-sief individueel contact, ook omdat PNO Media naast pensioenen vroeger zorgverzekeringen aanbood. De kans dat je bij ons op een gerichte vraag een duidelijk antwoord krijgt, is maxi-maal. Die persoonlijke administratie en actieve communicatie kosten natuurlijk wel geld, zeker omdat we met meerde-re regelingen en werkgevers te maken hebben. Dat verklaart voor een deel waarom onze uitvoeringskosten wat hoger zijn dan gemiddeld.’ Altenburg: ‘Natuurlijk werkt schaal

Karel van HoofBestuurder sinds 2009, vicevoorzitter sinds 2015

Werkte bij het Vara-programma Kassa, onder meer aan items over woekerpolis-

sen en andere dubieuze financiële producten. Toen zijn vakbond hem vroeg of hij

fondsbestuurder wilde worden na zijn vervroegde pensionering, zei hij ja. Hij vindt

het belangrijk dat dit werk wordt gedaan door mensen die uit de beroepsgroep van

de deelnemers komen. Dat PNO Media nog sterk verbonden is met werknemers en

werkgevers is in zijn ogen een pre.

‘We willen jonge ondernemingen een aanbod doen dat kan concurreren met dat van verzekeraars’

17

Meer weten?Informatie over de samenstelling van het bestuur, benoemingen, verantwoordelijkheden, toezicht of de Werkgeversvereniging voor de Media leest u op pnomedia.nl.

hier in ons nadeel. Vergeleken met de grootste fondsen zijn onze adminis-tratieve en bestuurlijke kosten relatief hoog. Reden om na te denken over hoe we de kosten per deelnemer kun-nen terugbrengen, zonder daarbij het kind met het badwater weg te gooien.’ Van Hoof: ‘Want we willen zo min mogelijk afbreuk doen aan de ster-ke eigenschappen waarmee we ons onderscheiden. We hopen dat we onze achterban daarvan kunnen blijven overtuigen.’

Jonge ondernemingen verleidenMet zijn open karakter en laagdrem-pelige dienstverlening is PNO Media aantrekkelijk voor jong en oud. Met het oog op de toekomst wil het pensioen-fonds vooral jonge ondernemingen verleiden zich aan te sluiten. Medewer-kers van jonge bedrijven zijn nu dikwijls uitgesloten van een pensioenregeling, terwijl dat niet hoeft.Loon: ‘Ondernemingen met activiteiten zoals internet, media en entertainment willen we graag aan ons binden. Dat zijn vaak jonge bedrijven waar weinig aandacht is voor pensioen. Soms is er zelfs nog geen pensioenregeling.’ Van Hoof: ‘Als ze groeien, komt de wens naar boven om iets te regelen op pensioengebied. Dan stappen ze vaak naar een verzekeraar, omdat dit een goedkope oplossing lijkt. Wij willen die bedrijven een aanbod doen dat kan concurreren met dat van verzekeraars: een regeling met een aantrekkelijke, vaste premie waarbij een werknemer een individuele spaarpot krijgt. De

werknemer profiteert in die regeling sneller van de beleggingsresultaten dan onze andere deelnemers, maar wordt ook sneller getroffen door nega-tieve resultaten.’ Altenburg: ‘Het is de kunst om flexibel te zijn. We willen nieuwe regelingen aanbieden of onze bestaande rege-lingen aanpassen, om deelnemers

te binden en nieuwe deelnemers te werven. We hoeven niet zozeer in omvang te groeien. Maar we willen wel een beter evenwicht in ouderen en jongeren, mensen met en zonder pensioenregeling.’Loon: ‘Groei is geen doel op zich, maar een middel om een gezond fonds te blijven.’

18 PNO MAGAZINE

Over BrunoBruno de Haas is als hoofd Beleid en Onderzoek dagelijks bezig met de beleggingen van PNO Media. Hij licht een aantal aspecten van ons beleggingsbeleid toe.

In cijfers

Lange termijn telt‘PNO Media’s totale rendement bestaat uit beleggingsresultaat, aangevuld met winsten of verliezen door het afdekken van het risico dat de rente daalt. Als je tien jaar terugkijkt, zie je de rendementen schommelen. In 2008, middenin de financiële crisis, was het resultaat negatief. Dat hoort er allemaal bij. Op de lange termijn zie je een positief gemiddelde. En die lange termijn, dat is waar het bij een pensioenfonds om draait.’

Beleggingen in Nederlandse hypothekenOmvang afgezet tegen de omvang van totaal belegd vermogen

Januari2012

Januari2013

Januari2014

Januari2015

0

1

2

3

4

5

0

100

200

300

400

500

600 x miljoen €6 x miljard €

€ 4.272.000.000

€ 412.000.000

€ 5.135.000.000€ 4.020.000.000

€ 3.425.000.000

€ 220.000.000

€ 384.000.000

€ 45.000.000

Waarde van hypotheken

Totaal belegd vermogen

Instappen als je kansen ziet‘Omdat we een relatief kleine institutionele belegger zijn, kunnen we snel inspelen op kansen in de markt. Zo zagen we in 2012 dat Nederlandse banken, vooral door de crisis in de eurozone, hogere financieringskosten kregen bij het verstrekken van hypotheken aan particulieren. Daarvan hadden wij als pensioenfonds geen last. Zo werden hypotheken voor ons opeens een aantrekkelijke belegging, en dus besloten we in te stappen. Sindsdien hebben wij onze belangen hierin flink uitgebreid.’

19

Samenstelling vande portefeuille

19%

Staat

slenin

gen

14%

Euro

pa

14%Verenigde

Staten

4%Verre Oosten

5%Opkomendemarkten

9%

Vastgoed

4%Private

equity

2%Infra-structuur

8%Bedrijfsobligaties

Europa

9%Obligaties

opkomende

markten

2%Liquidem

iddelen

Vastren

tend

e w

aard

en 4

8%Aandelen 37%

Alternatieve

10%Nederlandse hypotheken

be

leggingen 15%

100%

DE VERDELING VAN DE DAADWERKELIJKE PORTEFEUILLE KAN AFWIJKEN VAN DE GETOONDE STRATEGISCHE BELEGGINGSMIX

Rendement in de afgelopen 10 jaar Beleggingsrendement + resultaat op afdekking renterisico = totaalrendement

11,8%10,6%

5,8%

-16,5%

19,5%

8,7%

0,1%

11,5%

4,5%

11,4%2,8%

-4,7%-2,5%

6%

-5,1%

4,9%

6,2%

3,7%

-1,9%

4,5%14,6%

5,9%

3,3%

14,4%

13,6%

6,3%

15,2%

2,6%

15,9%

6,3%

1,5%7,8%

-10,5%

Beleggingsrendement

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 10-jaarsgemiddelde

Resultaat op afdekking renterisico

Totaalrendement

Weloverwogen risico’s nemen ‘We hebben een breed gespreide beleggingsmix, bestaande uit allerlei categorieën en verdeeld over alle regio’s in de wereld. Die mix past bij de mate waarin we als fonds bereid zijn om risico’s te nemen. Omdat het onze ambitie is om de pensioenen te laten meegroeien met de prijsstijgingen zonder dat de premies omhoog gaan, zou je kunnen spreken van een ‘gematigd offensief’ risicoprofiel.’

20 PNO MAGAZINE

Over EdgarEdgar Kattouw geeft leiding aan het team dat de pensioenadministratie, premie-inning, uitbetalingen en persoonlijke voorlichting verzorgt. Hij weet met zijn actuariële achtergrond veel van de techniek van pensioen en snapt ook dat deelnemers daar niet altijd op zitten te wachten.

Even voorstellen

Vraag het Edgar en zijn team

21

Wat maakt jouw team nou bijzonder?‘De schat aan kennis en ervaring en de bereidheid heel ver te gaan om deelnemers te helpen bij alles wat met pensioen te maken heeft. Iedereen is betrokken en trots. Dat werkt allemaal door in het één-op-één contact met deelnemers. Die voelen dat, daar ben ik van overtuigd.’

O ja?‘Ja. De pensioengesprekken met deelne-mers worden enorm goed gewaar-deerd. We hebben geavanceerde tools op MijnPNO, waarmee deelnemers zelf aan hun pensioen kunnen rekenen. Maar er gaat niets boven een persoon-lijke benadering. Niemand is bij ons een nummer. Pensioen is maatwerk en we doen er alles aan om deelnemers de juiste pensioenbeslissingen te laten nemen.’

Ze hebben een antwoord op elke pensioenvraag

en staan deelnemers bij met raad en daad. De

pensioenspecialisten van PNO Media gaan daarin best

ver. ‘Zeg maar gerust: heel ver’, zegt Edgar Kattouw.

Statistieken van Edgars afdeling

7,8is de gemid-

delde waarde-

ring voor een

pensioen-

gesprek.

11bijeenkom-

sten per jaar

voor deel-

nemers die

met pensioen

gaan

René Myreille Roland Anouk Ramona

22 PNO MAGAZINE

Even voorstellen

Hoe dan?‘Door ze écht te helpen. Dat begint bij even doorvragen en verder kijken dan wat je door een deelnemer wordt gevraagd. Het kost misschien wat meer tijd, maar als je erachter weet te komen wat de echte reden is van een telefoon-tje, dan kun je iemand veel beter van dienst zijn.’

Meer de tijd nemen, dat is toch duur? ‘Dat hoeft niet per se. Tijd is schaars, klopt. Dus moeten we elders tijd win-nen door sneller en slimmer te werken. Zonder fouten te maken, want het gaat wel om iemands pensioen.’

Maken jullie geen fouten dan?‘Iedereen maakt wel eens een fout. Het gaat erom dat je zo gestructureerd werkt dat je fouten voorkomt of tijdig signaleert, zodat de deelnemer er niets van merkt. Dat betekent afspraken nakomen, verantwoordelijkheid nemen en je werk met aandacht doen.’

En daar plukt de deelnemer de vruchten van?‘Dat kun je wel zo stellen, ja. We doen graag een stapje extra. Neem nou onze bijeenkomsten voor 63-jarige deelnemers. Veel eerder dan de wet voorschrijft, nemen we deelnemers bij de hand om ze voor te bereiden op beslissingen die ze moeten nemen als ze met pensioen gaan. Dit soort extra’s kun je alleen maar doen als je de rest op orde hebt.’

Statistieken van Edgars afdeling

1.583 verstuurde

brieven per

maand

13pensioen-

offertes per

week

7 één-op-één

pensioen-

gesprekken

per week

Elize Jeroen Ellen Rudi Maria

23

Contact

Bel met afdeling Relatiebeheer op 035 702 34 20

Kijk op pnomedia.nl voor uitleg over wat we voor u kunnen betekenen

Mail naar relatiebeheer@mpd.nl en krijg snel een e-mail terug

Volg @PNO_Media op Twitter voor het laatste nieuws

meer weten?

PNO Magazine is een uit-gave van pensioenfonds PNO Media.

BezoekadresSeinstraat 12, HilversumPostbus 13401200 BH Hilversum

PNO Magazine is tot stand gekomen met de grootst mogelijke zorg voor de juistheid van gegevens. Toch kan er een fout ingeslopen zijn. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

check onze website

voor meer informatie

Gertjan van den Hengel is als hoofd Relatiebeheer ons aanspreek-punt voor de buitenwacht. Dus heeft u een vraag over aansluiting van uw onderneming, wilt u meer weten over onze regelingen of graag eens vrijblijvend met ons kennis- maken? Bel of mail ‘m gerust.

24 PNO MAGAZINE

Stephan Vollenbroekheeft als hoofd Communicatie zo zijn eigen visie op hoe je over pensioen praat en hoe je dat vooral niet moet doen.

In quotes

‘We zouden onze kinderen veel financieel bewuster moeten opvoeden’

‘Vermoei jongeren niet met pensioen, maar laat weten dat je er voor ze bent als ze je nodig hebben’

‘Ik denk dat je deelnemers moet behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden’

‘Pensioen is niet iets abstracts, het is van jezelf; je kunt zelf de regie pakken’

‘Als werkgever ben je het eerste loket bij een vraag over pensioen, dus helpen we je daarbij’

‘We draaien er niet omheen, vertellen het zoals het is. Dat wordt ontzettend gewaardeerd’

‘We moeten eens ophouden met roepen dat pensioen zó ingewikkeld is’

‘Heb je een klacht of ben je ontevreden, dan nodigen we je uit voor een kijkje in de keuken’

‘De deelnemer bepaalt hoe en wanneer hij contact met ons wil, wij zorgen dat we er dan ook klaar voor zijn’

We zijn goed in persoonlijk contact; dat is niet altijd efficiënt, maar wel effectief’