Open MonumentendagZaterdag 14 september 2019 Zoetermeer

PLEZIER

PLEKKEN van

2

01 Colofon

Organisatie Open Monumentendag:Historisch Genootschap Oud Soetermeer en Gemeente Zoetermeer

Samenstelling Paul SchoenmakersKaren Kranen

Foto’s Beeldbank ZoetermeerStadsArchief ZoetermeerHistorisch Genootschap Oud SoetermeerKaren KranenAd JansenTon VermeulenPaul Schoenmakers

TekstenPaul SchoenmakersKaren KranenArjen van der BurgAnja Boersma

Vormgeving:Henk Blaauwgeers

Uitgave:Historisch Genootschap Oud Soetermeer en Gemeente Zoetermeer, september 2019

Contact:info@oudsoetermeer.nl

3 3

Inhoud

01 Colofon 2

02 Open Monumenten op de kaart 4

03 Programma Open Monumenten en activiteiten 6

04 Inleiding Open Monumentendag 2019 12

05 Het thema: Plekken van Plezier 14

06 Open Monumenten 25

07 Historische plekken gemarkeerd 54

4

02 Open Monumenten op de kaart 1. Olympus, Voorweg 107

2. Speelboerderij Het Buitenbeest, Voorweg 93

3. Vredekerk, Zwaardslootseweg 44

4. Nicolaaskerk en begraafplaats, Dorpsstraat 24

5. Oude Kerk, Dorpsstraat 59

6. Wilhelminapark, beschermd stadsgezicht tussen Dorpsstraat en Julianalaan

7. Adventskerk, Julianalaan 3

8. Optreden ‘Kunst en Vriendschap’ bij de vroegere muziekschool, Dorpsstraat 114

9. ‘t Nieuwe Huis, Dorpsstraat 132

10. Molen de Hoop, Eerste Stationsstraat 37a

11. Pelgrimskerk Eerste Stationsstraat 86

12. Hof van Seghwaert, Zegwaartseweg / Gaardedreef 169

13. Sara Lydiahoeve, Zegwaartseweg 59 / Hugo de Grootlaan 2

5 5

2

8

4

3

9

5

6

10

1

7

13

12

11

6

03 Programma Open Monumenten en activitei- ten op zaterdag 14 september 2019

Openstelling van 11.00 – 16.00 uur tenzij anders vermeld.

1. Olympus, Voorweg 107 • Informatie over de bouw en gebruik van de Olympus, geodetische

koepels en architect Buckminster Fuller.• Rondleiding door het gebouw.• De eerste en tweede verdieping zijn niet toegankelijk voor min-

dervaliden.

2. Speelboerderij het Buitenbeest, Voorweg 93 • Zaterdag en zondag open van 10.00 uur tot 17.00 uur met onder

andere een kleine expositie over de geschiedenis van de boer-derij.

• Op zondag 15 september spelletjesdag vanaf 13.00 tot 16.00 uur. 3. Vredekerk, Zwaardslootseweg 44• U wordt verwelkomd met koffie en wat lekkers.• ‘s Ochtends speelt een orkest in de kerk, ’s middags wordt er op

het orgel gespeeld. • Op verzoek rondleidingen.

4. Nicolaaskerk en begraafplaats, Dorpsstraat 24• Er is een kleine expo met aandacht voor kerkelijke feesten door

het jaar heen.• Bij voldoende belangstelling zijn er om 12.30, 14.30 en 15.30 uur

rondleidingen in de kerk.• Daarnaast zijn er rondleidingen over de begraafplaats van de

Nicolaaskerk en door het Wilhelminapark door een gids van het Gilde, in samenwerking met de parochie. Verzamelen om 12.00 en 14.00 uur bij de entree van de kerk.

• U kunt ook de begraafplaats en de kerk op eigen gelegenheid bezoeken.

7 7

5. Oude Kerk, Dorpsstraat 59 Geopend van 12.00 tot 17.00 uur• In de kerk wordt informatie gegeven over het kerkgebouw en de

te realiseren aanbouw.• Er zal een diapresentatie te zien zijn over de geschiedenis van de

Oude Kerk.• Tevens zal regelmatig het Lohmanorgel bespeeld worden.• Onder begeleiding beklimming van de toren. Goede conditie ver-

eist.

6. Wilhelminapark, beschermd stadsgezicht tussen Dorpsstraat en Julianalaan• Rondleiding over de begraafplaats van de Nicolaaskerk en door

het Wilhelminapark door gidsen van het Gilde. Verzamelen om 12.00 uur en 14.00 uur bij de entree van de Nicolaaskerk, Dorps-straat 24.

7. Adventskerk, Julianalaan 3 • Aandacht voor 500 jaar Remonstrantie.

8. Plein Dorpsstraat 114• Optreden fanfare ‘Kunst en Vriendschap’ 13.00 - 14.30 uur. 9. ‘t Nieuwe Huis, Dorpsstraat 132 • Expositie ‘Plezier in Zoetermeer’.

10. Molen De Hoop, Eerste Stationsstraat 37a• Doorlopende rondleidingen.• Er is een imker aanwezig. Kinderen kunnen, tegen betaling, zelf

kaarsjes maken. • Puzzeltocht vanaf de Molen door de Stationsstraat voor kinderen

van groep 3 t/m groep 8, georganiseerd door de imker. Bij vol-doende goede vragen wacht er na de tocht een presentje.

• Proeverij van broodcakes en koekjes, gebakken door de vrijwilli-gers en van producten die men in de molenwinkel kan kopen, met koffie en limonade.

8

11. Pelgrimskerk, Eerste Stationsstraat 86 • Het thema Plekken van Plezier wordt vertaald naar vreugde en blijd-

schap.• Liturgische kleuren, orgelbespelingen, historie van de Pelgrimskerk

12. Hof van Seghwaert aan de Zegwaartseweg en Gaardedreef 169 NB i.v.m. parkeerverbod Zegwaartseweg parkeren aan de Appelgaarde.

• Om 11.00 uur opening Open Monumentendag door wethouder Robin Paalvast, onthulling informatiebord en presentatie jubileumboek.

• Rondleidingen door de Hof.• Perenpluk (onder voorbehoud) .

13. Sara Lydiahoeve, Zegwaartseweg 59 / Hugo de Grootlaan 2 Geopend van 12.00 – 16.30 uur. • Programma Open Monumentendag van 13.00 uur – 16.30 uur. • Voor de kinderen is er een springkussen en is er een gratis suikerspin.• Demonstratie klompen maken door klompenmaker Koos Vreeswijk. • Koffie en thee met appelgebak 5 euro.

9 9

3. VredekerkZwaardslootseweg 44

2. Speelboerderij Het BuitenbeestVoorweg 93

4. Nicolaaskerk en oude VerrijzeniskapelDorpsstraat 24

1. Olympus Voorweg 107

Open Monumentendag

4. Nicolaaskerk en silhouet VerrijzeniskapelDorpsstraat 24

4. NicolaaskerkDorpsstraat 24

10

6. Wilhelminaparkbeschermd stadsgezicht

8. Plein oude muziekschoolDorpsstraat 114

7. AdventskerkJulianalaan 3

5. Oude KerkDorpsstraat 59

10. molen De HoopEerste Stationsstraat 37a

9. ‘t Nieuwe HuisDorpsstraat 59

11 11

12. Hof van Seghwaert conferencehuisZegwaartseweg / Gaardedreef 169

11. PelgrimskerkEerste Stationsstraat 86

12. Hof van SeghwaertZegwaartseweg / Gaardedreef 169

12. Hof van Seghwaert winkeltjeZegwaartseweg / Gaardedreef 169

12. Hof van Seghwaert perenboomgaardZegwaartseweg / Gaardedreef 169

13. Sara LydiahoeveZegwaartseweg 59 / Hugo de Grootlaan 2

12

04 Inleiding Open Monumentendag

zaterdag 14 september 2019

Op Open Monumentendag 2019 is dit jaar landelijk gekozen voor het thema ‘Plekken van Plezier’. Zo is er dit jaar weer een aantal kerken geopend en daar zijn de activiteiten op deze dag verbonden aan dit thema. Andere bijzondere gebouwen met een plezierig karakter zijn speelboerderij Het Buitenbeest, Sportkoepel de Olympus, molen De Hoop en de Sara Lydiahoeve (restaurant Hudson). In de Dorpsstraat speelt de fanfare Kunst en Vriendschap en in het pand van het His-torisch Genootschap is de expositie Plezier in Zoetermeer te bezich-tigen.

Nieuw dit jaar is de aandacht die wordt besteed aan bijzondere voor publiek toegankelijke gebieden. U kunt deelnemen aan een rondwan-deling van de stadsgidsen door het Wilhelminapark en over de on-langs gerestaureerde begraafplaats van de Nicolaaskerk. Plaatsen van rust en verstilling en daarmee soms ook van plezier.

De Open Monumentendag wordt om 11.00 uur geopend door wet-houder Robin Paalvast in een historische perenboomgaard, de Hof van Seghwaert, aan de Zegwaartseweg. Daarbij wordt door hem een informatiebord over de boomgaard onthuld. Naar aanleiding van het eerste lustrum van de Hof van Seghwaert is een jubileum boek ver-schenen dat aan hem zal worden aangeboden.

Plezier valt er genoeg te beleven op deze dag. De monumenten, ge-bouwen, fanfare en gebieden nodigen daartoe uit. De monumenten zijn geopend tussen 11.00 en 16.00 uur tenzij anders vermeld. Niet alle monumenten zijn even goed toegankelijk voor bijvoorbeeld rol-stoelgebruikers. Verderop in dit boekje vindt u per adres gedetailleer-de informatie, ook over afwijkende toegangstijden.

De Open Monumentendag wordt georganiseerd door het Historisch Genootschap Oud Soetermeer in samenwerking met de gemeente

13 13

Zoetermeer. Het meeste werk wordt gedaan door de eigenaren van de panden en locaties en de vrijwilligers die daar actief zijn. Wij willen hen hartelijk bedanken voor hun inzet.

Mocht U een keer mee willen helpen op de dag zelf of bij de voorbe-reiding, dan kunt u zich aanmelden via info@oudsoetermeer.nl.

Als u eigenaar bent van een monument en u bent bereid uw gebouw een keer open te stellen op een Open Monumentendag, geef het dan door via info@oudsoetermeer.nl.

14

05 Plekken van Plezier

De Plekken van Plezier in Zoetermeer zijn plekken zoals gebouwen, parken met en zonder sportvoorzieningen en uitgaansgelegenheden. In de tijd dat er geen muziekfestivals waren, geen smartphone, geen tv en beperkt eigen vervoer, vierde men feest in het dorp. Toen Zoe-termeer groter werd en men meer vrije tijd kreeg, werden de voor-zieningen uitgebreid. Ook nu veranderen deze plekken door andere ideeën over vrije tijd en plezier.

De dorpen Zoetermeer en Zegwaart hadden in 1795 volgens de volkstelling samen 1695 inwoners. Vrije tijd was voorbehouden aan diegenen die het zich konden veroorloven. De middenstand en agra-rische bevolking die daar te weinig voor verdienden, werkten lange dagen. Op zondag ging men naar de kerk en op officiële feestdagen werd gefeest. In de winter wanneer er in de landbouw minder werk was, had men tijd maar geen inkomen. Rond 1900 telden de beide dorpen samen 2822 inwoners.

In de eerste helft van de twintigste eeuw veranderde er veel op het gebied van werken en vrije tijd. De zesdaagse werkweek met zon-dag als rustdag veranderde voor werknemers in een vijfdaagse werk-week. Agrarische arbeiders waren nog afhankelijk van seizoenswerk en de werkweek van de middenstand veranderde niet snel. In 1911 was de werkdag maximaal 10 uur per dag en in 1919 gemiddeld 8 uur en maximaal 45 uur per week. De AOW (Algemene Ouderdomswet) werd 1956 ingevoerd. Vanaf 1961 is de 40-urige werkweek geleidelijk ingevoerd. In de tweede helft van de jaren zeventig werd gestreefd naar een 35-urige werkweek en werd de VUT (vervroegd uittreden) ingevoerd.

15 15

1968 Sara Lydiahoeve met zomerhuis en schuur, Zegwaartseweg 5

De groei van het dorp verliep sneller toen de eerste groeikernwijken werden aangelegd tussen 1967 en 1971. Voor al deze nieuwe in-woners waren, behalve de kinderspeelplekken in de wijk, nog geen nieuwe ‘plekken van plezier’ gecreëerd. Bestaande gebouwen wer-den verbouwd tot ontmoetingsplek, restaurant, theater of bioscoop. Met de toename van de welvaart in Nederland werden met de soms beperkte financiële mogelijkheden sportfaciliteiten gebouwd, uitge-breid, verkocht of gesloopt. Nieuwe uitgaansplekken zijn voormalige boerderijen zoals de Sara Lydiahoeve, oorspronkelijk uit 1892 (recon-structie 2006) en de speelboerderij Het Buitenbeest uit 1811. Twee boomgaarden, de Hof van Seghwaert en de Zoete Aarde, worden nu in stand gehouden door vrijwilligers. Hier is een nieuwe plek van plezier voor de buurt gecreëerd. Molen De Hoop is niet van functie veranderd en heeft een molenwinkel met onder andere meel en het jaarlijkse molenontbijt.

16

De toename van de Zoetermeerse bevolking vanaf 1900 tot 2000. Vanaf de jaren zestig groeide de stad heel snel.

Het café of logementHerkenbare plaatsen waar velen plezier hadden waren kroegen en cafés. Er waren ruimtes om spellen te spelen zoals een ‘kolfbaan’ in De Jonge Prins tot 1877 (Dorpsstraat 78-80) en in herberg De Roode Leeuw (Dorpsstraat 18).

Dit spel dat vroeger buiten gespeeld werd, in de vorm van ‘colf’ leek een beetje op het ‘golf’ van nu. Doordat het overal gespeeld werd en schade veroorzaakte, ook in de stad, werd het in veel steden verbo-den. In de achttiende eeuw ontstond een variant van dit spel. Nu werd het gespeeld op een baan voorzien van schuttingen met een doel. Langzamerhand werd de baan overdekt en werd het een binnensport.

17 17

Officiële feesten, kerkelijke feesten en herdenkingenOfficiële feesten, zoals de Bevrijdingsfeesten, vinden nog steeds plaats. Daarnaast had men markten en Oranjefeesten waar het hele dorp aan mee deed. Voor deze feesten waren terreinen beschikbaar zoals achter Vlamingstraat 87 en de Dr. J.W. Paltelaan bij het Vernè-depark. Ook de kermis kennen we nog steeds. Vanaf 1975 vond die plaats aan de Osylaan, georganiseerd door de Oranjevereniging. In 1976 droeg de Oranjevereniging de organisatie van de Oranjefees-ten en kermis over aan de gemeente Zoetermeer. Tegenwoordig is er ‘Zondag in het park’ op het Nicolaasplein. Op dit plein staat sinds 2015 een overkapping gemaakt van de spanten van het vroegere station Zoetermmeer-Oost, dat in 1952 werd gesloopt.

Gedurende de negentiende eeuw tot net na de Tweede Wereldoor-log, werd in Zoetermeer elk jaar in de Dorpsstraat een paardenmarkt gehouden. In 1988 is de paardenmarkt nog één keer gehouden. Rondom deze markt waren kramen met etenswaar. Een van de acti-viteiten op de paardenmarkt was het ringsteken.

Café de Jonge Prins 1920-30, Dorpsstraat 80

18

Het ringsteken zoals wij dat kennen was van oorsprong een oefening voor ridders in het neersteken van de tegenstander zoals je nu nog ziet op het Historisch Festival eind september. Door de boeren werd later een versie ontwikkeld in de vorm van ringsteken. Boven de ring-steekbaan is halverwege een touw gespannen met een ring. Er wordt met een paard over de baan gegaloppeerd en met een lans in een ring gestoken. Tegenwoordig wordt bij het ringsteken een open koets gebruikt.

Kerkelijke feesten en herdenkingen kunnen zowel binnen als buiten de kerk plaatsvinden, bijvoorbeeld op een begraafplaats. De Oude Kerk en de Nicolaaskerk hebben een begraafplaats waar nog oude grafstenen te zien zijn. Bij de nieuwere kerken zoals de Pelgrimskerk, de Adventskerk en de Vredekerk was begraven niet meer toegestaan en werd men elders begraven. De begraafplaats Binnenweg werd in 1956 aangelegd. Begraafplaats Hoflaan in het Buytenpark werd in 1978 in gebruik genomen.

Op 4 mei worden de doden herdacht en op 5 mei wordt het bevrij-dingsfeest gevierd. Voor Zoetermeer is het Wilhelminapark de herden-

Pro Patria tijdens de Oranjefeesten in 1920

19 19

kingsplek, zowel ter nagedachtenis aan de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog als voor de Zoetermeerse gevallenen in Nederlands-Indië na 1945.

Theater, bioscoop en muziekDe Graanschuur, Dorpsstraat 74a, is een in 1892 gebouwde graan-schuur. Deze hoorde bij het woonhuis ervoor. Nadat de schuur niet meer werd gebruikt als pakhuis, is deze in 1975 verbouwd en gebruikt als theater, kunstuitleen en bioscoop. De Culturele Kring De Segh-bloem nodigde daar bekende artiesten uit voor hun try-out. Tot in de jaren tachtig was de Graanschuur nog in gebruik als theater.

Al eerder, in de jaren vijftig, was er een bioscoop met circa 350 zit-plaatsen achter restaurant en feestzaal de Meerbloem aan de Dorps-straat 121. In de jaren zeventig was er tijdelijk een bioscoop in het wijkcentrum Meerzicht en in de jaren tachtig in het Stadshart aan de promenade. Het huidige Stadstheater is in 1992 gebouwd en de bio-scoop Kinopolis volgde in 1998.

Kunst en Vriendschap, de oudste muziekvereniging van Zoetermeer, is opgericht in 1897 ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898. De vereniging werd in 1937 omgevormd van har-monie naar fanfare, gevolgd door het toevoegen van een drumband in 1954. In 1961 werd de vereniging uitgebreid met een eigen majorette groep in samenwerking met de gymnastiekvereniging Pro Patria.

Om nieuwe leden kennis te laten maken met het bespelen van een instrument werd in 1968 een eigen muziekschool opgericht. In 1972 startte de streekmuziekschool in de voormalige openbare school aan de Dorpsstraat 114. In 1984 werd de stedelijke muziekschool er on-dergebracht. Nu is de muziekschool te vinden in het CKC-gebouw aan de Leidsewallen.

De christelijke muziekvereniging Harpe Davids is in 1957 opgericht en heeft net als Kunst en Vriendschap veel opgetreden bij festiviteiten die in Zoetermeer werden georganiseerd. In 1978 werd muziekver-eniging Buytenrode opgericht.

20

Er ontstond ook behoefte aan een ander type muziek. Jongeren or-ganiseerden in de jaren zeventig dansavonden en huurden daarvoor zaaltjes af. Langzamerhand werden deze initiatieven overgenomen door commerciële organisaties zoals het cultuurpodium De Boerderij. Halverwege de jaren zeventig begon De Boerderij zijn bestaan als een jongerencentrum met vrijwilligers in een gekraakte, leegstaande boerderij aan de Voorweg. Door de vraag naar eigentijdse muziek groeide de Boerderij uit tot een (pop)cultuurpodium. Het huidige ge-bouw aan de Amerikaweg is in 1998 gebouwd specifiek als poppo-dium. De voormalige Boerderij, aan de Voorweg 146, dateert uit 1919 en is in 1999 verbouwd tot meerdere woningen.

Discotheek Locomotion ging in 1983 van start aan de Amerikaweg. Deze discotheek, op een plek waar geen woningen in de buurt waren, had regionale uitstraling. In 2011 werd hij gesloten omdat er steeds minder bezoekers kwamen.

Jongerencentrum ‘De Boerderij’ aan de Voorweg 146

21 21

Sport en parkenSporten was van oorsprong geen veel voorkomende vrijetijdsbeste-ding maar gebeurde pas als er tijd was, bijvoorbeeld in de winter. De oudste beoefende sporten waren schaatsen, wielrennen, zwemmen, gymnastiek en voetbal. Aan het begin van de twintigste eeuw werd een aantal verenigingen opgericht zoals DSO (voetbal) en Pro Patria (gymnastiek). Pro Patria maakte gebruik van de sporthallen die ge-bouwd werden bij de zwembaden.

Doordat mensen meer vrije tijd kregen en door de toename van het aantal inwoners kwamen er meer en betere sportfaciliteiten.

Zoetermeer heeft een aantal parken met sportvoorzieningen. Een van de oudste parken is het Burgemeester Vernèdesportpark, geopend in 1961. Het Burgemeester Van Tuyllpark uit de jaren zestig, is ook aangelegd als sportpark. Daarna volgden meer recreatiegebieden en parken. Een tijdelijk park, de Floriade, werd in 1992 aangelegd.

De sportvelden achter café de Jonge Prins aan de Dorpsstraat in 1959

22

Schaatsen, fietsen en zwemmenEr werd van oudsher geschaatst in Zoetermeer. Tijdens strenge win-ters kreeg men ijsvrij en kon men gaan schaatsen op- of rond de Grote Dobbe. Ook werden er langeafstandstochten gehouden naar plaatsen in de omgeving. Zoetermeer-Zegwaart kreeg in 1886 zijn eigen ijsvereniging, de ‘IJsvereniging Zoetermeer’. Naast ijsvermaak zorgde de ijsvereniging ook voor werk tijdens periodes in de winter voor diegenen die geen werk hadden. Bovendien werden er wedstrij-den georganiseerd met als prijs levensmiddelen. Andere activiteiten op het ijs waren onder andere schoonrijden en ringrijden.

In 1933 werd een ijsbaan aangelegd achter het café De Jonge Prins. Hier lagen ook de sportvelden van de voetbalvereniging DSO. Deze ijsbaan was tot 1966 in gebruik maar moest verdwijnen door de uit-breiding van Zoetermeer. In 1969-1970 werd een ijsbaan in het Van Tuyllsportpark in gebruik genomen naast de plek waar in 1971 het openluchtzwembad Het Keerpunt werd gebouwd. Voordat de Sil-verDome werd gebouwd in 2002 stond er aan het Oostwaarts een voorganger. Het was het Prins Willem Alexander Sportcentrum, een ijshockey- en evenementenhal; in 1981-82 gebouwd en in 2002 ge-sloopt. Het was een topsporthal voor ijshockey en tafeltennis. In deze hal werd in 1983 Het EK-ijshockey voor B-junioren gehouden en in 1983 de ijsshow Holiday on Ice. In 2016 is hier, nadat het terrein ja-renlang onbebouwd is gebleven, Cadenza gebouwd. Tegenwoordig is de ijsvereniging Zoetermeer, YVZ, actief in het SilverDome en op de in 1972 gebouwde Haagse ijsbaan ‘De Uithof’. In het Buytenpark, naast het clubhuis, heeft de ijsvereniging een skeelerbaan die onder water kan worden gezet.

De Algemene Nederlandsche Wielrijdersbond, de ANWB, werd in 1896 opgericht. Deze bond promootte recreatief fietsen in Nederland en selecteerde overnachtingsplekken, de zogenaamde Bondshotels. Dorpsstraat 18, De Gouden Leeuw, was zo’n bondshotel. De fiets was een gangbaar transportmiddel maar kon ook gebruikt worden voor het ringsteken op de fiets tijdens de Oranjefeesten. In de jaren zestig werden wielerrondes georganiseerd. De organisatie hiervan

23 23

ging in 1977 over van de Oranjevereniging naar het Comité jaarlijkse wielerronde. Kort daarop werd de fietsvereniging Zoetermeer77 op-gericht die hier ook aan deelnam. Bekend is De ronde van Zoeter-meer . Na verloop van tijd is de organisatie daarvan overgegaan naar de Stichting Wielerpromotie Het Groene Hart.

In 1983 werd bij winkelcentrum Soeterwijde een tijdelijke fietscross-baan in gebruik genomen. Later werden hier huizen gebouwd. Nu zijn er naast de wegwedstrijden verschillende andere type wedstrijden zo-als de MTB-wedstrijden over een onverhard, heuvelachtige parcours met speciale fietsen.

Zoetermeer en Zegwaart hadden lang een zwemgelegenheid in de Delftsewallenwetering bij de boerderij van Kalisvaart. Deze werd aangelegd in 1935. Toen de stad de status van groeikern kreeg, en het aantal bewoners toenam, zijn er meerdere zwembaden gebouwd. In 1968 werd bij een van de oudste parken van Zoetermeer, het bad- en sportcentrum Van Stolberglaan gebouwd. We kennen het nu als De Driesprong. Openluchtbad Het Keerpunt met ligweiden is in 1971 gebouwd en de Olympus in 1978. Zoetermeer werd steeds groter. In 1991 werd het sport- en sociaal cultureel centrum met zwembad De Veur gebouwd en in 1998 Aquapark Het Keerpunt.

Het Keerpunt met buitenbad is in 2013 door de gemeente verkocht. De Olympus is in 1994 door de gemeente verkocht en is nu een speel-paradijs voor kinderen.Bij de bouw van de zwembaden werd gebruik gemaakt van de kennis en wensen uit die tijd. Het gebouw van de Olympus is karakteristiek vanwege de koepelconstructie die niet veel voorkomt in Nederland. Het Zwembad in de Olympus is rond 1998 gesloten. De sportzalen werden verhuurd. Het zwembadgedeelte is nu een speelparadijs voor kinderen.

24

Zwembad aan de Delftsewallenwetering rond 1935

Openluchtzwembad Het Keerpunt in 1981 met de ligweide.

25 25

06. Open Monumenten

26

Sportkoepel de Olympus, Voorweg 107

1. Sportkoepel de Olympus, Voorweg 107

Nu kun je er klimmen, springen en lasergamen. Er is een escaperoom en een pannenkoekenrestaurant. Vroeger, van 1978 tot 1994, was het een mul-tifunctioneel sportcomplex. Op de begane grond waren twee zwembaden, een 25 meter wedstrijdbad en een instructiebad. Via grote schuifdeuren kon-den de bezoekers naar het zonneterras waar ook een pierenbadje voor de kleintjes was. Op de eerste verdieping was een grote sporthal, geschikt voor

27 27

diverse zaalsporten en binnensporten. Vanaf tribunes met circa 500 plaatsen waren de prestaties goed te volgen door het publiek. Zo is er bijvoorbeeld al in 1978 het Nederlands kampioenschap trampolinespringen gehouden. Op de tweede verdieping ligt een kleinere sportzaal.

In 1978 werd de Olympus geopend door Prins Bernhard. Rond 1998 werd het gebouw door de gemeente verhuurd aan De Ballenbak. Sinds kort heeft het complex een nieuwe eigenaar: Optisport.

De Olympus is een icoon in Zoetermeer, niet alleen door zijn omvang maar vooral door de bijzondere constructie, een geodetische koepel volgens het Amerikaanse Temcor-systeem. Daarvan zijn er nog maar een paar in Neder-land. Door middel van een montagemast, die tijdens de bouw in het midden van het gebouw werd geplaatst, is de koepel van buitenaf opgebouwd.

De IBC Bouwgroep, Europees licentiehouder van Temcor en inmiddels on-derdeel van Heijmans, heeft de aluminium koepel en de sportfaciliteiten ge-bouwd. Het ontwerp is van bureau Margry, Jacobs, Tuns, Horsting. Het prin-cipe van de geodetische koepel is ontwikkeld door de Amerikaanse architect en uitvinder Buckminster Fuller. Met dit principe zijn enorme overspanningen mogelijk. Wereldwijd zijn er verschillende koepels met een vrije overspan-ning van 200 meter. De Olympus heeft een overspanning van 63 meter en is daarmee de grootste Temcor-koepel in Nederland.

Bij de ingang van de Olympus staat een 24 meter hoge toren, een getordeer-de tetraëder, met dezelfde driehoekige vlakken als de koepelconstructie. Het is een ontwerp van de Amstelveense kunstenaar Rudolf Wolf.

Activiteiten:• Informatie over de bouw en gebruik van de Olympus, geodetische koe-

pels en de architect Buckminster Fuller.• Rondleiding door het gebouw.

https://optisport.nl/avonturazoetermeer

NB De eerste en tweede verdieping zijn niet toegankelijk voor mindervaliden.

28

Speelboerderij Het Buitenbeest, Voorweg 93

29 29

2. Speelboerderij Het Buitenbeest, Voorweg 93

Aan de rand van Meerzicht, tussen Belvedèrebos en de Voorweg, vindt u de speelboerderij Het Buitenbeest. Dit is de oudste kinderboerderij van Zoe-termeer. De boerderij is in 1811 gebouwd voor de familie van den Bosch en tot in de zeventiger jaren in gebruik geweest als boerderij. Het is een lang-huisboerderij. Dat wil zeggen dat het woonhuis en de stal zich onder één doorlopend rieten dak bevinden. Een bijzonder detail is het uitgebouwde hoekpaviljoen aan de linkerkant uit 1842. Het is gedecoreerd met gesneden houtwerk onder een geschulpte dakrand.

De boerderij is in 1967 aangemerkt als rijksmonument. In 1977 zijn er in opdracht van de gemeente restauratiewerkzaamheden uitgevoerd en 1978 is de boerderij een kinderboerderij geworden. Kinderen kunnen hier kennis maken met allerlei dieren waaronder Oudhollands vee en zeldzame pluim-veerassen. In 2016 is de hooischuur gerestaureerd. De boerderij met voor-tuin, de twee schuren en de kippen, geven een goed beeld van een boe-renerf. Om die reden is de boerderij in 2017 genomineerd voor de Jan van der Spekprijs, bedoeld voor een persoon of instelling die zich inzet voor het Zoetermeerse erfgoed.

Achter de boerderij, aan het Belvedèrebos 273, is een kinderdagverblijf en een buitenschoolse opvang gevestigd. Het is een robuust gebouw met laag reikende flauw hellende daken, die aan de tuinzijde over gaan in een plan-tenkas. De daken zijn gedeeltelijk begroeid. Het totale complex omvat ook een natuurspeelterrein en een wijktuin. De kinderen van zowel het kinder-dagverblijf als de buitenschoolse opvang kunnen taken uitvoeren in de kas-sen en op de boerderij, en leren op die manier over de dieren en de natuur.

Activiteiten: • Zaterdag en zondag open van 10.00 uur tot 17.00 uur met onder andere

een kleine expositie over de geschiedenis van de boerderij. • Op zondag spelletjesdag van 13.00 tot 16.00 uur.

https://stadsboerderijen.org/stadsboerderijen/speelboerderij-het-buitenbeest

30

Vredekerk, Zwaardslootseweg 44

31 31

3. Vredekerk, Zwaardslootseweg 44

Ooit wel eens langs het Woonhart of richting De Sniep gereden, en daar een groot gebouw op de hoek zien staan? Dat is de Vredekerk, het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente. Een indrukwekkend gebouw ontworpen door architect J. Valk uit Soest met een hoge grote kap. De kerk is eind jaren ’70 gebouwd, toen de kerk aan het Piet Heinplein te klein geworden was voor de gemeente.

Toen de kerk gebouwd werd, stond deze nog in het weiland. Het Woonhart, Stadshart en het gebouw van de AIVD stonden er nog niet. In de verte waren de palen van de Sprinterlijn te zien en aan de andere kant de eerste huizen van de wijk De Leyens. Door de jaren heen is de kerk niet veranderd of ver-bouwd.

Het interieur van de kerk is sober: een preekstoel, een orgel en de kerkban-ken zijn de belangrijkste aankleding. De preekstoel met daarop een grote bijbel is het middelpunt. Zodat iedereen de dominee goed kan zien en het symboliseert tegelijk dat het Woord van God centraal staat.

De kerk heeft ook een aantal kleinere zalen, waar door de week bijvoor-beeld bijbelles aan de jeugd wordt gegeven (catechisatie) en de jeugd of de vrouwen van de kerk hun bijeenkomsten hebben. Elke donderdag kunnen klanten van de Voedselbank hun voedselpakket in de kerk komen ophalen.

Activiteiten:• Plekken van Plezier is het thema van de Open Monumentendag. Daar-

bij denk je niet zo gauw aan een kerk. Of zou dat toch zo kunnen. Vrijwil-ligers van de Vredekerk verwelkomen u graag koffie met wat lekkers.

• ‘s Ochtends speelt een orkest in de kerk, ’s middags wordt er op het orgel gespeeld.

• Wilt u meer weten over wat u allemaal ziet in de kerk of wat er ’s zondags gebeurt? De vrijwilligers geven u graag een rondleiding.

www.ggzoetermeer.nl

32

Nicolaaskerk en begraafplaats, Dorpsstraat 24

33 33

4. Nicolaaskerk en begraafplaats, Dorpsstraat 24

Deze katholieke kerk, ontworpen door Jan Stuyt in 1914, is sinds 2001 rijks-monument. Hij vervangt eerdere kerken uit 1817 en 1857 die te klein waren geworden. De kerk is gebouwd in een neogotische stijl met neoromaanse en byzantijnse elementen. Karakteristiek voor Jan Stuyt is de torenspits met uivormige bekroning en de zwart-wit geblokte fries langs de apsis aan de achterzijde van de kerk.

Achter de kerk ligt de begraafplaats, een oase van rust in het drukke cen-trum. Deze begraafplaats bestaat al bijna 200 jaar. In 1877 werd de eerste steen gelegd van een kapel, die later De Verrijzenis zou gaan heten. Deze naam had het gebouw te danken aan de levensgrote stenen figuren die in een nis de verrijzenis van Jezus met Pasen uitbeeldden, inclusief engel, Romeinse soldaat, en de weggerolde grafsteen. In 1971 werd deze na bij-na 100 jaar afgebroken. Na 1974 achtte het kerkbestuur de begraafplaats gesloten en vonden nog uitsluitend begrafenissen plaats in familiegraven. Daardoor trad ook het verval in. Oude grafstenen, sommigen meer dan 100 jaar oud, brokkelden af.

In 2017 is de begraafplaats gerestaureerd. Het verzakte kerkhof werd opge-hoogd met een meter aarde en zand. Graven werden zorgvuldig geruimd en de overblijfselen ondergebracht in een verzamelgraf met een aparte gedenk-steen. Enkele graven mochten i.v.m. de wettelijke grafrust van 10 jaar niet beroerd worden. Achter op het kerkhof kreeg de Verrijzeniskapel weer een plaats, niet als gebouw maar als een levensgroot silhouet in metaal uitge-sneden. De oorspronkelijke rij grafmonumenten ervoor, waaronder die voor priesters, bleef grotendeels behouden. Ook zijn negen andere stenen door het Historisch Genootschap Oud Soetermeer uitgekozen om hun bijzondere vorm of verhalen die deze grafmonumenten vertellen. Zij zijn tegen de ach-terwand van de kerk geplaatst.

34

Activiteiten: • De kerk met haar prachtige interieur staat de hele dag open, organisten

spelen en er is een kleine expo met aandacht voor kerkelijke feesten door het jaar heen.

• Bij voldoende belangstelling zijn er om 12.30, 14.30 en 15.30 uur rond-leidingen in de kerk.

• Daarnaast zijn er rondleidingen over de begraafplaats van de Nicolaas-kerk en het Wilhelminapark door een gids van Het Gilde, in samenwer-king met de parochie. Verzamelen om 12.00 en 14.00 uur bij de entree van de kerk.

• U kunt ook de begraafplaats en de kerk op eigen gelegenheid bezoeken.

https://www.nicolaasparochiezoetermeer.nl

Het silhouet van de Verrijzeniskapel

35 35

Verrijzeniskapel op de begraafplaats van de Nicolaaskerk

36

Oude Kerk, Dorpsstraat 59

37 37

5. Oude Kerk, Dorpsstraat 59

De Hervormde Oude Kerk is het oudste gebouw in Zoetermeer en sinds 1967 een rijksmonument. Op deze locatie stond in de dertiende eeuw al een kerk voor de parochianen van de dorpen Zoetermeer en Zegwaart. De Oude Kerk zelf dateert uit 1785 en is ontworpen door de Rotterdams - Itali-aanse architect Jan Giudici in een neoclassicistische stijl. Hij ontwierp ook het interieur met stucwerk. De toren heeft oudere delen zoals de bakstenen voet met spitsboog uit de 15e eeuw en de achtkantige lantaarn uit 1642 in renaissancestijl.

Tot 1827 werden alle Zoetermeerders en bewoners van Zegwaart in of rond-om deze kerk begraven, ongeacht hun geloof. In dat jaar werd ook een be-graafplaats aangelegd bij de Nicolaaskerk.

Activiteiten: • De Oude Kerk is geopend van 12.00 uur tot 17.00 uur.• In de kerk wordt informatie gegeven over het kerkgebouw en de te rea-

liseren aanbouw.• Er zal een diapresentatie te zien zijn over de geschiedenis van de Oude

Kerk.• Tevens zal regelmatig het Lohmanorgel worden bespeeld.• Ook bestaat de mogelijkheid om, onder begeleiding, de toren te beklim-

men. Deelnemers daaraan zullen daarvoor wel in goede conditie moe-ten zijn.

www.oudekerkgemeente.nl

38

Wilhelminapark tussen Dorpsstraat en Julianalaan

6. Wilhelminapark tussen Dorpsstraat en Julianalaan

Aan de rand van de Dorpsstraat en Buurvaart, aan de voet van de Oude Kerk, ligt het Wilhelminapark. Het vormt een glooiende overgang van het hoger gelegen veenpakket naar de lager gelegen polder. Het is een ont-werp van landschapsarchitect prof. Bijhouwer in de Engelse landschapsstijl, aangelegd in 1950-1951.Kenmerkend voor deze stijl is een op de natuur geïnspireerde aanleg met glooiende heuvels, vergezichten, doorkijkjes en waterpartijen. De bomen en de beplantingsvakken vormen samen met de vijver de structuur van het park. Het park is klein, slechts 1,5 ha, maar door de glooiingen, de vijver en bomen ontstaat er een idee van ruimte. Voor de beplanting is door tuinarchitect Van Koolwijk, een medewerker van Bij-houwer, gekozen voor inheemse soorten die passen in het Zuid-Hollandse landschap.

5

21

4

3

6

39 39

Het Wilhelminapark was oorspronkelijk gedacht als plantsoen ten zuiden van de Dorpsstraat op de plek waar enkele volkstuintjes lagen. Na de oorlog ont-stond het idee van een bevrijdings- en herdenkingspark, ter nagedachtenis van Zoetermeerse oorlogsslachtoffers en drie Amerikaanse militairen. Cen-traal in het park (4) ligt het gedenkmonument 1940-1945, ook een ontwerp van Bijhouwer. Het is een gebogen muur van witte natuursteen met teksten over onderdrukking en bevrijding. De oudtestamentische voorstellingen zijn van de beeldhouwer Geurt Brinkgreve.

In 1998 is het Indië-monument geplaatst, een roodmarmeren gedenksteen met inscriptie. Verstopt in het voetpad langs het water liggen 16 bronzen plaquettes met gedachtenwolkjes over oorlog en vrede als aanvulling op het oorlogsmonument en het Indië-monument. Het is een ontwerp van de Zoetermeerse Yvonne Grevers.

Aan de rand van het park is een aantal fraaie woonhuizen gelegen waaron-der (1) het modernistische woonhuis aan de Julianalaan1. Het is een ont-werp van Jan Rietveld, de zoon van Gerrit Rietveld. Het materiaalgebruik is sober maar het huis heeft een luxe uitstraling, oorspronkelijk ontworpen als dokterspraktijk in 1956. Links van het huis, aan de Julianalaan 3, ligt de Adventskerk (2). Achter aan de rand van het park, vinden we een paviljoentje (3) dat hoort bij de Bakkerswinkel aan de Dorpsstraat. Het is een ontwerp van Piet Hein Eek, die bekend is geworden door zijn meubels van sloophout. Dat is ook hier gebruikt. Het paviljoen bestaat uit gegalvaniseerde metalen kolommen, houten dakbalken en ramen uit een slooppand. In het park bij de Delftsewallen staat een danseresje (5), een beeld uit 1983 van de Amster-damse kunstenaar Eddy Roos. Een tweede kunstwerk (6) uit 1998 is meer abstract, twee identieke stalen sculpturen van Laurens van Herpt.

Activiteit: • Rondleiding over de begraafplaats van de Nicolaaskerk en door het Wil-

helminapark door gidsen van Het Gilde.

Verzamelen om 12.00 uur en 14.00 uur bij de entree van de Nicolaaskerk, Dorps-straat 24.

40

Adventskerk, Julianalaan 3

41 41

7. Adventskerk, Julianalaan 3

Deze kerk van de Vrijzinnig Christelijke Geloofsgemeenschap (VCGZ), een gemeentelijk monument, is in 1955 door de Vereniging Vrijzinnige Protestan-ten (VVP) gebouwd. De VCGZ is een samenwerkingsverband van Vrijzin-nige Protestanten, Remonstranten en Doopsgezinden. De oorsprong van de Remonstranten in Zoetermeer gaat terug tot begin 1600.

De kerk is ontworpen door de architect A. van Eck in de traditie van de Delft-se School. Deze wordt gekenmerkt door een eenvoudige vormgeving en het traditioneel gebruik van baksteen, natuursteen en hoge pannendaken. De kerk heeft een toren met een betonnen lantaarn en een klein klokje. Opval-lend is het ronde venster met stermotief aan de voorzijde. Activiteit:• Aandacht voor 500 jaar Remonstrantie.

www.vcgz.nl

42

Optreden muziekvereniging Kunst en Vriendschap, Dorpsstraat 114

43 43

8. Optreden muziekvereniging Kunst en Vriendschap Dorpsstraat 114

Op het sfeervolle plein aan de Dorpsstraat, bij de oude muziekschool, speelt de fanfare Kunst en Vriendschap. Dit is Zoetermeers oudste culturele vereni-ging, opgericht in 1897 met een sectie slagwerk, big band en fanfare.

Kunst en Vriendschap (K en V) kreeg bij de oprichting van de toenmalige burgemeester Bos een muziektent cadeau. De tent lag opgeslagen bij Bouwbedrijf Bontebal aan de Vlamingstraat. Deze bestond uit losse onder-delen die genummerd waren. Bij ieder optreden moest de tent door de leden worden opgehaald, opgebouwd en daarna weer worden afgebroken. Zater-dagsavonds moest de tent uit het zicht zijn omdat kerkgangers zich daaraan zouden kunnen ergeren. De muziektent vergde ook veel onderhoud. Door de leden werd er nog wel eens gespijkerd aan de tent omdat deze hier en daar begon te rotten. Daarna moest alles weer geverfd worden; stalgroen.

De muziektent heeft dienst gedaan tot zeker de jaren ’50. Rond 1969/1970 is er discussie geweest met het gemeentebestuur van Zoetermeer over de aanschaf van een nieuwe tent. Maar voordat er een beslissing werd geno-men wilde B&W een proef nemen met zo’n tent die in Den Haag dienst deed. In oktober werd door K&V in deze tent een concert gegeven op het school-plein voor de muziekschool. De tent voldeed aan alle eisen en het bestuur adviseerde een dergelijke tent aan te schaffen. Dat is echter niet gebeurd. Van de gehuurde muziektent werd uiteindelijk weinig gebruik gemaakt omdat de huurprijs aan de hoge kant was.

Activiteit:Optreden van fanfare Kunst en Vriendschap, 13.00 - 14.30

https://www.muziekverenigingkenv.nl/

44

‘t Nieuwe Huis, Dorpsstraat 132

45 45

9. ‘t Nieuwe Huis, Dorpsstraat 132

Dit vriendelijke Dorpsstraatpandje uit de negentiende eeuw is sinds oktober 2016 het nieuwe onderkomen van het Historisch Genootschap Oud Soeter-meer. Het is bij velen bekend als Wasserij De Witte Top. Uit archiefonder-zoek blijkt dat het perceel al sinds de zeventiende eeuw wordt gebruikt. Een van de bekende Zoetermeerders die hier gewoond heeft is Isaac Molenaar, de latere notaris van Zoetermeer. Zijn grafsteen is de oudste grafsteen op een Zoetermeers kerkhof en is eind 2015 hersteld. Kenmerkend aan het woonhuis is de tuitgevel met fijne muurankertjes. De rode pui is later toege-voegd (ontleend aan artikelen van Piet Drapers).

Sinds 2017 is het Historisch Genootschap gevestigd in de Dorpsstraat 132. Dit pand is op maandagavond, woensdag, vrijdag en zaterdagmiddag open voor het publiek. Op die dagen worden gasten ontvangen met de meest uiteenlopende vragen over genealogie en de historie van Zoetermeer. Ook worden er tentoonstellingen georganiseerd zoals kort geleden The Young Ones over opgroeien in Zoetermeer in de jaren zestig, de Jolly Duck over Zoetermeer in de Tweede Wereldoorlog en de neergestorte bommenwerper in de Meerpolder en de foto-expositie Historische Linten in Zoetermeer over de Voorweg, de Zegwaartse weg en het beeldkwaliteitsplan van de gemeen-te voor die gebieden.

Het thema van de Open Monumentendag is dit jaar Plekken van Plezier. Vandaar dat HGOS een expositie heeft ingericht met de titel Plezier in Zoe-termeer waarin de ontwikkelingen in de sport, recreatie, cultuur en het ver-enigingsleven in Zoetermeer worden belicht.

Activiteit: Expositie ‘Plezier in Zoetermeer’.

www.oudsoetermeer.nl

46

Molen de Hoop, Eerste Stationsstraat 37a

47 47

10. Molen De Hoop, Eerste Stationsstraat 37a

Sinds de middeleeuwen stond op deze plaats een korenmolen. De weg heette dan ook oorspronkelijk de Molenweg. De locatie was zo gekozen dat gebouwen en hoge bomen de windvang niet beperkten.

De huidige molen dateert uit 1897 en is gebouwd nadat de vorige was afge-brand. Het is een ronde stellingmolen waarvan de kap met de wieken kan worden gedraaid: een bovenkruier. De molen staat hoger dan de omgeving en heeft een stelling, een gaanderij van waaraf de molen kan worden ge-draaid zodat deze goed op de wind staat.

Om de molen, een rijksmonument, in stand te houden is veel onderhoud nodig. Zo moeten de houten funderingspalen nat worden gehouden zodat ze niet gaan rotten. Daarvoor is een speciaal drainagesysteem aangelegd. De molen was sinds 1930 eigendom van graanhandelaar H. Blonk. Deze beëindigde zijn bedrijf in 1978 waarna de molen in verval raakte. In 1986 is de molen gerestaureerd en maalt hij weer. De molen en de winkel wor-den sindsdien bemand door vrijwilligers, waaronder twee molenaars. Van het meel wordt onder andere Zoetermeers Molenbrood gebakken. Van de opbrengt wordt de molen onderhouden.

Activiteit:• Doorlopend rondleidingen. • Er is een imker aanwezig. Kinderen kunnen, tegen betaling, zelf kaars-

jes maken.• Puzzeltocht vanaf de molen door de Stationsstraat voor kinderen van

groep 3 t/m groep 8, georganiseerd door de imker. Bij voldoende goede vragen wacht er na de tocht een presentje.

• Proeverij van broodcakes en koekjes, gebakken door de vrijwilligers, en van producten die men in de molenwinkel kan kopen, met koffie en li-monade.

www.molendehoopzoetermeer.nl

48

Pelgimskerk, 1e Stationsstraat 86

49 49

11. Pelgrimskerk, 1e Stationsstraat 86

De Gereformeerde Kerk in Zegwaart had sinds 1867 een kerkgebouw en pastorie in de Dorpsstraat. Toen dit te klein werd zijn in 1932 de Pelgrims-kerk en de pastorie aan de Eerste Stationsstraat gebouwd. Beide zijn een gemeentelijk monument sinds 1991.

De kerk wordt in Zoetermeer ook wel de Boterkerk genoemd omdat veel vroegere gemeenteleden boterhandelaren waren en de kerk grotendeels is gefinancierd met in de boterhandel verdiend geld. Het is een ontwerp van de architect B.W. Plooy in een zakelijk expressionistische stijl die doet denken aan de stijl van de Amsterdamse School. Kenmerkend zijn de grote elkaar kruisende daken en de paraboolvormige torenspits. Behalve een fietsenstal-ling werd ook een paardenstal bij de kerk gebouwd omdat gemeenteleden nog met paard en wagen naar de kerk kwamen. Beide zijn inmiddels ver-dwenen.

Binnen overspant een fraai houten kruisgewelf de ruimte. De kerk heeft een sfeervolle lichtinval door hoge glas-in-loodramen. De banken zijn nog in de originele staat, blank gelakt met zwarte contrasterende zittingen, leuningen en biezen.

Activiteiten:• Het thema Plekken van Plezier wordt vertaald naar vreugde en blijd-

schap.• Liturgische kleuren, orgelbespelingen en presentatie van de historie van

de Pelgrimskerk.

www.pelgrimskerkzoetermeer.nl

50

Hof van Seghwaert,De Perenboomgaard, Zegwaartseweg / Gaardedreef 169

51 51

12. Hof van Seghwaert, De Perenboomgaard, Zegwaartseweg / Gaardedreef 169

Het land aan weerszijden van de Zegwaartseweg was vroeger grotendeels eigendom van landheren en -vrouwen, vermogende lieden die hun kapi-taal in grond hadden belegd. De meeste boeren pachtten de grond, zoals bijvoorbeeld Jaap Dogterom. Als weeskind kwam hij in huis bij zijn tante en oom Van den Hoek aan de Zegwaartseweg 31 (Het Wapen van Zoeter-meer). Zijn neef Jan van den Hoek overleed jong en zo kon Jaap met zijn vrouw Maria Bos de boerderij overnemen. Bij het bedrijf hoorde ook land in de Palensteinse polder en twee zoons van Jaap begonnen daar een bedrijf. Jan Dogterom een tuinderij aan Zegwaartsweg 60a en Niek Dogterom een boomgaard aan Zegwaartseweg 60b. In 1954 begon Niek Dogterom aan de Zegwaartseweg zijn bedrijf en liet daar in 1956 een huis bouwen met koelcellen en een sorteerruimte voor het fruit. Deze boomgaard strekte zich uit van de Zegwaartseweg tot de Dwarstocht (het huidige Tochtpad). Door de aanleg van de wijk Seghwaert vanaf 1970 verdween 2/3 van de peren-boomgaard. Het laatste stuk boomgaard was tot 2010 verpacht aan een fruitteler. Daarna is de boomgaard verwaarloosd tot buurtbewoners in 2014 de stichting Hof van Seghwaert oprichtten om er een wijktuin van te maken. In september 2015 konden de eerste peren weer worden geoogst. Sindsdien zijn een wijngaard, moestuin, stiltetuin en kindernatuurtuin aangelegd. Het Conferencehuis dient als winkel, werk- en vergaderplaats.

Op 13 juli 2019 is er een brug in gebruik genomen zodat de hof nu ook vanaf de Zegwaartseweg bereikbaar is.

Activiteiten:• Om 11.00 uur opening van de Open Monumentendag door wethouder

Robin Paalvast door onthulling van een informatiebord over de Hof van Seghwaert.

• Presentatie en aanbieding van een jubileumboek over de geschiede-nis van de Hof van Segwaert door het bestuur van de stichting aan de wethouder.

• Perenpluk (onder voorbehoud) . • Rondleidingen door de Hof.

NB In verband met een parkeerverbod aan de Zegwaartseweg parkeren aan de Gaardedreef / Appelgaarde.

https://hofvanseghwaert.nl

52

Sara Lydiahoeve, Zegwaartseweg 59 / Hugo de Grootlaan 2

53 53

13. Sara Lydiahoeve, Zegwaartseweg 59 / Hugo de Grootlaan 2

De oorspronkelijke hoeve is gebouwd in 1892. Het zomerhuis aan de linker-kant dateert van 1903. Later is nog een schuur gebouwd aan de rechterkant. Zomerhuis en hoeve hebben beide een prachtig gedecoreerde dakrand met makelaar; dit is de verticale middenstijl. Binnen is de fraaie houtconstructie goed te zien. De hoeve is genoemd naar Sara Lydia Reepmaker die van 1937 tot 1969 eigenaar was.

De Sara Lydiahoeve is een van de boerderijen die het agrarisch verleden van Zoetermeer symboliseert. Daarom is de hoeve door de gemeente aan-gewezen als gemeentelijk monument. Toch trad later het verval in door leeg-stand en vandalisme. In 1999 werd een sloopvergunning aangevraagd maar die werd vanwege de monumentenstatus geweigerd. Het Historisch Genoot-schap Oud Soetermeer heeft de gemeente op het belang van onderhoud ge-wezen en er ontstonden plannen voor restauratie. Voordat die echter konden worden uitgevoerd brandde de hoeve in 2008 af. Het bleek niet meer moge-lijk de oude bouwmaterialen te gebruiken en daarom is de hoeve opnieuw opgebouwd. Het is een nauwgezette reconstructie van het origineel. Alleen de schuur rechts van de hoeve is niet herbouwd. Inmiddels is de hoeve in gebruik door Restaurant Hudson.

Activiteiten:• Geopend van 12.00 uur – 16.30 uur. • Programma Open Monumentendag van 13.00 uur – 16.30 uur. • Voor de kinderen is er een springkussen en is er een gratis suikerspin. • Demonstratie klompen maken door klompenmaker Koos Vreeswijk. • Koffie en thee met appelgebak 5 euro.

https://restauranthudson.nl/zoetermeer

54

07. Historische plekken gemarkeerd

Op initiatief van de gemeenteraad is in 2009 besloten om, in samenwerking met het Historisch Genootschap, belangrijke historische plekken onder de aandacht te brengen door middel van een historisch informatiebord. Deze traditie heeft tot op heden de volgende informatie borden opgeleverd.

Op de plattegrond zijn deze locaties aangegeven.

ZoetermeerlijnOp het zuidelijke perron bij Centrum West is de geschiedenis van de spoor-lijn uit 1977 te vinden.

DaliegatenIn de omgeving van het Woonhart zijn vroeger grote kleiwinningsputten voor kalk gevonden. Deze zijn later gevuld met huisafval. Het bord staat langs het fietspad van de Europaweg tegenover de winkels.

AmbachtsheerlijkheidTer hoogte van de Grote Dobbe, vlakbij Vlamingstraat 4 langs het fiets-pad wordt uitgelegd wat de Ambachtsheerlijkheid te Zoetermeer is en welke voorrechten erbij horen.

Zegwaart/Soetermeer 1935verhaal over het ontstaan van het tweelingdorp Zoetermeer-Zegwaart wordt verteld op het grondgebied van de vroegere dorpen. De grens van het twee-lingdorp Zegwaart-Soetermeer liep ter hoogte van de Oude Kerk. Het bord 80 jaar samen markeert deze geschiedenis. Er staan twee borden ter hoogte van Dorpsstraat 10 en 99.

Spanten bordOp het Nicolaasplein zijn spanten geplaatst van de vroegere stationsover-kapping. De geschiedenis hiervan wordt weergegeven op het bord.

Remonstrantse KerkBij Dorpsstraat 86 stond vanaf 1635 de Remonstrantse kerk.

Huis te PalensteinTer hoogte van Dorpsstraat 110 stond de veertiende-eeuwse woning van ridder Willem van Egmond.

55 55

PilatusdamOp de hoek van de Pilatusdam richting de Eerste Stationsstraat staat het bord over de Pilatusdam en haar bewoners en gebruikers.

Kruispunt van WaterwegenSlootweg, vlakbij het gemaal Palenstein. Deze locatie markeert vier voorma-lige gemeenten en vier polders die hier samenkwamen.

De LandscheidingHet bord hangt aan het aan het hek van de stadsboerderij de Weidemolen in Oosterheem, Burgemeester Middelberglaan 2. De landscheiding is een stel-sel van aaneensluitende dijken begonnen in de twaalfde eeuw.

Hof van Seghwaert en de ZegwaartsewegBij de perenboomgaard komt een bord met de geschiedenis van de boom-gaard en dit stukje Zegwaartseweg. Het bord staat in de buurt van de nieu-we voetgangersbrug tussen 60a en 60b.

OntginningenOp de hoek van de Zegwaartseweg en het Kangoeroepad is het verhaal te lezen over het graven van sloten, turf steken en landbouw.

KoepelwoningenDe Koepelwoningen in Meerzicht langs diverse straten onder andere Wes-tergo, zijn een voorbeeld van architectuur ontworpen in 1969 door Benno Stegeman. Het is een beschermd stadsgezicht.

SchuilkerkVlakbij de locatie van dit bord langs de Amerikaweg bij Intratuin lag een schuilkerk. Hier wordt het verhaal verteld van de Andersgelovigen na 1574.

MeerpolderHet verhaal over het meer, de bewoners en de droogmakerij is te vinden op de hoek van de Middelweg(N206) en de meerpolder langs het fietspad.

Broekweg en boomgaardIn de Wijktuin in beheer van de Stichting Zoete Aarde staat een bord over de geschiedenis van de weg en de boomgaard.

56

Voorweg over een Wijk en WassteigersTer hoogte van Voorweg 180 aan de overkant bij de ingang van Hoeve Meer-zicht naast de tuinen. Het verhaal gaat over de functie van de Wetering als transport route en van huishoudelijke aard.

57 57

Op de plattegrond zijn deze locaties aangegeven.

58

Op de plattegrond zijn deze locaties aangegeven.

59 59