plan je eigen ruimte

Dorpen

Vroeger Nu Later

Zeeuwse Dorpstypen

In het zeekleilandschap van Zuidwest Nederland liggen veel dorpen. Je kunt ze verdelen in verschillende dorpstypen.

Dorpen

Vroeger NuLater

Bron: brochure Zeeuwse Zeekleilandschap Provincie Zeeland

Elke dorpstype heeft zijn eigen karakter.

Dat karakter wordt vooral bepaald door:

De vorm van het dorp

Het patroon van wegen en straten

Belangrijke gebouwen (b.v. de kerk)

Andere dominante elementen (b.v. dijk, kanaal) in of bij het dorp.

Dorpen

Vroeger NuLater

In het Oudland zijn vooral ringdorpen te vinden.

Na 1500 zijn de voorstraat-dorpen ontstaan,

Dorpen

Vroeger NuLater

Dorpen

Vroeger NuLater

Bij de kleinere nieuwlandpolders vinden we nogal wat dijkdorpen.

In de grotere nieuwlandpolders komen straatdorpen en kruiswegdorpen voor.

Daarnaast zijn er in Zeeland vestingdorpen

En dan zijn er uiteraard de moderne dorpen of moderne dorpsuitbreidingen.

Gereduceerde dorpen in de loop der tijd veel kleiner geworden en is er van de oorspronkelijke vorm weinig over.

Ringdorp

Waar: Gebouwd op kruising van kreekrug en wegen.

Voorbeelden: Kloetinge, Noordwelle.

Kenmerken: De kern van het dorp (de kerk) ligt hoger dan de

omgeving. Rond de kerk ligt een dorpsring met winkels

arbeiderswoningen, en werkplaatsen. Boerderijen liggen in het dorp en in lintvorm langs

wegen en (ring)dijken.

Dorpen

Vroeger NuLater

Noordwelle; bron geoactief

Voorstraatdorp Waar: in de oudere nieuwlandpolders. ( 1300-1700)Voorbeelden: Colijnsplaat, ‘s-Heer Arendkerke.

Kenmerken: Het dorp ligt altijd tegen een (oude) zeedijk. De belangrijkste straat ( de Dorpsstraat of

Voorstraat) staat loodrecht op de dijk Straten vaak evenwijdig aan de dorpsstraat De dorpsstraat verbond de kerk met het haventje

van het dorp. Oudere dorpen hebben een dorpsring. Nieuwere dorpen hebben een vierkant dorpsplein.

Dorpen

Vroeger NuLater

Dijkdorp

Waar: In de kleinere polders

Hier was geen plaats voor een voorstraat of dorpsring. Daarom bouwde men langs de dijk.

Voorbeeld: Heinkenszand, ‘s-Heerenhoek

Kenmerken: Het dorp is smal en langgerekt De kerk staat vaak onderaan de dijk , soms bij

een T-splitsing van dijken. Huizen staan in rijen aan weerszijden van de dijk.

Dorpen

Vroeger NuLater

Kruiswegdorp

Waar: In de grote verkavelde polders van de 17e eeuw. Op de kruising van de twee belangrijkste wegen .

Voorbeeld:

Kenmerken: Liggen in de grotere polders. Hebben een plein met kerk en gemeentehuis In de kleinere dorpen is er alleen een belangrijke

kruising. Door de aanbouw van rechthoekige achterstraten

heeft het dorp een wat vierkante vorm

Dorpen

Vroeger NuLater

Straatdorp

Waar: Lukraak langs lange weg.

Voorbeeld: Driewegen

Kenmerken: Dorpen zonder planning gemaakt Twee rijen huizen langs een lange weg Een echte kern ontbreekt. Geen ruimte voor kerk en dorpsplein. Vaak een cafe of winkel bij T-splitsing met

dwarsweg Vaak kleine nederzettingen, die nu nog het echte

dorpsgezicht kennen.

Dorpen

Vroeger NuLater

Vestingdorp.

Waar: In gebieden die vroeger een strategische ligging hadden.

Voorbeeld: Retranchement

Kenmerken: Dorp gebouwd in de nabijheid van een vesting Of: bestaand dorp dat is versterkt. Dorp heeft aarden wallen, muren en grachten. Grachten en wallen vaak in stervorm rond dorp

gebouwd Compacte bouw binnen de grachten/omwalling

Dorpen

Vroeger NuLater

Modern dorp (of moderne dorpsuitbreiding)Waar: -in de nieuwere polders (complete dorpen) -alle grotere Zeeuwse dorpen (uitbreidingen)Voorbeeld: Lewedorp.Kenmerken: Geplande dorpsuitbreidingen Grote nieuwbouwwijken (tientallen woningen) Seriebouw Regelmatig stratenpatroon en kavelgrootte Bezit en gebruik van een auto speelde een

belangrijke rol bij de planning

Dorpen

Vroeger NuLater

Gereduceerd (oud) dorp (gedeeltelijk verdwenen dorp)Waar: in de oudere poldersVoorbeeld: Baarsdorp, Sinoutskerke, Eversdijk.Kenmerken: Buurtschap, vaak met met cultuurhistorische restanten

die wijzen op het omvangrijker zijn van de nederzetting in het verleden.

Enkele huizen en boerderijen waarvan er soms een aantal al erg oud zijn

Oude dorpselementen nog zichtbaar zoals een kerkhof of kerkring,

Grilliger patroon van straten en wegen en percelen

Dorpen

Vroeger NuLater