Persoonlijk herstel in een forensische context€¦ · Natalie Aga –16 09 2016 - 15 jaar...

Natalie Aga – 16 09 2016 - 15 jaar forensische psychiatrie in Vlaanderen

Naar multidisciplinaire, sterktegerichte strategieën voor personen met een psychiatrische problematiek die een strafbaar

feit pleegden

Persoonlijk herstelin een forensische context

Natalie AgaPromotor: Prof. dr. Wouter VanderplasschenCo-promotor: Prof. dr. Freya Vander Laenen

i.s.m. Jurgen

Geconcerteerde OnderzoeksActie (GOA)

Universiteit Gent, drie faculteiten

1. Faculteit rechtsgeleerdheid – vakgroep strafrecht en criminologie

2. Faculteit psychologie en pedagogische wetenschappen – vakgroep orthopedagogiek

3. Faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen – vakgroep psychiatrie en medische psychologie

Vijf deelstudies, gemeenschappelijke focus1. Personen met een psychiatrische problematiek die een strafbaar feit

pleegden

2. Sterktegerichte benadering


De juridische positie van wetsovertreders met een psychiatrische stoornis Els Schipaanboord - Prof. dr. Tom Vander Beken – Prof. dr. Eric Broekaert

Procedurele rechtvaardigheid en daders met een psychiatrische problematiekCiska Wittouck – Prof. dr. Kurt Audenaert – Prof. dr. Tom Vander Beken

Desistance bij wetsovertreders met een psychiatrische problematiekSofie Van Roeyen – Prof. dr. Freya Vander Laenen – Prof. dr. Eric Broekaert

De rol van het sociaal netwerk in het herstelproces van delictplegers met een psychiatrische problematiekSara Rowaert – Prof. dr. Stijn Vandevelde – Prof. dr. Kurt Audenaert

Project D: Recover

De Schone en het Beest

Persoonlijk herstel binnen een forensische context

Doctoranda: Natalie AgaPromotor: Prof. dr. Wouter VanderplasschenCo-promotor: Prof. dr. Freya Vander Laenen

Verloop sessie:

1. Theorie2. Empirische studie:

- Onderzoekstechnisch en resultaten- Beschouwing en besluit

3. Wellness Recovery Action Plan4. Een ervaringsdeskundige aan het woord5. Vragen en suggesties


1. De Schone en het Beest

1.1. De Schone: persoonlijk herstel

“Een intens persoonlijk, uniek proces van verandering van iemandsattitude, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen. Het is een manier om een bevredigend, hoopvol en zinvol leven te leidenondanks de beperkingen die een ziekte met zich meebrengt.” (Anthony, 1993, p.527)

“Herstel gaat over een zo goed mogelijk leven leiden.” (South London and Maudsley NHS Foundation Trust, 2010, p.6)

→ geen consenus;→ sleutelcomponenten, bv. CHIME-framework (Leamy et al., 2011);

→ leidend principe in beleid (Angelsaksische landen, Nederland, België), vindt ingang in Duitsland (Amering & Schmolke, 2009).


1.1. De Schone: persoonlijk herstel

PROCES = individueel en uniek (NIMHE, 2005), veranderlijk in tijd, correlerende elementen, gericht op verschillende levensdomeinen (Leamy et

al., 2011)

Maatschappelijk herstel

(van der Stel, 2012)

Persoonlijk herstel = MOTOR

Functioneel herstel

Klinischherstel


1.2. Het Beest: de forensische context

- 3876 geïnterneerde personen in 2014: 1143 opgesloten in penitentiaire inrichtingen, 2176 personen V.O.P. en 557 geplaatst (IBM en artikel 14) (FOD Volksgezondheid, 07 mei 2014);807 opgesloten in april 2016 (communicatie K. Seynnaeve, 2016);

- Duur detentie: gemiddeld 4,84 jaar, 14,5% 10 jaar of langer;

- Delict: gemiddeld 1,77 (zedenfeiten, slagen en verwondingen, diefstal met verzwarende omstandigheden);

- Diagnose: gemiddeld 1,95 (persoonlijkheidsstoornissen, middelenproblematiek, psychotische stoornis, mentale beperking).


(Van der Auwera, Dheedene, & Seynnaeve, in: Casselman, De Rycke, & Heimans, 2015)

- ‘Mentally ill offenders’ zijn op de eerste plaats gelabeld als eengevaar voor de maatschappij (offenders) (Goethals, 1991) eerderdan als personen met een psychiatrische stoornis (Lamberti &

Weisman, 2004);

- ‘Mentally ill offenders’ ervaren een dubbel stigma (bv. Mezey et al.,

2010) en zelfstigma (Davidson et al., 2005; Slade et al., 2008; Tew, et al., 2012; LeBel,

2012);

- Dominante en gerichte focus op criminogene factoren mooreductie van risico’s (bv. RNR, Andrews & Bonta, 2010);

- Welzijn en ‘een goed leven’ worden vaak over het hoofd gezien, hoewel de focus hierop het risico op recidive zou reduceren (Bouman, 2009; bv. GLM, Ward & Maruna, 2007).


1.3. Een schijnbaar onmogelijke relatie

↔ juridisch statuut↔ geïnterneerde personen zelf↔ setting- of behandelingspecifieke eigenschappen↔ sociale wenselijkheid

(Andrews & Bonta, 2006; Mezey et al., 2010; Pouncey & Lukens, 2010; Simpson & Penney, 2011;

Viljoen et al., 2011; Dorkins & Adshead, 2011; Henagulph et al., 2012)

1.4. Offender recovery: een gedwongen huwelijk?

“The subjective experience of coming to terms with having offended,

perceiving the need to change the personal qualities that resulted inpast offending -which also creates the future risk of reoffending-, and accepting the social and personal consequences of having offended.” (Drennan, & Alred, 2012)


(Ferrito, Vetere, Adshead, & Moore, 2012)

Metasynthese van kwalitatieve studies (N=5)Shepherd, Doyle, Sanders, & Shaw, 2015;

Centrale thema’s:- ‘Safety and security’ als basis voor het herstelproces- De dynamieken van ‘hoop’ en het sociaal netwerk in het

ondersteunen van het herstelproces- Het werken aan identiteit als een opstap naar verandering in het

herstelproces


2. Onderzoek

2.1. Onderzoeksvragen

- Review literatuur: hoe wordt herstel in een forensische context geconceptualiseerd in de literatuur?

- Empirisch onderzoek: welke elementen initiëren, bevorderen en behouden het herstelproces van geïnterneerde personen? Wat helpt geïnterneerde personen vooruit?

- (ex-)geïnterneerde personen- hulpverleners forensische zorg

- Pilootstudie Wellness Recovery Action Plan: ervaren geïnterneerde personen WRAP als een effectieve strategie om herstel te initiëren, te bevorderen en te behouden (effectevaluatie + implementatiestudie)


2. Onderzoek

2.1. Onderzoeksvragen

- Review literatuur: hoe wordt herstel in een forensische context geconceptualiseerd in de literatuur?

- Empirisch onderzoek: welke elementen initiëren, bevorderen en behouden het herstelproces van geïnterneerde personen? Wat helpt geïnterneerde personen vooruit?

- (ex-)geïnterneerde personen- hulpverleners forensische zorg

- Pilootstudie Wellness Recovery Action Plan: ervaren geïnterneerde personen WRAP als een effectieve strategie om herstel te initiëren te bevorderen en te behouden (effectevaluatie + implementatiestudie)


2.2. Methodologie

Steekproef: geïnterneerde personen (min. 6 maanden, voldoende stabiel, Nederlandstalig) en personen waarvan de maatregel min. 6 maanden eerder werd opgeheven (N=94), gedifferentieerd naar geslacht, leeftijd, psychiatrische stoornis, verstandelijke beperking en woon- en ondersteuningsvorm

Dataverzameling (sinds 14 12 2014 tot 08 09 2016): - obv diepte-interviews met open vragen- obv recoveryliteratuur, niet theorietoetsend!- duur interview: 1u30, max. 2u.

Dataverwerking en -analyse (in progress): - letterlijke transcriptie van de opgenomen interviews- thematische analyse met behulp van NVivo (Brown & Clarke, 2006)


Setting N

Penitentiair 15

FPC 12

Forensisch residentieel 19

Forensisch ambulant 14

Regulier residentieel 10

Regulier ambulant 13

Maatregel opgeheven 11

TOTAAL 94

Leeftijd: m=42, range=19-68Vrouwen: N=13VAPH-ondersteuning: N=13

2.3. Respondenten: kenmerken

2.4. Wat zijn faciliterende bestanddelen van herstel voor geïnterneerde personen? (in progress)

Klinische componenten:- Medicatie- Reductie van symptomen

“Het zijn geen wondermiddelen, hé. Maar ze kunnen u wel-dat moet ik zeggen- ze kunnen u wel helpen voor uw geest en

uw tijdvermogen te laten balanceren.”(resp. 3, maatregel opgeheven)



Sociale inclusie:- Stigma overkomen- Dagelijkse ondersteuning- Burgerschap- Mobiliteit

“Ik heb contact met de buren… goed contact. Ja, af en toe help ik hem zo een keer.

Dat is wel tof, ja. Dat is ne goeie…” (resp. 7, regulier residentieel VAPH)



‘Belonging’:- Leefklimaat en sfeer- ‘Thuis’- ‘Samen’- Nabijheid- Klein, prosociaal netwerk- Contact met dieren

“Nu doe ik mijn best en ik steek niets meer uit… […] Ik zit hier op mijn gemak en kan altijd naar buiten gaan. […]

Ik wil hier gans mijn leven zitten. Ik zit hier op mijn plaats. En als ik mij verveel, dan speel ik darts.”

(resp. 11, regulier ambulant VAPH)Natalie Aga – 16 09 2016 - 15 jaar forensische psychiatrie in Vlaanderen


Persoonsgebonden componenten:- Rust en veiligheid- Spiritualiteit - Hoop door perspectief - Gesprekken - Therapie- Vrijblijvende en individuele creativiteit

“Soms wil ik iets zeggen en dan zeg ik dat met verf.”(resp. 9, maatregel opgeheven)



Forensische componenten- Slachtofferbemiddeling- Erkenning multiple trauma’s- Ruimte om te experimenteren, kansen krijgen,…- Therapie, terugvalpreventie- Coping met maatregel- Procedurele rechtvaardigheid (vonnis, strafuitvoering,…)

“Een dienst slachtofferbemiddeling is wel al bij mij geweest met twee slachtoffers. […] Het was precies alsof dat je versmacht

wordt. Maar ik ben wel blij dat ik die stap gezet heb.”(resp. 1, penitentiair VAPH)


Forensisch herstel als bijkomend proces


Maatschappelijk herstel

Persoonlijk herstel

Functioneel herstel

Klinischherstel

Forensisch herstel

Maar ook:

“En ik vind dat ze de mensen eens zouden moeten appreciëren hoe ze zijn, gelijk uit welk milieu ze komen. En niet die mensen hervormen en in hokjes steken. En

te structureren naar de normen die niet eens bepaald worden. Maar je moet ergens een ander mens worden. En ik vind dat niet kunnen.”

(resp. 11, penitentiair)

“Het voelt alsof ik het niet waard ben om vriendelijk tegen te zijn… Zelfs als ik de bus neem en iemand lacht naar me, dan denk ik:

besef jij wel goed wat ik heb gedaan?” (resp. 1, forensisch residentieel)

“Wat ik zou doen als de maatregel morgen stopt?Dan zou het pas echt beginnen…”

(resp. 2, forensisch ambulant)

Psychiatrische stoornis

Misdrijf

Gedwongen behandeling en supervisie = beter (sociaal wenselijk) gedrag, compliance, coping en zelf-fragmentatie;

Klinisch GGZ-herstel = symptoomvrij leven

Elementen van persoonlijk herstel indien gekend of gewenst;Aanvang forensisch herstel met persoonlijk herstel als motor

Een grootaantal stakeholders

Internering

2.5. Lineair, aanbodgestuurd herstel


2.6. Samengevat

Herstel wordt geïnhibeerd door de internering.

Ambivalentie:- Ervaren behandeldruk ↔ GGZ-herstel (Pratt et al., 2013);- ‘Internering’ wordt geïnstrumentaliseerd om herstel aan te

tonen; - Interneringsmaatregel bevordert sociale wenselijkheid en

weerhoudt mensen van persoonlijk herstel.

Ondersteuning van persoonlijk en forensisch herstel kan: - zowel penitentiair als onder dwang starten (Roberts et al., 2008);- door maximaal te informeren en door individuele ondersteuning;- door bv. WRAP.


3. Naar herstelgerichte ondersteuning in de forensisch-psychiatrische praktijk: Wellness Recovery Action Plan® (WRAP)

WRAP:- wetenschappelijk onderbouwd (Pratt et al., 2013; Cook et al., 2012; Jonikas et al.,

2011; Scott et al., 2010);

- een zelfmanagement instrument;- helpt een beroep te doen op de eigen hulpbronnen;- contact met lotgenoten;- ervaringsdeskundige ondersteuning;- innovatieve herstelondersteuning;- cf. Orchard Clinic, Edinburgh, UK; www.onehaertbeat.com.

http://www.onehaertbeat.com/

Experimentele studie in Ligarsa (06 06 2016 – 09 02 2017), dagziekenhuis Sint-Jan-Baptist, Zelzate

Methode:- Interviews met geïnterneerde personen (N=22) vóór en na

deelname aan WRAP®;- Psychometrische opvolging (T0 tem T4, interval 3 maanden); - Procesevaluatie.

Doel:- Ervaringen, percepties en verhalen van geïnterneerde personen

en het professionele netwerk inventariseren;- De implementatievoorwaarden van WRAP nagaan;- Herstelindicatoren opvolgen en evalueren.


Een ervaringsdeskundige aan het woord…


Bedankt voor uw aandacht en uw suggesties!

Natalie AgaVakgroep Orthopedagogiek

www.interneringplus.ugent.be

+32 9 331 03 11

[email protected]


http://www.interneringplus.ugent.be/

Persoonlijk herstel in een forensische context€¦ · Natalie Aga –16 09 2016 - 15 jaar...

Documents

Transcript of Persoonlijk herstel in een forensische context€¦ · Natalie Aga –16 09 2016 - 15 jaar...