“Pensioenen & de Kredietcrisis”

Dick Sluimers, Voorzitter Raad van Bestuur APG Groep

‘FSA Congres’ 28 april 2009

Agenda

• Nederlands pensioenstelsel

• Pensioenfondsen & de Kredietcrisis

Pensioen en Jongeren

• Pensioenen veel in het nieuws tijdens de kredietcrisis

• Nederlanders hebben 40% van hun netto vermogen in pensioenbesparingen

• … maar jongeren gaan nog liever naar de tandarts of naar hun schoonmoeder dan dat zij zich in hun pensioen verdiepen

Nederlands pensioenstelselJaarlijkse pensioenuitkering

0

5

10

15

20

25

30

AOW Collectief pensioen Individueelpensioen

(mld

. eu

ro)

Collectieve pensioenspaarpotultimo 2008€ 575 miljard

APG: Algemene Pensioen Groep

• Bestaat sinds 1 maart 2008• Bestaat uit APG, Cordares en Loyalis• Pensioenuitvoering voor fondsen in o.a. sectoren overheid,

onderwijs en bouw• € 200 miljard beheerd vermogen• > 4 miljoen deelnemers• 4.000 werknemers

Dekkingsgraad van pensioenfondsen

• Dekkingsgraad is een soort thermometer voor situatie pensioenfonds

• Dekkingsgraad afhankelijk van:– Vermogen – Verplichtingen

• Gemiddelde dekkingsgraad van 142% naar

91%

Dekkingsgraad (dgr)

Totaal vermogen

Totaal verplichtingen

• Effect op dekkingsgraad:– Daling vermogen 142% 116%– Stijging verplichtingen 116% 91%

• dgr =

Rendement op vermogen pensioenfondsen 2008

Nederlandse fondsen

• ABP -20%

• Bpf Bouw -14%

• PfzW -21%

• PME -20%

• PMT -21%

Buitenlandse fondsen

• NBIM (Noorwegen) -23%

• CalPers (VS) -28%

Hebben pensioenfondsen te veel risico genomen?

• Risicoprofiel pensioenfonds staat vast, gegeven:– Voorschriften DNB– Hoogte van de pensioenpremie– Ambitieniveau van pensioenuitkering

• Pensioenfondsen beleggen beter en goedkoper dan individu

Hebben pensioenfondsen verkeerd belegd?

Ontwikkeling aandelenbeurzen 2008

Westerse markten Top 3 stijgers

FTSE 100 (VK) -31% 1) Ghana +26%

Dow Jones (VS) -33% 2) Ecuador +11%

DAX 30 (DUI) -39% 3) Tunesië +8%

Nikkei (JAP) -40% Top 3 dalers

CAC 40 (FR) -43% 1) IJsland -97%

AEX (NL) -52% 2) Oekraïne -83%

3) Bulgarije -80%

Dekkingsgraad (dgr)

Totaal vermogen

Totaal verplichtingen

• Effect op dekkingsgraad:– Daling vermogen 142% 116%– Stijging verplichtingen 116% 91%

• dgr =

• Toekomstige uitkeringen pensioenfonds moeten worden

teruggerekend naar huidige waarde • Discontering verplichtingen afhankelijk van regelgeving:

RegelgevingDisconteringsvoet ultimo feb. 2009

Dekkingsgraad ultimo feb. 2009

FTK 3,45% 87%

RJ 271 4,19% 97%

IAS 19 / FAS 87 5,19% 112 %

Historisch rendement

5,90% 124%

Waardering verplichtingen discutabel

Rente bovendien erg volatiel & procyclisch

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

jan-

88

jan-

90

jan-

92

jan-

94

jan-

96

jan-

98

jan-

00

jan-

02

jan-

04

jan-

06

jan-

08

Huidige rekenrente

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

jun-

86

jun-

88

jun-

90

jun-

92

jun-

94

jun-

96

jun-

98

jun-

00

jun-

02

jun-

04

jun-

06

jun-

08

Huidige rekenrente

5-jaars gemiddelde rente

10-jaars gemiddelde rente

Oplossing :Trendmatige waardering verplichtingen

Collectief pensioen of individueel pensioen?

Werken in de pensioensector

• Wordt saai weer sexy?• Pensioenwereld in beweging

– Duurzaam beleggen– Innovatief beleggen

• Werken in de pensioensector…daar zit muziek in!

www.werkenbijapg.nl