presentatie: kredietcrisis hoe nu verder?

Einde Kredietcrisis? Einde Kredietcrisis? Hoe nu verder. Hoe nu verder.

Oostendorp, Otten, Van Boekel Accountants en Belastingadviseurs

Pieter van RijbroekPieter van RijbroekWijchen 11 december 2008Wijchen 11 december 2008

Van Rijbroek Financieel AdviesVan Rijbroek Financieel AdviesEen onmisbare schakel in zakelijke financieringenEen onmisbare schakel in zakelijke financieringen

AgendaAgenda

• VoorstellenVoorstellen• Gevolgen KredietcrisisGevolgen Kredietcrisis• Pijlers onder een aanvraagPijlers onder een aanvraag• Bekeken vanuit ondernemersoogpuntBekeken vanuit ondernemersoogpunt• OverheidsregelingenOverheidsregelingen• Aanvullende regelingen Aanvullende regelingen • Van Rijbroek Financieel AdviesVan Rijbroek Financieel Advies• Een voorbeeldEen voorbeeld• Vragen Vragen


Pieter van RijbroekPieter van Rijbroek

• Afkomstig uit een ondernemersgezin Afkomstig uit een ondernemersgezin • Afgeronde agrarische HBO en Universitaire Afgeronde agrarische HBO en Universitaire

opleidingopleiding• Post HBO opleiding Financial PlanningPost HBO opleiding Financial Planning• 17 jaar ervaring in landbouwkundig 17 jaar ervaring in landbouwkundig

onderzoekonderzoek• 10 jaar bancaire ervaring10 jaar bancaire ervaring• Sinds 1 januari zelfstandig adviseur Sinds 1 januari zelfstandig adviseur

gespecialiseerd in bancaire adviezengespecialiseerd in bancaire adviezen


Effecten van de kredietcrisis:Effecten van de kredietcrisis:

• Solvabiliteit Banken is erg zwakSolvabiliteit Banken is erg zwak• Angst regeert. Onderling vertrouwen herstelt Angst regeert. Onderling vertrouwen herstelt traagtraag• Leningen worden opgezegdLeningen worden opgezegd• Rente-opslagen zijn verhoogd; hogere marge Rente-opslagen zijn verhoogd; hogere marge bankenbanken• ‘‘Besmette’ bedrijven worden geweerdBesmette’ bedrijven worden geweerd• Rente daalt gestaag vanwege recessieangstRente daalt gestaag vanwege recessieangst• Overheid huilt met de wolven meeOverheid huilt met de wolven mee


• Renteverschil 1mnds en 3mnds Euribor is hoog Renteverschil 1mnds en 3mnds Euribor is hoog

• Banken doen aan ‘cherrypicking’Banken doen aan ‘cherrypicking’

• Startersfinancieringen worden moeilijkerStartersfinancieringen worden moeilijker

• Sterk groeiende bedrijven bieden onvoldoende Sterk groeiende bedrijven bieden onvoldoende zekerheid. Banken zijn terughoudend. zekerheid. Banken zijn terughoudend.

• Bedrijven met ‘liquiditeitsproblemen’ worden de Bedrijven met ‘liquiditeitsproblemen’ worden de dupedupe

• Vastgoedfinancieringen worden lastigerVastgoedfinancieringen worden lastiger


Gevolgen van de kredietcrisisGevolgen van de kredietcrisis

Crisis schaadt vertrouwen in bankenCrisis schaadt vertrouwen in banken


Waar draait het om bij Waar draait het om bij financieringen?financieringen?

• OndernemerschapOndernemerschap

• Sector (economische situatie; risicospreiding Sector (economische situatie; risicospreiding bankier)bankier)

• Verliesrisico (voor de bank) Verliesrisico (voor de bank)

• BetalingscapaciteitsratioBetalingscapaciteitsratio

• Gecorrigeerd eigen vermogenGecorrigeerd eigen vermogen


OndernemerOndernemer

De vent (vrouw) is de tent!De vent (vrouw) is de tent!

• Vertrouwen (ondernemer en de sector)Vertrouwen (ondernemer en de sector)• Visie (Ondernemingplan)Visie (Ondernemingplan)• Ondernemerschap Ondernemerschap • Creatief en DynamischCreatief en Dynamisch• Technische kennisTechnische kennis


Betalingscapaciteit ratioBetalingscapaciteit ratio

• Exploitatieprognose van ondernemer en Exploitatieprognose van ondernemer en eventueel andere deskundigeneventueel andere deskundigen

• Sluitende cashflow prognoseSluitende cashflow prognose Ondernemer moet aan zijn verplichtingen kunnen Ondernemer moet aan zijn verplichtingen kunnen

voldoenvoldoen Continuiteit moet gewaarborgd zijnContinuiteit moet gewaarborgd zijn

• Banken kijken (te)veel naar verledenBanken kijken (te)veel naar verleden

• Snelgroeiende bedrijven moeilijk te Snelgroeiende bedrijven moeilijk te financieren financieren


ZekerhedenZekerheden

• Harde zekerheden: steenhardHarde zekerheden: steenhard

• Zachte zekerheden: boterzachtZachte zekerheden: boterzacht

Immateriele activa (geen waarde muv visquota) Immateriele activa (geen waarde muv visquota)

(ondergraven de zekerheidspositie van de bank(ondergraven de zekerheidspositie van de bank


Aansprakelijk vermogen = Aansprakelijk vermogen = garantievermogengarantievermogen

== eigen vermogeneigen vermogen+ + stille reservesstille reserves+ + voorzieningen (mits aantastbaar)voorzieningen (mits aantastbaar)+ + aansprakelijk vermogen in priveaansprakelijk vermogen in prive+ + achtergestelde leningenachtergestelde leningen-/--/- immateriele activaimmateriele activa-/- -/- rc-verhouding DGArc-verhouding DGA (aantasten liquiditeitspostie)(aantasten liquiditeitspostie)


Resultaat:Resultaat:

Bank berekent het verliesrisico van de klant =>Bank berekent het verliesrisico van de klant =>Via faillisementskans (Pd) en het Via faillisementskans (Pd) en het totaal verlies van de post (Lgd) inclusief kostentotaal verlies van de post (Lgd) inclusief kosten

Dit resulteert in: EL-percentage = verliespercentage Dit resulteert in: EL-percentage = verliespercentage in procenten van het totale obligoin procenten van het totale obligo

=> Indeling in risicoklassen=> Indeling in risicoklassen


Conclusie:Conclusie:

• Zekerheden en aansprakelijk vermogen bepalen Zekerheden en aansprakelijk vermogen bepalen voor een belangrijk deel de te hanteren rente-voor een belangrijk deel de te hanteren rente-opslag.opslag.

• Een goede rentabiliteit kan het banciar comfort Een goede rentabiliteit kan het banciar comfort snel laten verbeteren => renteopslagen zijn te snel laten verbeteren => renteopslagen zijn te hoog. Belangrijk herziening van de positie na hoog. Belangrijk herziening van de positie na enkele jaren.enkele jaren.

• In Basel ll is de solvabilteitseis aangescherpt.In Basel ll is de solvabilteitseis aangescherpt. • NIB Capital biedt perspectieven voor innovatieve NIB Capital biedt perspectieven voor innovatieve

bedrijvenbedrijven


Basel ll en de toegepaste Basel ll en de toegepaste rentestructuurrentestructuur

RisicoRisico laaglaag gemgem hooghoog

SolvabiliteitseisSolvabiliteitseis 2%2% 8%8% 14%14%

(gewenst rendement bank op EV stel 25%)(gewenst rendement bank op EV stel 25%)

WinstdekkingWinstdekking0,5%0,5% 2,0%2,0% 3,5%3,5%

KostendekkingKostendekking 0,2%0,2% 0,2%0,2% 0,2%0,2%

RentedekkingRentedekking 3,65%3,65% 3,65%3,65% 3,65%3,65%

TariefTarief 4,35%4,35% 5,85%5,85% 7,35%7,35%


Waar haalt de bank zijn inkomsten Waar haalt de bank zijn inkomsten uit:uit:

• (afsluit)provisies op financieringen en verzekeringen(afsluit)provisies op financieringen en verzekeringen• (Risico) opslag op rente(Risico) opslag op rente• Provisie op rentederiviaten (tot 40% kosten)Provisie op rentederiviaten (tot 40% kosten)• BetalingsverkeerBetalingsverkeer• Oversluiten leningenOversluiten leningen• Leasecontracten Leasecontracten

Effect: wat de ene hand geeft neemt de andere weer terug!Effect: wat de ene hand geeft neemt de andere weer terug!


Overige aandachtspunten:Overige aandachtspunten:

• Mogelijkheden tot switchen in rentetypeMogelijkheden tot switchen in rentetype• Aflossingsverplichtingen en toekomstige plannenAflossingsverplichtingen en toekomstige plannen• Vrijheid om van financier te wisselenVrijheid om van financier te wisselen• Verplichting tot verzekeringen Verplichting tot verzekeringen • Prive betrokkenheid (hoofdelijkheid bij BV)Prive betrokkenheid (hoofdelijkheid bij BV)• Krediet op RC (hoogte; vorm)Krediet op RC (hoogte; vorm)

• Zorg ten allen tijde voor een goede registratie ter onderbouwing en verbetering van uw bedrijfsvoeringZorg ten allen tijde voor een goede registratie ter onderbouwing en verbetering van uw bedrijfsvoering• Maak een meerjarenplan voor de toekomstMaak een meerjarenplan voor de toekomst• Analyseer dit jaarlijks en stel het bij Analyseer dit jaarlijks en stel het bij • Streef naar realiseerbare doelstellingenStreef naar realiseerbare doelstellingen• Wees kritisch op het aanbod van uw bankier Wees kritisch op het aanbod van uw bankier • Vraag tijdig deskundig advies (Goedkoop is duurkoop)Vraag tijdig deskundig advies (Goedkoop is duurkoop)• Speel tijdig in op innovatieve ontwikkelingenSpeel tijdig in op innovatieve ontwikkelingen• Let op uw organisatiestructuurLet op uw organisatiestructuur


Wat is voor een ondernemer Wat is voor een ondernemer van belang?van belang?

• Bedrijfsrisico Bedrijfsrisico

• Renterisico Renterisico

• Privé aansprakelijkheidPrivé aansprakelijkheid

• ReserveringscapaciteitReserveringscapaciteit


Wat is voor een ondernemer van Wat is voor een ondernemer van belang?belang?

• Bedrijfsrisico = ondernemersrisicoBedrijfsrisico = ondernemersrisico



•Renterisico Renterisico

Variabel: af te dekken met een rentederivaatVariabel: af te dekken met een rentederivaat

Vast: kies voor variatie in rentevastperiodenVast: kies voor variatie in rentevastperioden


Wat is voor een ondernemer Wat is voor een ondernemer van belang?van belang?

Privé aansprakelijkheidPrivé aansprakelijkheid


Bij ondernemen in een ‘zwaar weer Bij ondernemen in een ‘zwaar weer periode’ kan het raadzaam zijn de periode’ kan het raadzaam zijn de aansprakelijkheden in de huidige aansprakelijkheden in de huidige

ondernemingsvorm nog eens onder de ondernemingsvorm nog eens onder de loep te nemen.loep te nemen.

Groente & Fruit: 27 oktober 2008Groente & Fruit: 27 oktober 2008


• ReserveringscapaciteitReserveringscapaciteit

‘ ‘ Voldoende’ reserves opbouwen om een Voldoende’ reserves opbouwen om een tegenvallende periode op te vangentegenvallende periode op te vangen

Banken stellen vaak aanvullende eisen aan solvabiliteitBanken stellen vaak aanvullende eisen aan solvabiliteit


Na de kredietcrisis: wat is wijsheid:Na de kredietcrisis: wat is wijsheid:

• Zorg ten allen tijde voor een goede registratie ter Zorg ten allen tijde voor een goede registratie ter onderbouwing en verbetering van uw bedrijfsvoeringonderbouwing en verbetering van uw bedrijfsvoering

• Maak een meerjarenplan voor de toekomstMaak een meerjarenplan voor de toekomst• Analyseer dit jaarlijks en stel het bij Analyseer dit jaarlijks en stel het bij • Streef naar realiseerbare doelstellingenStreef naar realiseerbare doelstellingen• Wees kritisch op het aanbod van de bankier Wees kritisch op het aanbod van de bankier • Vraag tijdig deskundig advies (Goedkoop is duurkoop)Vraag tijdig deskundig advies (Goedkoop is duurkoop)• Speel tijdig in op innovatieve ontwikkelingenSpeel tijdig in op innovatieve ontwikkelingen• Let op de organisatiestructuurLet op de organisatiestructuur


Aanvullende RegelingenAanvullende Regelingen::

• Min EZ: BBMKBMin EZ: BBMKB• Min Landbouw BorgstellingstellingsfondsMin Landbouw Borgstellingstellingsfonds

• RabobankRabobank– StimuleringsleningStimuleringslening– Groei- en innovatieleningGroei- en innovatielening

• INGING– Doorgroei- en overname kredietDoorgroei- en overname krediet– Mid Corporate Mezzanine FondsMid Corporate Mezzanine Fonds

• ABN AmroABN Amro– VermogensleningVermogenslening


Borgstellingsbesluit MKBBorgstellingsbesluit MKB

• Starters (max €150.000,-) 1:4Starters (max €150.000,-) 1:4

• Bedrijfsborgstellingskrediet (max Bedrijfsborgstellingskrediet (max €1.500.000,-) 1:1 €1.500.000,-) 1:1

• Innovatie Borgstelling (max € 1.500.000,-) 1:2Innovatie Borgstelling (max € 1.500.000,-) 1:2

Uiteindelijke risico ligt bij de bankierUiteindelijke risico ligt bij de bankier


Vereisten:Vereisten:

• Gebrek aan zekerheden Gebrek aan zekerheden

• Prive betrokkenheid (borgtocht)Prive betrokkenheid (borgtocht)

• Looptijd 6-12 jaar (uitstel aflossing Looptijd 6-12 jaar (uitstel aflossing mogelijk) mogelijk)

• Garantieprovisie verschuldigd (oplopend Garantieprovisie verschuldigd (oplopend tot 3,6%)tot 3,6%)


• Bij bedrijfsopvolging / uitbreidingBij bedrijfsopvolging / uitbreiding• Indien financiering op een normale bancaire Indien financiering op een normale bancaire

manier niet mogelijk ismanier niet mogelijk is• Tussen € 100.000 en € 500.000 (max. 50 % van Tussen € 100.000 en € 500.000 (max. 50 % van

financiering)financiering)• Achtergestelde leningAchtergestelde lening• Max looptijd 15 jaar (mogelijkheid eerste 5 jaar Max looptijd 15 jaar (mogelijkheid eerste 5 jaar

niet aflossen)niet aflossen)• Gecorrigeerd aansprakelijk vermogen: max. 25 % Gecorrigeerd aansprakelijk vermogen: max. 25 %

na verstrekkingna verstrekking• Aanvullend op BB MKB of BFAanvullend op BB MKB of BF• Garantieprovisie 1% (i.p.v. 3,6% BB MKB)Garantieprovisie 1% (i.p.v. 3,6% BB MKB)


Rabo StimuleringsleningRabo Stimuleringslening

Rabobank groei en innovatielening Rabobank groei en innovatielening (agrarisch)(agrarisch)

• Bij diepte investering welke niet op de normale Bij diepte investering welke niet op de normale bancaire manier gefinancierd kan wordenbancaire manier gefinancierd kan worden

• Max. € 1.000.000 (max. 50% van de financiering)Max. € 1.000.000 (max. 50% van de financiering)• Max. looptijd 10 jaar (evt. eerste 2 jaar niet Max. looptijd 10 jaar (evt. eerste 2 jaar niet

aflossen)aflossen)• Kan aanvullend op stimuleringsleningKan aanvullend op stimuleringslening• Garantieprovisie 1% (i.p.v. 3% BF)Garantieprovisie 1% (i.p.v. 3% BF)• Bij rechtspersoon privé-betrokkenheid van 25% Bij rechtspersoon privé-betrokkenheid van 25%

(i.p.v. hoofdelijk bij BF(i.p.v. hoofdelijk bij BF


ING Doorgroei en overname kredietING Doorgroei en overname krediet

• Achtergestelde lening Achtergestelde lening

• Basis voor verdere financieringBasis voor verdere financiering

• Rentevaste lening tot maximaal € Rentevaste lening tot maximaal € 500.000,-500.000,-

• Looptijd van maximaal 7 jaarLooptijd van maximaal 7 jaar

• Uitstel van aflossing is mogelijkUitstel van aflossing is mogelijk


ING Mid Corporate Mezzanine FondsING Mid Corporate Mezzanine Fonds

• In combinatie Met BBMKB of BF 20% BAV In combinatie Met BBMKB of BF 20% BAV te halente halen

• Minimaal € 750.000 / max. € 5.000.000 Minimaal € 750.000 / max. € 5.000.000

• Achtergestelde lening Achtergestelde lening

• Looptijd van maximaal 7 jaarLooptijd van maximaal 7 jaar


Wat heb ik te bieden:Wat heb ik te bieden:

• Adviseur in financieringsvraagstukkenAdviseur in financieringsvraagstukken• Zowel bancair, bbz alsook participatiemijenZowel bancair, bbz alsook participatiemijen• Verzorging van een volledige aanvraag of Verzorging van een volledige aanvraag of onderdelenonderdelen• Onafhankelijk van de bankier Onafhankelijk van de bankier • Kwaliteit: no cure no payKwaliteit: no cure no pay• Heldere kostenstructuur: uurtariefHeldere kostenstructuur: uurtarief


Interessant bij:Interessant bij:

• BedrijfsovernameBedrijfsovername• Diepte-investeringenDiepte-investeringen• Innovatieve ontwikkelingenInnovatieve ontwikkelingen• (Acute) liquiditeitsproblemen(Acute) liquiditeitsproblemen• DoorstartfaseDoorstartfase

. .


Vragen?Vragen?


Voor een prettige en voortvarende Voor een prettige en voortvarende samenwerkingsamenwerking

Van Rijbroek Financieel AdviesVan Rijbroek Financieel AdviesLechstraat 5Lechstraat 5

6674 AV Herveld6674 AV Herveld

Tel: 06 13 58 53 86 Tel: 06 13 58 53 86 E-mail: E-mail: [email protected]@vanrijbroek-advies.nlInternet: Internet: www.vanrijbroek-advies.nlwww.vanrijbroek-advies.nl


mailto:[email protected]

http://www.vanrijbroek-advies.nl/

presentatie: kredietcrisis hoe nu verder?

Economy & Finance

Transcript of presentatie: kredietcrisis hoe nu verder?