Pensioen, van harde toezegging tot fata morgana?

Accountancykring Erasmus Universiteit Rotterdam | Presentatie Jos Berkemeijer | Symetrics©2015 114 oktober 2015

PensioenVan harde toezegging tot fata morgana?

Alumnivereniging van Registeraccountants van de Erasmus Universiteit Rotterdam14 oktober 2015

Jos Berkemeijer AAG, Voorzitter Pensioencommissie NVOG

AUDITING.NL


AUDITING.NL


Zekerheid het einde…

Wat is zekerheid?


97,5% zekerheid betekent :

1. Dat als mijn pensioen € 10.000 p/j bedraagt, daarvan € 9.750 ook echt zeker is

2. Dat het 97,5% zeker is dat ik mijn pensioen van € 10.000 p/j ook echt volledig krijg

3. Dat mijn pensioenfonds met 97,5% zekerheid voorkomt dat de dekkingsgraad binnen 1 jaar onder de 100% terecht komt

4. Dat mijn pensioenfonds gemiddeld 1 keer in de 40 jaar een dekkingsgraad van minder dan 100% heeft

97,5%

Agenda


1. Pensioen Toen

2. Pensioen Nu

3. Pensioen Analyse

4. Risicodenken

5. Nieuw Pensioenstelsel

6. Pensioen Straks, ISDC

7. Tenslotte

Pensioen ToenHoe het begon en groeide…


− 1845: Spoorwegpensioenfonds

− 1889: Bismarck; staatspensioenfonds DuitslandAlleen mannen vanaf 70 jaar, later 65

− 1881: Stork Pensioenfonds

− 1898: Eerste echte OPF Nederl. Gist- & Spiritusfabriek Diensttijdsysteem

− 1917: Eerste BPF ‘Coöperatief Verzekeringsfonds’ werknemers van de zuivelfabrieken; Leeuwarden

− 1949: Wet Verplichte deelneming in een Bedrijfspensioenfonds

− 1952: Invoering Pensioen- en spaarfondsenwet

− 1957: Invoering AOW

− 1972: Wet verplichte deelneming BPF

Pensioen ToenDe verbouw…


− 2003: BPF’en: Van het eindloon naar middelloon

− 2005: Introductie ‘eigen bijdrage’ werknemers

− 2006: Afschaffing VUT en vroegpensioen

− 2006: Pensioengerechtigde leeftijd van 62 naar 65 1/12 jaar

− 2007: Invoering Pensioenwet (Transparantie & Zekerheid)

− 2008: Bevriezing indexatie voor drie jaar

− 2012: Invoering Ultimate Forward Rate voor Verplichtingen

− 2013: Kortingen, meer korting dreigt

− 2013: AOW- leeftijd van 65 jaar naar 65 jaar en 1 maand

− 2015: AOW getrapt naar 67 jaar; vanaf 2022: gekoppeld aan leeftijdsverwachting

− 2016: Algemeen pensioenfonds (APF) ?

Pensioen ToenSolidariteit staat onder druk…


Pensioen ToenMaatschappij 1950…


Pensioen NuMaatschappij 2015…


Pensioen NuMaatschappelijk en Economisch Perspectief


• Aanhoudende economische crisis

• Laag renteniveau, meer beleggingsrisico’s

• Wereldwijd oplopende schuld, risico van hyperinflatie

• Onvoldoende arbeidsparticipatie, hoge werkeloosheid

• De gemiddelde levensduur blijft toenemen

• De samenleving vergrijst, ontgroent en diversifieert

• Toenemende behoefte: Arbeidsmobiliteit en arbeidsflexibiliteit

• Fiscalisering pensioenen

• Internationalisatie, Europa, meer toezicht, strengere wetgeving

Pensioen NUPensioencontext is veranderd…. Pensioendialoog


− Individualisering

− Communicatie, Moderne media

Pensioen NUDekkingsgraad ontwikkeling


Pensioen NUDekkingsgraad samenstelling


Pensioen NUDekkingsgraad en UFR verlaging


2015K1 2015k2 Ult 2015 Ult. 2020

Beleidsdekkingsgraad 109% 107% 105% 102%

Marktwaarde Dekkingsgraad 103% 109%

Na verlaging UFR van 4,2% naar 3,3%

Pensioen NUIndexatie 2007-2015K2


Pensioen NUBeleggingsresultaten Pensioenfondsen 2007-2014


Risico

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rekenkundig Meetkundig (SD)

Gemiddeld totaal 3% -15% 16% 8% 2% 10% 5% 12% 5,0% 4,6% 10%

TV <10 mln 2% -18% 23% 7% -1% 3% 5% 14% 4,6% 4,0% 12%

10 mn < TV <100 mln 1% -22% 16% 9% -1% 12% 4% 11% 3,8% 3,2% 12%

100 mn < TV <1000 mln 2% -17% 16% 8% 1% 10% 5% 10% 4,4% 3,9% 10%

100 mn < TV <5000 mln 3% -17% 18% 8% 0% 12% 6% 12% 5,3% 4,8% 11%

TV >5000 mln 5% -5% 10% 6% 4% 9% 3% 19% 6,4% 6,2% 7%

GemiddeldBeleggingsrendementen

Grote pensioenfondsen (> € 5 mlrd) behalen gemiddeld een beter rendement met minder risico

TV = Technische voorziening

Pensioen NUBeleggingsresultaten ABP & PFZW 1993-2014


Backward Moving Average

(Compound Interest) (Compound Interest)

Year Return 10 Year 5 Year 3 Year Year Return 10 Year 5 Year 3 Year

1993 15,8% 8,6% 8,6% 11,0% 1993 16,5%

1994 0,0% 7,6% 6,7% 7,6% 1994 -1,0%

1995 13,1% 8,0% 9,1% 9,4% 1995 16,4% 10,3%

1996 15,9% 8,8% 10,3% 9,4% 1996 11,8% 8,8%

1997 18,4% 10,1% 12,4% 15,8% 1997 11,9% 10,9% 13,3%

1998 15,8% 10,5% 12,4% 16,7% 1998 12,9% 10,2% 12,2%

1999 22,7% 11,8% 17,1% 18,9% 1999 10,0% 12,6% 11,6%

2000 3,4% 12,0% 15,1% 13,7% 2000 3,2% 9,9% 8,6%

2001 -6,0% 10,3% 10,3% 6,0% 2001 -0,7% 7,3% 4,1%

2002 -7,3% 8,7% 5,1% -3,4% 2002 -7,2% 7,1% 3,4% -1,7%

2003 15,0% 8,6% 4,9% 0,1% 2003 11,0% 6,6% 3,0% 0,8%

2004 10,9% 9,7% 2,8% 5,7% 2004 11,2% 7,8% 3,3% 4,6%

2005 16,4% 10,1% 5,3% 14,1% 2005 12,8% 7,5% 5,1% 11,7%

2006 10,2% 9,5% 8,7% 12,5% 2006 9,5% 7,3% 7,2% 11,2%

2007 7,1% 8,4% 11,9% 11,2% 2007 3,8% 6,5% 9,6% 8,6%

2008 -20,5% 4,4% 3,9% -2,1% 2008 -20,2% 2,8% 2,6% -3,2%

2009 17,6% 4,0% 5,1% 0,0% 2009 20,2% 3,7% 4,2% -0,1%

2010 12,6% 4,9% 4,4% 1,7% 2010 13,5% 4,7% 4,4% 2,9%

2011 8,4% 6,4% 4,1% 12,8% 2011 3,3% 5,1% 3,1% 12,1%

2012 13,4% 8,5% 5,3% 11,4% 2012 13,7% 7,3% 5,0% 10,1%

2013 3,7% 7,4% 11,0% 8,4% 2013 6,2% 6,8% 11,2% 7,6%

2014 15,5% 7,9% 10,6% 10,7% 2014 14,5% 7,1% 10,1% 11,4%

Period 1993 - 2014

Compound mean 8,7% 7,5%

Arithmetic mean 9,2% 8,5% 8,4% 8,7% 7,9% 6,2% 6,8% 7,2%

Risk (SD) 7,3% 1,7% 3,0% 4,6% 9,1% 1,6% 3,4% 5,1%

Lowest Return -20,5% 4,0% 2,8% -3,4% -20,2% 2,8% 2,6% -3,2%

Pension Fund 'PFZW' Pension Fund 'ABP'

Backward Moving Average

Vervang 1-jarig risicokader door een 5 jarig risicokader

Pensioen NUBeleggingsresultaten ABP & PFZW 1993-2014


Alternatief..

Zelf beleggen?

Succes!

Pensioen AnalyseDe nieuwe economische realiteit: Lage rente


Pensioen AnalyseReële rente… Sparen?


Pensioen AnalyseNederland wordt steeds ouder


Hoeveel % van de bevolking is 65 jaar of ouderI. Bij de invoering van de AOW in 1957II. Anno 2013III. in 2040 (prognose)

: ….%: ….%: ….%

Pensioen AnalyseNederland wordt steeds ouder


Hoeveel % van de bevolking is 65 jaar of ouderI. Bij de invoering van de AOW in 1957II. Anno 2015III. in 2040 (prognose)

: 9%: 18%: 26%

Pensioen AnalyseInschatting Toekomstige Levensverwachting


Levensverwachting

N e d e r l a n d

Verwachting

Pensioen AnalyseLanger Leven: AOW Consequenties


U bent geboren: U krijgt AOW in: Uw leeftijd als uw AOW start is:

na 31 oktober 1949 en voor 1 oktober 1950

2015 65 + 3 maanden

na 30 september 1950 en voor 1 juli 1951 2016 65 + 6 maanden

na 30 juni 1951 en voor 1 april 1952 2017 65 + 9 maanden

na 31 maart 1952 en voor 1 januari 1953 2018 66

na 31 december 1952 en voor 1 september 1953

2019 66 + 4 maanden

na 31 augustus 1953 en voor 1 mei 1954 2020 66 + 8 maanden

na 30 april 1954 en voor 1 januari 1955 2021 67

Pensioen AnalyseLanger Leven: AOW Prognose Lange Termijn


AOW-leeftijd wordt afhankelijk van levensverwachting

Pensioen AnalyseAOW Prognose Lange Termijn, Alternatieve Visie


Pensioen AnalyseDekkingsgraadpercentielen volgens DNB…


Vragen..

1. Dan maar alles in 100% Zakelijke Waarden (ZW) ?

2. Hoe zou een 60-jarige prognose er uit zien?

Pensioen AnalyseFTK en de UFR Fata Morgana


‒ Te complex

‒ Te veel regels

‒ Te ver van de markt af

‒ Te beperkend voor bestuurders

Huidig Toezichtraamwerk (FTK) faalt

Pensioen AnalyseEffecten nieuw ingevoerde FTK


1. Stijging van Vereist Eigen Vermogen (VEV) van 121% naar 125%

2. Strengere voorwaarden Indexatie• Vanaf 110% dekkingsgraad en ‘toekomstbestendig’• Inhaalindexatie en ongedaan maken van kortingen

Pas boven vereiste dekkingsgraad voor 1/5 deel

3. Eerder korten Bij onvoldoende herstelkracht direct korten (10 jaar spreiding)

4. Kostendekkende premie mag gedempt wordenVerschil tussen feitelijke en kostendekkende premie eind 2015 : € 13,6 mld.

5. Haalbaarheidstoets

• Nieuw criterium: “Pensioenresultaat” o.b.v. 60 jaar vooruit kijken

Kernvraag: Meer of minder zekerheid?

ZekerheidZekerheidZekerheid

Pensioen AnalyseCommunicatie: Hoe het niet moet…..


2007 2009 2013

Indexatielabel

Pensioen AnalyseWet Pensioencommunicatie


• Wet Pensioencommunicatie- Pensioenprognose: verwacht, pessimistisch, optimistisch….@#%#@?- Kan tenminste 75% van de deelnemers vertellen hoe hoog zijn pensioen is?

Nobody Knows

• Wet Optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomstenIs er ook maar iemand die mij binnen een uur kan uitleggen wat er nu eigenlijk gebeurt met mijn pensioen als ik mijn pensioen 10 jaar van te voren fasegewijs ga inkopen, terwijl ondertussen mijn oude pensioenopbouw doorgaat, mijn pensioenen AOW-datum verschuift, de rente- en rendementen jaarlijks variëren, er ook nog jaarlijks pensioen-kortingen, -opslagen en gedeeltelijke indexaties plaatsvinden en ik ook nog eens gedurende die 10 jaar bij verschillende werkgevers in dienst treedt.

KANSLOOS

Pensioen AnalyseWet Pensioencommunicatie


Niet

IF[rendement ~ N(μ=3%, σ = 4%)] THEN [P[Pensioen>1000] = 50%, P[Pensioen<500] = 5% ]

Maar

IF[rendement=3%] THEN [Pensioen = 1000] IF[rendement=1%] THEN [Pensioen = 500]

Wie snapt

dit?

Pensioen AnalysePensioenzekerheid?


• ‘MijnPensioen’ = € 50.000

• Leeftijd 60 jaar

• Wat is ‘MijnPensioen’ over 15 jaar?

Afwegingen

• Dekkingsgraad• Lage rente• Meer zekerheid? (EIOPA)• Inflatie• ………

Pensioen AnalyseZekerheid: Rendementszekerheid


Pensioen Analyse Zekerheid: Rendementszekerheid


Pensioen AnalyseLange termijn zekerheid


Pensioen AnalyseHerstel van Vertrouwen? Zekerheid!


Vertrouwen ≠ Ex Ante Zekerheid

Vertrouwen = Ex Post Zekerheid

Pensioen AnalyseHerstel van Vertrouwen? Transparantie!


Vertrouwen = F(Transparantie, Opleidingsniveau)

Pensioen AnalyseMeer zekerheid, meer herstel van vertrouwen?


Conclusie?• Pensioenzekerheid is een Fata Morgana

• Lange termijn Pensioenzekerheid bestaat niet

• Blijven vasthouden aan Pensioenzekerheid heeft hoge prijsHoog vereist eigen vermogen, weinig indexatieperspectief, stijgende premies

• Over de verre toekomst, vele tientallen jaren vooruit, kan niemand wetenschappelijk noch gedragsmatig iets relevants beweren dat steek houdt.

Door pensioenzekerheid als eis op te geven …..

wordt de kans op een hoger pensioen zekerder

RisicodenkenWat is risico? Risico’s schatten…..


Hoeveel bubbels zitten er in een fles Champagne?

?

http://www.beekmanwine.com/prevtopam.htm

RisicodenkenWat is risico? Markowitz benadering


Risico = σ

X ~ N(μ,σ2)

RisicodenkenWat is risico?


Wat is het meest risicovol?

0

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Koers A Koers B

Nassim Nicholas Taleb

Black SwansAntifragile

RisicodenkenSpread = Risico?


RisicodenkenRisicohouding….


Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts één mandje. Welk mandje kies je? Het nominaal mandje links of het reële mandje rechts?

RisicodenkenModellen: Evaluatie door Guus Boender (†)


Bron: De Actuaris : Uitspraken Guus Boender (1955 – 2014)

• We hebben de pech dat deze crisis sinds2009 buiten de waaier van duizend is gevallen

• Een model kan geen rekening houden met dingen die nog niet zijn gebeurd.

• Niet-normale verdelingenkomen vaker voor dan we dachten

• De staart van de kansberekening is dikker dan waarmee we rekenden in de modellen.

• Beschouw modellen nooit als absolute waarheid

http://www.ag-ai.nl/download/12253-19-2-opinie.pdf

RisicodenkenModellen: Lineair denken


• Input = Output

• De toekomst is een lineaire extrapolatie van het verleden

• ‘Mean reversion’

• ‘Herding’

• De beste schatter voor morgen is vandaag

• Als we maar ‘Supervisory Compliant’ zijn…..

Think Different

http://www.apg.nl/en/apg-as-pension-provider

http://www.apg.nl/en/apg-as-pension-provider

RisicodenkenVooruitkijken? Geïnformeerde Besluitvorming


• Voorspellingen• ‘Beliefs’

• Risico’s begrijpen• ‘Informed Decision taking’• ‘In Control’• ‘Countervailing Power’

1

2 N(μ,σ2) NL(μ,σ2,B,T)• Stochastisch• ‘Random’

• ‘Behavioral Rules’ • ‘Tail Risks’

RisicodenkenBehavioral Economic Stress Testing (BEST)


1. Oude modellen- Asset Classes- Scenario’s o.b.v.

expert inschattingen

2. BEST Model- Asset Classes- Economische Data

+ =

+ =WetenschappelijkeGedragseffecten1. Banken 2. Consumenten3. Markten

A. Meer zeggingskrachtB. Beter begripC. In Control

Beliefs

BEST gevolg:

RisicodenkenMacro-economic & Geopolitical risk


RisicodenkenDe prijs van zekerheid, Risico? → Kapitaliseren


Nieuw PensioenstelselSER-Advies: Beoordeling varianten


Variant IV Uitwerken… Echter, Variant IV is gebaseerd op1. (nominale) zekerheid2. het moeten inkopen van annuïteiten

Oude wijn in nieuwe zakken

Nieuw PensioenstelselDoorsneepremie


• Doorsneepremie is onderdeel van Arbeidsvoorwaarden

• Verantwoordelijkheid ligt bij Sociale Partners

• Gepensioneerden zijn geen ‘belanghebbenden’

• Sociale verantwoordelijkheid gepensioneerden

• Los eerst doorsneepremieproblematiek op en voer daarna nieuw pensioenstelsel in

Doorsneesystematiek

Nieuw PensioenstelselWaaraan moet een nieuw pensioenstelsel voldoen?


Doelstelling: Herstel van vertrouwen

1. Handhaving solidariteit

• Collectief beleggen

• Langlevenrisico delen

2. Geen toekomstige (schijn)zekerheid meer

3. Optimalisatie rendement, gegeven maximale volatiliteit

4. Eenvoudig te communiceren

5. Zicht op ontwikkeling eigen pensioengeld

6. Bestuurbaar en uitvoerbaar

7. Eenvoudige waardeoverdracht

8. Lage kosten

Nieuw PensioenstelselOpsplitsen in DC- en uitkeringsfase is suboptimaal


Karakteristiek van DC Varianten (inclusief Variant IV)

20 jaar Pensioendatum

DC Pensioenuitkering

Aankoop Pensioen (annuïteit)- Rente? Risico?- Overgangsconstructies (gepruts)

Afbouw beleggingsrisico en dus rendement (!)

Nieuw PensioenstelselSolidariteit: collectief beleggen


Actieven

+

Gepensioneerden

=

Totaal

Duration = 31

Duration = 9

Duration = 21

Nieuw PensioenstelselLifecycle is suboptimaal en kost rendement


Premie € 1.000 p/j (netto)

Startleeftijd 20 jaar

Pensioenleeftijd 67 jaar

Collectief beleggen € 6.555 100%

KPN-Lifecyle € 5.779 88%

Rendement Collectief beleggen voor alle leeftijden

Rendement

Aandelen 5% 50% 2,5%

Obligaties 1% 50% 0,5%

Collectief beleggen 3,0%

Rendement Lifecycle voor leeftijd 20

Rendement

Aandelen 5% 90% 4,5%



Rendement Lifecycle voor leeftijd 67

Rendement

Aandelen 5% 0% 0,0%



Jaarlijks pensioen

Nieuw PensioenstelselSolidariteit; Waarom langlevenrisico delen?


Pensioen Straks, Individueel Solidair DC (ISDC) Joke gaat kiezen


Joke 64 jaar, gaat binnenkort met pensioen,

Pensioen: € 50.000 p/j

Joke mag kiezen (!)

A. Joke blijft in huidig pensioentoezichtkader met (schijn)zekerheidVerwacht reëel pensioen van Joke over 10 à 15 jaar: € 25.000

B. Joke krijgt de contante waarde van haar pensioenverplichtingen op haar persoonlijke pensioenrekening gestort: € 700.000 = 14 * 50.000

EN

Pensioen Straks, ISDC Joke gaat kiezen


1. Er is geen zekerheid meer, maar wel beleggings- en langleven-solidariteit

2. Ex post langleven solidariteitJaarlijks wordt het pensioenrekeningsaldo van Joke’s overleden collega’s in het pensioenfonds ‘actuarieel juist’ verdeeld over de overlevenden.

3. Ex post beleggingssolidariteitHet totaal van alle pensioenrekeningen van het pensioenfonds wordt collectief belegd. De opbrengsten worden naar rato van de pensioenrekeningen verdeeld onder de deelnemers op basis van het gemiddelde rendement van het fonds. Minder streng FTK, beter rendement!

4. Jaarlijks mag Joke binnen grenzen zelf bepalen hoeveel ouderdomspensioen zij opneemt.

5. Sociale partners stellen de premie voor Joke en haar collega’s zodanig vast dat die bij een prudent vastgesteld ‘beoogd rendement’ een goed pensioen kan opbouwen

6. De premies die Joke en haar werkgever voor haar ouderdomspensioen betalen, worden onder aftrek van kosten volledig op haar persoonlijke pensioenrekening bijgeschreven

Wat zal Joke kiezen?

Pensioen Straks, ISDC Aandachtspunten actuariële uitwerking


1. Ex Post Langleven solidariteit1. Jaarlijks risicopremie bijschrijven op de rekening2. Jaarlijks beoogd rendement bijschrijven op de rekening (optioneel)3. Jaarlijks resultaat op alle onderdelen (sterfte, interest , kosten) bepalen en

verdelen overeenkomstig saldo van de rekening

2. Ex post BeleggingssolidariteitEén beleggingsportefeuille, één rendement voor alle deelnemers, buffers, middeling, geen life cyle, geen splitsing opbouwen uitkeringsfase

3. Jaarlijkse maximum uitkering. Uitkering bepalen door het saldo van de spaarrekening te delen door de actuariële koopsom o.b.v. (1) ‘beoogd’ of (2) ‘verwacht’ rendement’ en toekomstige sterfteverwachting en kostenopslagen.

Pensioen Straks, ISDCVoorbeeld


50,000€

14.07

703,500€

2015

67

67

Inbrengwaarde uit oude pensioenregeling 703,500€

-€

3%

52,541€

3%

0%

100%

0%

AG 2014

ISDC Simulatie (Netto)

Contante waarde factor volgens Pensioenfonds

Contante waarde bestaand pensioen

Beoogd pensioen, herrekend op 3%

Start Kalenderjaar

ISDC Pensioenregeling

Waardebepaling Bestaand (DB) pensioen

Beoogd rendement

Opgebouwd (gefinancierd) pensioen

Jaarpremie

Pensioenleeftijd man

Prognosetafel

Werkelijk rendement

Volatititeit werkelijk rendement

Werkelijke sterftequote

Volatitilteit werkelijke sterftequote

Startleeftijd (Man)

Rendements- & sterfteveronderstellingen

Pensioen Straks, ISDC Vereenvoudigd voorbeeld, netto, alleen OP


Jaar Leeftijd BeleggingssaldoPremie Uitkering Beleggingssaldo Rendement Sterftequote

leeftijd Primo premie Sterfte Rendement Ultimo

2015 67 703500 0 -52541 9825 20617 681401 3.00% 100.00%

2016 68 681401 0 -52541 10311 19969 659140 3.00% 100.00%

2017 69 659140 0 -52541 10748 19315 636663 3.00% 100.00%

2018 70 636663 0 -52541 11072 18651 613845 3.00% 100.00%

2019 71 613845 0 -52541 11739 17987 591030 3.00% 100.00%

2020 72 591030 0 -52541 12370 17323 568181 3.00% 100.00%

2021 73 568181 0 -52541 12874 16653 545167 3.00% 100.00%

2022 74 545167 0 -52541 13545 15984 522154 3.00% 100.00%

2023 75 522154 0 -52541 14180 15313 499106 3.00% 100.00%

2024 76 499106 0 -52541 14989 14647 476202 3.00% 100.00%

2025 77 476202 0 -52541 15917 13989 453567 3.00% 100.00%

2026 78 453567 0 -52541 16762 13337 431125 3.00% 100.00%

2027 79 431125 0 -52541 17490 12687 408761 3.00% 100.00%

2028 80 408761 0 -52541 18494 12049 386762 3.00% 100.00%

2029 81 386762 0 -52541 19712 11428 365361 3.00% 100.00%

2030 82 365361 0 -52541 20511 10812 344143 3.00% 100.00%

Resultaatbijschrijving

Pensioenbeleggingsrekening

2058 110 65644 0 -52541 47798 3094 63995 3.00% 100.00%

2059 111 63995 0 -52541 48050 3075 62579 3.00% 100.00%

2060 112 62579 0 -52541 48258 3061 61357 3.00% 100.00%

2061 113 61357 0 -52541 48414 3049 60278 3.00% 100.00%

2062 114 60278 0 -52541 48487 3037 59261 3.00% 100.00%

2063 115 59261 0 -52541 48396 3020 58135 3.00% 100.00%

2064 116 58135 0 -52541 47909 2986 56488 3.00% 100.00%

2065 117 56488 0 -52541 46404 2904 53255 3.00% 100.00%

2066 118 53255 0 -52541 42197 2692 45603 3.00% 100.00%

2067 119 45603 0 -52541 30700 2127 25888 3.00% 100.00%

2068 120 25888 0 -52541 -608 597 0 3.00% 100.00%

Pensioen Straks, ISDCConclusies


Geen generatievraagstukken meer

Geen verkeerde verwachtingen meer

Geen schijnzekerheid meer

Geen ingewikkelde communicatie meer

Geen (inhaal) indexatieproblematiek meer

Geen discussie meer over de premie (kostendekkend, holidays, demping, doorsneepremie)

Geen ingewikkeld FTK meer

Eigen Vermogen wordt toegerekend aan individuele deelnemers

Minder kosten, meer transparantie, betere communicatie

We kunnen weer gewoon aan het werk….

Pensioen Straks, ISDCToetsing ISDC


Variant IA Variant IB Variant II Variant III Variant IV Variant V

Uitkerings-

overeenkomst

met degressieve

opbouw

Voorwaardelijke

uitkerings-

overeenkomst

met degressieve

opbouw

Nationale

pensioenregeling

Persoonlijk

pensioen-

vermogen met

vrijwillige

risicodeling

Persoonlijk

pensioen-

vermogen met

collectieve

risicodeling

ISDC

Persoonlijk

pensioen-

vermogen met

collectieve

risicodeling

zonder zekerheid

Pensioenresultaat 0/+ + 0/+ - + + +

Aansluiting op maatschappelijke trends 0 0/+ - + + + +

Macro economische effecten 0/+ + 0 0 + +

Transitie - - - - - - - - - 0

Begrijpelijkheid, Simpelheid - - - - - - - - + +

Bestuurbaarheid regeling door bestuur - - - 0 0 +

Lage uitvoeringskosten - - - - - - 0 + + +

Herstel van vertrouwen - - - - - - - - +

Varianten Uitkeringsregelingen Varianten personlijk Pensioenvermogen

SER-Advies en ISDCToets (met name) op 1. Simpelheid 2. Herstel van vertrouwen

Tenslotte


Pensioenzekerheid is een Fata MorganaWerk aan de winkel

Pensioen, van harde toezegging tot fata morgana?

Education

Transcript of Pensioen, van harde toezegging tot fata morgana?