Zorg Beter met VrijwilligersPostbus 8228 | 3503 RE UtrechtT 030 789 23 07 | F 030 789 25 99 | E zbmv@vilans.nl

Zorg Beter met Vrijwilligers is een project van Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, ActiZ en VGN.

Ex-gedetineerdenIedereen verdient een (tweede) kans. Een gevleugelde uitspraak die we van veel coördinatoren vrijwilligerswerk horen, die met ex-gedetineerden werken. Een angst die wellicht bij u of uw leidinggevende leeft, is dat het werken met ‘criminelen’, want zo zien veel mensen het vaak, een extra risico met zich meebrengt. Uiteraard is een goede selectie van belang. Maar buiten dat is het risico vrijwel net zo groot als bij ieder andere vrijwilliger.

De ex-gedetineerden die werkzaam zijn als vrijwilliger, zijn vaak gemotiveerde mensen. Ze kiezen zelf voor dit traject, omdat ze niet terug willen vallen in oude gewoontes en graag ‘gewoon’ willen meedraaien in de maatschappij. Daarom gaat het ook vaak goed. Zorg Beter met Vrijwilligers laat u zien hoe u dat kunt organiseren.

1. Visie en beleidVisieWellicht vindt uw organisatie ook, net als veel anderen, dat het uw maatschappelijke verantwoordelijkheid is om ook ex-gedetineerden een plek te bieden. Ook deze groep verdient tenslotte een (tweede) kans. Voor draagvlak in uw organisatie is het belangrijk deze motivatie in het vrijwilligersbeleid te verwerken. Uw eigen belang is dat u, als u alle valkuilen heeft afgedekt, simpelweg uit een nieuwe groep vrijwilligers kunt werven. En dat komt goed van pas in deze tijden van krapte op de vrijwilligersmarkt.

BeleidHet is goed om bewust te kiezen of en waarom u met ex-gedetineerden gaat samenwerken. Dit is beter dan ad hoc inspelen op ex-gedetineerden die zich bij u aanmelden. Het is makkelijker een ex-gedetineerde een plek te geven in uw organisatie als uw organisatie daarop voorbereid is.

Als u de keuze hebt gemaakt is het goed om in uw vrijwilligersbeleid op te nemen dat u met verschillende doelgroepen vrijwilligers werkt. In uw beleid neemt u op welke doelgroepen dat zijn en hoe u hen een plek geeft. Bekijk de nodige randvoorwaarden en risico’s en bepaal hoe u die zoveel mogelijk uit kunt sluiten. Verder gelden voor ex-gedetineerden de normale beleidsregels die ook voor andere vrijwilligers gelden. Als een vrijwilliger niet functioneert, wordt hij of zij ontslagen, dat is niet anders bij een ex-gedetineerde. Niet over de schreef gaan, geldt voor alle vrijwilligers.

VOGEen VOG is een Verklaring Omtrent Gedrag .  Wanneer vraagt u die aan en wanneer niet? Dat is iets wat u zelf moet bepalen. Wij adviseren u wel om of een VOG voor alle ex-gedetineerden aan te vragen. Als u een selectie per persoon maakt schept dat wantrouwen, zowel naar de vrijwilliger als de medewerkers toe.

Meer informatie Over ex-gedetineerden en de samenleving (externe link).

1

Zorg Beter met VrijwilligersPostbus 8228 | 3503 RE UtrechtT 030 789 23 07 | F 030 789 25 99 | E zbmv@vilans.nl

Zorg Beter met Vrijwilligers is een project van Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, ActiZ en VGN.

2. DraagvlakHoe zorgt u ervoor dat u voldoende gesteund wordt bij het werken met ex-gedetineerden als vrijwilligers? De enige manier om deze doelgroep succesvol in te zetten, is wanneer u uw organisatie meekrijgt. Draagvlak creëren begint al bij het beschrijven van uw visie en het beleid. Indien u hier veel aandacht aan besteedt, dan neemt u mensen mee in het veranderingsproces. U gaat werken met ex-gedetineerden in uw zorgorganisatie, waar dat eerder niet of niet gestructureerd het geval was.

Voor het creëren van draagvlak in uw organisatie is het belangrijk om mensen, die met deze veranderingen te maken hebben, hierbij te betrekken. Dit kunnen mensen zijn die de ex-gedetineerden gaan begeleiden of met hen samenwerken. U kunt deze mensen erbij betrekken door het werken met ex-gedetineerden als vrijwilliger, regelmatig te bespreken tijdens de diverse teamvergaderingen binnen uw zorgorganisatie. U kunt collega’s informeren, maar ook bij hen inventariseren welke ideeën zij hebben over de inzet van ex-gedetineerden. Welke plekken zijn bijvoorbeeld wel of niet geschikt voor dergelijke vrijwilligers?

Stappen en tips

U kunt diverse stappen (pdf-bestand) doorlopen om draagvlak te creëren. U brengt met het doorlopen van de stappen in kaart welke aspecten een rol spelen bij het creëren van draagvlak en de do’s en de don’ts.

Tijdens de workshop draagvlak creëren op de werkconferentie van Zorg Beter met Vrijwilligers zijn een aantal tips (pdf-bestand) opgeschreven voor het creëren van draagvlak.

Bij het onderdeel Maatschappelijke stages (MaS), treft u ook een paar succesvolle strategieën aan, voor het creëren van draagvlak. Dit is gericht op MaS, maar voor het thema ex-gedetineerden kunt u hier ook tips uit halen. Bij hetzelfde onderdeel (MaS) treft u ook tips aan over hoe u weerstand om kunt buigen naar draagvlak (Word document), bijvoorbeeld bij de directie of bij collega’s.

3. BemiddelaarsAls coördinator vrijwilligerswerk vraagt u zich wellicht af hoe u het beste kunt samenwerken met een bemiddelend bureau. Vaak neemt een bemiddelend bureau contact op met een vrijwilligersorganisaties in de regio. U kunt uiteraard ook zelf contact opnemen.

Een van de bemiddelende organisaties is Exodus (externe link). Deze landelijke organisatie biedt opvang en ondersteuning aan ex-gedetineerden en gedetineerden in de laatste fase van hun straf, die gemotiveerd zijn uit de criminaliteit te stappen. Zij bemiddelen de ex-gedetineerden naar vrijwilligerswerk en hanteren hierbij een zorgvuldige procedure (pdf-bestand). Als coördinator kunt u te allen tijde terugvallen op de bemiddelende instantie. Exodus adviseert omdat ook daadwerkelijk te doen, als dit wenselijk of nodig is. Een persoon wordt nooit zomaar bij de organisatie neergezet. Er is sprake van zorgvuldige voorbereiding, begeleiding en nazorg.

VoorbereidingEssentieel de voorbereiding die de bemiddelende instantie doet, voordat een ex-gedetineerde als vrijwilliger bij u aan de slag gaat. Bij het eerste contact dat u heeft met de bemiddelende instantie legt deze uit hoe ze werken. Heeft u interesse om een ex-gedetineerde een vrijwilligersplek te bieden, dan bespreken ze zeer uitgebreid wat u wel en niet wilt met betrekking tot ex-gedetineerden.

2

Zorg Beter met VrijwilligersPostbus 8228 | 3503 RE UtrechtT 030 789 23 07 | F 030 789 25 99 | E zbmv@vilans.nl

Zorg Beter met Vrijwilligers is een project van Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, ActiZ en VGN.

U heeft wellicht uw bedenkingen bij sommige delicten. Dat kunt u aangeven bij uw contactpersoon en daar houdt men dan ook rekening mee. Het belang van de bemiddelende instantie is, dat ze u niet kwijtraken als werkplek. Zij nemen uw wensen en grenzen zeer serieus. Denkt u hierbij aan:

hoeveel personen u maximaal wilt aantrekken welke delicten voor uw organisatie wel en welke niet acceptabel zijn voor welke taken u ex-gedetineerden in wilt schakelen.

Het is niet ‘u vraagt en wij draaien’. Geef uw grenzen en voorwaarden duidelijk aan, dan kan de bemiddelende instantie daar ook wat mee. Doet u dat niet, dan zult u sneller teleurgesteld zijn in het werken met ex-gedetineerden.

Zodra de bemiddelende instantie een passend iemand denkt te hebben voor de door u aangegeven werkplek, nemen zij contact met u op. Na deze door u samen opgestelde voorselectie, leert de ervaring dat de coördinator vrijwilligerswerk bijna altijd vindt dat de bemiddelende instantie passende en gemotiveerde personen aanlevert.

Zonder bemiddelingSoms komen ex-gedetineerden uit zichzelf naar een organisatie toe. Geeft de persoon in kwestie aan ex-gedetineerd te zijn, vraag dan altijd of ze een begeleider hebben. Meestal is dat zo. Bespreek dat u contact gaat opnemen met deze begeleider. Soms geven ex-gedetineerden niets aan over hun achtergrond. Dan gaat deze persoon mee in de stroom van de reguliere vrijwilligers. Komt u er later achter, vraag dan nog steeds naar de begeleidende instantie. In deze gevallen komt het op maatwerk aan hoe met deze situatie om te gaan.

Meer informatieBONJO (externe link) wil initiatieven voor gedetineerden zoveel mogelijk bekendheid geven en met elkaar in contact brengen.

4. ActiviteitenWelke werkzaamheden kunnen ex-gedetineerden uitvoeren? Zijn er binnen de organisatie plekken die geschikt zijn voor deze doelgroep? Moeten de werkplekken wellicht aangepast worden?

Uiteraard kunt u op verzoek van de ex-gedetineerde een plek voor hem of haar creëren in uw organisatie. Gewoonlijk zoekt de bemiddelende instantie bij de door u aangeven beschikbare plekken iemand die interesse heeft. Het is raadzaam om vooraf met de teamleider van de gekozen werkplek te bespreken hoe deze tegenover een ex-gedetineerde op deze vrijwilligersplek staat. U kunt bespreken wat uw beleid en aannametraject rondom de ex-gedetineerde is.

Mogelijke klussen:

Hand en spandiensten Schilderen Gastheer/gastvrouw Activiteitenbegeleider ICT Techniek

3

Zorg Beter met VrijwilligersPostbus 8228 | 3503 RE UtrechtT 030 789 23 07 | F 030 789 25 99 | E zbmv@vilans.nl

Zorg Beter met Vrijwilligers is een project van Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, ActiZ en VGN.

Indien u voor het eerst met ex-gedetineerden aan de slag gaat, is het goed om hen in eerste instantie geen direct contact met de bewoners te laten hebben. U kunt als coördinator zo ervaren hoe het voor u en de organisatie is om samen te werken met ex-gedetineerden. Dit wil niet per definitie zeggen dat u aan de rest van de organisatie kenbaar maakt dat het bij de betreffende vrijwilliger om een ex-gedetineerde gaat. Naarmate u meer ervaring heeft, kunt u op gevoel en in overleg met de bemiddelende instantie ex-gedetineerden ook vrijwilligerswerk bij de cliënten of bewoners laten doen. Zorghandelingen doen ex-gedetineerden, net als reguliere vrijwilligers, uiteraard niet.

Opvallend is dat ex-gedetineerden, die formeel via een instantie binnen komen, voornamelijk in de verpleeg- en verzorgingssector werkzaam zijn. Dit kan komen, doordat deze sector van oudsher het eerste met vrijwilligers is gaan werken. Verpleeg- en verzorgingshuizen gaan vaak als eerste samenwerken met nieuwe doelgroepen.

Duur vrijwilligerswerkDe duur van het vrijwilligerswerk is vaak een half tot één jaar. De ex-gedetineerde moet doorgaans doorstormen naar betaald werk. Vrijwilligerswerk is een opstap. Ex-gedetineerden werken gemiddeld 24 uur per week.

5. StartAls u samen met de bemiddelende instantie gekozen hebt om een ex-gedetineerde te laten starten bij u in de organisatie, dan houdt u met hem of haar, net als met de reguliere vrijwilliger, een intakegesprek.

IntakegesprekBij het intakegesprek is uiteraard altijd de persoon om wie het gaat aanwezig. Soms is ook de begeleider van de bemiddelende instantie erbij. Tijdens het intakegesprek loopt u als coördinator vrijwilligerswerk dezelfde punten langs als bij een reguliere vrijwilliger. Een extra aandachtspunt is dat het delict dat de persoon gepleegd heeft aan de orde komt en welke invloed dat eventueel kan hebben op het vrijwilligerswerk. Het werkt vaak goed, wanneer u open en eerlijk aan de orde durft te stellen welke gevolgen het gepleegde delict nu nog heeft in het leven van de persoon. 

U heeft bijvoorbeeld te maken met een ex-dealer of fraudeur. Wat vindt deze persoon de moeilijke momenten en wanneer is het risico om terug te vallen het grootst? Zijn deze risico’s bij u in de organisatie aanwezig of in het leven van de cliënt zelf? Hoe kunt u herkennen dat het slechter met deze persoon gaat en wat kunt u samen afspreken om te doen? Het is heel legitiem om dit gevoelige onderwerp aan de orde te stellen. Een stabiel leven vergroot de kans op stabiel vrijwilligerswerk. Dit is de manier om samen, in alle openheid, de kans van slagen te vergroten. Bij de ene persoon voert dit gesprek verder dan bij de ander, ook dat is niet anders dan bij een reguliere vrijwilliger.

Ook is het belangrijk dat u duidelijk aangeeft dat de ex-gedetineerde één kans krijgt. Wees hier vriendelijk maar heel duidelijk in en laat daar geen misverstanden over bestaan. Geef aan wat u doet indien de ex-gedetineerde over de schreef gaat en wat ‘over de schreef’ is. U bent net wat duidelijker en maakt nog explicieter afspraken dan u wellicht gewend bent.

PrivacyBespreek open en eerlijk wie binnen de organisatie in welke mate op de hoogte is van het gepleegde delict. Geeft u bijvoorbeeld alleen aan dat iemand gezeten heeft of ook waarvoor en hoe lang. Bespreekt u ook hoe lang iemand op vrije voeten is, etc. Het gepleegde delict en het feit dat de persoon een ex-gedetineerde is, blijft doorgaans tussen de coördinator en de ex-gedetineerde en de teamleider van de werkplek. Voor de rest van de organisatie is hij of zij een gewone vrijwilliger!

4

Zorg Beter met VrijwilligersPostbus 8228 | 3503 RE UtrechtT 030 789 23 07 | F 030 789 25 99 | E zbmv@vilans.nl

Zorg Beter met Vrijwilligers is een project van Vilans i.s.m. MOVISIE, V&VN, Agora, ActiZ en VGN.

VervolgNa het intakegesprek is het goed contact op te nemen met de teamleider van de plek waar de ex-gedetineerde geplaatst gaat worden. Als het goed is, is dat een plek waarvan u weet dat de ex-gedetineerde welkom is. Naast het contact opnemen met de teamleider volgt u het normale traject dat u ook met een reguliere vrijwilliger

volgt. Soms wordt wel met de directe begeleider van de persoon besproken dat de persoon gezeten heeft. Dat is een keuze die u samen met de ex-gedetineerde maakt.

6. Succes- en faalfactoren Kies bewust voor deze doelgroep, en bereid het vrijwilligerswerk voor een ex-gedetineerde goed voor. Een

goede voorbereiding is het halve werk. De voorselectie en de start vergen wellicht wat meer aandacht. De begeleiding daarentegen doorgaans niet.

Daarnaast is tegelijk het sleutelwoord: ‘gewoon’. Behandel de ex-gedetineerde als ieder ander! Als laatste, ga discreet met de achtergrond en het gepleegde delict om.

De faalfactoren zijn de schaduwzijden van de succesfactoren. Lukt bovenstaande niet, dan is het lastig om een ex-gedetineerde succesvol in uw organisatie te laten functioneren.

7. AfrondingNormaal gesproken houdt u waarschijnlijk een eindgesprek of rond u het vrijwilligerswerk telefonisch of via de mail af. Voor een ex-gedetineerde is het belangrijk om het vrijwilligerswerk af te ronden met een gesprek. Het vrijwilligerswerk is voor hen vaak een eerste stap naar een ‘normaal’ leven. Het is goed deze eerste fase te evalueren in een eindgesprek, al dan niet met de bemiddelende instantie. Ook kunt u uw evaluatiepunten over het traject met de ex-gedetineerde bespreken. Ook voor het bemiddelende bureau is dit waardevolle informatie, zodat het een volgende keer nog beter verloopt.

5