1/11/2011

1

Inspraak en participatie van

vrijwilligers

SociusInspiratiedag

Vrijwilligersbeleid

Waarom eigenlijk?Argumenten voor participatie bij ontwikkelen van beleid

• Een pragmatisch argumentMensen betrekken bij de discussie over te voeren beleid, maakt dat ze mee verantwoordelijkheid opnemen de uitkomst. Participatie maakt het beleid effectiever, omdat het draagvlak creëert.

• Een moreel argumentMeer mensen betrekken bij de besluitvorming, maakt het beleid democratischer. Participatie bevordert de legitimiteit van een beleid

• Een inhoudelijk argumentDe argumenten die ontstaan zijn beter: diversiteit aan invalshoeken, confrontatie en uitwisseling van perspectieven en kennis brengt verdieping en vernieuwingParticipatie levert beter beleid via meer en betere argumenten

Waar het mee begint:het uitgangspunt

Aanvaardingslogica

Constructieve logica

1/11/2011

2

Vergelijking tussen twee deze logica’s

Aanvaardingslogica Constructieve logica

Rol leiding/bestuur/mgt Voorlichten/ overtuigen Luisteren/ Argumenteren

Rol betrokkene /medewerker/vrijwilliger…

Luisteren/ Vragen stellen Luisteren/ Argumenteren

Beginvraag In welke mate aanvaardt men een vooropgestelde oplossing?

Hoe kan een (voorlopige) oplossing eruit zien?

Interactiepatroon Vraag- en antwoord Levendige dialoog, luisteren naar elkaars argumenten

Resultaat Argumenten te nemen of te laten

(Voorlopige) consensus over relevante criteria

Tree voor tree: de participatieladder

Daadwerkelijk participeren: samen beslissen, bottom-up initiatief

Adviseren: al dan niet bindende aanbevelingen vragen

Consulteren: gericht op het verwerven van inzicht in wat er leeft

Informeren: context geven en informatie uitwisselen voor een beter begrip

Elke onderliggende tredeis van waarde

voor die daarboven

Inspraak en participatie• Inspraak

– Vertrekt vaak van iets wat voorligt en het genereren van voor- en tegen argumenten

– Acceptatielogica

• Participatie– Constructieve logica van samen zoeken naar mogelijke

oplossingen voor een bepaalde situatie– Geen hiërarchie in soorten kennis:

• managementkennis naast praktijk kennis• wetenschap naast ervaring• feiten naast gevoel

1/11/2011

3

Ontwikkelingsgerichte participatiecomplexe vraagstukken aanpakken

participatie

innovatie diversiteit

Ontwikkelingsgerichte participatieEn waarom nog?

Mensen worden door de context en

de tijd waarin zij leven gevormd.

Maar anderzijds is die context geen

abstract ‘ding’, los van mensen.

Het zijn diezelfde mensen die deze

context voortdurend mee vorm-

geven in en door hun alledaagse

handelingen

Een participatieve cultuur ontwikkelenDubbel grensverleggend

Participatieve processen geven ons gelegenheid onze meest menselijke vermogens te ontwikkelen

Een dubbele confrontatie die leidt tot bewustwording van onszelf en bewustwording van de (behoeften van de) ander

1/11/2011

4

Participeren = deel nemen

Mensen brengen iets van zichzelf in ten behoeve van een gezamenlijk project dat henzelf overstijgt.

De een heeft een begeesterende visie, de ander heeft praktisch inzicht, nog een ander kan goed de handen uit de mouwen steken.

Elke inbreng is uniek, noodzakelijk en op zijn manier waardevol.

Elke inbreng verdient het om te worden erkend.

Eislers’ culturele transformatietheorie

Een voorbeeld

1/11/2011

5

Voordelen van partnerschap systemen

• Medewerkers voelen zich waardevol en krachtig om bij te dragenen deel te nemen

• Conflict kan creatief worden omgezet, door alternatieven teexploreren en de status quo uit te dagen

• Creativiteit groeit als risico nemen en fouten maken mag, en alsonderzoeken en exploreren toegestaan is

• Communicatie kan vrij stromen in alle richtingen• De werkplek is familievriendelijk en creëert synergetisch

gemeenschapsbewustzijn• Een systemisch gevoel van toe te behoren tot de planeet, wat een

sociaal en mileubewustzijn genereert dat nodig is voor langetermijn planning, duurzaamheid en succes

Ee

n p

aa

r p

rin

cip

es

bij

he

t

vo

rmg

eve

n

De dialoog die ontstaat

• Transformerend spreken• >> Kennisoverdracht• Samenvloeien van inzichten

en ervaringen• Nieuwe informatie kan

ontstaan• Explorerend• Gericht op wederzijds begrip• Co-intelligentie, synergie

1/11/2011

6

Zelforganiserend vermogen

• Echte groei en emancipatie doen zich voor wanneer mensen zelf hun problemen oplossen, door zelf initiatief te nemen en ondersteuning te zoeken

• Wat spontaan ontstaat, sluit aan bij uniciteit en capaciteit http://youtu.be/jU4oA3kkAWU

• Bevorderen door:– Inspelen op spontane initiatieven– Als leiding een context creëren voor initiatief– Je opstellen als ondersteuner voor zelforganisatie

Experimenteren

• Zelf experimenten opzetten• Plaatsen van ontmoeting creëren• Een context waarin schijnbare

tegenstellingen kunnen worden overbrugd:– Bezinning en actie– Innerlijke conflict en uitwendige harmonie– Voorzichtig zijn en innoverend handelen– …

• Concreet, kleinschalig, op menselijke maat• Op een ervaringsgerichte manier eigen authenticiteit

verbinden met publieke zaak• Door mensen zelf gekozen thema’s

Participatie als sociaal leerprocesVier leerassen (Vandenabeele & Wildemeersch)

‘actie’: mensen engageren zich als ze een nood ervaren en zetten hiervoor competenties en middelen in

‘reflectie’: stilstaan bij de effectiviteit van de gevoerde gesprekken. Emotie en ratio in evenwicht brengen

‘communicatie’ : het verbinden van wat leeft in de groep met de buitenwereld

‘onderhandelen’: pendelen tussen dissensus (benoemen en verhelderen van verschillen) en consensus (onderzoeken hoe ze elkaar kunnen verrijken en aanvullen)

1/11/2011

7

Bij de actie leerasStreven naar « Flow » (M. Csikszentmihalyi)

uitd

ag

ing

vermogen

opwinding

angst

bezorgdheid

flow

controle

verveling

Apathie ontspanning

maximaal

maximaalminimaal

Begeleidingsprincipes op de leeras ‘actie’

• Diffuse signalen over problemen communiceren en vertalen in een herkenbaar en zinvol project

• Stilstaan bij ervaringen van onmacht om mensen ontvankelijk te maken voor andere, meer constructieve perspectieven

• Mensen stimuleren om hun eigen, vaak nog weinig geëxpliciteerde, kijk te communiceren door hen vertrouwen en respect te laten ervaren

• Tekorten aan kennis en vaardigheden in kaart brengen en opvangen door gepaste leersituaties te ontwerpen en/of nieuwe gesprekspartners aan te spreken

De reflectie leeras

RationeelUitgangspuntenDoeleindenResultatenOpbrengstProjectPlanRealisatieOverzichtAfstand nemen

SfeerEmotionele motieven

BetrokkenheidEngagement

Hier en nuSamen

WensenWaarden

VerwachtingenBehoeften

1/11/2011

8

Begeleidingsprincipes bij de leeras ‘reflectie’

• Verduidelijken van emoties begeleiden, zodat deze begrijpelijk, navoelbaar en werkbaar worden voor de anderen: – waar komen ze uit voort?– waar hangen ze mee samen?– hoe kunnen ze mede richting geven aan de

voortgang van de gesprekken?• Zorgen voor een goede mix van informele en

geleide momenten om beide polen van de reflectie-as te bevorderen

Begeleidingsprincipes op de leeras

‘communicatie’• Regelmatig communiceren tussen ‘binnen-’ en ‘buitenwereld’

In een open gespreksklimaat uitwisselen over overeenkomsten en verschillen in de definitie van problemen en mogelijke oplossingen

• Verantwoordelijkheden afbakenen en deze goed communiceren

• Zorgen voor wederzijds vertrouwenWantrouwen bespreekbaar maken en vanzelfsprekend lijkende aanspraken op deskundigheid en gezag ter discussie durven stellen

• Vragen en wensen zonder pasklare antwoorden zo formuleren dat anderen ze beluisteren en er rekening mee houden

Bij de leeras ‘communicatie’

Werken in driehoeken

1/11/2011

9

Begeleidingsprincipes bij de

leeras ‘onderhandeling’

• Mensen laten (in)zien dat er geen standaardoplossingen bestaan en dat verschillende soorten ideeën en ervaringen, ook ‘afwijkende’, een verrijking zijn

• Verschillen productief maken door zo goed mogelijk recht te doen aan ieders invalshoek en kwaliteiten, in het belang van de gemeenschappelijke zaak

• Mensen laten ervaren dat ze verschillend tegen dingen kunnen en mogen aankijken en dat dergelijke verscheidenheid aanvullend kan zijn in plaats van contraproductief

De kracht van verschil

Inspiratiebronnen

• Trainingsmateriaal Leertraject Participatiekunde• Develop, jaargang 6, nummer 4,

Eric Lancksweerdt, Ontwikkelingsgerichte participatieJoke Vandenabeele en Danny Wildemeersch, Sociaal leren als democratische praktijk

• www.parnershipway.org voor het werk van Riane Eisler

Op zoek naar meer?• www.kessels-smit.com• www.netwerkparticipatie.be• http://participatiewiki.be/wiki/index.php/Hoofdpagina