KLO

KSIG

NA

AL IS EEN

MA

GA

ZINE VA

N K

LOK

GR

OEP | JU

NI 2015

Patrimonium Vernieuwt

Jelle de Visser, ZZG Zorggroep:

“ Een bijzonder concept voor beschermd wonen”

Groot onderhoud in Den Bosch

“ Uiteindelijk maken de mensen het verschil”

Inclusiefsamenvatting

jaarverslag 2014 KlokGroep

Groot onderhoud voor Zayazin Den Bosch

KLO

KSIG

NA

AL IN

HO

UD

0302

OpwaartsGelukkig heeft een belangrijk deel van de Nederlandse bouw-markt de weg omhoog weer gevonden. Vooral de markt voor nieuwbouwwoningen groeit, iets wat tot nu toe vooral in stedelijke gebieden zichtbaar is. Ook is er steeds meer vraag naar duurzame methoden om de levensduur van bestaand vastgoed te verlengen.

Juist om deze markten nog beter te bedienen, hebben wij onze organisatie de laatste jaren aangepast. Hierdoor komen we steeds vaker een-op-een met onze opdrachtgevers tot mooie projecten. En daar zijn we best trots op. In dit KlokSignaal besteden we aandacht aan een paar van deze projecten.

Ook op het gebied van zorg zijn we steeds actiever. Samen met enkele partners realiseren we in Nijmegen bijzondere complexen volgens het Beschermd Wonen-concept voor de (helaas) steeds groter wordende groep dementerende ouderen. Binnenkort volgen meer van deze projecten, onder andere in Wijchen en Mook.

Maar het is nog niet allemaal hosanna. De ontwikkelingen op de utiliteits- en civiele markt blijven zorgelijk. Door de houding van financiers leggen kleinere bouwers soms sneller dan nood-zakelijk het loodje, terwijl grotere bouworganisaties kunstmatig in leven worden gehouden. Hiermee blijft de bestaande over- capaciteit in stand. Een slechte ontwikkeling, waar uiteindelijk niemand mee geholpen is.

Terug naar het positieve begin: de opwaartse beweging ziet u terug in onze jaarcijfers van 2014. Ook de toekomst ziet er voor KlokGroep goed uit. De afgelopen jaren waren zwaar, maar ze hebben ons wel wakker geschud en op scherp gezet. Daar gaan we nu de vruchten van plukken.

Ton van de KlokAlgemeen directeur KlokGroep

FOTO COVER (Foto: Hans Barten)Kantoor H. v. Dijkhuizen, Tiel

04 08 10Patrimonium vernieuwt

Jelle de Visser, ZZG Zorggroep: “Een bijzonder concept voor beschermd wonen”

Uitgelicht: Kantoor H. v. Dijkhuizen, Tiel

EN VERDER:

Column Hoffmr.

Schaften met...

Colofon en controleverklaring

141819

19 20Opgeleverd: Relitech, Nijkerk

Achterom:Fintan van Berkel en Josien Eerens

12 15 16Actueel:o.a. busstation Leijsenhoek echte blikvanger

Samenvatting jaarverslag 2014 KlokGroep

KLO

KSIG

NA

AL V

OO

RWO

ORD

Foto

: TBL

-Pho

to |

Relit

ech,

Nijk

erk

door een adviseur van de Woonbond en een welzijnswerker van Solidez.

Projectmatig werkenOlga Görts-van de Pas vertelt waarom de Woningstichting voor deze multidisciplinaire, projectmatige aanpak heeft gekozen. “De mening van onze klanten vinden we van groot belang en die willen we zo goed mogelijk tot zijn recht laten komen. Een transparante, projectmatige werkwijze is hiervoor essentieel. We willen de bewoners bij alle stappen van het proces betrekken en hebben in alle open-heid met elkaar overlegd.” De uitgangspunten voor de wijkvernieuwing zijn in 2012 vast- gelegd op een bewonersavond. Vervolgens is

0504

KLO

KSIG

NA

AL PA

TRIMO

NIU

M V

ERNIEU

WT

Foto

: Han

s Ba

rten

Bewonersparticipatie in open planproces voor herstructurering

De wijk Patrimonium in Wageningen is rond 1923 gebouwd als sfeervol tuindorp met 160 kleine

arbeiderswoningen. Medio 2011 is de Woningstichting in samenwerking met de gemeente

en een bewonersafvaardiging gestart met het wijkvernieuwingsproces Patrimonium Vernieuwt.

Patrimonium Vernieuwt

Hoewel renovatie het uitgangspunt was, bleek vervangende nieuwbouw noodzakelijk. Manager Vastgoedontwikkeling Olga Görts-van de Pas en projectontwikkelaar Matthijs Bogers van de Woningstichting vertellen hoe de verschillende partijen via een open plan-proces tot een eenduidig plan zijn gekomen.

Het herstructureringsplan is gestart met een samenwerkingsovereenkomst tussen de ge-meente Wageningen, bewonerscommissie Patrimonium Vernieuwt en de Woningstich-ting. Ook binnen de woningcorporatie is sprake van integrale samenwerking. Matthijs Bogers: “Ik zit in de projectgroep namens de afdeling Vastgoedontwikkeling en vorm samen met een woonconsulent en communicatie- adviseur het kernteam. Ook de meeste andere afdelingen zijn al vanaf het begin bij dit project betrokken.” Een projectgroep heeft de aanpak van de wijkvernieuwing voorbereid. Naast het kernteam van de Woningstichting bestaat deze projectgroep uit enkele leden van de bewonerscommissie die worden ondersteund

het woon- en bouwtechnisch onderzoek gestart. In 2013 bleek uit de resultaten dat het alleen met volledige nieuwbouw mogelijk was om energiezuinige, ruime, levensloop- bestendige woningen te realiseren. “Bij door-exploitatie hadden we vrijwel evenveel moeten investeren en dan nóg hadden de woningen niet aan de eisen van deze tijd voldaan.”

Sociaal plan Patrimonium is een volkswijk waarin soms wel drie generaties van dezelfde familie bij elkaar in de buurt wonen. Tussen de bewoners onderling heerst een redelijk gevoel van saamhorigheid. Het besluit om de woningen te slopen kwam voor velen dan ook hard aan.

Matthijs BogersOlga Görts-van de Pas

Foto

: Han

s Ba

rten

begin 2018 gereed is. Diverse historische kenmerken, waaronder het karakteristieke metselwerk met vliegers, zorgen voor herken-baarheid. Het stratenpatroon en de plaats van de huizenblokken blijven ongeveer gelijk aan het originele tuindorp. Daarnaast sluit ook de nieuwe inrichting van het openbaar gebied aan bij de architectuur en stedenbouw. “Qua fysieke componenten lukt het om de sfeer voor een groot deel terug te brengen. De bewoners hebben enthousiast op de plannen gereageerd. Ook de sociale aspecten van de wijkvernieuwing krijgen de volle aandacht. Hiermee zijn de randvoorwaarden aanwezig voor een prettig leefklimaat.”

07

KLO

KSIG

NA

AL PA

TRIMO

NIU

M V

ERNIEU

WT

06

“Dat zoiets een enorme impact op een wijk heeft, begrijpen wij volkomen”, aldus Matthijs Bogers. Hij vertelt dat er veel aandacht aan de sociale aspecten van de wijkvernieuwing is besteed. “In de projectgroep hebben we de onderzoeksresultaten gedeeld en vervolgens hebben we samen een sociaal plan opgesteld.” Hierin is onder andere vastgelegd wat de volgorde van toewijzing is en dat bewoners met een vast huurcontract recht hebben op een wisselwoning met terugkeergarantie. Hoewel enkele bewoners lange tijd hoopten dat renovatie zou voldoen, is de overgrote meerderheid uiteindelijk met dit plan akkoord gegaan.

Beeldkwaliteit Het sociaal plan vormt onderdeel van het wijkplan dat de projectgroep heeft samen- gesteld. De andere onderdelen van het wijk-plan zijn het stedenbouwkundig-, inrichtings- en beeldkwaliteitsplan. Omdat veel bewoners bang waren dat de kenmerkende sfeer uit de wijk zou verdwijnen, heeft de projectgroep

een workshop georganiseerd waarin de bewoners konden meepraten over de beeld-kwaliteit. Matthijs Bogers: “We hebben beeldmateriaal getoond met de vraag welke stijl hen aansprak. Vervolgens hebben we besproken welke elementen zij graag in de architectuur willen terugzien. Zo bleken veel bewoners de ‘vliegers’ in de gevels een belangrijk architectonisch element te vinden.”

Gaandeweg verliep het proces steeds soepeler. “Er ontstond steeds meer onderling begrip. Hoe verder het proces vorderde, des te zicht-baarder werd hoe je bestaande wensen in een concreet product vertaalt en welke keuzes je daarvoor moet maken.”

Proactieve benaderingOm vertraging in het vergunningentraject te voorkomen, heeft de Woningstichting het wijkplan vooraf laten goedkeuren door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit van de gemeente Wageningen. Halverwege is het bestemmingsplan nog gewijzigd. “Hiermee hebben we een belangrijk risico uitgesloten”, vertelt Olga Görts-van de Pas.

Ook voor de Woningstichting was de proces-aanpak nieuw. “Een moeilijkheid daarbij is dat je op voorhand de prestaties goed moet definiëren, want tijd om bij te sturen is er nau-welijks. Voor een organisatie als een woning-corporatie betekent dit dat je ook intern veel overleg moet voeren over het gewenste eind-resultaat. Deze integrale aanpak heeft ertoe geleid dat het een project van ons allemaal is geworden. Ook binnen de Woningstichting wordt het breed gedragen.”

Selectieproces In de aanbesteding is conceptueel bouwen

volledig tot zijn recht gekomen. “Het wijkplan bevatte de randvoorwaarden voor de basis-kwaliteit en daarbij wilden we de kennis en kunde van het bouwbedrijf als uitgangspunt nemen. In plaats van op de laagste prijs, wilden we op de beste prijs-kwaliteitverhouding selecteren. Daarom hebben we de prestatie- eisen niet tot in detail uitgeschreven.” Een selectiecommissie heeft de beste aanbieder uitgekozen. Ook hierin zaten bewoners uit Patrimonium. Een ingebouwde objectiviteit was essentieel en de prestatie-eisen zijn voor-af gezamenlijk gedefinieerd. De vastgelegde selectiecriteria zijn samen met de scorelijst meegestuurd met de uitvraag aan vier aanbie-ders. KlokWonen scoorde uiteindelijk het hoogst en gaat de 149 woningen in Patrimonium realiseren. Het betreft verschillende types twee-onder-een-kap- en rijwoningen volgens het BaseHome-concept.

ToekomstBegin dit jaar is de sloop van fase 1 gestart en het streven is dat het vernieuwde Patrimonium

Lucie Bartels neemt als lid van bewonerscommissie Patrimonium deel aan projectgroep Patrimonium Vernieuwt.

Hoe ervaar je de participatie? “Dit vind ik het ideale scenario. Een herstructureringsproject moet realis-tisch zijn en daar kunnen we binnen de projectgroep goed over praten. Wij kennen de wensen van de bewoners en komen op voor hun rechten. Daarbij hebben we uiteraard geen inspraak op zaken als het budget.”

Welke onzekerheden speelden er bij de bewoners? “We wisten niet wat er voor in de plaats zou komen. De leefruimte rondom de woningen was bijvoorbeeld vrij ruim en dat wilden we zo houden. Sommige bewoners wonen al lang in de wijk en hebben hun woning volledig aangepast aan hun eigen wensen. Dan is het lastig als je hoort dat je woning gesloopt moet worden. Ook speelde de angst dat de sfeer van de nostalgische huisjes met karakteristieke eigenschap-pen zou verdwijnen. Die zien we graag terug.”

Wat hebben de bewoners bereikt? “We hebben eraan bijgedragen dat er alleen grondgebonden woningen terugkomen. Ook de grond rondom wordt zoveel mogelijk gewaar-borgd. In samenwerking met Solidez is een sociaal programma gerealiseerd. Bijzondere elementen uit de wijk worden verzameld en geregistreerd, zodat niets verloren gaat. Voor veel bewoners is de terugkeergarantie belangrijk, net als details omtrent de verhuizing naar een gelijkwaardige wisselwoning en het toewijzingsproces. Dit alles is vastgelegd in het sociaal plan. Daarbij heeft de Woonbond ons erg goed geholpen.”

Hoe kijk je terug op het proces? “Van de Woningstichting vind ik het een gedurfde stap om de bewoners op zo veel punten te laten meebeslissen. Ik denk dat dit uniek is. Misschien is het wel typisch Wagenings om daarin voorop te lopen.”

Participeren vanuit bewonersoogpunt

“Zo bleken veel bewoners de ‘vliegers’

in de gevels een belangrijk architectonisch

element te vinden”

Foto

: Han

s Ba

rten

Foto

: Han

s Ba

rten

KLO

KSIG

NA

AL JELLE D

E VISSER

0908

Een jaar of tien geleden kwam bij ZZG Zorg-groep het vraagstuk naar voren over de houd-baarheid van de ouderenzorg. “Door de jaren heen zijn allerlei eenvoudige diensten, waar- onder gezinszorg en huishoudelijke hulp, de ouderenzorg binnengeslopen”, begint Jelle de Visser. “Via de verzorgingshuizen werd ook wonen een verantwoordelijkheid van de over-heid. Hoewel de Nederlandse ouderenzorg de duurste was van alle Europese landen, waren veel mensen er ontevreden over. Wanneer zij het zelf moeten betalen, maken zij andere keuzes. Er is een denkwijze ontstaan waarin iedereen zijn recht getoucheerd wil zien.” Daarbij komt dat mensen steeds meer naar onafhankelijkheid streven. “Hebben mensen hulp nodig, dan stappen ze niet naar hun familie, vrienden of buren, maar naar de overheid. Een van de grote gevolgen hiervan is eenzaamheid. Mensen moeten weer van afhankelijkheden leren houden. Daarvoor is een goede infrastructuur noodzakelijk, zodat die afhankelijkheden op een moderne manier kunnen worden ingezet.”

Woongroep voor iedere levensstijlWaar veel instellingen voor ouderenzorg momenteel hun verpleeghuizen omvormen tot groepswoningen, pakt ZZG Zorggroep de her-ontwikkeling anders aan. Zij laat de grootschalig- heid volledig los en bouwt aan een netwerk van kleinschalige beschermde wooneenheden, met wonen als primair doel en professionele zorg als secundair doel. Deze woningen zijn

Op het terrein van Parc Margriet realiseert KlokBouwOntwikkeling een gebouw met daarin 4 verschillende units van in totaal 32 appartementen voor beschermd wonen. Woningcorporatie Talis is de opdrachtgever en ZZG Zorggroep levert de professionele zorg en ondersteuning. Jelle de Visser, bestuurder van ZZG Zorggroep, vertelt hoe het concept voor deze kleinschalige beschermde woonvormen tot stand is gekomen.

“ Een bijzonder concept voor beschermd wonen”

vooral bestemd voor senioren die complexe zorg nodig hebben vanwege dementie of een zware lichamelijke aandoening. Iedere woon-eenheid bestaat uit acht kleine appartementen rondom een centraal plein. Hierin kunnen mensen met een overeenkomstige levensstijl worden samengebracht. Deze schaalbaarheid stelt ZZG Zorggroep in staat de diverse groepen te ondersteunen op basis van levensstijlen, zodat deze ouderen een zo normaal mogelijk leven kunnen blijven leiden dat recht doet aan hun persoonlijke behoeften. Zelfstandigheid, eigen regie en privacy zijn belangrijke pijlers waarop dit concept berust. Een groot verschil is dat professionele zorg en ondersteuning worden gegeven naar wat nodig is, en niet naar wat mógelijk is. Eind 2016 zijn ongeveer duizend van deze plaatsen voor beschermd wonen gerealiseerd in Nijmegen en omgeving.

Geïntegreerd in de wijk De nieuwe woonvormen maken onderdeel uit van de wijk of buurt. “Als blijkt dat mensen niet thuis kunnen blijven wonen, willen zij toch het liefste in hun eigen omgeving verblijven. Dit betekent dat het ook onze taak is om de eenheden voor beschermd wonen in de wijk te integreren.” Daarvoor fungeren de eenheden tevens als steunpunt voor dementerenden uit de buurt. Zij kunnen er een of meerdere dag-delen verblijven om de mantelzorgers te ontlasten. De zorg voor de bewoners wordt gedeeltelijk gedaan door zorgprofessionals. Zij verdiepen zich in de achtergrond van zowel

cliënt als familie. Ook de familie speelt een belangrijke rol in de ondersteuning, net als andere mensen uit de omgeving van de cliënt. “Wanneer een dergelijke woonvorm goed in de wijk geïntegreerd is, kunnen mantelzorgers uit de wijk veel simpele zorg- en ondersteunings- taken op zich nemen. Ik geloof dat als een wijk zijn eigen beschermde wooneenheid heeft, de overheid zich gemakkelijker kan terugtrekken.”

Wonen aan een pleinDoordat de appartementen geen gangen en portalen bevatten, ogen ze wat ruimer dan ze feitelijk zijn. Ze bestaan uit een woonruimte met keukentje, slaapkamer en grote badkamer en liggen aan een gemeenschappelijk plein, dat ontstaan is door de gangen te vergroten en open te werken. Met behulp van de familie worden de pleinen ingericht met belevenis- elementen die bij de levensstijl van de groep passen, zoals oude beelden van hun geboorte-plaats. Bij de huur is een deel van dit plein inbe-grepen, zodat in de toekomst nooit het vraag-stuk ontstaat wie verantwoordelijk wordt voor de gemeenschappelijke ruimten. Doordat het totaal binnen de sociale huurgrens valt, blijven de woningen voor iedereen bereikbaar. “Ook als de overheid nog veel meer gaat bezuinigen, kunnen wij de eenheden blijven exploiteren.”

Samenwerking Voor de realisatie is een nauwe samenwerking ontstaan tussen ZZG Zorggroep en KlokBouw-Ontwikkeling waarin vertrouwen in elkaars expertise noodzakelijk is. “We moeten ieder onze eigen professie goed uitvoeren en proberen dit steeds efficiënter te doen. Wij verwachten van KlokBouwOntwikkeling de beste werk- methode met zo min mogelijk faalkosten. Daarvoor is het echter noodzakelijk dat wij al in een vroeg stadium nadenken over de details. Na het schetsontwerp kunnen wij nog nauwe-lijks nieuwe eisen stellen. Rond het definitieve ontwerp leggen we alle details vast, en vervolgen onze werkzaamheden zonder verdere bouw-vergaderingen. Beide partijen willen het in één keer goed doen. Daarvoor is deze duurzame samenwerking essentieel. Zo kunnen we voor dit concept een maximale waardecreatie tot stand brengen.”

“Dit is een houdbare

voorziening, zowel vanuit

maatschappelijk als economisch

oogpunt.”Foto

: Han

s Ba

rten

Jelle de Visser, bestuurder van ZZG Zorggroep:

1110

KLO

KSIG

NA

AL U

ITGELIC

HT

10

Foto

: Han

s Ba

rten

Binnenkort verhuist H. v. Dijkhuizen Olie & Benzine naar het nieuwe kantoorpand in Tiel. Dit karakteristieke gebouw met zijn uitdagende ronde vorm is volledig volgens de BIM-systematiek uitgevoerd en kenmerkt zich door hoogwaardig materiaalgebruik en luxe afwerking.

UITGELICHT

1312

gaat ervoor zorgen dat deze vleermuizenkolonie niet wordt aangetast.

LokgeluidenTijdens de eerste fase treft Novaform verblijfs-voorzieningen voor de vleermuizen op twee gebouwen in de buurt. Daarbij worden lok- geluiden ingezet om de aandacht van de vleermuizen te trekken. Ook worden sommige gevels van de nieuwbouw geschikt gemaakt als vleermuizenverblijfplaats, zodat zij kunnen terugkeren. De verwachting is dat de onthef-fing voor de zomer verleend wordt en de verhuizing van de vleermuizen de voortgang van het project niet belemmert.

Middenin Oosterhout realiseert KlokBouw- Ontwikkeling een nieuw busstation met een eigentijdse aanblik. De grote luifel opgebouwd uit staal en glas met daarin letters en verlichting wordt een echte blikvanger. De inrichting van het station wordt uitgevoerd met luxe materialen.

KLO

KSIG

NA

AL A

CTU

EEL

De doelstelling was om in 2015 een CO2-reductie te realiseren van 10% ten opzichte van 2010 (in relatie tot de omzet). Het goede resultaat is onder andere te danken aan een groener leasewagenpark, energiebesparende maatregelen en bewustwording van medewerkers. Ook het toepassen van de bouwconcepten Ecoveren en BaseHome dragen bij aan de reductie.

Nederlandse KlimaatcoalitieKlokBouwOntwikkeling is sinds eind vorig jaar deelnemer aan de Nederlandse Klimaatcoalitie, een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, MVO Nederland, Klimaatverbond Nederland en Natuur & Milieu. Het doel is dat de bedrijfsvoering zo snel mogelijk en uiterlijk in het jaar 2050 klimaatneutraal is.

OMDAT NOVAFORM DE POTENTIE VAN DE POOLSE WONINGMARKT INZAG, RICHTTE HET BEDRIJF EEN POOLSE VESTIGING OP. MET SUCCES. HET EERSTE PROJECT IS GESTART EN ER LIGGEN NOG MEER MOOIE PROJECTEN IN HET VOORUITZICHT.

In de plaats Koninko realiseert Novaform Polska 46 woningen. De drie verschillende woningtypen dragen de namen Almere, Breda en Cothen. Ook heeft Novaform Polska in Poznan een locatie ver-worven voor de ontwikkeling en realisatie van 56 appartementen en zijn er verregaande gesprekken over samenwerking bij een project in Krakau.

Ruim 400 nieuwe studio’s in Amsterdam-Noord

CO2-uitstoot opnieuw gereduceerd

BOUW EERSTE PROJECTNOVAFORM POLSKA GESTART

Oplossing voorvleermuizenkolonie in De Weezenlanden

BUSSTATION LEIJSENHOEK ECHTE BLIKVANGER

Onlangs heeft KlokWonen 9 levensloopbestendige huurwoningen en 17 koop- woningen in project Heumen Noord opgeleverd. De eis voor energiezuinigheid is per 1 januari 2015 flink aangescherpt en hoewel deze woningen daar nog niet aan hoefden te voldoen, heeft KlokWonen de vloeren, gevels en daken toch al ruim binnen de nieuwe eis geïsoleerd. Ook de luchtdichtheid van de woningen is hoger dan vooraf afgesproken.

Heumen Noord nóg energiezuiniger Novaform Vastgoedontwikkelaars en leegstandspecialist Camelot hebben samen de braakliggende bouwgrond aan de Klimopweg in Amsterdam-Noord gekocht. Op deze aantrekkelijke locatie willen zij een bestaand plan voor 422 nieuwe jongeren- en studentenwoningen realiseren.

De locatie grenst aan het Floradorp en ligt op loopafstand van de veerpont naar het centrum van Amsterdam. Het is een plek met potentie, zeker voor deze doelgroep. “Amsterdam-Noord neemt snel in populariteit toe”, aldus Novaform directeur Edwin Kolkhuis Tanke. “De goede verbindingen met het centrum, hippe hotspots, bedrijvigheid en aantrekkelijke voorzieningen spelen daarbij een belangrijke rol.”

Het wachten is nu op de instemming van de Gemeente Amsterdam, zodat KlokBouwOntwikkeling in 2016 met de bouw kan starten.

Sinds februari zijn het terrein en de gebouwen van ziekenhuis De Weezenlanden in Zwolle overgedragen aan Novaform.

Op deze prachtige locatie, grenzend aan de gracht en historische binnenstad, ontwikkelt Novaform ongeveer 230 nieuwbouwwoningen. De voorbereidingen voor de sloop van de bestaande gebouwen op het terrein zijn afgerond en in april is de asbestsanering gestart.

Verblijfplaats voor vleermuizenkolonieVoor de machinale sloop is een ontheffing van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) nodig. Uit ecologisch onderzoek is name-lijk gebleken dat sommige gebouwen van De Weezenlanden als massawinterverblijf dienen voor de gewone dwergvleermuis. Vleermuizen zijn een beschermde diersoort en Novaform

Ieder jaar wordt de CO2-uitstoot berekend van KlokRealisatie, waar KlokWonen en KlokBouwOntwikkeling deel van uitmaken. De reductie ten opzichte van 2010 is dit jaar 24%. Hierdoor staat KlokRealisatie nog steeds op het hoogste niveau van de CO2- prestatieladder.

14 15

KLO

KSIG

NA

AL C

OLU

MN

HO

FFMR.

KLO

KSIG

NA

AL G

ROO

T ON

DERH

OU

D IN

DEN

BOSC

H

Foto

: Han

s ba

rten

Niet alleen een Amerikaanse misdaadserie maar sinds 1 januari 2015 ook een zeer belangrijk wetsartikel met het oog op arbitrage. In aan-sluiting op Europese regelgeving staat een arbitraal beding in een overeenkomst met consumenten voortaan vermeld op de zoge-noemde ‘zwarte lijst’. De zwarte lijst is opge-nomen in artikel 6:237 BW. Komt een beding voor in de zwarte lijst, wordt het verondersteld onredelijk bezwarend te zijn en kan de rechter het beding vernietigen.

Veelvuldig staat in overeenkomsten dat partijen zich bij geschillen dienen te wenden tot de Raad van Arbitrage. Dit is een arbitraal beding. Door een dergelijk beding expliciet op te nemen, verbiedt men de consument om naar de gewone rechter te gaan. Juist dit verbod tast volgens Europese richtlijnen, het wettelijk grondbeginsel aan van een vrije rechtsgang naar de (gewone) rechter. Er geldt sinds 1 januari 2015 een wettelijke bedenktijd van 30 dagen voor een consument in het geval een partij een geschil wenst te onderwerpen aan arbitrage. Het beding mag dan ook nog steeds worden opgenomen in overeenkomsten mits er bij wordt vermeld dat er een 30 dagen bedenktijd geldt. Daarnaast moet je de consu-ment de gestelde termijn daadwerkelijk (schrif-telijk) geven vanaf het moment dat je je op het beding beroept. Gedurende 30 dagen is de consument bevoegd om arbitrage af te wijzen en zijn veto uit te spreken voor de gewone (civiele) rechter. Hiermee wordt je verplicht de

Het project behelst vier portiekflats uit midden jaren ‘50 die zowel aan de buiten- als binnen-zijde gerenoveerd worden. Het doel is een betere isolatie en verhoging van het wooncomfort. Zo worden de daken en kozijnen gedeeltelijk vernieuwd. Ook het voegwerk in de gevels wordt opgeknapt. De woningen krijgen mechanische ventilatie en ongeveer de helft van de cv-ketels wordt vervangen. Waar nodig installeert Zayaz in de appartementen een nieuwe badkamer, keuken en toilet.

Diversiteit aan woningen Het is slechts een greep uit de vele werkzaamheden die ook per appartement verschillen. Binnen het project vallen vier verschillende woningtypen. Dit gecombineerd met de diversiteit aan werkzaamheden per woning vraagt om een nauwkeurige planning met voldoende ruimte voor flexibiliteit. De woningen worden aangepakt per trappenhuis van zes en daarvoor zijn ongeveer vijftien à twintig werkdagen nodig. Begin dit jaar is KlokBouwOntwikkeling met de werkzaamheden gestart en naar verwachting zijn ze in augustus afgerond. Dan zijn alle woningen weer toekomstbestendig.

Frits van Gigch, projectleider bij Zayaz: “Wat dit project enigszins complex maakt, is dat de bewoners tijdens de werkzaamheden in hun appartement blijven wonen. Uiteraard ervaart iedereen de werkzaamheden op een andere wijze en dat realiseren we ons goed. Daarom hebben we veel tijd in het voortraject gestoken en de bewoners goed geïnformeerd. We heb-ben rustwoningen ingericht waar de bewoners kunnen koken, wassen en douchen. Ook hebben we gezorgd voor aanspreekpunten tijdens de werkzaamheden. Het proces voor een dergelijk project voor groot onderhoud zit naar mijn mening goed in elkaar. Het zijn uiteindelijk vooral de mensen die het verschil maken.”

consument te wijzen op zijn recht om naar de gewone overheidsrechter te gaan, in plaats van naar de arbiter. De consument kan binnen 30 dagen akkoord gaan met arbitrage, arbitrage afwijzen of helemaal niet reageren. In het laatste geval heb je wel voldaan aan de verplichting van de 30 dagen bedenktijd en staat het je vrij arbitrage op te starten. Je hebt immers de consument de tijd gegeven om bewust een keuze te maken. Woningborg heeft een dergelijk beding al standaard opgenomen in hun overeenkomsten, inclusief maand bedenktijd.

De wetgever heeft met de plaatsing van arbitragebedingen op de zwarte lijst onder meer beoogd het vertrouwen van de consument in arbitrage te vergroten. Of dit vertrouwen wordt vergroot door verplicht te vragen of de consument ‘echt niet naar de gewone rechter wil’ is mijns inziens de vraag. De nieuwe wet is van toepassing op arbitragezaken die aanhangig zijn of worden gemaakt op of na 1 januari 2015. Arbitragebedingen in overeenkomsten zijn dus vernietigbaar sinds afgelopen januari tenzij de wettelijke bedenktijd tevens is over-eengekomen. Wees je dus bedacht op de extra inspanning die je moet leveren als je een consument in gebreke stelt. Pas je algemene voorwaarden er op aan en geef een consument direct de keuze om het geschil voor te leggen aan de gewone rechter. Dwing de consument binnen 30 dagen te reageren. Wie dan nog zwijgt, stemt toe.

Hoffmr. behandelt juridische zaken uit de dagelijkse praktijk en geeft tips die wellicht nog eens van pas komen.

The Blacklist

“Uiteindelijk maken de mensen het verschil”

In opdracht van woningcorporatie Zayaz verzorgt KlokBouwOntwikkeling het groot onderhoud van in totaal 84 appartementen aan de Pettelaarseweg en Philippus de Montestraat in Den Bosch.

Groot onderhoud voor Zayaz in Den Bosch

Foto

: Han

s Ba

rten

16

KLO

KSIG

NA

AL JA

ARC

IJFERS

17

Foto

grafi

e: H

ans

Bart

en

VASTE ACTIVAMateriële vaste activa

Financiële vaste activa

VLOTTENDE ACTIVAvoorradenonderhanden projecten

Vorderingendebiteurenbelastingen en premies sociale verzekeringenoverige vorderingen

Liquide middelen

Groepsvermogen

Voorzieningen

Langlopende schulden

Kortlopende schuldenaflossingsverplichtingencrediteurenschulden aan kredietinstellingenbelastingen en premies sociale verzekeringenoverige schulden

Passiva

Activa31-12-2014 31-12-2013

€

6.509.068562.187

8.613.382

013.332.6109.322.0521.465.5289.597.841

€

8.890.647996.622

10.038.900

300.00010.156.06518.888.978

795.29612.335.134

€

517.474

5.439.068

35.864.28717.300.854

15.684.6371.643.913

76.450.233

35.231.093

2.308.985

5.192.124

33.718.031

76.450.233

€

638.215

5.628.814

44.459.63211.770.572

19.926.1691.959.796

84.383.198

33.515.698

2.500.678

5.891.349

42.475.473

84.383.198

Geconsolideerde balans

per 31 december 2014 voor resultaatbestemming

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014

2014 2013

netto-omzet kostprijs van de omzet Bruto-omzetresultaat

Algemene beheerskosten personeelskosten huisvestingskosten materieelkosten verkoopkosten algemene kosten afschrijvingskosten garantiekosten

aan werken toegerekend

Netto-omzetresultaat overige bedrijfslasten en -opbrengsten

Bedrijfsresultaat

Saldo der financiële baten en lasten

Resultaat vóór vennootschapsbelasting vennootschapsbelasting

Resultaat ná vennootschapsbelasting resultaat deelneming na belastingresultaat aandeel derden in groepsresultaat

Netto-resultaat

129.667.807125.192.397

11.290.831845.206716.096415.246

1.105.328146.066197.530

14.716.30313.370.192

122.025.698118.629.228

12.767.761817.259642.848309.228

1.066.252144.753439.614

16.187.71514.478.388

4.475.410

1.346.111

3.129.299486.395

3.615.694

-841.752

2.773.942 685.773

2.088.169-170.874-30.505

1.886.790

3.396.470

1.709.327

1.687.143733.375

2.420.518

-1.122.784

1.297.734 411.305

886.42920.364

-28.646

878.147

€€€€

Kijk op klokgroep.nl voor het volledige jaarverslag.

Samenvatting jaarverslag 2014 KlokGroep

Gemiddeld aantal FTE’s

Gemiddeld aantal FTE’s

Gemiddeld aantal FTE’s

152,9

Omzet per FTE

848.057Omzet per FTE

681.327Omzet per FTE

645.337

179,1 215,5

Omzet

129,7

Bedrijfs-resultaat

3,6Bedrijfs-resultaat

2,4Bedrijfs-resultaat

3,5Omzet

122,0Omzet

139,0

2014 2013 2012

(in miljoenen euro’s) (in miljoenen euro’s) (in miljoenen euro’s)

Liquiditeitsratio

1,84

2014 2013 2012

Sol

vabi

litei

t

Sol

vabi

litei

t

Sol

vabi

litei

t

43%

46 %

40%Liquiditeitsratio

2,09Liquiditeitsratio

1,94

De bouwsector lijkt in 2014 de bodem te hebben bereikt en krabbelt langzaam weer op. Met name de woningmarkt zit weer in de lift door het toenemend consumentenvertrouwen en de lage rentestand. Ook beleggers investeren weer volop in nieuwbouw en corporaties investeren met name in de verduurzaming en levensduurverlenging van hun bestaande woningportefeuille.

Deze marktontwikkelingen zijn ook terug te zien in de cijfers van KlokGroep over 2014. De omzet steeg met 6,3% tot € 129,7 miljoen en is iets hoger dan vooraf verwacht was. Deze toename werd vooral gerealiseerd in de woningbouw door KlokWonen, maar ook door de afdeling Verbouw & Renovatie van KlokBouwOntwikkeling. Het netto rendement steeg van 0,7% naar 1,5%.

Sterke financiële positie De solvabiliteits- en liquiditeitspositie is in 2014 verder versterkt, waar-door KlokGroep zich onderscheidt in de huidige markt als financieel sterke en betrouwbare partner. KlokGroep beschikt over voldoende liquiditeiten om eventuele tegenvallers op te vangen en om op korte termijn te kunnen investeren in nieuwe ontwikkelingen of uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten.

WoningverkoopEr was in 2013 al meer interesse bij de start verkoop van nieuwe woningbouwprojecten waarneembaar. Dit heeft in 2014 uiteindelijk geresulteerd in een toename van het aantal verkochte woningen; van 349 woningen in 2013, naar 481 in 2014. Deze stijging lijkt ook in 2015 verder door te zetten. In de eerste vier maanden van 2015 hebben we al 288 woningen verkocht.

Verwachtingen 2015De omzetgroei zal naar verwachting doorzetten in 2015. De order- portefeuille is goed gevuld en er worden diverse nieuwe projecten opgestart. Met name in de woningbouwsector verwacht KlokGroep verdere groei. De verwachte omzet voor 2015 bedraagt ca. € 140 miljoen. Het nettorendement zal naar verwachting stijgen naar ca. 2% in 2015. Een duidelijke verbetering, waarbij onze doelstelling is deze verder te laten groeien tot een percentage van 3 tot 4%. Dit is ook nodig om de noodzakelijke investeringen op een verantwoorde wijze te kunnen blijven doen.

De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is te vinden op pagina 19. >>

18

Innovatief kantoorpand Relitech KlokBouwOntwikkeling heeft in Nijkerk een nieuw kantoorpand gerealiseerd voor Relitech, een ontwikkelaar van innovatieve technische producten. Door gebruik te maken van natuurlijke materialen in com-binatie met aluminium, RVS en grote glas-partijen ontstaat een modern en speels kantoor met industriële look, die precies past bij de ‘op maat filosofie’ van Relitech.

OPGELEVERD

KLO

KSIG

NA

AL SC

HA

FTEN M

ET...

19 K

LOK

SIGN

AA

L OPG

ELEVERD

Wat zit er in je broodtrommel?“Als ik thuis werk, eet ik samen met de jongste en op kantoor lunchen we gezamenlijk. Ik ben veel onderweg en rijd ongeveer 1.400 kilometer per week. Dan neem ik drie boter-hammen en wat fruit mee.”

Waar kom je vandaan? “Ik kom uit Zeeland en woon in Goes. Daar wil ik nooit meer weg. Het open landschap spreekt me aan en er zijn weinig files. Voor zakenrelaties buiten Zeeland neem ik weleens verse Zeeuwse bolussen mee. Die haal ik dan vroeg in de ochtend bij de bakker.”

Hoe zouden je vrienden je omschrijven? “Als Sinterklaas. We hebben een samen- gesteld gezin met in totaal zeven kinderen en ik probeer altijd om het iedereen thuis naar de zin te maken. Ook daarbuiten vind ik het leuk als ik iemand een plezier kan doen.”

Wat is je passie? “We hebben zes paarden in een weide aan de rand van de stad. Deze passie deel ik met een groot deel van het gezin, want mijn vrouw en drie kinderen rijden ook paard. Ik vind het heer-lijk om samen met mijn vrouw over het strand of door het Veerse Meer te rijden. Ook rijden we graag paard in de Ardennen. Dat vind ik echt ontspannend.” Wat is je favoriete vakantieland? “Italië vind ik prachtig en dan vooral Toscane. Ook het eten vind ik er heerlijk, zeker gerechten die bereid zijn met truffels.”

Hoe is je functie de afgelopen jaren veranderd? “Vroeger reed ik vooral rond, op zoek naar plekken waar nog gebouwd mocht worden. Dat hoeft niet meer. Tegenwoordig maak ik vooral marktanalyses op de computer, om te

zien waar woningen nog goed worden ver-kocht. Die bespreek ik vervolgens, bijvoorbeeld met gemeenten.”

Wat is het belangrijkste dat je de afgelopen jaren hebt geleerd? “Hoe belangrijk het is om op een verantwoorde manier beslissingen te nemen en risico’s goed in te schatten. De afgelopen jaren zijn verschillende bouw- en vastgoedbedrijven in zwaar weer terechtgekomen. Een aantal partijen die voorheen in grondaankopen te veel risico’s namen, hebben de crisis niet of ternauwernood overleefd.”

Bert Simpelaar (56), commercieel manager bij Novaform

Schaften met...

Jaargang 20 - Juni 2015

Oplage1500 exemplaren

KlokSignaal is het halfjaarlijkse relatiemagazine van KlokGroep

Concept en uitwerkingKorteweg Communicatie, Eindhoven

TekstTotemtaal, Eindhoven

DrukWeemen, Druten

ContactKlokGroepPostbus 386650 AA DrutenTel +31 (0)487 588 588E-mail info@klokgroep.nl

www.klokgroep.nl

COLOFON

Vindt u deze editie van KlokSignaal ook relevant voor een collega of relatie, laat ons dit weten, wij sturen hen graag een exemplaar toe; info@klokgroep.nl

Op pagina 16 & 17 samengevatte financiële gegevens, bestaande uit de geconsolideerde balans per 31 december 2014 en de samengevatte geconsolideerde winst- en verliesreke-ning over 2014, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van KlokGroep B.V. per 31 december 2014. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 19 mei 2015. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van genoemde datum.

De samengevatte financiële gegevens bevatten niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Titel 9 Boek 2 van het in Nederlands geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Daarnaast zijn tevens de grondslagen uit de gecontroleerde jaarrekening niet in deze samenvatting opge-nomen. Het kennisnemen van de samengevatte financiële gegevens kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van KlokGroep B.V.

Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontro-leerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de gecontroleerde jaarrekening 2014.

Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte financiële gegevens op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’.

OordeelNaar ons oordeel zijn de samengevatte financiële gegevens in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van KlokGroep B.V. en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de gecontro-leerde jaarrekening 2014.

Nijmegen, 19 mei 2015

Crowe Horwath NLAudit & Assurance B.V.

Was getekend, S.J. Wolberink RA

Foto

: Han

s Ba

rten

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant>> Controleverklaring over de financiële gegevens van pagina 16:

Foto

: TBL

-Pho

to

20

KLO

KSIG

NA

AL

Eind januari betrokken Fintan van Berkel en zijn zwangere vriendin Josien Eerens met hun tweejarige zoontje Norinn een nieuwe twee-onder-een-kapwoning aan de rand van Valkenswaard. Hoewel ze van het leven in de stad genoten, werd hun Eindhovense woning net iets te krap en droomden ze stiekem van wat meer groen. Toen ze op een nieuwbouw-beurs de stand van Lage Heide zagen, waren ze direct enthousiast door de diversiteit aan woningen in jaren dertig stijl. Ze kozen voor mooie opties, waaronder een kookeiland en uitbouw van de woonkamer. De weken voor de verhuizing waren intens. Die fase is nu voor-bij en het gezin geniet volop van hun lichte, ruimtelijke huis met een warm karakter. Fintan: “We kunnen de sfeer die we zoeken hier gemakkelijk creëren en Norinn dartelt vrolijk rond. Ik zie voor me hoe dit huis een heerlijke uitvalsbasis vormt in een mooi leven met veel vrienden. Hier kom je graag thuis.”

Achterom

Foto

: Han

s Ba

rten