Sint MartinusParochieblad van de Oud-Katholieke parochie te Groningen

Jaargang 44 nr. 1 Pasen 2018

2

Het parochieblad verschijnt 4x per jaar.nr. 1 Vasten / Pasennr. 2 Zomernr. 3 Herfstnr. 4 Advent / Kerst

Het volgende nummer verschijnt eind juni De redactie sluit op 28 mei 2018.

RedactieadresWitte de Withstraat 2A9726 EC Groningenemail: redactie@groningen.okkn.nl

AbonnementenHet parochieblad is een uitgave die vanaf 2017 digitaal kosteloos wordt verstrekt aan leden, gastleden en belangstellenden. De papieren versie kost 25 euro per jaar. Als u zou willen bijdragen in de kosten van het parochieblad, dan zijn giften van harte welkom op de bankrekening van de parochie, o.v.v.: bijdrage parochieblad.

AdreswijzigingenUw wensen aangaande adressering van dit parochieblad kunt u sturen naar onze secretaris.

Advertenties Het parochieblad kent een brede verspreiding in de noordelijke provincies, maar ook in de rest van Nederland. Daarom is dit blad een ideale plek om op een betaalbare manier te adverteren. U kunt ook in dit blad adverteren. Neem daartoe contact op met de redactie voor de mogelijkheden en de prijzen. Familieberichten van parochianen, gastleden en belangstellenden kunnen kosteloos worden geplaatst.

Colofon

WWWDe parochie is ook te vinden op het web. Kijkt u op onze website voor Groningen op:www.groningen.okkn.nl

Bij de kaft:Detail van de Paaskaars 2018: Christus en Emmaüsgangers Deze afbeelding is een moderne variant van de beroemde Paasicoon, waar Christus Adam en Eva bij de hand neemt, hen uit de onderwereld bevrijdt en het Leven in Gods Licht binnenvoert. De linkerzijde toont hoe Christus de mens uit de diepte wegtrekt en de rechterzijde toont ons de verloste mens die samen op weg is zoals de Emmaüsgangers na de ontmoeting met Christus.

3

In dit nummerInleiding........................................................................................4

Agenda.........................................................................................5

Kooksels en baksels uit de pastorie......................................6

Parochianen stellen zich voor.................................................7

Over het lectoraat....................................................................9

Multiculturele avond.................................................................10

Voltooid leven............................................................................12

Echternach..................................................................................15

Een gevoel van onbehagen.......................................................16

In memoriam: emeritus bisschop Glazemaker....................17

Baade, Friedrich en Bach..........................................................18

Vieringen.....................................................................................21

4

De goddelijke levensadem

Op de avond van die eerste dag van de week waren de leerlingen bij elkaar. Hoewel de deur op slot was uit vrees voor de Joden, kwam Jezus. Ineens stond Hij in hun midden en zei: ‘Vrede!’ Na deze groet toonde Hij hun zijn handen en zijn zijde. Vreugde vervulde de leerlingen toen ze de Heer zagen. ‘Vrede’, zei Jezus nogmaals. ‘Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik jullie.’ Na deze woorden ademde Hij over hen. ‘Ontvang de heilige Geest,’ zei Hij.

Wie zegt dat iets zal gebeuren als Pasen en Pinksteren op één dag vallen, bedoelt dat iets nooit zal gebeuren. Pinksteren vieren we altijd vijftig dagen na Pasen. Het is dus uitgesloten dat Pasen en Pinksteren op één dag vallen. Toch vallen in het Johannesevangelie Pasen en Pinksteren wel op één dag. Op de avond van de allereerste Paasdag –‘op de avond van die eerste dag van de week’- verschijnt Jezus in het midden van zijn vrienden en blaast zijn adem over hen uit met de woorden: ‘Ontvang de heilige Geest.’

Deze onverwachte ontmoeting tussen Jezus en zijn vrienden vindt plaats op een absoluut dieptepunt. Goede Vrijdag was eergisteren. Stille Zaterdag is geruisloos overgegaan in een nog stillere zondag. Doodstil. Aan alles is een einde gekomen. De vrienden zijn gedesillusioneerd en teleurgesteld. Van het leven zoals ze dat kenden hebben ze geen verwachtingen meer. Veelzeggend schrijft Johannes dat de deur op slot is: de vrienden zitten opgesloten in hun droefenis.

Op dat absolute dieptepunt verschijnt Jezus. Opgewekt uit de dood komt hij zijn vrienden bevrijden uit hun door de dood getekende situatie. De hermetisch gesloten deuren van de dood worden uit hun hengsels gelicht. Zoals God Adam in het scheppingsverhaal de levensadem in de neus blies, zo blaast Jezus de Geest, de goddelijke levensadem, over zijn vrienden uit. Zo maakt hij hen deelgenoten van de kracht waardoor

hij ook zelf wordt bezield en voortgedreven, voorbij de grenzen van de dood.

Het geschenk van de Geest duidt op een nieuw begin. We zijn getuige van de geboorte van de kerk. En met deze Wind in de zeilen worden de vrienden van Jezus uitgezonden in de wereld.

In ons leven kunnen er uitzichtloze situaties zijn, omstandigheden waarin alle kansen verkeken zijn en alle mogelijkheden ons uit handen zijn geslagen. Onomkeerbare schuld, onherstelbaar leed, ongeneeslijke ziekte, ontroostbaar verdriet. De boodschap van Pasen is dan dat deze absolute dieptepunten plaatsen zijn waar we de kans hebben op een ontmoeting. Plaatsen waar we de kans hebben om een grens over te steken en de werkelijkheid van het geloof te betreden, de werkelijkheid van het vertrouwen. Het vertrouwen dat er geen situaties bestaan waarin er voor God geen nieuw begin mogelijk is.

Ook als we ons niet op zo’n dieptepunt bevinden, nodigen Pasen en Pinksteren ons uit om ons te laten aanblazen door de levensadem van God, zodat wij opstaan uit een gesloten bestaan van ik-gerichtheid en zelfgenoegzaamheid. We worden uitgenodigd tot openheid, om samen met anderen deel te nemen aan het leven van de verrezen Heer. We worden uitgenodigd om de goddelijke levensadem diep in onze longen op te zuigen en vol vertrouwen, als herboren het leven in te gaan.

Pastoor Louis Runhaar, Amersfoort

5

Renovatie erker voorzijde pastorie en schilderwerk7 - 26 mei

HemelvaartsdagEucharistieviering 10 mei om 11.00u

Aanleg geluidsinstallatie16 mei

Springprocessie Echternach21 -22 mei

GemeentevergaderingZondag 3 juni aansluitend aan de viering

'Tage der Einkehr' Oud-Katholieke Spiritualiteit in internationaal verband6 - 9 juli (zie website voor informatie)

Zomervakantie pastoor16 juli t/m 10 augustus

Agenda

6

Kooksels en baksels uit de pastorie

De lente moet nog zijn intrede doen, maar door de zon van de afgelopen dagen heb ik alweer helemaal zin in zomerse avonden op ons dakterras. Dit recept heb ik lang gelden van mijn moeder gekregen. Ze werd vaak gevraagd om het te maken en haar geheim te delen. En nu deel ik het met jullie allemaal. Het is een heerlijk frisse salade, die een dag van tevoren gemaakt moet worden. Hij is makkelijk te maken en altijd een heerlijke bijdrage bij feestjes of BBQ’s.

Zomerse Laagjes-saladeIngrediënten:

1 pot selderijsalade (zonder vocht)1 klein blikje mais (zonder vocht)1.5 stronk heel fijngesneden prei1 blik ananas (zonder vocht) 200 gram gekookte ham, in blokjes gesneden2-3 in blokjes gesneden appels5 hardgekookte eieren, in blokjes gesneden1 grote pot yogonaise 250 gram in blokjes gesneden goudse kaas

Bereidingswijze:Alle ingrediënten in deze volgorde in een grote schaal doen. Dit alles een dag van tevoren doen, zodat alle smaken goed door elkaar kunnen trekken. Koel zetten. Vlak voor serveren alles goed mengen.

Bon appétit!

Marijn Scheijde-Albers

7

Parochianen stellen zich voor: Willy Niemeijer

Beste medeparochianen,

Op verzoek van Victor schrijf ik dit stukje voor ons parochieblad. Dit is niet iets wat bij mij past, maar ik doe mijn best en zal mijzelf kort voorstellen.

Als oudste van zes kinderen ben ik geboren in 1964 en ben ik opgegroeid in de Gereformeerd Vrijgemaakte Kerk, waaraan ik mij in 2004 onttrokken heb. Dit had te maken met de patriarchale structuur, de theologie en de strenge ethiek. Deze kerk heeft mij veel gebracht, maar uiteindelijk was het voor mij goed om hieruit te stappen. In 2009 heb ik mij aangesloten bij de Evangelisch Lutherse Gemeente Groningen. Hier heb ik een mooie en inspirerende periode mogen beleven.

In 1993 is een zusje van mij plotseling overleden op de leeftijd van 26 jaar. Het jaar daarop kwam ik terecht in de Emmaus Priorij in Maarssen voor een retraite, om emotioneel op adem te komen. Dit voelde als thuis komen en totdat de priorij haar deuren sloot in 2017, kwam ik hier onafgebroken één à twee weken per jaar. Hier ben ik gegroeid in de katholieke liturgie, de eucharistie en ben ik van deze vieringen gaan houden. Deze plek maakte mijn verlangen naar de Oud-Katholieke Kerk wakker en na anderhalf jaar de vieringen bijgewoond te hebben mocht ik op 17 december 2017 het Heilig Vormsel ontvangen in een mooie en intensieve viering. Ik voel mij hiermee blij en dankbaar, het ontvangen van de zegen op mijn verdere levenspad.

Mijn beide ouders leven niet meer. Samen met mijn twee broers en zussen en hun partners genieten wij van een rijk familie leven met lieve nichten en neven. In mijn dagelijks leven ben ik als verpleegkundige in

het UMCG werkzaam. Daarnaast heb ik nog een psychosociale therapieopleiding gevolgd en een HBO theologieopleiding met de didactische en pastorale variant. In 2008 ben ik met mijn vrouw Henny Elzinga getrouwd; we wonen samen met onze hond Berber in de wijk Ulgersmaborg te Groningen. Haar ouders leven nog in goede gezondheid op hoge leeftijd. Wij leven met hen bewust in de tijd die we nu mogen ontvangen.

Beiden hebben we al veel van de wereld mogen zien, nu genieten we vooral van de eilanden en Denemarken. We genieten van de natuur, onze tuin, samen eten met familie en vrienden, de stilte, muziek en we mogen graag lezen. Ik hoop steeds meer in de geloofsgemeenschap te mogen landen.

Vriendelijke groet, Willy Niemeijer

8

Over het lectoraat

Parochianen en belangstellenden die regelmatig de diensten bij wonen, zullen wel opgemerkt hebben dat de voorbeden afwisselend uitgesproken worden door drie parochianen: Ab Mollema, Gabrielle Hooimeijer en ondergetekende.. Misschien is het niet bij iedereen bekend dat zij dit doen op grond van de functie die ze hebben: die van lector.

Op de website van de kerk valt over het lectoraat het volgende te lezen. “Sinds 1974 kennen we in onze kerk de functie van het lectoraat. Een lector is een parochiaan - een leek - die binnen de zondagse vieringen o daarbuiten aandacht vraagt en geeft aan het lezen van de Schrift en het gebed. Hij of zij kan ook de voorbeden verzorgen in de zondagse vieringen. In een aantal parochies wordt met regelmaat een vervangende dienst van Schrift en Gebed op de zondagmorgen gehouden, dergelijke diensten worden door lectoren geleid en zij kunnen daarin ook een overweging houden.”

Hoe word je lector? De kerk organiseert af en toe een twee jaar durende lectorencursussen op een aantal zaterdagen. Kerkbesturen kunnen daarvoor parochianen aanmelden. In de oproep voor het aanmelden van de lectorencursus die in 2016 begonnen is staat de volgende profielschets voor lectoren te lezen:

1. Een goede integratie in de parochie

2.De waardering die door medeparochianen wordt geuit, waardoor de dienst van de lectoren gedragen wordt door de eigen geloofsgemeenschap

3. Een open oog en oor voor wat de parochianen bezig houdt

4. Een openheid voor wat er in de ruimere samenleving aan noden leeft

Aan u dus om te beoordelen of wij aan deze

kwaliteiten voldoen.

Het lectoraat in onze parochieIn onze parochie is het gebruik dat de lectoren altijd de voorbeden verzorgen, dus de voorbeden voorbereiden en uitspreken. Diensten van Schrift en Gebed door lectoren worden incidenteel gehouden, vooral bij afwezigheid van de pastoor. Soms houdt een lector een overweging in een eucharistieviering waarin de pastoor voorgaat. Sinds enige tijd zorgen de lectoren ook voor de afkondigingen, waarvoor zij informatie ontvangen van het kerkbestuur.

Nog één kanttekening: officieel hebben wij maar één echte lector, die door de bisschop is aangesteld: Gabrielle Hooimeijer. Zij combineert die functie met die van misdienaar, wat tot gevolg heeft dat ze wel eens pendelt tussen altaar en ambo. Als een lector de leeftijd van 72 jaar bereikt heeft, wordt hij of zij niet meer opnieuw aangesteld. Wel mogen ex-lectoren, als het kerkbestuur dit wenst, nog lectorentaken vervullen. Dat geldt dus voor Ab Mollema en mij. Wij hebben onszelf opgesierd met de titel emeritus lector.

In de komende tijd willen we graag aandacht besteden aan verschillende aspecten van het lectoraat en aan onze ervaringen in dit verband.

Adrie Paasen

9

Multiculturele avond

Op 20 februari vond er in onze parochie een multiculturele avond plaats, georganiseerd door Johanna Paszkiewicz. Het multiculturele zat hem herin dat de sprekers iets vertelden over hun ervaringen met andere culturen. Eddy Ufkes over Denemarken, Jan de Vries over een “’vreemde” taal: het Fries, Joanna Paszkiewicz over de Praagse lente, Andrew Irving over de geschiedenis van zijn voorouders in Nieuw-Zeeland, Marijn Scheijde over haar schooltijd in Zimbabwe en Gabrielle Hooimeijer over haar dierenwereld. Omdat alle parochianen Gabrielle en haar honden kennen, vonden we het leuk haar verhaal hier af te drukken.

Mijn dieren en ik“Whèèèèèè”, klonk het op een zonnige dag in de jaren tachtig in mijn slaapkamer. “Ik wil ook een beestje”. Maar we hebben toch een kat?” antwoordde mijn moeder. Huilend zei ik: ”Maar ik wil een eigen beestje.” Er had zich een enorme ramp voltrokken die dag. Ik had kikkervisjes gevangen en had ze in een glazen pot met een deksel erop op mijn vensterbank gezet en was iets anders gaan doen. Bij terugkomst bleken ze allemaal dood te zijn; de volle zon stond op het raam, het water was te warm geworden en de visjes kregen geen zuurstof.Inderdaad, we hadden toen poes Sippie. Sippie kwam in 1980; ik was ongeveer anderhalf jaar oud. Mijn moeder vertelde vaak dat ze verrast was door mijn reactie op de komst van Sippie: ik begon meteen te stralen en te glunderen. Ik herinner me nog goed dat ik, toen ik een jaar of vier was, samen met Sippie bij haar voerbakje zat: “Jij een brokje, ik een brokje.” Zo verdeelde ik de brokjes tussen ons tweeën. Maar Sippie was van ons allemaal en ik wilde een eigen beestje. Een cavia, welteverstaan. Mijn ouders gingen akkoord en na lang sparen kon ik een kooi kopen. Ja, een kooi, want de cavia kreeg ik gratis van de dierenwinkel, omdat ik daar zo vaak was komen kijken.

Hoera, een cavia!Ik was heel gelukkig met mijn cavia Snoopy. Uren en uren bracht ik met haar door. Het was een langharige cavia, dus lekker tutten met kammen. De kooi stond in mijn slaapkamer, maar ik nam haar ook vaak mee naar beneden. Na een jaar of vier kreeg Snoopy longontsteking en overleed. Ik was natuurlijk heel verdrietig. Een aantal dagen na de plechtige begrafenis van Snoopy zeiden mijn ouders dat ik een nieuwe cavia mocht. Dolblij rende ik naar mijn kamer en riep: “Hoi hoi Snoopy, ik mag een nieuwe cavia!” Om me vervolgens verdrietig te realiseren dat Snoopy er niet meer was om nieuwtjes mee te delen. De jaren verstreken en telkens als een cavia overleed, kwam er weer een ander. Er kwam een aanloopkat bij . Mijn broer had een konijn, maar hij vond het toch niet zo leuk, dus het konijn kwam bij mij. Sippie kreeg hartproblemen en overleed op de terugweg van de dierenarts, waar ze zich enorm had opgewonden.

Weet je wat trouwens ook leuk is? Een partner voor mijn cavia. Weet je wat ook leuk is: een ratje, en dat neem je dan mee naar je Havo 3 klas. Stiekem natuurlijk. En een tweede rat. En aanloopkatten wisten ons huis steeds vaker te vinden, ook zo gezellig. Mijn vader vond het zo langzamerhand genoeg en toen hebben mijn moeder en ik verteld dat ik een auto langs de weg had zien stoppen en dat die mensen een jonge kat uit de auto hadden gezet. Helemaal niet waar, de kat van een klasgenoot had gewoon jonkies. En zo kwamen er steeds meer dieren in mijn leven. Maar geen hond, en die wilde ik ook zo graag.

Dierenpension en dierenwinkelHonden kwamen op mijn vijftiende pas echt op mijn pad: ik ging werken in een dierenpension, voornamelijk voor honden en katten, maar ze hadden er ook vaak konijnen

10

Multiculturele avond (vervolg)

Zita de goede herder

en vogels en zelfs een inwonende kraai, die helaas dood vroor door een winters bad. Het was ook in het dierenpension dat ik mijn (nu al sinds dertien jaar ex-)man ontmoette. Heel romantisch, hij kwam zijn hond Mayte ophalen en ik haalde haar aan een riem uit het hok, maar ze liep om hem heen en zo stonden we ineens met onze armen om elkaar heen. Bij onze eerste echte date zeiden we allebei tegen elkaar dat het een keerpunt in de relatie zou zijn, als de één de dieren van de ander niet zou accepteren. De dieren hebben dan ook nooit tussen ons in gestaan. Binnen enkele jaren kregen we nog twee honden: Rubi en Babooshka. In 1997 ben ik in een dierenwinkel gaan werken, ook daar kon ik mijn dierenliefde kwijt en bleef ik dieren verzamelen. Op kerstavond 2003 stierf Mayte, de eerste hond. In 2004 kwam Zoë, de Dalmatiër, die de meeste lezers van dit blad wel kennen. In 2005 liep ons huwelijk stuk en bleef ik achter met drie honden, drie katten en twee cavia’s.

De jaren gingen voorbij en na de dood van Rubi in 2007 en van Babooshka in 2009 kwam Sila, een enorm bange opvanghond. Zij

had jaren op een autosloperij buiten gewoond en heette daar HZN, Hond zonder Naam. Daarna kwam ze terecht bij verschillende junks, die haar dagen alleen in huis lieten overleven. Ik werd haar vijfde eigenaar. Ik ben zo trots dat zij bij mij van een bange blaffende hond, die al opvloog als een bezoeker ook maar een vinger bewoog en vervolgens blaffend op hem afstormde, langzaam veranderde in een hond die iedereen thuis, buiten en hier in de kerk heel rustig benaderde. Ze kreeg de bijnaam: de goede herder. Uiteindelijk heb ik haar na diverse operaties om gezwellen te verwijderen moeten laten inslapen vanwege uitgezaaide kanker.

De minnenTja, en dat is dus de andere kant: het hebben van dieren is niet altijd leuk. Hokken en kattenbakken verschonen en ‘s avonds laat in regen en wind te gaan wandelen. En dan worden dieren net als mensen wel eens ziek en daar heb je dan zorgen om. Ik heb vaak in de huiskamer geslapen, omdat ik mij zorgen maakte over één van mijn dieren. Of ‘s avonds laat nog naar de dierenarts. Het is zeer waarschijnlijk dat het dier eerder dood

11

gaat dan jijzelf. Ook is het waarschijnlijk dat je zelf, uiteraard in samenspraak met de dierenarts, moet bepalen of er euthanasie moet plaatsvinden vanwege ondraaglijk lijden. Het moeilijke is dat je het dier zelf niet de vraag kan stellen. Mijn ervaring is echter dat je het hele proces denkt nee, dit is nog niet het punt van ondraaglijk lijden. Maar dan komt er een duidelijk moment dat je zegt: maar nu is het genoeg, dit kan niet meer, dit is geen waardig leven.

De plussenOndanks dat nare aspect blijkt uit vele onderzoeken dat een huisdier je gelukkiger maakt. Aaien en knuffelen van dieren zorgt ervoor dat het stofje oxytocine vrijkomt in je lichaam. Oxytocine werkt stressverlagend en zorgt voor een rustgevend en gelukzalig gevoel. Tevens zorgt het voor een versterking van de band met je huisdier. Een bijgaande positieve bijkomstigheid van oxytocine is een verlaging van de bloeddruk en hartslag, wat op zijn beurt weer een positief effect heeft op de hart- en bloedvaten. Een huisdier vraagt regelmatig om aandacht en verzorging, waardoor je actiever bent. Een hond moet meerdere malen per dag uitgelaten worden. Dat is ook goed voor de mens, want meer beweging leidt tot een verminderde kans op overgewicht en verbetert de conditie van hart- en bloedvaten. Een huisdier brengt veel gezelligheid in huis en mensen die met hun hond wandelen, maken vaak sneller nieuwe contacten en gaan vaker een gesprek aan dan mensen zonder hond. De hond is vaak een toegankelijk gespreksonderwerp, waardoor je makkelijker aan de praat raakt en dus contact krijgt met buurtbewoners of andere baasjes die in het park hun dier uitlaten. Dat vind ik overigens ook een nadeel: je komt ook die zeurende vrouw van de straat achter je tegen of die man die om de hoek woont en die nooit wat tegen je zegt, maar wel met andere mensen praat.

Ook blijkt uit onderzoek dat mensen met een huisdier zich over het algemeen minder angstig, eenzaam en depressief voelen; zorgen voor een dier geeft voldoening en een zelfverzekerd gevoel. Chronisch zieke mensen voelen zich vaak minder neerslachtig met een gezellig huisdier om zich heen. En huisdieren laten je regelmatig lachen, want wat is er nu leuker om naar te kijken dan een hond die zijn ‘drie dwaze minuten’ heeft of een kat die zich lekker opkrult op de verwarming? We noemen ze niet voor niets ‘gezelschapsdieren’. De meesten zoeken maar wat graag ons gezelschap op. De meesten, want Jente wil bijvoorbeeld niet door mensen geaaid worden, behalve door mij. Vandaar ook haar tuig met de tekst: niet aaien. Het blijkt toch soms lastig om dat te respecteren. Maar laat het aan Jente over, als ze wil, komt ze wel voorzichtig snuffelen, maar het is gewoon geen allemansvriend.

Als de band goed is willen huisdieren knuffelen of spelen en gewoon lekker bij je in de buurt zijn en bieden ze onvoorwaardelijke liefde en ze oordelen nooit. Ze zijn ontzettend trouw. Daarbij zijn ze bijna altijd blij en enthousiast, want door wie word je elke dag even vrolijk begroet als je thuis komt? Juist, in veel gevallen is het je huisdier, dat staat te springen als het de sleutel in het slot hoort. Dieren kunnen emoties vaak goed aanvoelen en merken het wanneer je verdrietig bent. Ze zullen je dan zeker troosten.Het zorgen voor dieren geeft mij veel voldoening, ze hebben me altijd getroost, ze zijn er altijd voor me. Ik mag altijd bij ze wegkruipen. Ze zijn mijn beste vrienden en zijn voor mij een heel belangrijk doel om voor te leven. Ik heb me altijd heel erg verbonden met ze gevoeld.

Gabrielle Hooijmeijer

12

Voltooid leven 1

Op 21 januari is er in onze parochie na de eucharistieviering een gespreksgroep gehouden over het onderwerp Voltooid leven. Pastoor Marieke Ridder, geestelijk verzorger in een ziekenhuis, was op onze uitnodiging naar Groningen gekomen om dit onderwerp met ons te behandelen. In het verslag heb ik op bepaalde punten die informatie die Marieke gaf, aangevuld. Alles bij elkaar is het een zo’n veelomvattend onderwerp, dat het niet mogelijk is dit alles in één keer te bespreken; daarom splitsen we het verslag in tweeën. Vandaag deel 1, in het volgende nummer deel 2.

De dood. Niemand ontkomt eraan. De vraag is niet of we zullen sterven, maar wanneer en vooral hoe. In Nederland is euthanasie een geaccepteerde praktijk geworden. Hoewel euthanasie nog steeds onder het strafrecht valt, is het sinds 2002 niet meer strafbaar, als aan bepaalde zorgvuldigheidseisen is voldaan. Er moet sprake zijn van een uitzichtloos en ondraaglijk lijden en van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt. Verder moet naast de arts die de euthanasie uitvoert minstens één andere arts, die de patiënt gezien heeft, het verzoek beoordelen.

Sinds 2010 hanteren de KNMG (federatie van beroepsverenigingen van artsen) een ruimer standpunt. Zij vindt nu dat een opeenstapeling van ouderdomsklachten, bijvoorbeeld doofheid, blindheid, slecht lopen, incontinentie, geheugenverlies enzovoort, inclusief functieverlies en verlies van waardigheid, een grond kan zijn voor euthanasie.

Naast euthanasie kennen we palliatieve sedatie: het toedienen van slaapmedicatie en andere middelen, zoals morfine, om een patiënt in de stervensfase in slaap te brengen. Het bijeffect is dan vaak dat hij of zij sterft. Palliatieve sedatie mag alleen toegediend worden als verwacht wordt dat de patiënt binnen twee weken zal overlijden.

Zowel bij euthanasie als bij palliatieve sedatie is het medisch perspectief leidend. Artsen bepalen of iemand mag sterven. Maar steeds vaker geven mensen aan dat zij daar zelf over willen beslissen. Dit zelfbeschikkingsrecht ligt ten grondslag aan het concept van de wet Waardig levenseinde van D66, dat nu min of meer in de ijskast ligt vanwege de deelname van de Christen Unie aan de regering. De bedoeling van deze wet is hulp bij zelfdoding mogelijk te maken. Een belangrijk verschil met de euthanasiewetgeving is dat er geen sprake hoeft te zijn van een ziekte die ondraaglijk en uitzichtloos lijden veroorzaakt: de wens om te sterven is voldoende. Artsen hebben dus geen stem meer in het kapittel.

Waardig levenseinde Net als in de euthanasiewet zijn in de conceptwet van D66 zorgvuldigheidseisen ingebouwd. Een stervensbegeleider beoordeelt of het verzoek weloverwogen, zonder druk van buitenaf en duurzaam tot stand gekomen is. Deze heeft ook als taak om na te gaan welke factoren ten grondslag liggen aan dat verzoek en of het nog mogelijk is de stervenswens weg te nemen. Stervensbegeleiders zijn mensen met een vooropleiding als arts, psychotherapeut, gezondheidspsycholoog of verpleegkundige, die daar bovenop een speciale opleiding gevolgd hebben. Naar analogie van de euthanasiewet is er ook in dit voorstel een tweede persoon, die kijkt of er voldaan is aan de zorgvuldigheidseisen

Er zijn raakvlakken tussen euthanasie, palliatieve sedatie en het voorstel voor de Wet Waardig levenseinde, of voltooid leven, zoals het begrip in de discussies meestal aangeduid wordt, en het is belangrijk om ze in het gesprek hierover uit elkaar te houden. Dat zei Marieke de Ridder aan het begin van de gespreksmiddag. In haar inleiding stonden drie vragen centraal: Wat is voltooid leven? Hoe zit het met de ethiek? Wat betekent het voor de samenleving?

13

Caspar David Friedrich - Friedhofseingang (1825)

Ervaringen Marieke gaf voorbeelden van haar ervaringen als geestelijk verzorger. Iemand die zei: “Ik wil niet meer wakker worden.” Uitspraken die ze vaak hoort: Mijn leven is voltooid. Ik heb het goed gehad. Het hoeft niet meer. De man die geen euthanasie kreeg. Een longkankerpatiënt, die vond dat zijn leven nog niet voltooid was.

Je kunt in een hospice worden opgenomen als de levensverwachting niet langer is dan drie maanden. Soms besluiten de artsen met de medicatie te stoppen. Maar het klopt niet altijd: soms leeft de patiënt dan juist op.

Een man wilde euthanasie, maar de arts in het ziekenhuis oordeelde dat er geen sprake was van ondraaglijk lijden. Hij ging naar huis. De huisarts deed het wel. Er is sprake van een breed spectrum. Het verschilt per arts.

Een longkankerpatiënt lag in het ziekenhuis met een gebroken been als gevolg van een val. Hij zorgde voor zijn demente vrouw, die nu in een verpleeghuis was opgenomen. Hij wilde naar haar toe, hij had kinderen en kleinkinderen en wilde nog zoveel mogelijk uit het leven halen. Gezien zijn conditie had hij om euthanasie kunnen vragen.

14

Voltooid leven 1 (vervolg)

Marieke noemt het boek 'Voltooid leven' van Els van Wijngaarden. Daarin worden gesprekken weergegeven die Els van Wijngaarden gevoerd heeft met 25 ouderen, die hun leven als voltooid beschouwden. Els van Wijngaarden hoorde steeds dezelfde vijf klachten: existentiële eenzaamheid, het gevoel er niet meer toe te doen, niet meer kunnen leven als voorheen (identiteitsverlies, onvermogen zich te uiten) geestelijke of lichamelijke vermoeidheid, weerzin tegen (gevreesde) afhankelijkheid..

Types Marieke wijst ook op de website STEN, Sterven op je eigen manier (www.stichting-stem.info). Op die website worden in verband met dit thema vijf types mensen onderscheiden: het proactieve, het onbevangene, het sociale, het vertrouwende en het rationele type. Van deze types worden uitgebreide omschrijvingen gegeven en er staat een test op de website, waarmee je kunt bepalen tot welk type je hoort. Ik heb de test gedaan en vond de uitkomst zeer verrassend en onthullend. Overigens is ieder mens natuurlijk een mix: er wordt in percentages aangegeven hoeveel je van ieder type hebt. (http://www.stichtingstem.info/Welk-type-ben-jij).

Bij de wens van een zelfgekozen levenseinde gaat het vooral om het proactieve en het rationele type. Mensen van deze typen willen tot het uiterste gaan, hebben behoefte aan autonomie. Daarbij is er sprake van een paradox: ze hebben behoefte aan autonomie, maar willen wel hulp. Een arts zei: "Ze willen zelf dood, maar ik moet het doen en blijf ermee zitten".

Marieke noemt bezwaren tegen stervenshulp bij voltooid leven. Er kan sprake zijn van een depressie, het is de vraag wat de juiste methode is, het is onveilig in verkeerde handen.

Wat voor veel mensen een rol speelt is de angst voor een schaamtevolle dood: verdwijnende identiteit, dementie, onwaardig leven, verlies aan waardigheid.

Kerkelijke mensen horen over het algemeen tot het sociale en vertrouwende type. Hoe het in de Oud-Katholieke Kerk zit, weten we niet; daar is geen onderzoek naar gedaan. In Amsterdam, waar Marieke assisterend pastoor was, kwam ze veel proactieven tegen. Proactieve waarden zijn: autonomie (regie), zelfontplooiing, zelfredzaamheid, onafhankelijkheid, lijden voor zijn.

Adrie Paasen

In het volgende nummer gaan we in op het verband met de cultuur en psychologische en religieuze visies en geven we in het kort het gesprek weer dat volgde op de inleiding.

15

Springprocessie Echternach 2018

Pelgrimeren, wie doet dat nog anno 2018?

Goede vraag, die ik graag beantwoord. Ik bijvoorbeeld en velen met me. Wie nog meer en wie is daarvoor geschikt eigenlijk of beter, wie kunnen daaraan meedoen? Deze vraag is gemakkelijk te beantwoorden namelijk: bijna iedereen, ik zou zeggen van acht tot tachtig, maar ik weet dat er ook mensen van zelfs boven de negentig meelopen. Minimale eis is dat een pelgrim een paar kleine stukjes kan lopen. We pelgrimeren wel met z’n allen, maar er zullen ook mensen als publiek mee willen. Publiek hebben we ook graag mee, hoe meer zielen hoe meer vreugde. Het gaat niet alleen om meelopen in de processie, het gaat om het samen zijn, samen pelgrimeren. De processie van Echternach staat bekend als de Springprocessie. Men gaat er daardoor automatisch vanuit dat je gruwelijk lang achter elkaar moet springen, huppelen en dansen, maar dit is slechts ten dele waar. Er worden groepen geformeerd van ongeveer vijftig personen met daarachter een hoempapa-band. Eerst loopt de ene groep en wacht de volgende en na een signaal gaat de volgende groep weer een stukje naar voren. Ik was er verbaasd over hoe goed dat wordt georganiseerd.

Maar laat ik bij het begin beginnen (oeps, te laat): vorig jaar vatte Pastoor Victor Scheijde het plan op om deze pelgrimage te organiseren voor de OKK van Groningen en uiteraard werd ook aan de andere parochies gevraagd of daar belangstellenden waren. Vanuit de Haagse parochie waren Ton Kappelhof en ik de enige die geïnteresseerd waren en we gaven ons graag op. Verder gingen er nog meerdere mensen uit andere parochies mee. Victor en Marijn (Victors vrouw) waren de uiterst kundige en gezellige reisleiders. Marijn zou als publiek langs de kant van de weg gaan staan om ons aan te moedigen. Ja ja…nou dat pakte even heel anders uit! Marijn is meegegaan in de

processie. We zijn allemaal gegrepen door het ‘Springprocessie-virus’. Ik sprak Marijn laatst en moest het haar vragen. Waarom is ze toch meegegaan in de processie, waardoor is ze overstag gegaan? Ze moest daar even over nadenken. “Het enthousiasme,” zei ze, “jullie enthousiasme ontroerde me. De sfeer was zo meeslepend samen met die vrolijke klanken van de drumbandjes, het klinkt misschien wat oubollig, maar het ontroerde me.” Ik begrijp haar volledig: als je dat lint voor je uit ziet deinen, een lint van pelgrims. Het meedoen is heel bijzonder, maar als je klaar bent en dus als publiek langs de weg staat, geeft dat ook weer een heel andere pelgrimservaring. Ik weet nog dat we met gloeiende wangen langs de kant van de weg stonden om de andere pelgrims aan te moedigen. Grappig detail: onze aartsbisschop van Utrecht was de eerste van geestelijkheid die passeerde! Maar liep hij net niet voor ons uit, toen wij nog in de stoet meeliepen? Jazeker, de AbvU heeft het twee keer gedaan. Het mogen aanmoedigen is een minimaal zo kostbare ervaring als het daadwerkelijke meedoen!

Het was al snel duidelijk dat pastoor Victor er een jaarlijks terugkerend evenement van wilde maken. Nou, daar hadden Ton en ik wel oren naar. Er werd mij gevraagd of ik mee wilde helpen met het organiseren. Ik heb hier volmondig ‘JA’ op geantwoord; ik vind het erg leuk om mensen te vertellen over deze bijzondere ervaring en ik weet dat Ton er ook graag over vertelt.

Esther van Straten, parochie Den Haag

De processie is op de derde pinksterdag, we vertrekken dus de tweede pinksterdag (21 mei) en wel vanuit Utrecht, na de pelgrimszegen te hebben ontvangen. Informatie + inschrijven kunt u op: pastoor@groningen.okkn.nl of op dinsdag of vrijdag op 06-27865967 (werktelefoon Pastoor Victor Scheijde)

16

Een gevoel van onbehagen

Het seksueel misbruik in de Oud-Katholieke Kerk

Na het bekend worden van de arrestatie in Cambodja van een priester van de Oud-Katholieke Kerk is aartsbisschop Vercammen naar Groningen gekomen en na de dienst was er de mogelijkheid om met elkaar in gesprek te gaan. Ik heb hier een klein stukje van mijn levensverhaal als incestslachtoffer verteld. De dader, mijn vader, had aanzien en functies binnen de protestantse kerk.

Ik heb me bij het vertellen van mijn verhaal gedragen gevoeld door medeparochianen, een bijzondere ervaring.Tegelijkertijd was er ook een gevoel van onbehagen. Heel begrijpelijk. Dit soort verhalen vertellen is ongemakkelijk en het horen van dit soort vreselijke gebeurtenissen geeft ook een gevoel van onbehagen. Wat me echter verdrietig stemt, is dat de standaardreactie vanuit dit onbehaaglijke gevoel er een is van zwijgen en gauw weer overgaan tot de orde van de dag.Ook binnen onze parochie zijn er slachtoffers van seksueel misbruik. Kennen wij ze? Mogen ze er zijn van ons? Met hun verdriet, wanhoop, angsten en onzekerheden? Het moet ook vooral niet te lang duren, de aandacht hiervoor. Je moet weer doorgaan met het leven van alle dag. Klopt. je moet weer doorgaan met het leven van alle dag. Maar in dat leven van alle dag word je helaas zo vaak herinnerd aan je verhaal.

Ik heb een pracht van een kleinzoon. De onbevangenheid en openheid waarmee hij de wereld tegemoet treedt, is voor mij zo fascinerend. Het stemt me zo dankbaar dat dit kind in een veilige omgeving kan en mag opgroeien. Maar..... Tegelijkertijd komt daarbij af en toe het gevoel van mijn eigen angsten, die ik als kind heb ervaren, weer naar boven. Ik heb nooit onbevangen in het leven kunnen staan. Was altijd op mijn hoede. Ik weet/ken niet anders.

Dus ja ik pak de draad van alle dag op, maar ook daarin speelt mijn verleden af en toe op. Ik begrijp dat iemand die dit nooit heeft ervaren zich dit niet kan voorstellen. Ik zeg altijd: gelukkig maar. Dan ben je een gezegend mens. Maar helaas geldt dit niet voor mensen met traumatische ervaringen.

De aartsbisschop heeft mij uitgenodigd voor een gesprek, omdat ik had aangegeven dat ik indien gewenst slachtoffers wil ondersteunen.Tijdens deze ontmoeting vertelde hij mij dat na de oproep aan slachtoffers om zich te melden er nog niemand was geweest die dat had gedaan. Dat stemde hem positief. Dat stemt mij niet positief. In de sfeer zoals het nu allemaal gaat is het voor slachtoffers weinig uitnodigend om zich te melden. Hoe serieus word ik genomen? De manier waarop er met de daders omgegaan wordt, geeft weinig hoop dat er op een goede manier naar de slachtoffers gekeken gaat worden.

Tijdens dit gesprek bleek dat de wereld waarin de aartsbisschop leeft en mijn wereld zo totaal verschillen. Ik kan niet anders zeggen dan dat ik de indruk heb gekregen dat hij geen idee heeft waar slachtoffers van misbruik mee te maken hebben. De vraag of hij bij het toelaten van de gearresteerde priester tot het ambt willens en wetens gehandeld heeft, kan hij niet zelf beantwoorden, dat moet gedaan worden door de onderzoekscommissie?

Zolang er nog op deze manier gepraat wordt over dit soort pijnlijke en moeilijke gebeurtenissen zullen slachtoffers nog wel even wachten met zich te melden. Ik hoop dat we binnen onze parochie de moed weten te vinden om oog en oor te hebben voor de slachtoffers die er zijn. Dat ze weten en ervaren dat ze er mogen zijn met al hun angsten, verdriet en wanhoop.

Iene Noorlander

17

In memoriam: bisschop Glazemaker

De 'oude bisschop' Een persoonlijke herinnering

Op 20 januari overleed onze emeritus bisschop, Antonius Jan Glazemaker. Ab Mollema deelt zijn herinneringen aan hem met ons.

Soms heb je bij een eerste kennismaking meteen het gevoel dat het ‘klikt’, zoals dat tegenwoordig heet. Het was in de winter van 2012-2013 dat emeritus aartsbisschop Glazemaker, ook een beetje nieuwsgierig geworden naar de oud-katholieke ontwikkelingen in het noorden, voor zou gaan. Op zaterdagavond in Jorwert en op zondagmorgen in Engelbert. Die combinatie kwam vaker voor in de periode nadat pastoor Annemieke vertrokken was en onze huidige pastoor Victor nog niet tot priester gewijd was.

Als kerkmeester en lector was het mijn taak om, zo nodig, te assisteren bij de accommodatie van de gastvoorganger. Dus nam ik contact op met de bisschop en vroeg wat de wensen waren. “Een simpel hotel-letje,” was het antwoord. “Mijn vrouw komt ook mee.” Het werd een hotel in Drachten, handig halverwege tussen Leeuwarden en Groningen. Voor ons, dicht bij Drachten wonend, lag het voor de hand de bisschop en zijn vrouw uit te nodigen voor het avondeten. Op de vraag of er speciale wensen waren wat dat betreft was het antwoord: “Graag licht en eenvoudig.”

In de lobby van het hotel vond de eerste kennismaking plaats. Ja, dat ‘klikte’ meteen; belangstellend, onderhoudend, nieuwsgierig, en dat allemaal op een uitermate plezierige, rustige, ietwat bescheiden wijze. De kennismaking ging gewoon door tijdens de maaltijd. Via het potje zelfgemaakte jam dat ze meebrachten, hebben we nog wat kunnen nagenieten van het bezoek van twee bijzondere gasten. Daarna, op naar Jorwert, in onze auto. Als je er nooit geweest bent is het lastig om op een donkere winteravond

op zoek te gaan naar Jorwert, vandaar. Het werd een mooie viering. Ik denk dat iedere aanwezige ook wel het bijzondere ervan aanvoelde. Voor zover ik me herinner is het de enige keer geweest dat de oude aartsbisschop in Friesland is voorgegaan.De volgende zondagochtend volgde het echtpaar Glazemaker ons in eigen auto van het hotel in Drachten naar de kerk in Engelbert. Ook daar warme ontmoetingen, je zag het aan de mensen, onder wie enkele oudgedienden, zoals Adrie.

Wat mij opviel en wat, zo werd me al snel duidelijk, kenmerkend was, was het feit dat hij blijkbaar een ‘gezicht’ nooit vergaat. Want ondanks het feit dat de kennismaking heel kort was, die enkele keren dat ik hem daarna nog bij gelegenheden mocht ontmoeten, leek het wel alsof het gesprek gewoon verder ging bij waar we de vorige keer gebleven waren. Regelmatig kreeg ik een reactie op de Martinus’ Nieuwsbrief die ik in die tijd als secretaris van het kerkbestuur grotendeels vulde. Typerend was dan een e-mailtje als dat van 5 mei 2013:

“Wij beleven steeds veel leesplezier aan uw schrijfsels...... met mei-groet van huis/tuin tot tuin/huis ajgl. “

Ook in het kader van de lectorenopleiding heb ik hem leren kennen als zeer belangstellend. Eens, bij een terugkomavond voor lectoren in Utrecht, viel de belangstelling van de kant van de lectoren toch een beetje tegen, maar bisschop Glazemaker was er wél! Tenslotte: Jeannien en ik delen het genoegen dat we, na afloop van een van onze laatste lectoren-cursusdagen, met z’n tweeën op de thee waren in de tuin bij de Glazemakers, een afspraak die al ‘stond’ vanaf die viering in Jorwert. Hij was het niet vergeten, sterker nog, ik werd er enige keren aan herinnerd… Zo was de ‘oude bisschop’.

Ab Mollema

18

Baade, Friedrich en Bach

Het einde van de levensreis

Het beeldmerk van de tentoonstelling De Romantiek in het Noorden, die op het ogenblik te zien is in het Groninger Museum, is een schilderij van de Noorse kunstenaar Knud Baade: Scene from the Era of Norvegian Sagas. Een man staat op een rots boven een maanverlichte zee. Een nietig mens te midden van het geweld van onstuimige wolken. Hij lijkt in een staat van razernij lijkt te verkeren: in aanvalshouding; zwaaiend met een zwaard, daagt hij zijn vijanden, de natuur, de goden, uit.

Een scène uit de tijd van de Noorse sagen. De tijd van de Vikingen. Had Baade een bepaalde sage in gedachten of wilde hij alleen de sfeer van de Noorse sagen weergeven? Mogelijk heeft hij zich gebaseerd op een bekend gedicht uit zijn tijd, De laatste strijder, van zijn landgenoot Erik

Gustav Geijer, waarin de wanhoop en woede van de laatste Viking wordt beschreven: hij is oud, zijn strijdmakkers zijn dood, maar hij wil nog één keer de strijd aangaan.

Zwaard en wandelstokDe compositie van dit schilderij doet denken aan een bekend werk van Caspar Carl Friedrich, die veel invloed op Baade heeft gehad: Wanderer über den Nebelmeer. de wandelaar boven de nevelzee (helaas niet te zien in Groningen). Ook op dit schilderij staat een man op een rots, ook hij kijkt uit over het water of over op water lijkende nevelen. Maar hij staat niet met een zwaard te zwaaien, maar leunt op een wandelstok.

Baade en Friedrich zijn beide romantische schilders, maar de romantiek uit zich bij de een op een heel andere manier dan bij de ander. Baade grijpt terug op een groots verleden. Zijn Viking kan niet aanvaarden dat die glorierijke tijd voorbij is, hij wil opnieuw heldendaden verrichten, maar zijn streven is

Knud Baade, Scene from the Era of Norwegian Sagas, 1850, Collectie van Asbjørn Lunde, New York. Foto © 87,6 x 119,4 cm Nordnorsk Kunstmuseum, Tromsø, Noorwegen

19

gedoemd te mislukken: zwaaiend met zijn zwaard, vergeefs strijdend tegen de laatste vijand, de dood, zal hij ten onder gaan.

De Wanderer van Friedrich is geen strijder, maar een zoeker. Ons woord “wandelaar” dekt niet de inhoud van het begrip “Wanderer” zoals dat in de tijd van de Romantiek werd ingevuld. Het gaat niet om een wandelingetje van een uur in het bos op zondagmiddag, maar om een zwerftocht van dagen of weken, waarin de Wanderer probeert één te worden met het landschap, dat fungeert als de spiegel van zijn ziel. Hij zoekt de eenzaamheid om tot de kosmos in zichzelf door te dringen.

Zoektocht naar GodMaar bij Friedrich blijft het niet daarbij. Zijn zoektocht naar zichzelf wordt een zoektocht naar God. Op de tentoonstelling in Groningen hangt een schilderij dat je zou kunnen zien als een vervolg op de Wanderer über den Nebelmeer: Ochtendnevel in de

bergen. Het “Nebelmeer” trekt op dit werk bergopwaarts. Vaag kunnen we door de nevelflarden groene sparren onderscheiden, symbool van onsterfelijkheid, en heel in de verte, hoog op de berg, staat, nauwelijks zichtbaar, een kruis.

Zijn laatste werk hangt ernaast: Kust bij maanlicht. Daarop zien we onder een lucht met indrukwekkende donkerblauwe en –grijze wolkenformaties een donkere zee, waarop twee schepen varen, die op weg zijn naar de haven. De weg die ze afgelegd hebben en de weg die voor ze ligt, worden verlicht door de weerspiegeling van het licht van de maan, die bovenaan in het midden vaag zichtbaar is achter de wolken. De maan is, net als het kruis op het andere schilderij, symbool voor Christus, het eeuwig licht.

De laatste jaren van het leven van zijn leven werd Friedrich gekweld door ziekte, financiële problemen, miskenning en zware depressies. In 1835 kreeg hij een beroerte,

Caspar David Friedrich, Kust bij maanlicht

20

Baade, Friedrich en Bach (vervolg)

waarvan hij slechts gedeeltelijk herstelde. Kust bij maanlicht is het enige grote werk dat hij nog kon voltooien, voordat een tweede beroerte hem trof. De twee schepen die de haven naderen, op het spoor van het licht van de maan, zijn een gelijkenis van het einde van zijn levensreis, op het spoor van het licht van Christus

Volmaakte rustToen ik voor dit schilderij stond, klonk in mijn hoofd een recitatief uit Cantate 56 ( Ich will den Kreuzstab gerne tragen), van Johann Sebastiaan Bach. Behalve het slotkoraal, uitgevoerd door een koor, wordt deze cantate door één solist gezongen. De tekst is helemaal in de ik-vorm gesteld. Dat maakt dit werk tot een zeer persoonlijke geloofsbelijdenis, waarmee de luisteraar zich kan identificeren.

In dat recitatief zingt de bas: “Mijn zwerftocht over de wereld is als een reis in een schip over zee. Droefheid, angst en nood zijn golven die me bedekken en me dodelijke schrik aanjagen.” De zang, in een rustig wandeltempo, is meditatief en drijft op de golven van de instrumentale begeleiding. Verderop zingt hij: “En als het woedende schuimen ten einde komt………” dan zwijgt hij; de golfbeweging van de instrumenten vertraagt en stopt. Even volledige stilte, dan vervolgt de stem, zonder begeleiding, op enkele akkoorden na: “…dan ga ik uit het schip in mijn stad, die is het hemelrijk”. De rust, de volmaakte vrede van dit muzikale moment ervaar ik ook in het schilderij van Friedrich, waarop de twee schepen de haven binnenvaren, na de tocht over een woelige zee, die tot rust gekomen is.

Het beeld van het schip dat in de haven aankomt, keert nog een paar keer terug in de cantate. In het tweede recitatief: “Hoe goed zal het zijn als ik de haven van rust zal zien”, en in het slotkoraal: “Kom, o dood, jij broeder van de slaap, kom en voer mij weg. Maak het roer van mijn schip los, breng me

naar de veilige haven.”

Er zijn meer cantates waarin Bach de overgave aan een vredige dood in vertrouwen op het eeuwige leven zo indringend muzikaal in beeld gebracht heeft, dat je je erdoor laat meevoeren en niets anders meer wenst dan je eenmaal zo, gewiegd op de golven van deze wonderschone muziek, de veilige haven van het hemelrijk te laten binnendragen. Voltooid leven…...

Adrie Paasen

*Op Youtube zijn verschillende uitvoeringen van de cantate te vinden.Voor het recitatief bijvoorbeeld www.youtube.com/watch?v=YF4uZk55lzk. Voor de hele cantate: https://www.youtube.com/watch?v=CdAg7Hp7rX8

De tentoonstelling Romantiek in het Noorden is nog tot en met 8 mei te zien in het Groninger Museum. Gaat u vooral ook naar het virtueel panorama kijken.

21

Vieringen

Vieringen De parochie houdt elke 1e, 3e en evt 5e zondag van de maand haar vieringen om 11.00 tenzij anders aangegeven. De vieringen worden gehouden in de parochiekerk aan de Witte de Withstraat 2 te Groningen. Dit is ca.10 minuten lopen van station Groningen. Op zondag is er vrij parkeren in de straat. Ook is parkeergarage Westerhaven om de hoek.

Op de 2e en 4e zondag van de maand zijn er anglicaanse vieringen in ons kerkgebouw. Deze vinden plaats om 10.30. Meer informatie is te vinden op

www.gracechurchgroningen.com.

Tevens zijn er op de 2e en 4e zondag van de maand oud-katholieke vieringen om 10.30 in de statie Twente. Meer informatie daarover is te vinden op www.twente.okkn.nl

Zondag 6 mei6e zondag van Pasen (wit)1e lezing: Handelingen 11, 19-30 blz. 2732e lezing: 1 Johannes 4, 7-21Evangelie: Johannes 15, 9-17

Donderdag 10 mei (11.00)Hemelvaart van de Heer (wit)1e lezing: Handelingen 1, 1-11 blz. 2762e lezing: Efeziërs 1, 15-23Evangelie: Lucas 24, 49-53

Zondag 20 meiPinksteren (rood)1e lezing: Genesis 11, 1-90 blz. 2822e lezing: Handelingen 2, 1-11Evangelie: Johannes 14, 8-17

Zondag 3 juniSacramentsdag (wit)1e lezing: Exodus 24, 3-11 blz. 2862e lezing: Hebreeën 9, 11-15Evangelie: Marcus 14, 12-26

Zondag 17 juniZondag na Pinksteren 6 (groen)1e lezing: Ezechiël 17, 22-24 blz. 2992e lezing: 2 Korintiërs 5, 1-10Evangelie: Marcus 4, 26-34

Zondag 1 juliZondag na Pinksteren 8 (groen)1e lezing: Spreuken 3, 1-8 blz. 3032e lezing: 2 Korintiërs 8, 9-15Evangelie: Marcus 5, 22-43

KinderkerkBij alle zondagse vieringen is er kinderkerk. Deborah van Arragon is aanspreekpunt voor de kinderkerk.

MeditatieElke dinsdagavond is er de mogelijkheid om te mediteren in onze kerk van 19.30 tot 20.00 (inloop vanaf 19.15). Na de meditatie kunt u nog de completen meebidden. Op de eerste dinsdag van de maand kan men blijven om even na te praten.

22

Advertenties

Retouradres:Witte de Withstraat 2A9726 EC Groningen