24

B ij mozaïeken denk je toch al snel aan huisvrouwen met een leuke hobby. Het tegendeel blijkt waar:

in de werkplaats van werk-leerbedrijf Pantar in Amsterdam maken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de prachtigste dingen van mozaïek. Op dit moment wordt er hard gewerkt aan Delfts blauwe huisjes voor de expositie Canal House Parade in april.

Het idee komt van Martin van Cleef, een vriendelijke Brabander met een rond gezicht en een ronde bril. In de kantine van Pantar drinkt hij voordat hij zo meteen de werkplaats gaat bezoeken nog even een automaatkoffie. Van Cleef komt uit de meubelwereld. ‘Maar met die crisis in 2008 ging dat natuurlijk helemaal fout. De meubels die ik maakte waren allemaal veel te duur.’ Hij bouw-de zijn groothandel af en kwam in con-tact met iemand in Tilburg die banken, zogeheten social sofa’s, mozaïekte met hulp van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat moest zakelijk gezien nog opgebouwd worden en dat was Van Cleef op het lijf geschreven.

Om die banken in het land te kunnen verkopen stapte hij naar de gemeente Amsterdam met de vraag of zij ook een bank wilden kopen. Van Cleef: ‘“Beste Martin”, zei toenmalig wethouder van Sociale Zaken Andrée van Es tegen me, “ik vind het een goed plan, maar ik heb zelf ook mensen die terug de arbeids-markt op moeten. Zou je het niet hier willen doen?”’ Van Es bracht hem in

contact met Pantar die het project wel zag zitten en zo werd daar de mozaïek-werkplaats begonnen.

Van Cleef drinkt zijn kartonnen beker leeg. ‘Grote betonnen banken met mo-zaïek. Er staat er bijvoorbeeld een op het Museumplein met “I Amsterdam” erop. Maar de tijden zijn veranderd, bedrijven en gemeenten geven niet meer zo makkelijk zevenduizend euro uit aan een bank.’ Hij ging op zoek naar projecten zodat de medewerkers van Pantar aan het werk konden blijven. Hij lacht: ‘Toen heb ik die huisjes be-dacht. Dat is commercieel, wordt ge-maakt door Pantar en een gedeelte van de opbrengst gaat naar de daklozen.’

Waarom de daklozen?‘Heel simpel. Als we huisjes bouwen

moeten we eigenlijk iets doen voor de mensen die geen huis hebben.’

PurschuimEr is er veel werk aan de winkel, want voor de Canal House Parade in april moeten er 24 miniatuurhuisjes, geïnspi-reerd op de welbekende KLM-huisjes, klaar zijn. De huisjes worden zestig tot tachtig centimeter hoog en komen op een zuil te staan van eveneens tachtig centimeter hoog. Ze worden gemaakt van purschuim en daarna bespoten met een polyacryl zodat ze bikkelhard zijn. Vervolgens schildert kunstenaar Rob van Trier de ramen, gevels, deuren en kantelen erop en daarna kan er in blauw en wit gemozaïekt worden.

Inmiddels zijn er twaalf huisjes ver-kocht. Van Cleef is daar nog volop mee bezig: ‘Ja, ik moet ze eerst verkopen, voorschieten kan ik niet, dat is nogal simpel. De zomermaanden waren een beetje rustig, nu begint het weer op gang te komen. We hebben onder de kopers klinkende namen, dat is het probleem

PANTAR IMITEERT KLM-IMITATIES

Die steentjes zijn heel scherpGeïnspireerd door de bekende KLM-huisjes mozaïeken ze bij werk-leerbedrijf Pantar Amsterdamse panden in elkaar. Er zijn al kopers met klinkende namen en er wordt hard gewerkt voor de Canal House Parade in april. TEKST KARIN STROO · FOTOGRAFIE PIET HERMANS

NR 15 • 2017

niet. Maar er zijn natuurlijk ook mensen die eerst zo’n huisje willen zien.’

Tot de voorlopige kopers behoren on-der meer Waldorf Astoria, The Grand Hotel, Coster Diamonds en De Rode Hoed. Directeur Clayde Menso van de Rode Hoed hoefde niet lang na te den-ken over de aankoop: ‘De Rode Hoed is

de grootste en oudste bewaard gebleven schuilkerk in Nederland. Het is nog al-tijd een safe haven voor denkers, voor-lopers en hoeders van maatschappelijke en politieke bewegingen. Door dit project te ondersteunen dragen we bij aan de positie van daklozen en nieuw-komers. Het is tegelijkertijd een sympa-

thieke manier om een breed publiek in aanraking te laten komen met onze ac-tiviteiten.’

De Rode Hoed onderzoekt de moge-lijkheden om het huisje na afloop van de expositie op verschillende plaatsen in de stad te laten verschijnen. Menso: ‘Het zou dan heel mooi zijn als we bij

Die steentjes zijn heel scherp

Martin van Cleef (r) met kunstenaar Rob van Trier. Zelfs het koffiebekertje moest eraan geloven

26

het huisje mini-debatten en mini- lezingen kunnen organiseren om zo let-terlijk de Rode Hoed-ervaring met rest van de stad te delen.’

PleisterVan Cleef wil naar de werkplaats. ‘Ik ben wel benieuwd hoe ver ze zijn.’ In de werkplaats is het rustig. De radio speelt, een aantal werknemers is aan het mozaïeken, een enkeling staart wat voor zich uit. Halverwege staat het in aanbouw zijnde proefmodel.

Mevrouw Van de B. (53, ‘ik wil niet met mijn naam in de krant’) plakt zorg-vuldig de gevelsteentjes op de voorkant van het imitatie Pulitzer Hotel.

‘Wow!’ roept Van Cleef. ‘Dat gaat fantastisch.’

Mevrouw Van de B. draait zich naar hem om. Op de achterkant van haar bureaustoel is een A4 geplakt. ‘Deze stoel laten staan en niet verstellen’, staat er in grote zwarte letters op ge-schreven. Van de B. werkt hier al zeven jaar met mozaïek. Thuis maakt ze Rus-sische iconen van glasmozaïek. Het liefst zou ze een eigen atelier hebben om voor zichzelf aan de slag te gaan. ‘Maar dan zou ik alleen moeten kunnen mozaïeken, alle andere dingen erom-heen zouden me te veel druk geven.’

Ze draait haar stoel weer naar het huisje, smeert een steentje in met lijm en plakt het voorzichtig op de gevel. Hoe het met de hoeken moest, was wel even puzzelen. ‘Rechttoe rechtaan is voor mij geen uitdaging meer omdat ik het al zo lang doe. Ik hou van priegel-werk. En het moet er niet al te strak uitzien, anders oogt het als productie-werk. Het is arbeidsintensief, maar straks lijken het echt van die ouwe KLM-huisjes.’

Op de muis van haar hand zit een grote witte pleister. ‘Ik haal mijn han-den soms open als ik aan het voegen ben. Die steentjes zijn heel scherp. Als je eens wist hoeveel pleisters ik al ver-sleten heb, maar ja, dat hoort bij het vak.’

Ron (59) en Ton (65) leggen even uit

hoe dat werkt, het voegen. Ron: ‘Je smeert het voegsel erin en met een vochtige spons haal je dat heel voor-zichtig weer van de steentjes af. Maar die raampjes moeten worden afgeplakt, want daar moet blauwe voeg in.’ Ron werkt vandaag zelf niet, want gisteren heeft hij te veel steentjes geknipt. Zijn vingers zijn rood en opgezet en hij heeft een blaar. ‘Knippen en plakken, ik vind het allebei even leuk. Soms knip ik de steentjes niet helemaal recht, maar hij (hoofdknik naar Van Cleef) zegt dat dat niet zoveel uitmaakt, want die oude huizen waren ook niet helemaal recht.’

Ron werkt al 22 jaar bij Pantar. Mevrouw Van de B. steekt haar hoofd

om de hoek van het huisje: ‘Ik zal maar niet zeggen hoe lang ik hier al werk: over vier jaar veertig jaar!’

Ton plakt gestaag door, hij is een man van weinig woorden. Tot vijf maanden geleden was hij loodgieter, maar het bouwwerk is opgeheven binnen Pantar. ‘Helaas’, zegt hij, ‘want dat was echt leuk werk. Ik hoef nog maar vijf maan-den en dan ga ik met pensioen.’ Zijn pensionering valt tegelijk met de ople-vering van de huisjes. Ron: ‘Dan zeggen we: bedankt voor je medewerking en rot nu maar op.’

Daar kunnen de heren wel om lachen.Maar waar zijn de andere mozaïe-

kers? Met alleen mevrouw Van de B.,

Rob en Ton gaan uit hun dak

NR 15 • 2017

Ron en Ton in zes maanden 24 huisjes mozaïeken lijkt een schier onmogelijke opgave.

KalmerenPeter van ’t Klooster, manager bij Pantar, stuurt het mozaïeken aan. Hij modelleert de blokken, schaaft en schuurt ze tot ze de juiste vorm hebben. Eerder deed hij dat al voor onder ande-re de grote bank. Hij ziet het allemaal zonnig in. Er is een vaste kern mozaïe-kers en ze zijn bij Pantar binnen eigen kring aan het kijken wie er nog meer zou kunnen aanschuiven. ‘Bij onze productieafdeling in Diemen zijn we nu aan het selecteren, om mensen die daar al lang hetzelfde werk doen en die, zoals wij dat noemen, naar buiten kunnen, een beetje uitdaging te bieden. Volgens mij zitten we nu op zo’n twaalf man die daarvoor in aanmerking ko-

men. Met mozaïeken kun je beginnen zonder enige vooropleiding of kennis, afgezonderd in je eentje of met acht man tegelijkertijd. Je bent met iets heel moois bezig, maar in je eigen tempo. En of je nu wil staan of zitten, alles is mogelijk. Het is voor ons een belangrij-ke werksoort geworden. Het is leuk werk, en je ziet dat het mensen kal-meert en sociaal vaardiger maakt. Dat is onze visie achter mozaïeken.’

De expositie Canal House Parade wordt in april geopend in het Ooster-park. Na zes weken verhuist het geheel naar het Museumplein. Martin van Cleef: ‘Eerst was het de bedoeling om naar het Westerpark te gaan, want I Amsterdam wil kijken of de toeristen ook die kant op willen, maar een aantal sponsoren zei: voor ons is het Museum-plein belangrijk. Vandaar.’

Hij loopt nog een rondje door de

werkplaats, babbelt wat met de mede-werkers en zegt dan: ‘Mozaïek heeft inderdaad een beetje een tuttig imago. Maar als je zoiets groots maakt met meerdere mensen is het absoluut niet stoffi g. Mensen moeten het zien om er een goed beeld van te krijgen.’

A F L E V E R I N G 1 5Kunnen we dan niets nega-tiefs over die man vinden? Ja, hooguit dat-ie nog lang niet dood had mogen gaan. En misschien dat z’n dure pakken niet altijd perfect langs het lichaam gegoten zaten. Voor de rest klinkt er

uit alle monden niets dan lof voor hem: hij was een kwajongen, een goed be-stuurder met een uitgebrei-de dossierkennis, een gees-tige debater, een man van het volk, een moedige lieve man. We hebben het de afgelopen dagen allemaal langs horen komen. Uiten-treuren. Ook waren er mensen die in tranen uit-barstten vanwege zijn dood.Nee, natuurlijk heb ik het hier niet over Trump. Het enige wat de Amerikaanse president deelde met onze geliefde burgemeester waren die slecht zittende pakken. Voor de rest is Trump in alles exact het te-genovergestelde van Eber-hard: een vulgaire lafbek,

de slechtste bestuurder ooit, een mompelaar en een moron, een idioot en een gevaar voor de mens-heid. Dat ik beide heren toch, godbetert, in dezelfde column durf te noemen, heeft te maken met die veel te vroege dood van onze burgemeester. ‘De goeien gaan altijd het eerst’, hoor-de ik een vrouw zeggen. Daar ben ik het in dit geval hartgrondig mee eens. Stiekem denk ik dan: kon-den we daar maar iets aan veranderen. Dat wij als ver-antwoordelijke burgers aan onze positieve bouwers en bemiddelaars extra levens-jaren konden schenken. Maar dan moeten er ook mensen dood, dat is door-gaans lastiger kiezen.

Doorgaans. Omdat ik mij een verantwoordelijke burger waan, zal ik hier niet zeggen wie ik dan als even-tuele kandidaat in gedachte heb. Dat kan niet. Jammer, maar dat geeft absoluut geen pas. Bovendien staan tussen droom en daad wet-ten in de weg en praktische bezwaren.Ik bedoel het ook niet zo kwaad. Heus. ‘Geloof me’, zegt Trump dan, als hij weer eens staat te liegen. Nee, ik ben gewoon boos omdat het leven zo on-eerlijk is. En dat zal ik nog wel een poosje blijven. ‘Poosje’, een prachtig ‘leen-woord’. Ook hiervoor dank, Eberhard.

Anne Salomons

De goeien gaan het eerst

Carré doet meeMartin van Cleef klopte ook aan bij Ko-ninklijk Theater Carré. Van het fameuze circustheater bestaat al een KLM-huisje, dus dat lag voor de hand. Ze vonden het meteen een leuk idee en wilden graag meedoen. Voor het mozaïekhuis van Carré zijn een paar duizend steentjes no-dig. Via sociale media zal Carré een cam-pagne opzetten: bezoekers kunnen een steentje bijdragen door een of meer van de mozaïeksteentjes te sponsoren.