investeren in talent

Het extra geld, afkomstig uit de aardgasbaten, wordt onder meer in-gezet om bèta- en techniekstudies te stimuleren, om de leerwerktrajecten in het beroepsonderwijs een forse impuls te geven, voor de verbetering en versterking van voor- en vroeg-schoolse educatie (vve) en voor het behoud en de restauratie van oud beeldmateriaal. Alle investeringen zijn gericht op de ontwikkeling van talent.

BurgerschapDat staat te lezen in de OCW-be-groting 2007, die de bewindslieden vandaag, Prinsjesdag, naar de Tweede Kamer hebben gestuurd. Talentontwikkeling en maatwerk zijn de kernwoorden uit deze begroting. Nederland heeft die talenten hard nodig voor de verdere ontwikkeling en groei van de kenniseconomie, maar ook voor meer sociale samen-hang. Vandaar ook onder andere de blijvende aandacht voor maatschap-pelijke stages en burgerschapsvor-ming in het onderwijs.Het extra geld wordt in 2007 en de jaren daarna ingezet en gaat onder meer naar bèta- en techniek (60 mil-joen), beroepsonderwijs en bedrijf (230 miljoen, waarvan 65 miljoen op de begroting van Economische Zaken), voor- en vroegschoolse edu-catie (45 miljoen) en beelden voor de toekomst (90 miljoen). Ook wordt de komende jaren extra geïnvesteerd

in het bevorderen van excellentie in het wetenschappelijk onderwijs (50 miljoen) en in verbetering en vernieuwing van onderwijsprogram-ma’s in het voortgezet onderwijs (25 miljoen).Daarnaast wordt begin 2007 een besluit genomen over extra inves-teringen in brede scholen. Verder heeft het kabinet uit de aardgasba-ten 210 miljoen euro gereserveerd voor innovatieclaims. Het kabinet werkt de plannen hiervoor in het na-

jaar verder uit. Vast staat al wel dat 35 miljoen euro wordt uitgetrokken voor het project Parelsnoer, een innovatief samenwerkingsproject van alle universitaire medische centra.

KwalificatieplichtIn het begrotingsjaar 2007 komt ook veel extra geld vrij waarover al eerder een akkoord in het kabi-net is bereikt. Zo wordt dat jaar de zogenaamde kwalificatieplicht

(verlenging leerplicht tot 18 jaar) ingevoerd. Deze plicht geldt voor alle jongeren die nog geen diploma op havo-, vwo-, of mbo-2-niveau heb-ben gehaald. Hiervoor wordt in 2006 een bedrag van 16 miljoen euro uit-getrokken, oplopend tot structureel 131 miljoen euro vanaf 2008. Deze maatregel moet het aantal voortijdig schoolverlaters fors terugdringen.

begroting ocw in vogelvlucht• Voor meer maatwerk in leer-

werktrajecten (beroepsonderwijs en bedrijf) komt eenmalig 115 miljoen euro beschikbaar.

• 173 miljoen euro om in 2010 meer en betere hoger opgeleiden te realiseren.

• Voor het Deltaplan bèta/techniek wordt in 2007 60 miljoen euro uitgetrokken, aangevuld met nog eens 60 miljoen euro uit de aard-gasbaten.

• 100 miljoen euro extra voor excel-lente wetenschappers en sterke onderzoeksgroepen, 50 miljoen van OCW en 50 miljoen van EZ.

• Voor het project Beelden voor de Toekomst eenmalig 90 miljoen euro, uitgesmeerd over een aan-tal jaren.

• 45 miljoen euro extra voor voor- en vroegschoolse educatie. Plus 18 miljoen euro voor het personeel in de voor- en vroegse educatie.

• Plan extra investeringen brede scholen (begin 2007).

• Vanaf dit jaar 35 miljoen euro per jaar beschikbaar voor het mid-delbaar beroepsonderwijs, ten behoeve van stage- en simulatie-plaatsen voor moeilijk plaatsbare leerlingen.

• In 2006 sluit OCW met twaalf regio’s convenanten af. Doel: 10 procent minder voortijdig school-verlaters in 2006/2007.

• Verbetering kwaliteit leraren-opleidingen. In 2007 en 2008 moeten de pabo’s beter presteren op het terrein van reken- en taal-vaardigheid.

• In de periode 2007- 2010 start een programma voor ‘creatieve promovendi’, waarin talentvolle afgestudeerden kunnen starten met hun promotie op een on-derwerp naar keuze. Hiervoor is jaarlijks 4 miljoen euro beschik-baar.

• Start proef met een nieuwe, tweejarige opleiding in het mbo.

• Alle scholieren in het voortgezet onderwijs krijgen een cultuur-kaart. Deze kaart geeft financieel voordeel bij culturele uitjes en zal in het schooljaar 2008-2009 worden ingevoerd. In 2007 start een proef.

Minister Van der Hoeven spreekt op 30 augustus met basisschoolleerlingen tijdens de – inmiddels traditionele – opening van het schooljaar op de universiteit in Utrecht.

>> Lees verder op pagina 2

fokke en sukke aan het woord pagina 08

de alkmaarse grote kerk is er voor de cultuurpagina 02

-courantocw-courant is een speciale uitgave in het kader van prinsjesdag • jaargang 01 • nummer 1 • 19 september 2006

bruno bruins: we verdienen in nederland ons brood niet vanzelfpagina 05

zomerbegeleiding houdt leerlingen binnenboordpagina 07

cijfers&feiten

Verdeling van budgetTotale begroting 29 miljard euro

Minister Van der Hoeven en staatssecretaris Bruins trek-ken eenmalig ruim een half miljard euro extra uit voor onderwijs, cultuur en weten-schap.

5,8 miljard Voortgezet onderwijs

3,1 miljardMiddelbaar beroepsonderwijs

Overig

1,9 miljardHoger beroeps-onderwijs

3,5 miljardWetenschappelijk onderwijs

759 miljoenMediabeleid

934 miljoenWetenschapsbeleid

867 miljoenCultuur

8,2 miljardPrimair onderwijs

FOTO

: MA

rC

El T

ErlO

uW

, Ar

gO

S FO

TOB

ur

O

pagina 02 • ocw courant • 19 september 2006

alkmaarse grote kerk is er voor de cultuur

Zes-en-twintig vrijstaande kolom-men dragen de gewelven en over-kluizing. Een basiliek in de stijl van de Brabantse gotiek, die grootser en massaler van vorm is dan de Franse gotiek. 35 meter hoog en met een kruislengte van 85 meter bij 56 meter. De buitenmuren rusten op een fundering die één meter breed is en trapsgewijs steeds breder wordt – tot een diepte van drie meter. In de kerst van 2000 werd een verrassende vondst gedaan in de kel-ders van het rijksmuseum. Verloren gewaande planken, beschilderd met ornamenten, bleken uit de grote Kerk in Alkmaar afkomstig. De her-plaatsing van dit beschilderde gewelf werd geïntegreerd in het geplande restauratiewerk aan een monumen-tale beschildering in de koorsluiting van de kerk. In 2003 werd begonnen met de res-tauratie van de gewelfschildering. Dat was hard nodig. “glanzend ver-nis, roestende spijkers, gescheurde en vervormde planken verstoorden het aangezicht”, zegt restaurateur Edwin van den Brink. “Hel verrijst in volle glorie”, schreef de gemeentevoorlichter over de restauratie van het monumentale schilderij uit 1519 dat Het laatste Oordeel voorstelt. langzaamaan wordt inderdaad een kleurrijk en indrukwekkend schilderij zichtbaar; met duivels die zielen in de helle-mond werpen; een brandende stad met daarboven een galg, met een dansende duivel op de balk met twee gehangenen. Dit alles in de stijl van de vroeg-noordelijke renaissance.

BruiloftDe monumentale kerk verloor z’n religieuze betekenis, maar een ontmoetingsplaats is deze plek in de historische binnenstad nog steeds. De beschikbare ‘vlakke vloer’ van circa 2.500 m² maken het gebouw geschikt voor bruiloften, recepties,

concerten, tentoonstellingen exa-mens en beurzen. “We doen zoveel mogelijks cultureels”, zegt Dilly lila, van de Stichting Beheer grote Kerk. Jaarlijks bezoeken tienduizenden de kerk die door de eeuwen heen het aanzien van de stad heeft bepaald. “In de zomer komen de toeristen voor de kaasmarkt en voor onze kerk.”De eerste fase van de in totaal acht jaar durende restauratie van de gewelfschilderingen is afgerond. “Op vrijdagmiddag gaan er in de zomer groepjes onder begeleiding van een vrijwilliger omhoog om de restauratie te zien. “De restauratie is drie jaar onderweg”, zegt lila “En dan zijn er nog vijf jaar te gaan. Het is een ongelofelijk indrukwekkend gezicht om de mensen bezig te zien.”

SteigersHet was van belang dat de restaura-tie de dagelijkse exploitatie van de kerk niet onnodig verstoorde. Daar-om werd gekozen voor een ingenieus steigerplan, met een atelier dat over drie verdiepingen is ingericht. “Ter-wijl op grote hoogte de restauratie in volle gang is”, zegt lila “hadden we hier de afgelopen maanden 12.000 mensen over de vloer die een tentoonstelling met jonge russische kunstenaars hebben bezichtigd. En en passant bewonderen ze ook nog even onze beroemde orgels.”De grote Kerk telt er twee: het Koororgel en het grote orgel. Het Koororgel stamt uit 1511 en is het oudste nog bespeelbare orgel in Nederland. “Alles bij elkaar is het dus echt een bruisend centrum van kunst en cultuur.” •

Deze maatregel maakt onderdeel uit van het aanvalsplan dat de bewinds-lieden in mei van dit jaar naar de Kamer hebben gestuurd. Daarnaast wordt voorzien in een forse uitbrei-ding van het aantal zorgadviesteams (waarin scholen nauw samenwerken met de jeugdhulpverlening) in met name het middelbaar beroepsonder-wijs.

Maatschappelijke stageVanaf volgend jaar kunnen ook alle middelbare scholen extra geld te-gemoet zien voor maatschappelijke stages. En in 2007 zullen vmbo-scho-len naar verwachting 1500 tot 2000 van hun praktijklokalen vernieuwd

hebben. Voor deze aanpassing is 237 miljoen euro uitgetrokken. Per 1 augustus 2007 moeten alle basis-scholen aansluiting bieden met de buitenschoolse opvang voor ouders die dit wensen. Voor de invoering hiervan is 50 miljoen euro beschik-baar. De nieuwe gewichtenregeling – het extra geld dat scholen krijgen om onderwijsachterstanden weg te werken – wordt stapsgewijs inge-voerd. Verder is er dit én komend jaar 18 miljoen euro beschikbaar om het vve-personeel verder te profes-sionaliseren, bovenop de 45 miljoen euro uit de aardgasbaten. Nog dit najaar starten pilots met een nieu-we, tweejarige opleiding in het mbo, de zogeheten associate-degree-pro-gramma’s. Deze programma’s zijn erop gericht om de doorstroom naar het hoger onderwijs te bevorderen en is bestemd voor werkenden en

voor mbo’ers die nog aarzelen of zij door willen studeren.

CultuurDe minister trekt 90 miljoen euro uit voor het project Beelden voor de Toekomst, bedoeld voor behoud en restauratie van oud beeldmateriaal. Daarnaast komt er een cultuurkaart voor alle middelbare scholieren, waarmee zij naar eigen wens de film, het theater of het museum kunnen bezoeken. Jaarlijks schrijft de overheid een vast bedrag per leerling bij op deze cultuurkaart. De minister stelt in 2007 8 miljoen euro beschikbaar om de wisselwerking tussen cultuur en economie een stevige impuls te geven. Ook komt er 20 miljoen euro vrij ten behoeve van een subsidieregeling voor de Nederlandse film. Dit ter vervanging van de lopende fiscale regeling. •

Het grootste middeleeuwse gebouw in de Alkmaarse binnenstad profiteert van subsidies voor ‘kanjermonumenten’. “Hel verrijst in volle glorie”, schreef de trotse gemeentevoorlichter.

Zonder ingrijpen zijn er na 2007 veel te weinig leraren in het voortge-zet onderwijs. Een vijfde van de leraren is 55 jaar of ouder en gaat komende jaren met pensioen. Als het economisch goed gaat, kopen andere bedrijven leraren weg uit het onderwijs. Om het tekort te bestrijden moet het vak leraar dus nog aantrekkelijker worden. Betere arbeidsvoorwaarden en een actief personeelsbeleid van scholen (zoals extra onderwijsondersteuning) moeten daarbij helpen. In de periode 2004-2007 is hiervoor alles bij el-

kaar € 500 miljoen beschikbaar.

BijscholingDe kwaliteit van docenten staat minder onder druk dan je wel eens hoort. Het aantal leraren dat aca-demicus is, is op peil gebleven. Het aantal middelbaar opgeleiden in het beroeps- en voortgezet onderwijs neemt echter toe. leraren zijn trots op hun vak, zo blijkt uit de ‘onder-wijsagenda’ die zij afgelopen juni presenteerden. Wel willen leraren meer ruimte om zich te profes-sionaliseren en verder te ontwik-

kelen. Scholen krijgen vanaf 2007 structureel 100 miljoen extra voor bijscholing. Daarvoor kunnen zij ook zij-instromers opleiden of begin-nende leraren extra begeleiden. Ongeveer 250 vakmensen worden het komend jaar verder opgeleid om voor de klas te staan in het vmbo – een investering van drie miljoen. Daarnaast is er een miljoen euro extra voor de samenwerking tussen scholen en opleidingen in de regio. Ook is er extra geld (29 miljoen in het schooljaar 2006-2007). Om jonge afgestudeerde leraren te behouden voor het onderwijs door hen bovenop de formatie aan te stel-len en de doorstroming van leraren van het primair naar het voortgezet onderwijs te bevorderen. Met een totale investering van € 65 miljoen in 2006-2008 wordt verder het niveau van de leraren-opleidingen aangepakt. Studenten krijgen aan het begin en aan het einde van het eerste studiejaar een toets of ze voldoende kunnen rekenen en of ze de Nederlandse taal kennen. Als dat niet zo is, moeten ze van de opleiding af. Daarnaast is geld beschikbaar voor opleiden in de school. Hierbij werken opleidingen en scholen samen. Dat levert betere leraren op, zo blijkt uit onderzoek. •

strijd tegen lerarentekortDe afgelopen jaren kwamen meer mensen van buitenaf (zij-instromers) in het onderwijs werken. Startsalarissen werden verhoogd, langer doorwerken gestimuleerd. Maar extra maatregelen zijn nodig om dreigende lerarentekorten, met name in het voortgezet onderwijs, het hoofd te bieden.

>> Vervolg van pagina 1

nog eens talent

KanjerregelingDe Grote Kerk profiteert sinds 2001 van het Besluit rijkssubsidiëring grootscha-lige restauraties, oftewel de ‘kanjerregeling’. In totaal betreft het zo’n 812.086 euro in de eerste fase. En komend jaar is nog eens een bedrag van zo’n 400.000 euro nodig. Als onderdeel van de regeling neemt de gemeente Alkmaar 30 pro-cent van de kosten van de restauratie voor haar rege-ling. In 2011 moet de totale restauratie zijn afgerond.

Vergelijking totaaluitgaven begroting 2003-2007 In miljard

20032004

20052006

2007

25,2

26,4

27,5

29,2 29

cijfers&feiten VoorTgezeT onderwijsAls 30 procent van de leerlingen van een school voor voortgezet onderwijs afkomstig is uit een achterstandswijk, krijgt de desbetreffende school extra geld. Het gaat om zowel allochtone als autochtone leerlingen. Deze rege-ling gaat 1 januari 2007 in. Het is nu nog zo dat scholen alleen geld krijgen als de allochtone leerling korter dan acht jaar in Nederland is. Het budget voor het bestrijden van achterstanden in het voortge-zet onderwijs is verhoogd van 46,5 miljoen euro naar 75 miljoen euro per jaar.

FO

TO: M

Ar

TIN

MO

Oy

FO

TO: M

Ar

TIN

MO

Oy

FO

TO: B

EElD

BA

NK

OC

W

Voor meer informatie over OCW-begrotng 2007, zie www.minocw.nl/begroting

ocw courant • 19 september 2006 • pagina 0�

cijfers&feiten

Staat het onderwijs er beter voor dan vier jaar geleden? Ze denkt even na en zegt dan: “Vaststaat dat we veel hebben geïnvesteerd in het onderwijs. Daar ben ik trots op. Wat mij ook bijzonder veel plezier doet, is dat het elan bij de docent aan het terugkomen is. Ik constateer verder dat de waardering voor het vmbo ge-lukkig groeiende is. Het is bovendien het tweede achtereenvolgende jaar dat er voor –zover mij bekend– geen klassen naar huis gestuurd zijn.Bovenal is de vrijheid in het onder-wijs teruggebracht. We zijn af van de staatspedagogiek van weleer, het van bovenaf opleggen hoe scholen ook inhoudelijk hun werk zouden moeten doen. We zijn met de invoe-ring van de lumpsum in het basison-derwijs eindelijk af van dat declara-tiestelsel. We zijn af van de overdaad aan gedetailleerde kerndoelen, dat wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Die vrijheid voor scholen en

docenten om meer zelf invulling te geven aan het onderwijs is terug.Maar daarmee zijn we er natuurlijk niet. Ik kom veel op scholen en zie ook wel dat niet overal de toiletten schoon zijn, dat scholen worstelen met de vraag hoe ze het beste met risicoleerlingen om kunnen gaan, dat hier en daar het evenwicht tussen overdracht van kennis en vaardig-heden zoek is. Ik zie ook wel dat er nog voldoende wensen en problemen zijn. Onderwijs is wat dat betreft ook nooit af.”

Enkele kritikasters gebruiken de laatste tijd grote woorden over de staat van het onderwijs. Zij praten over de teloorgang van het onder-wijs, crisis in het onderwijs. Wat vindt u daarvan? “Mij valt op dat ze onderzoek waaruit blijkt dat het onderwijs er redelijk tot goed voor staat wel heel erg makkelijk terzijde schuiven. En ze redeneren sterk vanuit casuïstiek. Ze pakken een concreet probleem en zeggen dan dat dat voor heel Nederland geldt. Dat staat me niet aan, is allemaal wel erg pessimistisch.”

Is deze begroting het antwoord op alle – ook door u erkende – pro-blemen in het onderwijs? “Nee, natuurlijk niet. Het is een deel van het antwoord. Er duiken altijd nieuwe problemen op en er zijn, zoals ik al eerder zei, nog genoeg wensen over. Ik zou voor de nabije toekomst – bijvoorbeeld – willen dat alle kinderen mee kunnen doen aan voor- en vroegschoolse educatie. En het zou mooi zijn als de kosten voor schoolboeken fors teruggedrongen kunnen worden. De kosten voor ou-ders lopen nu af en toe de spuigaten uit. Deze ronde is het niet gelukt om dat aan te pakken. Maar ik ben er-van overtuigd dat het in een nieuwe ronde wel lukt.”

U investeert fors in behoud en res-tauratie van oud beeldmateriaal. Investeert u daarmee niet in het

verleden in plaats van in de toe-komst? “Ik ben heel erg blij met het geld voor Beelden van de Toekomst. Juist met het oog op de toekomst, is het zo belangrijk dat je dit materiaal moet behouden. Anders raak je je wortels kwijt. Denkt u daarbij bij-voorbeeld eens aan beeldmateriaal van rond de Tweede Wereldoorlog. Het lijkt soms alsof die periode niet meer zo belangrijk is, maar het is nog maar zestig jaar geleden. laten we dus zuinig zijn op wat aan onze geschiedenis herinnert. Dit past ook goed in de ambities die we heb-ben met het Nationaal Historisch

Museum en de canon. Het is wat mij betreft het schoolvoorbeeld van een heel goede claim. Dat geldt overigens ook voor het geld dat we uittrekken voor de digitalisering van erfgoed. Er is veel opgeslagen op ponskaarten, oude cassettes en dergelijke. Als je die informatie niet digitaliseert, zijn we het kwijt.”

Als u uw opvolger een boodschap mee zou mogen geven, hoe zou die dan luiden? Ze aarzelt geen mo-ment. “laat ruimte voor verschillen, zodat talenten volop kansen krijgen. Bij talent hoort maatwerk, en dat

betekent dat je niet aan staatspeda-gogiek moet doen. Van die staatspe-dagogiek – van bovenaf opleggen wat goed is voor het onderwijs – hebben we de afgelopen twintig jaar flink last gehad. Dat is geen verwijt aan welke partij dan ook. We dachten namelijk dat we zo aan iedereen gelijke kansen boden. Maar het werkt zo niet.”

Is het mogelijk dat u uzelf opvolgt?“Dat is zeker denkbaar. Maar dat hangt uiteraard van een heleboel factoren af, om te beginnen van de verkiezingsuitslag. Ik maak er echter geen geheim van dat ik graag door zou willen. Er is nog volop werk aan de winkel. En wat mij betreft, ga ik dan het liefst verder met één staats-secretaris. Maar dat hangt samen met de uitkomst van de formatie van een nieuw kabinet.” •

minister van onderwijs, cultuur en wetenschap maria van der hoeven: ‘onderwijs is nooit af’Ze blikt tevreden terug op haar laatste begroting, maar ‘een onderwijsminister wil natuurlijk altijd meer bereiken en meer geld’. Want, zegt ze, onder-wijs is nooit af en er moet blijvend in geinvesteerd worden. “Investeren in onderwijs is immers inves-teren in de toekomst, in menselijk kapitaal.”

‘bij talent hoort maatwerk en dat betekent dat je niet aan staats-pedagogiek moet doen’

interview

leerlingaantallen door de jaren heen

Realisatie en prognose aantallen leerlingen en studenten (x 1000)

Totaal

povo

mbohbowo

2003

3.502,6

1.654,1891,5451,8321,2184,0

2004

3.529,9

1.656,0898,8449,2331,9194,0

2005

3.560,9

1.657,9904,1457,5342,1199,3

2006

3.582,7

1.661,0903,7460,8351,3205,9

2007

3.623,5

1.664,6900,3485,3360,1213,1

Er komt meer aandacht voor de (taal)ontwikkeling van peuters. Zo is er eenmalig 45 miljoen euro extra om meer kleine kinderen aan voor- en vroegschoolse educatie te laten deelnemen. Eind 2010 moet 70 procent van de doelgroep hier-aan deelnemen. Daarnaast is er 18 miljoen euro beschikbaar om het personeel dat werkt in de voor- en vroegschoolse educatie verder te scholen.leerlingen die hun school beginnen met een grote achterstand in de Nederlandse taal, kunnen terecht in schakelklassen. Deze leerlingen volgen één jaar intensieve taalles-sen of krijgen extra lessen door de schooldag te verlengen. De eerste schakelklassen zijn ingericht in het

schooljaar 2005-2006. Het is de bedoeling dat gemeenten in de peri-ode 2006-2010 jaarlijks zeshonderd van dergelijke schakelklassen in het leven roepen. Eind 2010 hebben in totaal 36.000 leerlingen deelgeno-men aan de schakelklassen. In het basisonderwijs wordt in 2007 de nieuwe ‘gewichtenregeling’ inge-voerd. Die gewichtenregeling bepaalt de verdeling van het extra geld dat scholen krijgen voor het wegwerken van onderwijsachter-standen. Vroeger lagen verschil-lende criteria aan de regeling ten grondslag; nu is dat nog slechts het opleidingsniveau van de ouders. Voor het wegwerken van de achter-standen is ruim 200 miljoen euro beschikbaar.

Meer aandaChT onTwiKKeling peuTers

FO

TO: M

Ar

CEl

TEr

lOu

W, A

rg

OS

FOTO

Bu

rO

FO

TO: g

Err

IT D

E H

EuS

FO

TO: B

EElD

BA

NK

OC

W

pagina 0� • ocw courant • 19 september 2006

Laaggeletterdheid is een breed maatschappelijk probleem dat dwars door de hele bevolking en

het onderwijs speelt. Het is ook een urgent probleem. Een paar cijfers. Van de leerlingen die groep 8 verlaten, heeft 25 procent een leesachterstand van twee jaar. 20 Procent van de brugklassers heeft moeite met het lezen van de eigen lesboeken en 80 procent van de docen-ten in het beroepsonderwijs zegt dat het taalniveau van leerlingen te laag is voor de beroepspraktijk. In 2004 zakte 80 pro-

cent van de eerstejaars Pabo-studenten voor hun spellingtoets, die op het niveau van groep 8 werd afgenomen. Om dat te-rug te dringen is een Aanvalsplan laagge-letterdheid opgesteld. Kern van het plan is meer aandacht voor preventie, naast bestrijding van laaggeletterdheid. Ook wil OCW meer partijen, zoals werkgevers en lokale overheden, betrekken én verant-woordelijk maken voor dit probleem. De komende vijf jaar wordt € 20 miljoen extra uitgetrokken door de bewindsper-sonen van OCW om de omvang van 1,5

miljoen analfabeten terug te dringen. Een jonge generatie groeit op midden in de dynamiek van de kenniseconomie. Die generatie heeft geletterdheid hard nodig. Bij het behalen van een diploma, het vinden van een baan en om maat-schappelijk niet in een isolement te raken. lezen en schrijven is een voor-waarde voor iedereen om mee te kunnen blijven doen. Daarom trekt het ministerie van OCW dit begrotingsjaar nog eens € 150.000 extra uit om het lezen te bevorderen. •

*Annemiek Mulder, ex-laaggeletterde (naam is om privacyredenen verzonnen)

W e hebben ze in vele geuren en smaken. En we schijnen er nog goed in te zijn ook, het bedenken en organiseren van talentenshows. Zo kunnen we

er wekelijks van genieten hoe onze dochters zich opmaken voor de titel Holland’s Next Top Model. Wie een beetje kan zingen, klimt op het podium bij Idols. Het doorstaan van barre omstandigheden en ontberingen is tot spel verheven in Expeditie Robinson. En voor wie goed zichzelf kan zijn, heb-ben we realityshows als Big Brother. Zelf hoop ik nog eens mee te mogen doen aan 2 voor 12.

We zijn er blijkbaar verzot op, het kijken naar en meedoen aan competitieve spelprogramma’s. We houden van een spannende voetbalwedstrijd. We willen goed zijn in ons werk. We broeden eindeloos op dat ene ultieme idee. We willen allemaal érgens goed in zijn. Alles draait erom de pienterste, de snelste, de mooiste, de leukste, de gekste, de creatiefste, de origineelste, de nieuwste, de eerste, de slimste of hoe dan ook de bijzonderste te zijn. En kijk dan eens naar ons onderwijs! Ik ken geen andere plaats waar die drang tot spel en competitie zo afwezig lijkt te zijn. Een cultuur van zesjes, hoor ik wel eens zeggen. Calculerend gedrag. Wie wil nou het beste jongetje of meisje zijn van de klas? Waarom zou je moeilijk doen als het makke-lijk kan? Wat is het toch jammer dat deze vragen bijna alleen nog retorisch gesteld worden.

In een vooruitblik naar de kennissamenleving waar wij met zijn allen snel op afstevenen, is het hoog tijd dat het onder-wijs de individuele talenten van leerlingen en studenten herkent, erkent en stimuleert. De internationale situatie dwingt ons alle zeilen bij te zetten. In de nabije toekomst zal de arbeidsmarkt voor veel beroepen aantrekken –of zelfs omslaan in tekorten. Voor ieder van ons groeit de noodzaak om onszelf gedurende onze loopbaan actief te blijven oriënteren op ontwikkelingen in onze omgeving en de gevolgen die dat heeft voor ons vakgebied en onze vaardig-heden.

Nu is het vaak nog zo dat het onderwijs de verschillen tus-sen leerlingen probeert te verkleinen. Maar verschillen moeten juist gewaardeerd en benut worden. Uitgangspunt moet zijn wat iemand wél kan. Daarnaast ligt in ons onder-wijs de nadruk nog teveel op de cognitieve vaardigheden. Talentontwikkeling wordt ten onrechte teveel gezien als iets enkelvoudigs. Er zou veel meer aandacht moeten zijn voor de ontplooiing van verschillende talenten, zoals talenten op creatief, sportief of communicatief gebied. Dit vraagt van scholen dat zij leerlingen veel meer dan nu prikkelen het beste uit zichzelf te halen. Talent-maximali-satie is nodig in elke vorm van onderwijs. In ons allemaal schuilt wel een talent. Het is de gemeenschappelijke plicht van onderwijs en leerling of student om dat talent te leren benutten. Dat doe je door te prikkelen, uitdagingen te bie-den, de lat telkens een beetje hoger te leggen.

Differentiatie is een sleutelwoord voor het onderwijs van de toekomst. Ik ben voorstander van een ver doorgevoerde differentiatie, bijvoorbeeld door de les- en studieprogram-ma’s zoveel mogelijk aan te passen aan individuele ontwik-kelingsmogelijkheden. Via het stapelen van deelcertificaten zouden studenten zelf een ‘afstudeerpakket’ moeten kunnen samenstellen. Differentiëren van de diplomastructuur staat hoog op mijn verlanglijstje. Ik zie absoluut meer mogelijkhe-den voor maatwerk dan nu in gebruik zijn.Voor het onderwijsstelsel als zodanig zie ik geen grote stel-selwijziging in het verschiet. Veel meer voel ik voor prakti-sche oplossingen, bijvoorbeeld in de vorm van experimenten met een aantal regelvrije scholen. Zo’n school hoeft zich dan voor een periode niet te houden aan allerlei regels, mits vooraf gewenste resultaten worden vastgelegd. Op termijn zouden scholen op basis van een licentiemodel moeten kun-nen gaan werken. Op basis van een goed plan zou een school dan voor een aantal jaren een licentie krijgen voor een spe-cifieke onderwijsvorm. Ouders, werkgevers en toeleverende scholen spelen in zo’n licentiemodel een belangrijke rol in het toezicht.

Kortom: kijk nog eens goed naar onze populaire talenten-shows. Misschien komt u dan met mij tot de conclusie dat ons onderwijs daar best wat van kan leren: waardeer de verschillen, tel elk talent, erken dat iedereen ergens goed in is en laat vooral ook zien hoe leuk het is. Zullen we de jacht op talent dan nu maar voor geopend verklaren?!

‘ Talenten jagen’

alexander rinnooy Kan, voorzitter SEr

cijfers&feiten

extra kansen laaggeletterden‘Ik schaamde mij 38 jaar voor de woorden die ik op papier zette. Ik was eenzaam. Dat is gelukkig over. Ik heb er weer vertrouwen in. Ik zal nooit vergeten dat ik voor het eerst in de bibliotheek kwam. Keek mijn ogen uit. Al die boeken en al die kennis die aan mijn voeten lagen, helemaal voor mij! Eindelijk ben ik vrij en niet meer afhankelijk van anderen.’*

reportage

column

Vergelijking totaaluitgaven per sector 2003-2007

PO

8,2 miljardwas 6,9 miljard in 2003

VO BVE HBO CultuurWO

5,8 miljardwas 5,1 miljard in 2003

3,1 miljardwas 2,6 miljard in 2003

1,9 miljardwas 1,6 miljard in 2003

3,5 miljardwas 3,1 miljard in 2003

867 miljoenwas 669 miljoen in 2003

uitgaven in 2007

FO

TO: x

xxxx

xxxx

xx

FO

TO: H

Oll

AN

DSE

HO

Og

TE

FO

TO: x

xxxx

xxxx

x

FO

TO: B

EElD

BA

NK

OC

W/A

NN

E-M

EIK

E VA

N W

IllE

gEN

ocw courant • 19 september 2006 • pagina 05

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: wat vindt u van de begroting? Het geeft me een trots gevoel, nu al. Het is een mooie begro-ting. Beroepsonderwijs en onderne-merschap bijvoorbeeld, komen er duidelijk in terug. Niet alleen in woor-den, maar ook in cijfers: 230 miljoen euro extra voor beroepsonderwijs in de praktijk, 20 miljoen voor onderne-merschap (samen met het ministerie van Economische Zaken, red). Dat zijn bedragen die aantonen dat het ons menens is met investeren in het onderwijs.

Ondernemerschap, waarom is dat een speerpunt? We verdienen in Nederland ons brood niet vanzelf. We hebben mensen nodig die hun weg weten te vinden in de Nederlandse economie, en in de wereldeconomie. Creatieve, talentvolle mensen met een ondernemende geest. Die het lef hebben om er wat van te maken. uiteindelijk profiteert iedereen daarvan: de ondernemers zelf, de BV Nederland en de samenleving. Dat ondernemerschap haal je niet alleen bij de Kamer van Koophandel. Dat moet wel tussen de oren zitten. Je moet leren hoe je een idee omzet in iets tastbaars, iets van jezelf. Het on-derwijs is de plek bij uitstek om dat te stimuleren. Er zijn goede initiatieven, maar er kan veel meer. Nu springt een hogeschool of universiteit er nog uit als er aandacht voor ondernemer-schap is, straks moet dat een vaste, vanzelfsprekende plek hebben.Daarnaast vind ik het belangrijk dat mensen al tijdens hun studie over de wereld zwerven, kennis opdoen van andere culturen en vreemde talen, wereldburgers worden. Dat staat niet alleen leuk op je cv, daar heb je je hele verdere leven wat aan. Daarom hebben we begin september besloten dat studenten hun studiefinanciering mee mogen nemen wanneer ze hun studie of een deel daarvan over de grens doen.

Vreemde talen… Er zijn in Neder-land ook mensen die nauwelijks kunnen lezen of schrijven. Zullen we niet eerst onze aandacht daarop vestigen? Ja, en dat doen we ook. Eind vorig jaar is er al geld vrijge-maakt tot 2010, in totaal ruim 20 miljoen. Taal is een bindmiddel. Als je niet goed kunt communiceren, heb je heel beperkt contact met anderen en kún je niet alles uit jezelf halen. Anderhalf miljoen mensen, Nederlan-ders, kunnen niet goed genoeg lezen of schrijven: geen voorleesboekje, geen vertrektijden bij de bushalte, geen woordgrapjes. Dus doen we er alles aan om mensen die een steuntje in de rug nodig hebben te bereiken. En minstens zo belangrijk: we richten ons ook op het vroegtijdig spotten van achterstanden.

Ondernemerschap, de grens over, alfabetisering. Wat is de gemeen-schappelijke deler? Excelleren! Om iets te bereiken moet je er in willen uitblinken. Ieder op zijn eigen niveau, we zijn tenslotte niet allemaal Ein-steins. Maar binnen je eigen kun-nen moet je de top willen. Of je nou student bent, je eigen zaak start, vakman wordt of goed wil leren lezen en schrijven. Daar is motivatie voor nodig, wilskracht om er iets van te maken. Dat mag je ook verwachten van mensen. De overheid moet zorgen voor goed en goed toegankelijk onderwijs. Maar dat is geen vrijblijvende geste. Mensen hebben de plicht, naar zichzelf en naar de samenleving als geheel, om daar gebruik van te maken.

Student, vakman, leerling. Moet er niet veel meer op hoofdlijnen worden bestuurd? Ik heb deze zomer flinke dossiers meegekregen, met beleid, en met veel cijfers. 460.000 studenten in het middelbaar beroeps-onderwijs, invoering van leerrechten in het hoger onderwijs, 12 procent rechtenstudenten aan de universitei-ten, et cetera. Je moet als ministerie wel het overzicht houden. Maar wat op papier het ‘hoger beroepsonder-wijs’ is, is uiteindelijk wel één student die carrière in een mooi vak wil ma-ken. Eén student, keer 347.000. Je moet weten voor wie je het doet.

Daarmee legt u wel erg eenzijdig de verantwoordelijkheid bij de scholier, de student, de ondernemer neer. Nee, absoluut niet! Nogmaals, wij faciliteren. En daar horen ook gedreven docenten bij. Mensen met ‘beroepseer’, zonder ‘z’ ertussen. Docenten die niet alleen hun vak in-houdelijk goed verstaan, maar die het ook willen en kunnen overbrengen. Als je vooruit wil komen moet je de positieve kant van de lijn kiezen. Dat geldt voor Nederland maar ook voor iedereen afzonderlijk. Nogmaals, die boterham ligt er echt niet vanzelf. Die moet verdiend worden en onderwijs is daar de basis voor. •

‘ die ene hbo-student, keer 347.000’Staatssecretaris Bruno Bruins is vlak voor het zomerreces benoemd. De inwerkdossiers gingen mee in de auto richting Frank-rijk en nu heeft Bruins zijn eerste OCW-begroting in handen.

interview

staatssecretaris bruno bruins:

leren ondernemenVoor de oprichting van centres of entrepeneurship bij universi-teiten en hogescholen komt uit de aardgasbaten 20 miljoen euro beschikbaar. Daarnaast krijgt ondernemerschap een verankerde plek in het onderwijs. Dat staat in een nog op te stellen regeling van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het geld staat op de begroting van EZ.Van de goede initiatieven die er al zijn, zou meer gebruik gemaakt moeten worden. Daarbij moeten alle studenten worden bereikt, waar dat nu vooral bedrijfs-kunde- en techniekstudenten zijn. Daarnaast zal ondernemerschap een prominentere plaats innemen in het lesmateriaal en wordt de samenwerking met het bedrijfs-leven verder versterkt.

beroepsonderwijs en bedrijf: 229,5 miljoen

Om meer vaklieden beter op te lei-den, is het kabinet van zins in 2007 en 2008 229,5 miljoen euro uit de aardgasbaten in te zetten. Voor een groot deel van dit geld is afgespro-ken dat het bedrijfsleven meedoet, met in totaal 141,5 miljoen. Van de 229,5 miljoen wordt 52,5 miljoen besteed aan leerwerktrajecten voor jongeren en 21 miljoen voor EVC-trajecten (elders verworven competenties).Daarnaast komt er 32 miljoen ‘vrij’ voor docentstages, en gaat er 59 miljoen naar de vernieuwing van les- examenmateriaal. Tot slot staat op de begroting van het ministerie van Economische Zaken 65 miljoen voor de versterking van de relatie van het beroepsonder-wijs met het bedrijfsleven.

“O ja, hier staat ‘t. Nou, er gaat dus zo’n 45 miljoen naar eh… O nee, wacht ‘s… wat staat hier nou? Zo veel? Hoe heeft die Van der Hoeven dat…? gaat er 45 miljoen naar die voor- en vroegschoolse educatie?! En wie moet dat betalen? Ja, zoete lieve gerritje. Haha, leuk hoor. Oké, waar was ik gebleven? Er ging dus 45 miljoen naar vve. Vervolgens gaat er 60 miljoen naar Deltaplan bèta/techniek en zo nog het een en ander naar dit en dat. En dan hebben we de OCW-begroting gehad. gaan we verder met Sociale Zaken…”Je moet er toch niet aan denken dat minister Zalm ’s rijks uitgaven zou voorlezen? Dagen zou hij bezig zijn om alle cijfers (én achtergronden

daarbij) te verwoorden. Toch was dat tot honderd jaar geleden nog de gewoonte – zo is te lezen op www.minfin.nl – dat de minister van Financiën de cijfers voorlas, tijdens de zogenoemde Miljoenen-rede. Blijf dan maar ’s wakker!De begroting 2007 is de honderdste miljoenennota. Honderd miljoenen-nota’s. Honderd keer miljarden euro’s. Duizelingwekkende be-dragen. En over elke euro kun je discussiëren. Wordt gediscussieerd! Bij de ministeries natuurlijk – door bewindslieden en ambtenaren. Maar ook en vooral door de media. In deze krant geen discussies, wel feiten en cijfers. En zo nu en dan een goed verhaal. Zou gerrit Zalm zó voor kunnen lezen. (DgS)

Van Miljoenen naar Miljarden

‘Je moet leren hoe je een idee omzet in iets tastbaars en iets van jezelf. Het onderwijs is de plek bij uitstek om dat te stimuleren.’

FO

TO: P

IET

gIS

PEN

pagina 06 • ocw courant • 19 september 2006

Gevraagd naar hun toekomst-droom antwoordt 9 procent van de Nederlandse studen-

ten ‘ondernemerschap’. Dat geringe aantal was een reden voor de Tu Delft om samen met de gemeente Delft in april 2005 yES!Delft op te richten.‘Building tomorrows leading firms’: de slogan van yES!Delft geeft weer waar het dit bureau om te doen is. ‘De gemeente Delft en de Tu Delft vonden het zorgelijk dat in Nederland, en aan de Tu in het bijzonder, zo weinig wordt gekozen voor het ondernemerschap’, aldus Job Nijs, afgestudeerd econoom en als business manager werkzaam bij yES!Delft. Nijs en de zijnen richten zich niet op het runnen van een winkel of een ingenieursbureau. ‘Het gaat ons om de innoverende bedrij-ven, startende hightech bedrijven die de top van het internationale bedrijfsleven kunnen halen.’ De website van het bureau barst van de getuigenissen van bedrijfjes in vezel-technieken, recycling, een automa-tisch bagage-afhandelingssysteem, maar bijvoorbeeld ook ‘zonnen en douchen tegelijk.’

FalenyES!Delft wil naar eigen zeggen hel-pen de ‘kennisparadox’ te bestrijden. Nijs: ‘Weliswaar heeft Nederland buitengewoon veel kennis in huis, maar slechts mondjesmaat is die kennis de basis voor een goedlopend bedrijf. De wil om risico te nemen is niet erg groot in Nederland. Waarom dat is, vind ik moeilijk te zeggen. Het heeft in ieder geval met cultuur te maken. Een Amerikaan zei ooit over Nederland: er is maar één ding erger dan falen, en dat is succes hebben. Dáárom is yES!Delft opgericht – om mensen te enthousiasmeren voor het ondernemerschap. Iedere stu-dent op de Tu Delft willen we laten zien dat ondernemen léuk is. Ik denk

dat dat hard nodig is. Nederland loopt achter op dit gebied.’ Studenten en ex-studenten die over-stag zijn, kunnen bij Nijs ook aan-kloppen voor verdere ondersteuning. ‘yES!Delft huist in de Incubator, een gebouw vol met starters – het is hier letterlijk een broedplaats. Het idee is dat mensen elkaar inspireren, maar ook behoeden voor fouten. In 2011 willen wij onderdak bieden aan vijftig technische starters per jaar, nu zijn dat er al twintig.’

pamperenDie huidige Incubator-bewoners kunnen putten uit het netwek van de vier medewerkers van yES!Delft. ‘Een goed idee verkoop je niet zon-der netwerk, dus proberen wij bij-voorbeeld contacten te leggen met relevante bedrijven en instellingen. Maar we gaan de jonge onderne-mers niet pamperen. Ze moeten het wel zelf doen’, zegt Nijs. Belangrijk is de samenwerking met Area010, de rotterdamse equivalent van yES!Delft. Nijs: ‘In rotterdam zitten de economen, in Delft de creatievelingen.’ Een geslaagd voorbeeld van die combinatie is Modubass. Het maakt nu succesvolle congresregistraties op cd. ‘Een gat in de markt. En daar draait het allemaal om: ondernemen begint bij een goed idee.’ •

technostarters een kontje gevenBètastudenten kiezen te weinig voor het ondernemerschap. De TU Delft vindt dat een zorgelijke ontwikkeling en wil die keuze aantrekkelijker maken. DOOR nIEnKE LEDEGAnG

‘Vette woorden’ over de toestand van de wetenschap hoeven we van hem niet te verwachten, zegt Frits van Oostrom bijna verontschuldigend aan het begin van het gesprek. Als het toch wat boud dreigt te worden, relativeert de president van de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW) dat met een lach. Van Oostrom bekleedt deze bestuursfunctie sinds 1 mei 2005. De looptijd van zijn benoeming beslaat drie jaar.

De menukaart van een slechte Chinees, daarmee vergeleek u het aanbod aan opleidingen en studie-richtingen in het hoger onderwijs in uw eerste jaarrede. Dat maakte de tongen los. ‘Ik was blij met de aandacht. Al was het alleen maar om te laten weten dat de KNAW nog meedoet. Mijn pleidooi was overigens anders. Ik betoogde dat de KNAW juist aandacht voor de nieuwe studies zou moeten hebben. Om die dan vanuit een inhoudelijk kwaliteitsbesef tot het niveau van de meer klassieke studierichtingen te krijgen. Neemt niet weg dat ik óók vind, dat de keuze te groot is. Met zo’n zevenhonderd opleidingen en studierichtingen in het hoger onderwijs zijn de schooldecanen het spoor al lang bijster. Die studies zijn op zich niet ondeugdelijk, maar ik mis de zorg voor het landelijk palet. Net als de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid ben ik van mening dat het ministerie van OCW daarin meer kan sturen. De tijd dat OCW alles wilde bepalen, ligt toch al weer lang achter ons. De wijzer moet niet te veel naar de andere kant doorslaan. Ik proef echter beduchtheid voor een mo-gelijk verkeerde keuze of negatieve publiciteit. De angst om afgebrand te worden, is misschien extra aan-gewakkerd na de opmerkingen van

niet ‘zo maar’ geld erbij

De jaarrede van Frits van Oostrom trok dit voorjaar de aandacht. ‘Zonder goed universitair onderwijs ontbeert het wetenschappelijk onder-zoek een motor.’

interview

prof. dr. frits van oostrom, president van de knaw reportage

ModuBassMoritz du Mée (26) is de oprich-ter en directeur van Modubass. Modubass startte met het regi-streren van jazzconcerten. Dat ontwikkelde zich tot het vastleg-gen van congressen. En het gaat goed, tot in Amerika en Azië aan toe. ‘Congressen verspreiden op een ouderwetse manier infor-matie. Aan het eind van de mid-dag gaat iedereen met een tas vol flyers naar huis. Komen die daar ooit nog uit? Wij maken een congresregistratie, met foto’s, videoclips en tekstbestanden van bijvoorbeeld de toespraken. Dezelfde middag branden we alles bijvoorbeeld op een cd met een gebruiksvriendelijk naviga-tiemenu. Bezoekers krijgen de cd meteen mee. We doen dat ook met memory sticks, dvd’s of via een website.’

cijfers&feiten

de huidige minister over geloof en wetenschap. Maar een leider moet leiden en niet begeleiden.’

In dezelfde rede pleit u voor meer geld ten faveure van de universi-teiten, de zogenoemde eerste geld stroom. Universiteiten natuur-lijk blij. ‘Ik kreeg eigenlijk meer positieve reacties van bijvoorbeeld Kamerleden of, tamelijk onver-wachts, van VNO (werkgevers). Alles natuurlijk in de informele sfeer, maar toch vond ik het geen slechte score voor een new kid on the block. Ik meen het ook oprecht. Zonder goed universitair onderwijs ontbeert het wetenschappelijk onderzoek

een motor. De onderzoekers van de toekomst worden via het onderwijs gevonden en gevormd. Na de roep om extra aandacht voor fundamen-teel onderzoek wil ik mijn stem laten horen voor inspirerend onderwijs. Dadelijk hebben we wel geld voor onderzoek, maar geen jonge mensen om er iets mee te doen.’

Maar dat extra geld mag niet ten koste gaan van de tweede geld-stroom van NWO voor specifiek onderzoek, zegt u ook. En studen-ten moeten weer vaker student-assistent kunnen worden. Wordt dat niet heel veel geld? ‘Misschien, maar er bestaat dan ook een achter-stand. Dat zie je aan gebouwen en het bijvoorbeeld het verglijden van de docent-student ratio, nu 1:20, vier geleden was dat 1:16. Ik pleit er ook voor dat duidelijker wordt waar-aan universiteiten het geld besteden. Dus niet “zo maar” meer geld.’

De wetenschap is geen l‘art pour l’art, zegt premier Balkenende. Mee eens? ‘Nee, ik denk dat de bottom line toch eerder het omge-keerde behelst. In die zin behoort wetenschap tot dezelfde categorie als kunst. Dat gevoel tref ik trou-wens ook aan bij bèta-wetenschap-pers, die vaak de schoonheid van een redenering of formule benoemen. Ik zie overigens wel een maatschap-pelijke opdracht voor wetenschap. universiteiten hoeven heus niet alleen professoren op te leiden. Ik vind het bijvoorbeeld zeer waardevol als academische geschoolde amb-tenaren goed op hun taak berekend zijn. Daarnaast ben ik van mening dat wetenschappers wel hun kennis moeten delen met de samenleving.Zelf probeer ik dat te doen met mijn boeken voor een groter publiek. Daarmee probeer ik ook het mooie van wetenschap te laten zien. Iets dat we bij de KNAW ook meer willen doen, bijvoorbeeld tijdens ons twee-honderjarig bestaan in 2008. Alleen denken in termen van economisch nut komt mij als te beperkt over. De huidige jacht op patenten vind ik daarom overdreven. Ongeveer de helft schijnt ook nog eens ongebruikt op de plank te liggen. Over l’art pour l’art gesproken.’ •

FO

TO: S

AM

rEN

TMEE

STEr

/FM

Ax

FO

TO: S

AM

rEN

TMEE

STEr

/FM

Ax

FO

TO: H

Oll

AN

DSE

HO

Og

TE

Moritz du Mée (r.) van Modubass

Voor

bet

a en

tec

hnie

k

Voor

ond

er m

eer

exce

llent

ie

in h

et w

eten

scha

ppel

ijk o

nder

wijs

Voor

lere

n do

or t

e

expe

rim

ente

ren

(VO

)

Voor

bee

lden

voo

r de

toe

kom

st

Ber

oeps

onde

rwijs

en

bedr

ijf

Ond

erne

mer

scha

p

Voor

- en

vroe

gsch

ools

e ed

ucat

ie

60

50

25

90

230

20

45

Verdeling extra geld uit aardgasbateneenmalig, deels uitgesmeerd over een aantal jaren.

We presenteren de

totaalbedragen in

miljoenen euro’s.

ocw courant • 19 september 2006 • pagina 07

In de prachtige roman-serie Het Bureau van Voskuil wordt een beeld geschetst van academisch onderzoek waar je niet vrolijk van wordt. Halverwege de ochtend

komen onderzoekers het Bureau voor Volkskunde binnen-sloffen, ze doen iets onduidelijks waar niemand op zit te wachten (de nageboorte van het paard!), dan gaan ze thuis lunchen, en ‘s middags weer naar het instituut. Dan zeggen ze: “We gaan maar weer eens op huis aan”. Iedereen heeft na zijn afstuderen direct een baan, allemaal in vaste dienst natuurlijk. De buitenwereld wordt op afstand gehouden.Ergens halverwege de serie komen er dreigende wolken aan de hemel, als het Hoofdbureau aankondigt dat de instituten aan evaluatie moeten gaan doen. De nieuwe directeur van het Hoofdbureau, de heer Meter (“spreekt met afgeknepen stem”) heet in de roman zo omdat hij de output in aantallen publicaties wil meten. Daar is men bij het Bureau niet blij mee!Ik werk zelf bij een instituut van de KNAW (dat was dat Hoofdbureau), en toen ik zes jaar geleden directeur werd van het Hubrecht Laboratorium kwam ik twee-onder-een-kap met een ander instituut (voor Schimmelonderzoek). De directeur daarvan was de man die model had gestaan voor de heer Meter, inmiddels van functie veranderd. In het echt heette hij Van der Meij. Hij vertelde me dat hij de Bureau-serie met plezier en herkenning had gelezen, maar toen hij er zelf in voor ging komen ging de lol er wat van af, en was hij maar met lezen gestopt.

Ten opzichte van die wereld van het oude Bureau, is het goed dat er inmiddels stevig getoetst wordt op prestaties. Het is gemeenschapsgeld, en daar moet je de allerbeste bestemming voor vinden. Er mag ook goed gekeken worden of onderzoek echt iets bijdraagt aan de wereld.Wel vind ik soms dat we zijn doorgeslagen. Er wordt in de sectoren die ik kan overzien snoeihard gewerkt. Vrijwel al het onderzoek wordt voorwaardelijk gefinancierd, waarbij toekenning afhangt van competitieve internationale beoor-delingen. In de exacte wetenschappen zijn jonge mensen (de echte knappe koppen, de besten van hun jaar; alles met hoge cijfers gedaan: school, studie, promotie) tot ver in hun dertigste niet zeker van een vaste baan.

Sturen op output heeft hier en daar geleid tot perverse prik-kels, waarbij ontdekkingen minder belangrijk worden ge-vonden dan de publicatie van je artikel door een prominent tijdschrift, en aandacht in de krant, want alleen dát wordt door de beheerder van de faculteit meegeturfd. De ironie is dat de allerbeste collega’s die ik internationaal tegenkom, lacherig doen over hijgerige types die de halve dag aan de telefoon zitten met redacteuren om hun stukjes in Nature of Science te lobbyen. En ik lach stilletjes achter de hand als ik in de krant een stuk zie dat duidelijk gebaseerd is op een persbericht van een vakgroep die ook eens een stukkie heeft kunnen publiceren en de implicaties daarvan nu tegenover willige journalisten zo ver mogelijk overdrijft.Je kunt wetenschap niet langs een liniaal meten. Nu we de gezapigheid van het Bureau ver achter ons gelaten hebben, mogen we ook wel weer wat terug naar vertrouwen en rust voor de professionele onderzoekers, die in het fundamentele onderzoek hun eigen weg zoeken. Zij zijn geen simpele uit-voerders die problemen oplossen die de politiek ze aanreikt. De wetenschap als geheel moet maatschappelijk relevant zijn, maar dat wil niet zeggen dat Den Haag kan beslissen op welke sleutelgebieden we de komende tien jaar grote ont-dekkingen doen. Fundamenteel onderzoek wordt gestuurd door de intelligentie en ambitie van onderzoekers, ingebed in hun internationale veld.

‘ Vertrouwen en rust’

ronald plasterk, hoogleraar Ontwikkelingsgenetica

column

Zonder startkwalificatie op minimaal mbo-2 niveau hebben jongeren weinig kans op de arbeidsmarkt.

Zo’n tienduizend leerlingen stromen ech-ter na hun vmbo-diploma niet door naar een mbo. ‘Veel leerlingen weten niet goed wat ze willen en schrijven zich te laat in’, vertelt Inge Zwaan, coördinator regi-onaal Meld- en Coördinatiepunt (rMC) in Assen. ‘Andere redenen zijn dat ze de verplichte werkplek voor de bbl-opleiding niet kunnen vinden of dat ze zich hebben ingeschreven voor de landmacht maar vervolgens niet door de keuring komen.’In Drenthe draait voor het tweede jaar het ‘Preventieproject overgang vmbo-mbo’, waarmee Aob Compaz sinds 1998 in groningen veel succes boekt. Door in het voorjaar risicoleerlingen in kaart te brengen en ze in de zomer te begeleiden, blijkt het merendeel alsnog een passende keuze te maken. Volgens Aob Compaz daalde het percentage vmbo-leerlingen

zonder vervolgopleiding van gemiddeld 25 naar nog geen drie procent. Inmiddels hebben het ministerie van OCW en de Taskforce Jeugdwerkloosheid het project omarmd, waarmee het landelijk navol-ging krijgt.

switchVorig jaar vormden 180 van de 1488 examenleerlingen in Drenthe een risico-groep.‘uiteindelijk hebben we 56 leer-lingen intensief begeleid bij het vinden van een goede vervolgopleiding’, vertelt trajectbegeleider Ilonka Szabó van het rMC in Assen. ‘In een aantal gesprekken kijken we wat de leerling wil en nog nodig heeft. Voor de een biedt een beroeps-keuzetest uitkomst, de ander heeft baat bij sollicitatietraining en voor een derde zoeken we alvast een alternatieve op-leiding voor de landmacht.’Soms is alleen een steuntje in de rug al voldoende, vervolgt Szabó. ‘Een meisje

wilde na vmbo-groen eigenlijk de oplei-ding techniek en lassen volgen. Ze wist die switch goed te motiveren, maar vond het moeilijk om de stap te zetten. Door de juiste weg te wijzen, kun je een leerling over een drempel helpen.’Coördinator Inge Zwaan ziet dat het project nu al zijn vruchten afwerpt. ‘Niet alleen is de uitval op het mbo minder om-dat leerlingen een betere keuze maken, ook de risicogroep op het vmbo is dit jaar al kleiner. Dat komt doordat decanen van de vmbo-scholen zich er beter bewust van zijn waar het straks mis kan gaan en de leerling al eerder begeleiden.’‘De bedoeling is dat vmbo en mbo straks samen zelf de leerling in de gaten hou-den’, vertelt Inge Zwaan. ‘Dat dus geen enkel kind van school gaat, zonder dat duidelijk is wat hij of zij erna gaat doen.’ Ilonka Szabó: ‘Eigenlijk is het project dus echt geslaagd op het moment dat wij onszelf overbodig hebben gemaakt.’ •

Duizenden leerlingen verlaten jaarlijks het vmbo zonder door te stromen naar het mbo. Het Groningse project dat deze uitval met succes tegengaat, krijgt nu landelijk navolging.

DOOR DAnIELLA VAn ’T ERVE

zomerbegeleiding houdt leerlingen binnenboord

reportage

‘iK daChT daT iK er zelF wel uiT zou KoMen’

Suzanne van Elteren (16) is een van de leerlingen die door het RMC in Assen werd geholpen met het kiezen van een vervolgopleiding. Ze rondde de opleiding vmbo Verzorging af, maar bleef twijfelen over wat ze daarna wilde doen. ‘Ik ben wel met vriendinnen mee geweest naar introductiedagen van verschillende opleidingen maar daar zat niets bij wat ik nou echt leuk vond.’ nadat ze geslaagd was, belde een tra-jectbegeleider van het RMC. ‘Dat vond ik prettig. Via allerlei vragen, probeerden we erachter te komen welke opleiding me het meest ligt. Op hun advies ben ik naar introductiedagen van de opleidingen Sport en Bewegen en Sociaal pedagogisch werk geweest en daar heb ik echt veel aan gehad.’ na nog een gesprek met het RMC besloot ze zich in te schrijven voor de mbo-opleiding Sociaal pedagogisch werk. ‘Mensen helpen, vind ik het leukst. Op het vmbo heb ik stage gelopen op een peuterspeelzaal en daardoor weet ik dat het werken met kinderen me ligt.’ Suzanne vindt het goed dat het RMC leerlingen begeleidt. ‘natuurlijk had ik een decaan, maar ik dacht dat ik er zelf wel zou uitkomen. De extra begeleiding helpt leerlingen een juiste keuze te maken.’

FO

TO: S

AK

E El

ZIN

gA

FO

TO: B

EElD

BA

NK

OC

W/J

AN

AD

rIA

AN

S

FO

TO: H

Oll

AN

DSE

HO

Og

TE

Moritz du Mée (r.) van Modubass

pagina 08 • ocw courant • 19 september 2006

CulTuurKaarTHet programma Cultuur en School en de cultuur-vouchers zijn de afgelopen jaren een groot succes geweest. Wegens succes geprolongeerd, maar wel in een ander jasje: de cultuur-kaart. Hiermee kunnen zo’n 900.000 jongeren in het voortgezet onderwijs naar eigen keuze naar film, the-ater of muziekvoorstelling. Jaarlijks schrijft de overheid een vastbedrag bij op deze cultuurkaart. De vervanging van de cultuurvouchers was nodig omdat uit onderzoek bleek

dat de bonnen niet meer aansloten bij de belevenis-wereld van jongeren. Boven-dien is het de bedoeling álle leerlingen uit het voortgezet onderwijs met cultuur in aanraking te laten komen, dus niet alleen die leerlin-gen die vakken Culturele en Kunstzinnige Vorming vol-gen. Het ministerie begint in 2007 met een proef voor de nieuwe cultuurkaart. Het is de bedoeling dat vervolgens alle leerlingen uit het voort-gezet onderwijs de kaart vanaf schooljaar 2008-2009 in de bus krijgen.

Afleveringen van Flip Fluitketel, de Willem ruis-show, Koot en Bie of Pipo de Clown. Maar ook de bizarre wedstrijd in de mist van Ajax tegen liverpool in 1966, waar de keepers elkaar niet konden zien (5-1 gewon-nen). Polygoonbeelden gefilmd door de Nederlandse Televisie Stichting (de voorloper van de NOS) van de twaalfde editie van de Elfsteden-tocht, gereden onder barre omstan-digheden – gewonnen door reinier Paping. Opnames van koningin Juli-

ana die een televisietoespraak houdt met Kerst. Of ‘gewone’ beelden uit de Tweede Oorlog: een auto die door paard en wagen wordt voortgetrok-ken. Je kunt het zo gek niet beden-ken of het ligt in de archieven van Beeld en geluid of het Filmmuseum. Beeldgeschiedenis van de afgelo-pen honderd jaar waar generaties mee zijn opgegroeid en vertrouwd geraakt. Speelfilms, documentaires en radio- en televisieprogramma’s beslaan ruim 700.000 uur materiaal. Maar zonder actieve conservering zouden die beelden definitief verlo-ren gaan. grote delen van het analoge audiovi-suele erfgoed dreigden de komende jaren te vergaan. Een voorbeeld: films gemaakt op nitraat tussen grofweg 1895 en 1950, die het tot dusver hebben overleefd, kampen met een fatale ouderdomskwaal: het materiaal heeft na vijftig jaar de neiging zichzelf op te vreten. De fysieke dragers van analoog audiovi-sueel materiaal hebben slechts een beperkte levensduur. uitstel was geen optie; het was nu of het was te laat. Daarom heeft minister Van der Hoeven eenmalig 90 miljoen euro

netto beschikbaar voor het project Beelden voor de Toekomst.Het behoud van dit materiaal is cruciaal. Niet voor niets is de vraag van scholen, kunstvakopleidingen, journalisten en universiteiten naar deze bronnen de afgelopen jaren sterk gegroeid. En straks, als het beeldmateriaal gedigitaliseerd is en de collecties digitaal kunnen worden aangeboden, kan dat leiden tot een enorme groei van het publieksbereik. Miljoenen Nederlanders kunnen dan foto’s, films en televisieshows down-loaden en bekijken: gemeenschap-pelijk erfgoed voor altijd en voor iedereen zichtbaar en hoorbaar.

begrotingssudoku

exTra iMpuls Voor neder-landse FilMDe komende jaren in-vesteert OCW flink in de nederlandse film. In 2007 18,1 miljoen euro en in de volgende jaren struc-tureel 20 miljoen euro. Daarmee komt een einde aan de film-cv.Minister van der Hoeven heeft goede hoop dat er mooie subsidievoorstel-len worden ingediend. “Kwalitatief en met houdbaarheid”, zegt de minister. “Films waar ook volgende generaties volop van kunnen genieten. Ik heb er alle vertrouwen in dat we in nederland het talent hebben om mooie films te maken, die ook in het buitenland hoge ogen gooien.”

reinier, willem en pipo gered van vergetelheid

financiële vrijheid scholenBesturen in het basis- en speciaal onderwijs krijgen vanaf dit school-jaar voor hun scholen een vooraf vastgesteld budget, de zogenaamde lumpsum. De besteding is vrij en de oormerken en schotten zijn opgehe-ven. Daarmee zijn de scholen af van het declareren achteraf. Zo kunnen scholen hun eigen beleid en onder-wijs beter afstemmen op de situatie in en rond de school. Om ouders en personeel een betere positie te geven, is in de wet mede-zeggenschap hun recht op initiatief en informatie verbeterd. Ook wordt geïnvesteerd in de versterking van het management in het primair onderwijs.

Voor innovatieclaims is de komende jaren 210 miljoen euro beschikbaar. In het najaar werkt het kabinet de plannen hiervoor uit, maar zeker is dat 35 miljoen euro wordt ingezet voor het project Parelsnoer. In dit onderzoeksproject bundelen alle Nederlandse universitaire medische centra hun expertise over ziekten zoals diabetes, reuma en leukemie en maken het toegankelijk voor medisch gebruik, wetenschappelijk onderzoek en commerciële toepas-singen. Bovendien gaat 15 miljoen euro naar de ontwikkeling van hightech in-strumenten voor een internationale proefcentrale voor fusie-energie in Frankrijk binnen het project ITEr. ITEr is een internationaal samen-werkingsproject dat de wetenschap-pelijke en technische haalbaarheid van kernfusie als energiebron wil aantonen.

miljoenen voor innovatie

Colofon

Aan deze uitgave mogen geen rechten ontleend worden. De definitieve begrotingscijfers zijn te vinden in de OCW-begroting 2007, die ook te vinden is op de internetsite van OCW: www.minocw.nl/begroting

Deze eenmalige uitgave van de OCW-Courant is ook te vinden op internet: www.minocw.nl/documenten/ocwcourant.pdf

Zie voor de hoofdpunten van het regeringsbeleid: www.regering.nl/regeringsbeleid

Reportages en interview Van Oostrom Maters & Hermsen Journalistiek, leiden

Aan de OCW-courant werkten verder mee Marian Bestelink, Bert Brehm, Hans van den Broek, Bob van ‘t Klooster, Aïcha lubbinge, Margriet Niehof, Dick-gert Smid, Ilie Trienekens (allen OCW)

Vormgeving en grafieken Nanda reinders (M&H)

Begrotingscijfers Directie Financieel-Economische Zaken OCW

Ondersteuning en distributieNathalie de Koff en leo Wijnhoven (beiden OCW)

De OCW-courant op internet gijs van den Berg (OCW)

Coördinatie en eindredactie Hans van den Broek, Dick-gert Smid

Drukkerij DeltaHage, Den Haag

FO

TO: N

EDEr

lAN

DS

INST

ITu

uT

VOO

r B

EElD

EN

gEl

uID

FO

TO: N

EDEr

lAN

DS

INST

ITu

uT

VOO

r B

EElD

EN

gEl

uID

FO

TO: B

EElD

BA

NK

OC

W