P0L29 : Instructiepsychologie en –technologie:

Studiewijzer 2012-2013

Jan Elen, m.m.v. Liesbeth Michiels, Marleen Evers, Nick Stassens, Andy Thys, An Verburgh

Deze studiewijzer heeft tot doel de studenten aanwijzingen te geven bij het bestuderen van dit

opleidingsonderdeel.

1. Doelstellingen1

Studenten zijn in staat om op basis van hun inzicht in achterliggende variabelen en theoretische modellen over leren en instructie concrete praktijksituaties te analyseren en vanuit een opgegeven standpunt te beoordelen. Studenten zijn in staat nieuwe informatie over de behandelde onderwijskundige problematieken

zelfstandig te verwerken en hebben zicht op wat onderwijskundig onderzoek inhoudt.

Dit impliceert dat studenten:

1. een grondige kennis van en inzicht hebben in centrale onderwijskundige begrippen: dit toont

zich in het in eigen woorden correct kunnen omschrijven van deze begrippen, het kunnen geven van

voorbeelden van deze begrippen en het herkennen van voorbeelden van deze begrippen. Het inzicht

toont zich ook in het kunnen herkennen en aangeven van relaties tussen begrippen.

2. kunnen aangeven hoe begrippen theoretisch een geheel vormen en dat een andere

theoretische invalshoek het gebruik van andere begrippen (en/of een andere invulling van die

begrippen) impliceert. Dit impliceert ook dat studenten in staat zijn de gelijkenissen en de verschillen

tussen verschillende theoretische benaderingen te omschrijven, illustreren en herkennen.

3. onderwijskundig onderzoek kunnen herkennen en dat binnen de verworven theoretische

kaders kunnen plaatsen.

2. Evaluatie

1Een nadere precisering is opgenomen in de bijlage.

De evaluatie bestaat uit drie delen: participatie aan onderzoek (2 punten), een opdracht uit te werken

tijdens het jaar (5 punten) en een schriftelijk examen tijdens de examenperiode (13 punten). Het

schriftelijke examen bestaat uit twee delen. Het eerste deel is gesloten boek en betreft het inleidende

deel van de cursustekst, het tweede deel is open boek en betreft het uitbreidende deel van de

cursustekst.

1. Participatie aan onderzoek

Om van nabij kennis te maken met het onderwijspsychologisch en onderwijstechnologisch onderzoek

participeren alle studenten aan een aantal thans lopende onderzoeken. Studenten nemen deel aan

een aantal onderzoekssessies. Tijdens de laatste les wordt informatie gegeven over de opzet van de

verschillende onderzoeken en worden voor zover mogelijk al eerste resultaten toegelicht.

Studenten die volledig aan de onderzoeken (zoals gestipuleerd op Toledo) hebben deelgenomen

ontvangen 2 punten mits ze het bewijsstuk van deelname ook op het examen meebrengen.

2. Opdracht

Onmiddellijk na de eerste les krijgen studenten een uitspraak waarover ze stelling moeten nemen. Na

enkele weken kunnen ze een revisie posten. Op deze revisie krijgen ze feedback.

Nadien komt een tweede uitspraak waarover stelling moet worden genomen. Deze stellingname

maakt deel uit van de evaluatie (5 punten).

Het werken aan de stelling heeft twee grote aspecten: (a) het identificeren van goede argumenten

(ook rekening houdend met wat in de cursustekst aan de orde komt) en (b) het in een beperkt aantal

woorden omschrijven van de stellingname.

Om de opdracht tot een goed einde te brengen is het voor vele studenten nuttig geweest van met

elkaar over de uitspraak te discussiëren, niet zozeer om al dan niet gelijk te hebben maar om elkaar

over de degelijkheid van de gebruikte argumenten te bevragen.

Een voorbeeld van een stelling is: "Door het gebruik van de computer in de klas verbetert de kwaliteit

van het onderwijs".

3. a. Geslotenboek examen over de eerste drie hoofdstukken (de inleiding)

Het gesloten examen bestaat uit kennisvragen en inzichtsvragen.

Belangrijk:

1) begrippen (bijvoorbeeld formatieve evaluatie; cognitieve strategieën) en theorieën

(bijvoorbeeld sociaal constructivisme) kennen en nuances tussen begrippen

(bijvoorbeeld constructivisme en constructivistisch onderwijs; leeromgeving en

onderwijsleeromgeving) kunnen hanteren.

2) verbanden kunnen leggen tussen de verschillende begrippen uit de cursus.

3) structuur van de cursus begrijpen (maak bijvoorbeeld een uitgebreide inhoudstafel

of een mindmap).

3. b. Openboek examen over originelewetenschappelijke teksten (de uitbreiding)

Het open examen bestaat uit inzichtsvragen en toepassingsvragen.

Belangrijk:

1) Kan je hetgeen je in een tekst leest toepassen op een voorbeeld?

2) Kan je linken vinden tussen een tekst en de cursus/andere teksten?

3) Kan je de boodschap van de tekst weergeven?

Soorten examenvragen die op het examen (kunnen) worden gesteld:

1) Meerkeuze vragen

Voorbeeld: Mevrouw Van de Meiklokjes, leerkracht Grieks, besluit in het eindexamen een vraag op te nemen naar de wijze waarop de leerlingen in de loop van het jaar hun woordjes studeerden. Op grond hiervan bepaalt mevrouw Van de Meiklokjes of de leerlingen woordjes hebben leren leren. Geef aan welke vorm van evaluatie mevrouw Van de Meiklokjes hanteert.

a. summatieve procesevaluatie b. summatieve productevaluatie c. formatieve procesevaluatie d. formatieve productevaluatie

2) Verhoudingsvragen

Voorbeeld: Onderwijsleeractiviteiten staan tot didactische werkvormen zoals

onderwijsleermiddelen staan tot ………………………………………………………………………

3) Wat past niet in het rijtje

Voorbeeld: Wat past niet in het rijtje en geef in één zin aan waarom.

a. algoritmen b. begrippen c. feiten d. heuristieken e. procedures

Omdat......................................................................................................

4) Paren zoeken (matchingvraag)

Voorbeeld: Verbind de kernbegrippen uit de rechterkolom met de juiste namen uit

de linkerkolom. Opgelet: er is niet noodzakelijk een één-tot-één verband tussen

beide kolommen.

Vygotsky betekenisvol leren

Ausubel classificatie van doelen

Bloom leeractiviteiten

zone van naaste ontwikkeling

5) Invulvraag of kort-antwoord vraag

Voorbeeld1: Van welk begrip is onderstaande omschrijving een definitie? (open

boek)

Cursusonderdelen of kleine stukjes cursusmateriaal die zodanig ontworpen zijn dat

ze eenvoudig gecombineerd kunnen worden tot grotere leereenheden.

Voorbeeld2: Vermunt onderscheidt volgende soorten van leeractiviteiten:

cognitieve leeractiviteiten, affectieve leeractiviteiten en ….….….….….….……..….

3. Onderwijsaanpak

Studiemateriaal: In dit OPO staat het studiemateriaal (met daarin de twee delen: inleiding en

uitbreiding) centraal. Studenten bestuderen het studiemateriaal dat via de cursusdienst ter

beschikking wordt gesteld. Daarnaast wordt in de leeromgeving een aantal initiatieven genomen om

studenten in hun studie te assisteren

Hoorcolleges: er zullen twee types van hoorcolleges zijn. In sommige hoorcolleges zal een beknopte

inleiding op (een deel van) het studiemateriaal worden gegeven, andere colleges zullen meer

interactief zijn doordat ingegaan wordt op vragen, punten ter discussie worden gesteld, samen

oefeningen worden gemaakt. Van de studenten wordt verwacht deze interactiecolleges zorgvuldig

voor te bereiden door het betreffende deel van de cursustekst grondig te bestuderen, de relevante

weblectures (zie verder) te bekijken en vragen in te dienen.

TOLEDO: staat ter beschikking en is de draaischijf voor alle communicatie. Het is belangrijk het

regelmatig te consulteren. Alle opdrachten worden via TOLEDO ingediend en via TOLEDO kunnen ook

vragen worden gesteld (ook aan elkaar) en discussies gevoerd.

Weblectures: voor de colleges zullen tijdig de nodige weblectures op TOLEDO worden geplaatst.

Studenten hebben al aangegeven dat ze het nuttig vinden in kleine groepjes die weblectures te

bekijken. Je kan dan op elk moment de weblecture stoppen en met elkaar van gedachten wisselen

over wat aan de orde is.

4. Leerprocesbegeleiding

Omdat jullie een heel aantal teksten te verwerken krijgen wordt er een aantal sessies georganiseerd

rond het lezen van wetenschappelijke teksten. Dit zijn geen verplichte sessies, maar ze worden sterk

aanbevolen. Belangrijk daarbij is dat je deze sessies ook voorbereidt. Meer informatie zal hierover op

Toledo beschikbaar worden gesteld.

Bij de revisie van de stelling krijg je feedback.

Er worden twee tussentijdse toetsen aangeboden waarop tijdens contactmomenten wordt

teruggekomen.

5. Leerstrategieën2

Hier volgen enkele leerstrategieën die je kunnen helpen bij het verwerken van de leerstof. Het zijn

maar enkele voorbeelden ter inspiratie...

onderlijn kernwoorden/-zinnen in de cursus

stel jezelf vragen tijdens het lezen van de cursus

lees de cursus niet eenmaal maar meerdere malen

maak een uitgebreide inhoudstafel/mindmap

blader tijdens het lezen geregeld terug op zoek naar verbanden/verschillen/nuances

herlees de doelstellingen van dit opleidingsonderdeel voordat je begint te studeren (zie de eerste les en het begin van deze studiewijzer)

maak samenvattingen van de teksten

pas nieuwe kennis toe op je eigen ervaringen zodat deze begrijpbaar wordt

maak zelf examenvragen 2In de cursus wordt verduidelijkt wat leerstrategieën zijn.

stel vragen tijdens de les of aan medestudenten.

Tip: Kies niet één van bovenstaande leerstrategieën maar gebruik er verschillende3.

Op de volgende pagina vind je per week een overzicht welke activiteiten van de studenten worden

verwacht uit te voeren, hoe ze dit kunnen doen en welke gemeenschappelijke activiteiten worden

uitgevoerd.

3Waarom we je dit aanraden, kan je in de cursus vinden.

Week Cursustekst Les-opnames

Voorbereidende activiteiten Contact-momenten Stelling Studie-bege-leiding

Onderzoek

11-15/02 Geen college (wegens doctoraats-verdediging)

18-22/02 Inleiding: Leren - Ter voorbereiding van les 19/02

Studenten nemen kennis van de syllabus en van de informatie op TOLEDO.

Studenten zorgen ervoor over een cursustekst te beschikken (via cursusdienst)

19 februari Toelichting bij opzet van IP&T Beknopte inleiding op leren Afname vragenlijst!

Doorlopend,

afhankelijk van

student, zie

afzonderlijke info 25/02/-

01/03 Inleiding: leren

IP&T1 IP&T2 IP&T3

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 03/03

Geen college DOS-sessies

04-08/03 Inleiding: leren

IP&T1 IP&T2 IP&T3

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 03/03

5 maart Interactief college, met als uitgangspunt vragen van studenten

Stelling-name stelling 1 (indienen uiterlijk 05/03 12.00 via Toledo)

11-15/03 Inleiding: onderwijzen

IP&T4a IP&T4b

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 10/03

12 maart Interactief college, met als uitgangspunt vragen van studenten

18-22/03 Inleiding: Bestuderen cursustekst 19 maart

evaluatie IP&T5 IP&T6

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 17/03

Interactief college, met als uitgangspunt vragen van studenten

25-29/03 Uitbreiding: Doelen (tekst Anderson)

IP&TU1

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 24/03

26 maart Interactief college met als uitgangspunt vragen van studenten

Invoeren revisie stelling 1 (indienen uiterlijk 25/03 om 12.00 via Toledo)

Afleggen TTT1 (indienen uiterlijk 29/03) DOS-sessies

Paasvakantie 15-19/04 Uitbreiding:

denken over onderwijs vanuit de lerende (Skinner; Glaser)

IP&TU2a

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen van vragen uiterlijk 14/04

16 april Interactief college met als uitgangspunt vragen van studenten Feedback TTT1

Feedback stelling 1

22-26/04 Uitbreiding: denken over onderwijs vanuit de lerende (von Glasersfeld; Brown, Collins & Duguid;)

IP&TU2b

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 21/04

23 april Interactief college met als uitganspunt vragen van studenten

29/04- 03/05

Uitbreiding: denken over onderwijs vanuit de lerende (Greeno, Collins, & Resnick; Keller)

IP&TU2c

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 28/04

30 april Interactief college op basis van vragen van studenten

Stelling 2 (beschikbaar)

06-10/05 Uitbreiding: onderwijsaanpak

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

7 mei Interactief college op

(van Merriënboer; Vermunt&Verloop; Mayer)

IP&TU3 Indienen vragen uiterlijk 05/05

basis van vragen van studenten

13-17/05 Uitbreiding: evaluatie (Black & Wiliam; Elen et al.)

IP&TU4a IP&TU4b

Bestuderen cursustekst

Bekijken van lesopnames

Indienen vragen uiterlijk 12/05

14 mei Interactief college op basis van vragen van studenten; beknopte introductie

Afleggen TTT2 (uiterlijk 17/05)

20-24/05 21 mei Interactief college op basis van vragen van studenten Feedback TTT2 Toelichting onderzoek Toelichting examen

Stellingname stelling 2 (via Toledo uiterlijk op 20/05 12.00)

13/06 Examen

Bijlage: Overzicht leerdoelen en begrippen

1. De studenten hebben een grondige kennis van en inzicht in centrale onderwijskundige begrippen4. 1.1 De studenten kunnen in eigen woorden de begrippen uit de lijst duiden. Voorbeeld: De studenten kunnen in eigen woorden omschrijven wat de essentiële taak is van onderwijsgevenden (wat is onderwijzen). Voorbeeld: De studenten kunnen aangeven uit welke elementen een competentie bestaat. 1.2 De studenten kunnen enkele kernwoorden geven die het eigene van onderstaande begrippen weergeven. Voorbeeld: De studenten kunnen drie kernwoorden geven die het eigene van een assessment center weergeven. Voorbeeld: De studenten kunnen drie kernwoorden geven die het eigene van de Gestaltpsychologie omschrijven. 1.3 De studenten kunnen voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van onderstaande begrippen. Voorbeeld: De studenten herkennen ‘een samenvatting maken’ als een voorbeeld van een leerstrategie. Voorbeeld: De studenten kunnen een voorbeeld geven van het begrip accommodatie. 1.4 De studenten kunnen gelijkenissen en verschillen omschrijven tussen onderstaande begrippen. Voorbeeld: De studenten kennen het verschil tussen een leeromgeving en een onderwijsleeromgeving. Voorbeeld: De studenten kennen het onderscheid tussen een portfolio en een development center. 1.5 De studenten hebben inzicht in de relaties tussen onderstaande begrippen. Voorbeeld: De studenten hebben inzicht in de relatie tussen doelen, leerprocessen en onderwijsaanpak. Voorbeeld: De studenten weten dat een toetsmatrijs de inhoudsvaliditeit kan helpen waarborgen. 1.6 De studenten kunnen verschillende kernwoorden geven bij onderstaande eigennamen.

- Ausubel - Bloom - Gagné - Piaget - Resnick - Skinner - Vygotsky

4Een overzicht van de te kennen begrippen binnen leerdoel 1 kunnen studenten vinden in bijgeleverde

begrippenlijst.

2. De studenten kunnen aangeven hoe begrippen theoretisch een geheel vormen. 2.1 De studenten hebben inzicht in belangrijke basisbeginselen van onderwijskunde, leren en instructie. Voorbeeld: De studenten kunnen aangeven hoe de onderwijsgevende het betekenisvol leren van lerenden kan ondersteunen. Voorbeeld: De studenten kunnen de rol van voorkennis omschrijven. 2.2 De studenten weten dat een andere theoretische invalshoek het gebruik van andere begrippen (en/of een andere invulling van die begrippen) impliceert. Voorbeeld: De studenten weten dat begrippen zoals interne processen, feitelijk ontwikkelingsniveau en krachtige leeromgeving begrippen zijn die binnen een bepaalde onderwijsbenadering wel worden gebruikt maar binnen een andere niet. Voorbeeld: De studenten kunnen aangeven dat geprogrammeerde instructie een andere visie op leren inhoudt dan de cognitive apprenticeship benadering. 2.3 De studenten zijn in staat de gelijkenissen en de verschillen tussen verschillende theoretische benaderingen te omschrijven, illustreren en herkennen. Voorbeeld: De studenten kunnen aangeven of (en waarom) de benadering van doelen binnen de cognitive apprenticeship benadering in lijn ligt met de benadering van doelen door Gagné. Voorbeeld: De studenten kunnen aan de hand van twee voorbeelden van een taak aangeven binnen welke onderwijsbenadering elke taak zou kunnen passen. 3. De studenten hebben zicht op resultaten van onderwijskundig onderzoek en kunnen deze toepassen. Voorbeeld: De studenten kunnen in eigen woorden uitleggen wat de resultaten zijn van vergelijkend media-onderzoek. Voorbeeld: De studenten kunnen een aantal voorwaarden opsommen waaraan voldaan dient te worden opdat samenwerkend leren succesvol kan zijn.

BEGRIPPENLIJST

- 4C/ID-model - accommodatie - affectieve regulatiestrategieën - algoritmen - articulatie - assessment - assessmentcenter/development center - assessment for learning - assessment of learning - assimilatie - attitude - authentiek leren - authentieke taak - begrippen - begrips-of inzichtsvragen - begripsvaliditeit/relevantie - behaviorisme - beoordelingsschaal - beschrijvende schaal - betekenisloos leren/rote learning - betekenisvol leren/meaningful learning - betrouwbaarheid - black box - buggy procedure - chunking - coaching - co-assessment - cognitieve strategieën - cognitive apprenticeship - community of practice - comptentiegericht opleiden - consequentiële validiteit - constructieve controverse - constructivisme (radicaal constructivisme en socioconstructivisme) - criteriumgericht interview - criteriumgerichte beoordeling/absolute beoordeling - declaratief geheugen/expliciete geheugen - declaratieve kennis - descriptieve feedback - doelstelling - domeinspecifieke kennis - drill-and-practice - elaboratieve ordening van leerinhouden - episodisch geheugen/autobiografisch geheugen - equilibratie - evaluatie - evaluatieve feedback - exploratie - extrinsieke motivatie

- gesitueerde denkprocessen/distributed activity - fading - feedback - feiten - formatieve evaluatie - generaliseren - geprogrammeerde instructie - Gestaltpsychologie - grafische schaal - groepsnormgerichte beoordeling/relatieve beoordeling - halo-effect - heuristiek/probleemoplossingsstrategie - impliciet leren - incidenteel leren - informatieverwerkingsbenadering - inhoudsvaliditeit/evenwichtigheid - intentioneel leren - interiorisatiehypothese - intrinsieke motivatie - klassieke conditionering - krachtige leeromgeving - leerlinggerichte beoordeling/zelfgerichte norm - leeromgeving - leerprocessen - leerresultaat - leerstrategieën/studeerstrategie - leren - leren leren - lineaire ordening van leerinhouden - medium - metacognitie - metacognitieve kennis - metacognitieve vaardigheid - misconceptie/misvatting - modelleren - motorische vaardigheid - numerieke schaal - observatie - onderwijscontext - onderwijsleeromgeving - onderwijzen - ontwikkelingstheorie van Piaget - operante conditionering - overall-toets - overtuiging/belief - peer-assessment - performance assessment/vaardigheidstaak - permanent geheugen/langetermijngeheugen - portfolio - post-assessment effecten - pre-assessment effecten - probleemgestuurd onderwijs

- procedureel geheugen - procedurele kennis - procedures - procesevaluatie - productevaluatie - reflectie - reflectievragen - rolwisselend onderwijs - samenwerkend leren - scaffolding (scaffolds) - self-assessment - semantisch geheugen - sensorisch geheugen/zintuiglijk geheugen - sequentiële ordening van leerinhouden - situated cognition - spiraalvormige ordening van leerinhouden - summatieve evaluatie - tacit knowledge - taxonomie van Bloom - teaching machine - teaching to the test - tip of the tongue fenomeen - toepassingsvragen - toetsmatrijs - transfer - transparantie - true (ware) assessment effecten - unieke-leerproces theorieën - validiteit - verborgen leerplan - vorm van het onderwijs - weetvragen - werkgeheugen/kortetermijngeheugen - werkvorm - zelfregulatie/zelfgestuurd leren - zevensprong - zone van naaste ontwikkeling