Opdrachtbladen bij Godinnen van de art nouveau

Deze opdrachten gaan over kunstwerken uit de tentoonstelling Godinnen van de art nouveau en de kleinere presentatie Letters van de art nouveau in het Allard Pierson.

Hoe werkt het?

De opdrachten maak je in dit Word-document met behulp van de Cross Culture Timeline (CCT). Je gaat naar deze website door te klikken op allardpierson.crosscculture.ie/nouveau/

In de Timeline vind je via de kaart van Europa duidelijke afbeeldingen van kunstwerken en informatie in drie categorieën: Objecten, Gebeurtenissen en Vrouwen. Deze staan in het uitschuifraam rechts van de kaart. Let op: veel items hebben gekoppelde (3D)objecten, bladerboeken, YouTube-filmpjes of andere extra’s!Bij elke opdracht is aangegeven op welke plek in de CCT je naar antwoorden kunt zoeken. Vul jouw antwoorden in*, sla het Word-document op en stuur het aan je docent.

Wil je de kunstwerken in het echt zien? Nog beter! En: geen probleem als je in het kader van de verplichte CKV-activiteiten een bezoek brengt aan het Allard Pierson, alleen of samen met een medeleerling. Vraag je docent om meer informatie.

Deze woorden staan uitgelegd in de woordenlijst achteraan.

* Als je op de grijze balk onder de vraag klikt, kun je het antwoord intypen. Vergeet niet het document tussendoor op te slaan via Bestand | Opslaan als (voeg je eigen naam aan de bestandsnaam toe).

> Zoek vóór je aan de opdrachten begint in de CCT bij Gebeurtenissen ‘Art nouveau, een nieuwe kunst’ (met onderstaande afbeelding) en lees de tekst goed.

Vermeld hier je naam: (Klik en typ)

1 De ideale vrouw

> Zoek in de CCT bij Objecten dit kunstwerk, bekijk het goed en lees de tekst.

Dit beeld van de Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha is zó bekend geworden, dat veel mensen het zien als een icoon van de art nouveau.

1a Welke kenmerken van dit beeld horen volgens jou bij de art nouveau?

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

Alphonse Mucha, La Nature (De Natuur), 1899-1900

1b Mucha’s beeld is geen portret van een bestaand persoon. De vrouw symboliseert een abstract begrip. Hoe noem je dit in kunsttaal? Highlight A, B of C en motiveer je antwoord.

A. Een allegorieB. Een personificatieC. Een metafoor

want dat is … (Klik en typ je antwoord)

1c In elk geval één versie van dit beeld ‒ Mucha maakt er zeven ‒ raakt bekend onder de titel La Nature. Noem twee details die je in verband kunt brengen met de natuur.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)

Leuk om te weten:

Alphonse Mucha deelt in 1887 in Parijs een atelier met de Franse schilder Paul Gauguin, een latere vriend van Vincent van Gogh. Vincent zelf woont op dat moment niet ver daarvandaan, in de kunstenaarswijk Montmartre bij zijn broer Theo.

Voor de Antwerpse industriële bakkerij De Beukelaer (nu bekend van Choco Prince) maakt Mucha dit reclameontwerp. Bekijk het via de link.

1d Waarom was de stijl van Mucha in die tijd zo geschikt voor reclames?

1. (Klik en typ je antwoord)

2. (Klik en typ je antwoord)

Alphonse Mucha, Reclameaffiche voor De Beukelaer, z.j.

‘Ik vond het fijn om kunst te kunnen maken voor mensen, niet voor privéverzamelaars. Die kunst was goedkoop, bereikbaar voor het brede publiek en voelde zich zowel thuis bij arme families als in de meest invloedrijke kringen.’ Alphonse Mucha

> Bekijk het YouTube-filmpje Know The Artist… tot 3.25 min.

1e Beantwoord de volgende vragen:

Welke beroemde actrice gaf Mucha een contract om theateraffiches, kleding en decors voor haar te ontwerpen?

(Klik en typ je antwoord)

Waarom vond Mucha zelf dat zijn werk niet bij de art nouveau hoorde?

(Klik en typ je antwoord)

2 Wereldtentoonstelling: motor achter de kunst

De industrialisatie en de snelle technische vooruitgang leiden in Europa en de Verenigde Staten tot een nieuw verschijnsel: de wereldtentoonstelling. Vanaf 1851 presenteert steeds een ander land in de hoofdstad een overzicht van producten, uitvindingen en kunst uit de hele wereld.

> Zoek in de CCT bij Gebeurtenissen ‘De Wereldtentoonstelling van 1900’ en lees de tekst.

De Exposition Universelle van 1900 in Parijs is legendarisch. De tentoonstellingspaviljoens en vele innovatieve en artistieke producten zijn vormgegeven in een nieuwe stijl: art nouveau.

2a Op welke manier komt die stijl terug in het gebouw op bovenstaande ansichtkaart? Noem drie art-nouveau-kenmerken die je erin terugziet.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

> Zoek in de CCT bij Vrouwen de biografie van Loïe Fuller en lees de tekst.

Electrifying!Het thema van de Wereldtentoonstelling van 1900 is ‘elektrificatie’. En wat past daar beter bij dan de optredens van Loïe Fuller? De Amerikaanse danseres bedenkt haar eigen choreografieën vanuit de vrije expressie. En ze experimenteert met theaterbelichting van kalklicht en elektrische lampen. Door het gebruik van kleurfilters ontstaat een caleidoscopisch spektakel vol wervelende bewegingen. Het publiek is laaiend enthousiast!

Leuk om te weten zien:Je kunt Loïe zien dansen in dit filmpje uit 1896, opgenomen met de cinematograaf van de Europese filmpioniers, de gebroeders Lumière.

2b Waarom denk je dat Fullers dansstijl zoveel impact had op haar tijdgenoten?(Tip: denk aan traditioneel ballet!)

(Klik en typ je antwoord)

Loïe Fuller treedt in Parijs op in haar eigen theaterpaviljoen (links). Samen met het Palais de l’Electricité is het speciaal voor de Wereldtentoonstelling gebouwd.

2c Zoek via internet drie nog bestaande gebouwen, ontworpen voor de Wereldtentoonstelling van 1900.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

‘Stemming, fantasie, expressie – dat is mijn kunst. En al die emoties moeten worden uitgedrukt met zo min mogelijk gebaren, want de sterkste gevoelens, de diepste zorgen verraad je zonder gebaar, zonder woorden. In staat zijn om je te uiten – dat is mijn enige doel.’

Loïe Fuller in een interview met het tijdschrift Vogue, 1913

Inspiratie voor kunstenaars

Loïe Fuller inspireert niet alleen haar publiek, maar ook veel beeldend kunstenaars.

> Zoek de onderstaande kunstwerken op in de CCT (of volg de link) en bekijk ze goed.

2c Welke technieken en materialen horen bij welk werk? Kies uit onderstaande mogelijkheden en schrijf ze eronder:

beeldhouwen / keramiek / prent / kleurenlithografie / brons / verguldsel / porselein / karton / drukpers / olieverf / tempera / olieverf / affiche / lamp / papier

1 Henri de Toulouse-Lautrec, Portret van Loïe Fuller tijdens een optreden, 1893(Klik hier en typ je antwoord)2 Henri de Toulouse-Lautrec, Het rad, 1893(Klik hier en typ je antwoord)3 François-Raoul Larche, Loïe Fuller, La Danseuse, 1901(Klik hier en typ je antwoord)4 Adolph Friedländer, Affiche La Loïe Fuller, 1906(Klik hier en typ je antwoord)5 Agathon Léonard, Jeu de l’écharpe (Spel met de shawl), 1912(Klik hier en typ je antwoord)

2d Welk van de werken hoort volgens jou bij toegepaste kunst en welke bij autonome kunst? Welke zijn voor de commercie gemaakt en welke als reclame?

Toegepast Autonoom Commercie Reclame

1. O O O O2. O O O O3. O O O O4. O O O O5. O O O O

Kunst of commercie?Je zal merken dat de laatste vraag best lastig te beantwoorden is. Ten tijde van de art nouveau beginnen kunst en vormgeving door elkaar te lopen. De hele samenleving krijgt een make-over in de nieuwe stijl. Kunstenaars houden het niet meer bij unieke schilderijen en beelden, maar ontwerpen producten in serie én de reclameaffiches daarvoor. Zelfs mensen ‒ zie Loïe Fuller ‒ worden als ‘merk’ in de markt gezet.

Leuk om te weten:

Loïe Fuller leeft! Zo brengt Taylor Swift tijdens haar Reputation-tour in 2019 met het nummer Dress een ode aan deze pionier van de moderne dans. En wist je dat er zelfs mondkapjes met haar beeltenis bestaan?

3 Fotografie en schilderkunst: concurrenten of niet?

Beroepsfotograaf Adolf Herbst woont en werkt tijdens de belle époque in het Duitse stadje Wolfenbüttel, aan de Lange Herzogsstraße. Daar ontvangt hij zijn klanten in dit indrukwekkende tochtportaal (Duits: Windfang), dat hij rond 1900 in ‘moderne stijl’ heeft besteld bij decorateur Heinrich Kindervater.

> Zoek in de CCT bij Objecten het onderstaande kunstwerk. Bekijk de afbeeldingen en lees de tekst.

Heinrich Kindervater, ‘Windfang’ met Schilderkunst en Fotografie, ca. 1900

3a Bekijk de onderdelen van het halletje. Noem het materiaal en de techniek van de:

Materiaal: Techniek:

1. Wandbekleding: (Klik en typ je antwoord) (Klik en typ je antwoord)2. Lambrisering: (Klik en typ je antwoord) (Klik en typ je antwoord)3. Vloer: (Klik en typ je antwoord) (Klik en typ je antwoord)4. Deurlijsten: (Klik en typ je antwoord) (Klik en typ je antwoord)

3b Alles past bij elkaar. Hoe noem je zo’n kunstwerk ook alweer? (Tip: kijk bij Gebeurtenissen in ‘Art nouveau, een nieuwe kunst’)

Een (Klik en typ je antwoord), dat is (Klik en typ je antwoord)

> Zoek in de CCT bij Objecten deze twee panelen en bekijk ze goed:

3c Welke overeenkomstige beeldelementen zie je? Noem er drie.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)

3. (Klik en typ je antwoord)3d De vrouwen zijn personificaties van abstracte begrippen (zie La Nature uit opdracht 1).

Welke attributen gebruikt de schilder om te verduidelijken wat zij symboliseren?

Fotografie:

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)

Schilderkunst:1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)

> Zoek in de CCT bij Gebeurtenissen ‘Fotografie en schilderkunst’ en lees de tekst.

Bedreigd? Dacht het niet!Hieronder zie je een werk van een schilder die de fotografie omarmde.

George Hendrik Breitner, De Singelgracht bij de Paleisstraat, 1898

3e Welke drie beeldelementen heeft Breitner ontleend aan de fotografie?

(Tip: denk aan verschillen tussen foto’s en schilderijen, in termen als: realiteit-fantasie, observeren-idealiseren, diepte-plat, compositie, centraal geplaatst-afgesneden…)

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

3f Zou de schilder van de Duitse panelen, Heinrich Kindervater, zich bedreigd hebben gevoeld door de fotografie? Betrek zijn schilderstijl bij je antwoord.

(Klik en typ je antwoord)

‘De fotografie kwam net op tijd om de schilderkunst te bevrijden van het literaire, het anekdotische en zelfs van het onderwerp.’

L’art pour l’art-kunstenaar Pablo Picasso (1881-1973)

4 Vrouw in de reclame

> Zoek in de CCT bij Vrouwen ‘Vrouw en reclame’, lees de tekst en bekijk de afbeelding.

4a Wat is de reden dat reclame juist aan het einde van de 19de eeuw opkomt?

(Klik en typ je antwoord)

> Bekijk via de link: Henri Privat-Livemont, Reclameaffiche voor Helm Cacao , 1900

De Belgische kunstenaar Henri Privat-Livemont brengt droomvrouwen in beeld. Ideale vrouwen, die fabrikanten graag inzetten om hun producten te verkopen. Dit zijn twee van zijn reclameontwerpen: links voor cacaopoeder en rechts voor de sterke drank absint.

4b Geef aan op welke manier Privat-Livemont het vrouwtype heeft aangepast aan het product en de doelgroep. Motiveer je antwoord.

Bij Helm Cacao: (Klik en typ je antwoord)Bij Absinthe Robette: (Klik en typ je antwoord)

Leuk om te weten:

Niet alle ondernemers zien rond 1900 iets in reclame. De Nederlandse bierbrouwer Gerard Adriaan Heineken vindt dat de kwaliteit het bier maar moet verkopen. Voor hem dus geen affiches met mooie vrouwen bij een glas bier. Misschien terecht, want in de Amsterdamse grand cafés vragen alle deftige heren én dames om Heineken’s Beiersch, zoals een pilsje in die tijd heet: chic én trendy.

Vega-slager: terug naar de natuur

Nog altijd is de art-nouveaustijl populair in reclames: ziehier het logo van De Vegetarische Slager.

4c Noem drie kenmerken van de art nouveau die in dit logo zijn toegepast.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

Vind je deze historische stijl goed gekozen bij het imago van dit merk? Waarom wel of niet?

(Klik en typ je antwoord)

Politieke ‘reclame’

> Zoom via de link in op het onderstaande affiche.

Jan Toorop, Affiche Arbeid voor de vrouw , 1898

De Nederlandse kunstenaar Jan Toorop ontwerpt dit affiche voor de loterij tijdens de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, die in 1898 plaatsvindt in Den Haag. Een dame in een deftige japon staat met een hamer bij een aambeeld, omringd door vrouwen in werkkleding. Hun hoofden buigen onder de klauwen van een grote sfinx.

4d Leg uit wat volgens jou de betekenis is van de voorstelling.

(Klik en typ je antwoord)

Vergelijk met dit affiche met de bovenstaande reclameaffiches. Toorop creëert een ander type vrouw ‒ niet om kopers te verleiden maar een voorbeeld voor strijdbare vrouwen. Waarin verschilt zijn stijl (en dus zijn vrouwtype) met die van zijn Franse tijdgenoot?

De kleuren: (Klik en typ je antwoord)De lijnen: (Klik en typ je antwoord)Het perspectief: (Klik en typ je antwoord)De attributen: (Klik en typ je antwoord)De vrouwen: (Klik en typ je antwoord)

5 En de kunstenaar is… een vrouw!

> Zoek in de CCT bij Vrouwen ‘De kunstenaar is een vrouw’ en lees de tekst.

Omstreeks 1900 beginnen kunstacademies ook vrouwen toe te laten. Maar de ‘hoge’ kunsten blijven voorbehouden aan welgestelden. Andere vrouwen die beroepskunstenaar willen worden, krijgen het advies een kunstnijverheidsopleiding te volgen. Zo kunnen ze tenminste in hun eigen levensonderhoud voorzien.

5a In welke kunstdisciplines en -beroepen zijn veel vrouwen te vinden, denk je? Streep door wat niet klopt:

schilderkunst / modeontwerp / weven / grafisch ontwerp / industrieel ontwerp / naaldkunst / fotografie / beeldhouwkunst / metaalwerk / glas / glas-in-lood / edelsmid / coupeuse /

5b Op bovenstaand affiche uit 1903 verbeeldt de Duitse schilder Helmuth Eichrodt een Nieuwe Vrouw. Zoek drie dingen die je ‘nieuw’ (modern) aan haar kunt noemen:

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

‘De nieuwe vrouw zal vrij zijn… Vervolgens zal ze datgene zijn wat haar eigen oordeel haar ingeeft. We kunnen ons evenmin voorstellen

wat de echte vrouw zal zijn als wat de echte man zal zijn. Hem hebben we nog niet en het zal na het verkrijgen van onze vrijheid nog generaties duren voordat we de beste man en vrouw hebben. Ze zullen voortdurend ten goede veranderen, net als de wereld.’

Susan B. Anthony (Amerikaanse burgerrechtenactivist), 1896

Bevrijdende kledingParallel aan de strijd voor vrouwenrechten komt vanuit Duitsland een modetrend op: reformkleding. In Nederland promoot de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding de loszittende modellen als bevrijdend alternatief voor het loeistrakke korset, dat de Belle époque-mode voorschrijft.

> Zoek in de CCT bij Objecten dit kunstwerk, bekijk het goed en lees de tekst.

Emmy Schoch, Japanse mantel, 1911

5c De mantel van de Duitse modeontwerper Schoch heeft een reform-model. Waarom?

(Klik en typ je antwoord)

5d Wat maakt dit toch tot een typisch art-nouveau-ontwerp?

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)

5e Hoe kwam het dat Schoch als vrouw haar eigen modeatelier kon opzetten?

(Klik en typ je antwoord)

Een vrouwelijk ontwerp?Je hoort wel eens discussies over de vraag of je ‘mannenkunst’ van ‘vrouwenkunst’ kunt onderscheiden. In Nederland zijn begin 20ste eeuw relatief veel vrouwen actief in de toegepaste kunsten, bijvoorbeeld grafisch ontwerp. Is hun werk anders dan dat van mannelijke collega’s?

> Bekijk de onderstaande boekomslagen in de CCT bij Objecten:

1 2 3 4

5f Nummers 1 en 3 zijn ontworpen door een vrouw. Probeer uit te leggen of je dat kunt zien en zo ja, waaraan.

(Klik en typ je antwoord)

Leuk om te weten:

De vrouw in het omslagontwerp van Sneeuwwitje, hierboven, draagt een wijde reformjapon. Dit model heeft vormgever Wilhelmina Drupsteen drie jaar eerder zelf ontworpen voor het maandblad van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding.

6 Vrouw in dubbelrol

> Zoek in de CCT bij Vrouwen de biografie van Sarah Bernhard en lees de tekst.

Sarah Bernardt (1844-1923) is behalve wereldberoemd acteur ook theatereigenaar. In haar eigen Parijse Théâtre Sarah Bernardt vindt in 1899 de première plaats van Shakespeare’s toneelstuk Hamlet in Franse vertaling. Tot verbazing van velen speelt Bernhardt zelf de hoofdrol.

6a In welke scène uit het stuk is Bernhardt hiernaast te zien? Leg uit wat daarin gebeurt. (Tip: zoek op internet op ‘Hamlet’ + ’Yorick’)

(Klik en typ je antwoord)

Het stuk wordt aangekondigd via een affiche dat Bernhardt laat ontwerpen door Alphonse Mucha.

> Zoek dit affiche op in de CCT bij Objecten en bekijk het goed.

6b Vergelijk dit affiche met Mucha’s reclameaffiche voor De Beukelaer uit opdracht 1. Wat kun je zeggen over de samenhang van stijl, vrouwtype en doel bij elk affiche?

Bij het merk Biscuits Anvers: (Klik en typ je antwoord)

Bij het ‘merk’ Sarah Bernardt: (Klik en typ je antwoord)

‘Creative power, the power to conceive ideas and execute them, is an attribute of virility: women are denied it. In so far as they practise art at all, they are aping virility, exceeding their natural sphere. Never does one understand so well the failure of women in art as when one sees them deliberately impersonating men upon the stage. (…) The only compliment one can conscientiously pay her is that her Hamlet was, from first to last, a truly grand dame.’

De Britse theatercriticus Max Beerbohm over Bernardts vertolking van Hamlet

6c Lees bovenstaand citaat. Wat zegt dit over de problemen die vrouwelijke kunstenaars rond 1900 ondervinden bij de uitoefening van hun beroep?

(Klik en typ je antwoord)

Leuk om te weten:

Op de Wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs toont Léon Gaumont in het Phono-Cinéma-Theâtre filmopnamen mét geluid van een (synchroon afgespeelde) grammofoonplaat. Zo is Sarah Bernhardt te zien en te horen tijdens Hamlets gevecht met Laertes in Le Duel d’Hamlet. Het YouTube-filmpje is helaas zonder geluid. Gaumont bestaat nog steeds en is nu de oudste filmmaatschappij ter wereld.

Sarah Bernhardt geeft zelf een praktische reden voor haar keuze om Hamlet te spelen: ‘een jongen van twintig begrijpt de filosofie van Hamlet niet’, terwijl een oudere man ‘niet lijkt op de jongeling, de stralende jeugd met… rijp gedachtegoed’. Ze kiest voor een vrouwelijke of mannelijke outfit wanneer het haar uitkomt en trekt zich niets aan van traditionele man-vrouwverhoudingen.

> Zoek in de CCT bij Vrouwen ‘Tussen vrouw en man’ en lees de tekst.

Antoon van Welie, Sarah Bernhardt als Cleopatra, 1913

6d Waarom zou je Sarah Bernhardt een genderbender noemen?

(Klik en typ je antwoord)

Sarah als SaloméEen andere bekende genderbender uit Bernardts omgeving is de Ierse schrijver Oscar Wilde. In 1892 zal Bernardt de hoofdrol spelen in Wilde’s eenakter Salomé. De voorstelling wordt verplaatst van Londen naar Parijs, omdat de Britse censuur toneelopvoering van bijbelse personages verbiedt. Tijdens de uiteindelijke wereldpremière in 1896 zit Wilde in een Londense gevangenis vanwege ‘onzedelijke handelingen’ met een man.

Wilde schrijft Salomé in het Frans, de taal van de ontwikkelde burgerij. In 1894 verschijnt de Engelse vertaling in boekvorm, met illustraties van de jonge kunstenaar Aubrey Beardsley.

> Zoek in de CCT de onderstaande boekillustratie, bekijk deze goed en lees de toelichtende tekst.

6e Beardsley gebruikt de art-nouveaustijl om van Salomé een ‘femme fatale’ te maken. Wat is een femme fatale?

(Klik en typ je antwoord)

Aubrey Beardsley, The Peacock Skirt, 1894

Noem aan de hand van de illustratie drie kenmerken van deze stijl die je goed vindt passen bij een femme fatale.

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

Hieronder zie je enkele andere illustraties uit Salomé.

6f Waarom zou de uitgever van het boek aanvankelijk hebben geweigerd om sommige illustraties op te nemen, denk je?

(Klik en typ je antwoord)

Hier kun je de verfilming bekijken van Oscar Wilde’s Salomé met Sarah Bernhardt uit 1923. Let vooral op de kostuums, die ontwerper Natacha Rambova baseerde op de boekillustraties van Aubrey Beardsley.

7 Kunst en kolonialisme

> Zoek in de CCT bij Gebeurtenissen ‘De Wereldtentoonstelling van 1897’ en lees de tekst. Kijk goed naar het tentoonstellingsaffiche van Henri Privat-Livemont.

7a Vergelijk dit affiche met het affiche voor de Koloniale tentoonstelling. Welke verschillen zie je? Denk aan idealisme/realisme, kleur, perspectief/standpunt, kleding…

1. (Klik en typ je antwoord)2. (Klik en typ je antwoord)3. (Klik en typ je antwoord)

7b Wat vertellen die verschillen over de verhouding van België tot haar kolonie Congo?

(Klik en typ je antwoord)

7c Welke voorstelling staat op het schild van de Maagd? Highlight jouw antwoord:

A Sint-Joris overwint de draak B Luke Skywalker overwint Dart VaderC De aartsengel Michael overwint de duivel

Hoe vat jij de voorstelling van de overwinning van het goede op het kwade hier op?

(Klik en typ je antwoord)

‘Verboden de zwarten eten te geven, ze worden gevoed.’

Bordje aan de omheining van het Congolese dorp in Tervuren, 1897

De Gouden Koets

> Zoek in de CCT bij Objecten ‘Nicolaas van der Waay, Hulde der Koloniën’ en lees de tekst.

7d Leg uit wat de driehoekscompositie in de middenvoorstelling zegt over de verhouding tussen Nederland en haar koloniën.

(Klik en typ je antwoord)

> Zoom in op de ontwerptekening Hulde der Koloniën in de collectie van Stadsarchief Amsterdam.

Nicolaas van der Waay, Ontwerptekening Hulde der koloniën, 1898

7e Anders dan haar Belgische collega houdt de Nederlandse Maagd twee schilden vast. Er staat ook iets anders op. Zie jij wát?

Links: (Klik en typ je antwoord)

Rechts: (Klik en typ je antwoord)

Welke boodschap brengen de schildvoorstellingen in de context van de hele voorstelling?

(Klik en typ je antwoord)

Leuk Goed om te weten

Mensen hebben altijd geprotesteerd tegen de Gouden Koets, als machtssymbool van het koningshuis. De laatste jaren richt het protest zich vooral tegen het paneel Hulde der koloniën ‒ voor velen een pijnlijke confrontatie met het koloniale verleden en de slavenhandel waar Nederland bij was betrokken.

7f Wat is volgens jou de samenhang tussen Hulde der koloniën en slavenhandel?

(Klik en typ je antwoord)

DIY-opdracht: Hitweek!

> Zoek in de CCT bij Objecten ‘Willem de Ridder, Hitweek’, bekijk het ontwerp en lees de tekst.

In 1966 ontwerpt Willem de Ridder dit omslag voor muziekblad Hitweek in ‘neo-art-nouveau’. Hij plaatst eigentijdse zwart-witfoto’s en tekeningen in sierlijke art-nouveau-omlijstingen. Tekstkolommen voorziet hij van decoratieve randen, die herinneren aan de vormgeving van drukwerk, meubels en textiel rond 1900. De letters voor de koppen ‘leent’ De Ridder van de art-nouveautypografie.

‘WE ZIJN VAN MENING dat de ouderen bang voor ons, tieners, zijn. We worden als kleuters toegesproken en worden geassocieerd met kreten als “Wouw”, “Geweldig”, “In” etc. Er is angst voor de vasthoudendheid en het razendsnel improvisatievermogen waarmee wij de dingen aanpakken. Het is ontstellend hoeveel tieners (wat 'n rotwoord) er rond lopen met geniale ideeën, plannen, foto's. Het overgrote deel blíjft echter rondlopen, want er schijnt weinig plaats voor onze initiatieven in deze volwassenen-maatschappij te zijn. Met Hitweek willen we daar iets aan doen. Dit is jouw en ons blad.’

Openingsartikel, 17

december 1965

Een muziek…wát?Tegenwoordig is het fenomeen muziekblad vrijwel uitgestorven. Internet en social media hebben dit soort tijdschriften voor jongeren overbodig gemaakt. Best jammer, eigenlijk.

Opdracht: ontwerp het omslag van een retro-muziekblad, ter nagedachtenis aan Hitweek. Combineer elementen en letters uit de (neo-)art-nouveau met foto’s van actuele artiesten.

Tip: zoek inspiratie en materiaal in de CCT: blader door Hitweek (klik op het boekicoontje rechts naast de afbeelding), bekijk reclameaffiches van art-nouveaukunstenaars en herken de originele art-nouveaulettertypen op de volgende pagina’s*

* De Arnold Böcklin van Otto Weisert uit 1904

* De Eckmann van Otto Eckmann uit 1900

* De Artistik van Berthold & Bauer, ca. 1897

* De Mira van Roos & Jung Foundry uit 1902

Woordenlijst

Autonome kunstKunst die op zichzelf staat en niet dienstbaar is aan iets anders dan de kunstenaar zelf.

BeeldelementenOnderdelen van een voorstelling, zoals lijn, vlak, kleur, contrast, ruimte, vorm, compositie, beweging, perspectief, standpunt

Belle époqueFrans voor het ‘mooie tijdperk’, globaal tussen 1870 en 1914; een welvarende tijd voor veel mensen, bloeitijd van de kunsten, met het impressionisme en daarna de art nouveau als leidende stijlen.

CaleidoscopischMet veel kleuren in mooie bewegende patronen, als een caleidoscoop.

CinematograafEen filmtoestel, dat camera, printer en projector inéén was, uitgevonden door de Franse broers Lumière. Het handmatig aangedreven apparaat werkte op 35mm-film met perforaties.

EenakterEen toneelstuk of opera in één bedrijf, gespeeld zonder pauzes.

GrammofoonApparaat om grammofoonplaten met geluiden of muziek af te spelen. De eerste grammofoons hadden een opwindmechanisme om de plaat te kunnen laten draaien en een grote hoorn om de trilling van de naald mechanisch te versterken. 

HoutsnedeHoogdruktechniek. Een tekening breng je over op een houtblok en je gutst alles eromheen weg. Dan rol je inkt over het blok, dat je afdrukt op papier. De afgedrukte tekening is dus altijd in spiegelbeeld.

IcoonVan het Griekse woord eikon (beeld). Afbeelding van een heilige die de gelovigen in contact brengt met de heilige zelf. In de huidige betekenis: afbeelding of persoon die voor veel mensen iets betekent.

ImpressionistKunstenaar die werkt in de stijl van het impressionisme, een stroming in de beeldende kunst en muziek tussen ca. 1860 en 1890. Impressionistische schilders probeerden hun impressie (indruk) vast te leggen van de lichtval en kleuren op één specifiek moment. Ze schilderden zowel landschappen als stadsgewoel.

IndustrialisatieHet geheel van technologische en sociale veranderingen in het productieproces door mechanisatie en in de productieorganisatie, zoals de invoering van fabrieken. Deze veranderingen kregen vorm tijdens de ‘industriële revolutie’, die in 1750 startte in Engeland en rond 1800 vervolgde in de rest van Europa.

InterpretatiePersoonlijke opvatting over (de betekenis van) een voorstelling of tekst.

L’art pour l’art Frans voor ‘kunst om de kunst’; beeldende kunst die niet als doel heeft om de werkelijkheid na te bootsen, maar alleen artistieke/esthetische kwaliteit nastreeft, zoals het geval is bij symbolistische of abstracte kunst.

LambriseringWandbetimmering van houten paneelwerk, aangebracht tegen het onderste gedeelte van een binnenmuur.

Lithografie (steendruk)Vlakdruktechniek waarbij je met vet lithokrijt of -inkt een tekening maakt op een gepolijste kalkstenen plaat. De lithosteen krijgt een fixeerbehandeling, zodat de tekening als een 'vetvlek' achterblijft. Je maakt de steen nat en rolt er vette drukinkt over, die alleen op de (vette) tekening blijft plakken. De ingeïnkte steen met papier erop gaat onder hoge druk door de lithopers en je hebt een ‘litho’. Bij kleurenlithografie gebruik je voor elke kleur een aparte steen.

StijlManier van schilderen, tekenen of ontwerpen.

TemperaMiddeleeuwse schildertechniek met verf bestaande uit kleurpigment met een lijmachtig bindmiddel (oorspronkelijk ei, vandaar de oude naam eitempera). 

Toegepaste kunst (vroeger: kunstnijverheid)Artistieke/esthetische vormgeving van gebruiksvoorwerpen.

TypografieDe kunst van vormgeving (ontwerp), opmaak, zetten en drukken van letters.