Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO...

Opleiding Duurzaam = gewoon doen!POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeelandi.s.m. BECO België

Céline De Waele ([email protected], 03/205.91.61)

mailto:[email protected]

Vorming 2. Ecologisch ondernemen. Utopie of realiteit?

Agenda

1. Eco-efficiëntie

2. Enkele Eco-efficiënte onderwerpen onder de loep2.1. Afvalpreventie en afvalvalorisatie2.2. Energie en klimaat3.3. Samenwerking op bedrijventerreinen3.4. Productontwikkeling3.5. Duurzaam aankopen

Aanpak

• Interactief, kennis geven en kennis delen

• Op maat

• Bedrijfscase rond Eco-Efficiëntie

1. Milieu + winst = eco-efficiëntie

Uitgangspunten

• Ooit zullen de grondstoffen uitgeput zijn• Ooit zullen de grondstoffen te duur worden• Duurzaam = meer dan minderen alleen• Waar blijven we met al dat afval?

• “We willen blijven produceren en consumeren.”(niet minder welvaart, minder mensen)

Koersverandering noodzakelijk

(huidige aanpak = uitstel, geen afstel)

Milieu + winst = eco-efficiëntie

Als een bedrijf minder energie, water en materiaal gebruikt om dezelfde hoeveelheid product te maken, dan dalen de kosten en is het bedrijf meer competitief. U gaat dus op zoek naar winst voor het milieu (minder energie, minder water, minder materiaal) én naar winst voor het bedrijf (minder kosten en meer competitief).

-> Ontkoppeling van economische groei en gebruik van primaire grondstoffen

Eco-efficiëntiescanprogramma

• De Vlaamse overheid heeft de afgelopen 3 jaar bij 1.000 KMO’s een gratis Eco-Efficiëntie scan laten uitvoeren.

• Doel: kansgebieden en verbetermaatregelen in beeld brengen• Programma loopt nog tot oktober 2009

Eco-efficiëntie: actueel (Vlaanderen)

Vlaams Regeerakkoord 2009-2014:“De Vlaamse Regering zorgt ervoor dat meer ondernemingen uit verschillende sectoren de eco-efficiëntiescan toepassen. Bedrijven die investeringen doorvoeren, die hun energie- of materiaalgebruik verbeteren en die verder gaan dan wat wettelijk verplicht is of vastgelegd is in convenanten, kunnen hiervoor goedkoop lenen bij een Groen Investeringsfonds. Daarbij wordt het rentevoordeel groter naarmate het interne rendement van de investering afneemt. “

Eco-efficiëntie: actueel (Europa)

“De Europese milieuministers zijn op 21/10/09 ter voorbereiding van de klimaattop in december overeengekomen dat de investeringen in onderzoek en ontwikkeling moeten worden opgevoerd met duurzaamheid als kernvoorwaarde. Ook dient milieuvervuiling beter verwerkt te worden in de prijs van producten, bijvoorbeeld door vergroening van belastingstelsels en door de externe kosten te internaliseren in internationale productketens. Daarnaast zal de vraag naar duurzame goederen en diensten worden gestimuleerd door middel van duurzaam inkopen en eco-innovatie. “

Eco-efficiëntie: ook een kansgebied voor u?

www.eco-efficiëntie.be

Met voorbeeldendatabank

http://www.xn--eco-efficintie-flb.be/

PROCESSEN (PS)

PRODUCTEN (PT)

AFVALVALORISATIE (AV)

MARKT EN KETEN (MK) MANAGEMENT E2 (MT)

PS01Afvalpreventie

PT01 Grondstofvervanging

AV01 (PT07)Productafdanking

MK01Optimalisatie Total Costs / Total Value

MT01E2 in managementvisie

PS02Luchtemissies

PT02 Materiaalbesparing AV02Afvalscheiding

MK02 Ketensamenwerking MT02Aanstelling E2-verantwoordelijke

PS03(Afval)water

PT03Verbetering procesefficiëntie

AV03Samenwerking op bedrijventerrein

MK03Kansen/risico-analyse bestaande klanten

MT03E2-activiteitenplan

PS04Energie

PT04 (PS08)Optimalisatie distributie

MK04Kansen-analyse potentiële klanten

MT04Monitoring E2-prestatie

PS05Geluidshinder

PT05Optimalisatie productgebruik

MK05Product-dienst-combinaties

MT05Opleidingen en instructies

PS06Geurhinder

PT06Optimalisatie levensduur

MK06Groene marketing

MT06Interne communicatie

PS07Verpakkingen

PT07Optimalisatie productafdanking

MT07Externe communicatie

PS08Transport

PT08Optimalisatie functievervulling

MT08Integratie E2 in O&O

MT09Groen aankopen

MT10Certificatie milieuzorg

Eco-efficiëntiemodules• Processen:

de (productie)processen binnen het bedrijf efficiënter maken waardoor op kosten kan worden bespaard en minder milieubelasting ontstaat;

• Producten:de (materiële) producten van het bedrijf zodanig ontwerpen dat over de hele levenscyclus van het product minder milieubelasting ontstaat en tegelijkertijd de concurrentiepositie van het bedrijf wordt versterkt (betere marktpositie, omzetverhoging, grotere marges, kostenbesparingen, …);

• Afvalvalorisatie:vrijkomende afvalstromen op een zo hoogwaardig mogelijke manier weer nuttig toepassen;

• Markten en keten:meer waarde halen uit huidige of nieuwe markten door meer aandacht voor milieu-aspecten, dan wel bedrijfseconomisch voordeel boeken door een efficiëntere keten;

• E2-management:extra aandacht schenken aan E2-aspecten in de bedrijfsorganisatie (communicatie, opleidingen, onderzoek & ontwikkeling, ….) om de voordelen van eco-efficiëntie beter te benutten.

2. Processen onder de loep

PROCESSEN (PS)

PRODUCTEN (PT)



PS01Afvalpreventie





PS02Luchtemissies



PS03(Afval)water





PS04Energie




PS05Geluidshinder




PS06Geurhinder




PS07Verpakkingen



PS08Transport



MT09Groen aankopen


2.1 Afvalvalorisatie

1. Context: evolutie bedrijfsafval in Vlaanderen (Bron: OVAM rapport bedrijfsafvallenstoffen 2007, in kiloton)

2004 2005 2006 20070

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

19,913

23,80922,961

24,694

7,309 7,811

11,846 11,623

27,221

31,619

34,80736,317

PrimairSecundairTotaal

Context: bedrijfsafval in Vlaanderen

• De bouwsector (37%), de voedingssector (10 %) en de sector van de afvalwaterzuivering (6%) nemen samen meer dan 50% van de totale hoeveelheid primair afval in Vlaanderen voor hun rekening.

• 60% van het primair afval is afkomstig van bedrijven met minder dan 50 werknemers (KMO’s)

• Na twee verwerkingsstappen gaat 57% van het primair afval naar materiaalrecyclage (recyclage, composteren, gebruik als secundaire grondstof en hergebruik), 9 % naar storten, 11 % naar verbranden. Het overige afval wordt meermaals voorbehandeld op weg naar eindverwerking.

(Bron: OVAM rapport bedrijfsafvallenstoffen 2007)

Waarom afvalvalorisatie? • De gemiddelde kost van restafval ligt rond de € 180/ton bij

ophaling. Door het afval te scheiden daalt de totale restafvalstroom en de kostprijs. Door afval te (her)gebruiken dalen de kosten (van restafval en andere energie- of materiaalbronnen) en stijgen de opbrengsten.

• Alles wat u betaalt aan afval is dubbel weggegooid geld. U betaalt niet alleen voor de afvalverwerking, maar u heeft vaak ook ingekocht wat u later weggooit en u bent tijd kwijt met het intern behandelen van afval.

Waarom afvalvalorisatie?

• Totale kosten van afvalstromen:– Interne kosten:

Grondstofverlies Verlies toegevoegde waarde (extra toegevoegde processen bij fouten, bv. energie- en personeelskosten)Interne behandeling (inzamelen, sorteren, administratief bijhouden)

– Externe kosten: transportverwerking (containerhuur, ledigen, afvoerkosten, enz.)

1. Afvalpreventie

Afvalpreventie gaat over het efficiënt gebruik van de grondstoffen, m.a.w. genereren van zo weinig mogelijk afval en emissies per eenheid brongebruik en per eenheid tijd.

STAP 1 bij afvalpreventie = inventarisatie van de afvalstromen

AFVAL/EMISSIE

Bedrijfsafval

Chemisch afval

Afvalwater

Luchtemissie

Bodemvervuiling

HOEVEELHEID

PER JAAR

aantal eenheid

KOSTEN in € TOTALE KOSTEN PER

JAAR

INTERNE KOSTEN EXTERNE

KOSTEN

grondstofverlies verlies

toegevoegde

waarde

interne

behandeling (1)

transport &

verwerking (2)

Bedrijfsafval:

Pinda's

Lege zakken

Frituurolie

300 ton

9 ton

260.000 liter

€ 270.000

€ 130.000

€ 75.000

€ 14.062,5

-/- € 15.000

€ 1.125

-/- € 6.500

€ 330.000

€ 1.125

€ 137.562.5

Afvalwater:

Afvalwater van

schoonmaakaktiviteiten

500 m3

5.000 liter

€ 1.125

€ 3.750

€ 18.750

€ 875

€ 20.750

€ 3.750

TOTAAL: € 404.875 € 75.000 € 32.812,5 -/- € 19.500 € 493.187,5

Afvalstoffenberekeningsmethode (MAMBO)

1. Afvalpreventie

STAP 2: concrete acties uitwerken a.d.h.v. de verbeterpunten uit de afvalkostenberekening

Haal preventietips op website OVAM www.ovam.be (STIP), Presti-programma’s OVAM www.presti.be, EMIS (per sector!) www.milieuwinst.be

STAP 3: Betrek en sensibiliseer de medewerkers (bv. rond papiergebruik)

http://www.ovam.be/

http://www.ovam.be/

http://www.presti.be/

http://www.milieuwinst.be/

1. Enkele mogelijkheden afvalpreventie• Producten aankopen die uit (minder) afval gemaakt zijn. Bv.:

breekpuin met Copro-keuring, straatmeubilair uit gerecycleerd plastic.

• Papiergebruik en printen: afspraken maken met personeel rond minder en kleiner printen, kleurenkopies, recto-verso printen als standaard.

• Minder verpakking: producten in bulk bestellen, individuele verpakkingen vermijden, statiegeldflessen

• Voorraadbeheer: koop alleen wat je nodig hebt, maak afspraken met leveranciers bv. rond gebruik retourpallets ipv wegwerppallets

• Materialenverlies beperken: bv. stenen zagen ipv kappen, beschadigde of opgebroken materialen hergebruiken bij voorbereiding volgende opdracht of doorverkopen

Tip: koop, gebruik, verkoop herbruikbare materialen

Bv.: www.herbruik.be : autohandelaars zetten wisselstukken op een centrale site. Daar kunnen andere garagisten stukken van bestellen zodat deze niet opnieuw nieuw moeten aangekocht worden.

http://www.herbruik.be/

Tip: maak afspraken met uw leveranciers over soort en hoeveelheid verpakkingenPraktijkvoorbeeld : SADEF staat in voor de productie, nabewerking en oppervlaktebehandeling

van koudgeprofileerde profielen en gelaste vormbuizen uit diverse staalkwaliteiten. Het basismateriaal, bandstaal, wordt aangeleverd op ‘coils’. De verpakking van de coils zorgt niet enkel voor een grote hoeveelheid afval. Eveneens zijn ze een kost door de handelingen die het personeel moet uitvoeren voor de ontpakking. Buiten de werkuren kwamen daar bovenop kosten voor het opslaan, beheren, afvoeren en extern verwerken van deze afvalfractie.

Een interne werkgroep stelde voor om met de bandstaalleveranciers te onderhandelen om deze coils met een minimum aan verpakkingsmateriaal te leveren , zonder in te boeten aan veiligheid en productkwaliteit.

Het resultaat is een besparing van € 10.000/jaar aan gepresteerde werkuren, afvalkosten en vermeden aankoopkosten van verpakkingsmateriaal.(Bron: www.ovam.be/voorbeeldendatabank)

http://www.ovam.be/voorbeeldendatabank

http://www.ovam.be/voorbeeldendatabank

2. Afvalverwerking

Soorten:1. Sorteren2. Composteren3. Hergebruiken4. Recycleren5. Gebruiken als secundaire grondstof6. Storten7. Verbranden

2.1. Afvalsortering

STAP 1: Zorg voor voldoende afvalinzamelplaatsen op de correcte locatie

STAP 2: Maak inventarisatie van inzamelplaatsen op basis van een afvalbeleid met afspraken voor inzameling, interne en externe ophaling, voldoen aan wetgeving, controle en registratie

STAP 3: Betrek en sensibiliseer alle medewerkers

Verplicht te scheiden en apart voor inzameling aan te bieden afvalstoffen• afval van plantaardige en dierlijke oliën en vetten;• groenafval;• textielafval;• afgedankte elektrische en elektronische apparatuur;• afvalbanden;• steenachtige fracties van bouw- en sloopafval;• afgewerkte olie;• gevaarlijke afvalstoffen;• asbestcementhoudende afvalstoffen;• afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of

gefluoreerde broeikasgassen bevatten;• houtafvalstoffen;• metaalafvalstoffen

• Wat zeker niet in de restafvalstroom mag terechtkomen is o.a. papier en karton maar ook oude afgedankte elektrische apparaten (o.a. TL-lampen). Deze stoffen dienen ofwel naar het containerpark gebracht te worden of opgehaald door Recupel.

• Afvalstoffenmelding aan OVAM : vanaf 2005 opgenomen in integraal milieujaarverslag, steekproefsgewijze melding, dus niet meer voor iedereen verplicht. Zie http://milieujaarverslag.milieuinfo.be/

http://milieujaarverslag.milieuinfo.be/

• www.valipac.be: sorteerpremies (voor hout en kunststof) en containerpremies (ook voor ander verpakkingsmateriaalbv. karton).

• Clean site systeem (voor plastic verpakkingsafval op bouwwerven): www.cleansitesystem.be.

http://www.valipac.be/

http://www.cleansitesystem.be/

2. Hergebruik

• Goederen die niet aan je strenge kwaliteitseisen voldoen? • Oude voorraden na opruiming? • Kantoormateriaal op overschot na herinrichting van je kantoor?

Breng wat herbruikbaar is naar het kringloopcentrum: www.kringloop.net

Voordelen: je bent verlost van je goederen en betaalt geen transportkosten, geen verwerkingskosten of milieuheffingen

http://www.kringloop.net/

Focus: afvalvalorisatie voor energie = biomassaWelk afval?1) energieteelten:

energiegewassen (suiker, zetmeel- of oliehoudendegewassen) en miscanthuskorte-omloophout (wilg, populier)

2) organische fracties:houtafval (residu’s van bosexploitatie, residu’s vanzagerijen en schrijnwerkerijen, houtafval van industrie/constructies, houtafval van verpakkingsindustrie)akker- en tuinbouwresidu’sGFT en Groenafvalmestwaterzuiveringsslibhuishoudelijk restafvalstortgasorganische bedrijfsafvalstoffen

Praktijkvoorbeeld warmterecuperatie : Remo-FritHet productieproces van het aardappelverwerkingsbedrijf slorpt heel wat energie op.

Met de stroom aardappelrestjes en -schillen die achterblijft na de verwerking, wist de veevoedersector wel raad mee, maar dat brengt niet veel op en vraagt het extra transport.

Door de vergisting van de aardappelschillen in een reusachtige vergistingstank ontstaat biogas dat wordt verbrand in een motor van 630 kWh en dat zo groene elektriciteit produceert voor 600 gezinnen. De warmte die vrijkomt wordt gebruikt voor de verwarming van de kantoren en het reinigen van de fabrieksgebouwen.

RemoFrit slaagt er in 1/3 van de uitstroom van aardappelresten zelf te verwerken. RemoFrit bespaart met de biogasinstallatie meer dan 4000 m3 gas per jaar én 300 vrachtwagenritten naar veevoederbedrijven. Tegelijk wordt de CO2-uitstoot drastisch verminderd en sinds 2002 levert de alternatieve elektriciteitsproductie het bedrijf groenestroomcertificaten op. Daarnaast zorgt het vergistingsproces ook voor de waterzuivering. De liters water die nodig zijn voor het wassen van de aardappelen worden hergebruikt. Voor het schillen gebruikt het bedrijf regenwater.

Praktijkvoorbeeld warmterecuperatie

In Ieper komt een biomassa-installatie die uit mest en afval evenveel elektrische stroom zal opwekken als de hoeveelheid die 6000 gezinnen verbruiken.

De “e-farm” zal per jaar 60.000 ton dierenmest en evenveel afval van landbouwproducten vergisten. Het ontstane biogas wordt verbrand om stroom op te wekken. Het droge restproduct is meststof die in korrelvorm opnieuw aan de landbouw wordt ter beschikking gesteld. De stroom gaat naar landbouwbedrijven in de streek. Als er stroom over is, zal die worden geleverd aan de lokale en nationale elektriciteitsnetten.

Het project van 20 miljoen euro gaat uit van groenestroomproducent Thenergo (http://www.thenergo.eu/nl)

http://www.thenergo.eu/nl

3. Recycleren

• Voorbeelden van gerecycleerde producten, met de lijst van bedrijven die deze producten aanbieden:

http://www.gerecycleerdproduct.info

• Voorbeelden (niet-verplichte) inzamelsystemen door producenten in de bouwsector: gipskarton, rotswol cellenbeton, piemschuin voor achterkant CD-hoesjes, papieren kranten, enz.

http://www.gerecycleerdproduct.info/

4. Gebruik als secundaire grondstof

• Evenwicht tussen milieu- en kwaliteitsvereisten. • Volop onderzoek naar nieuwe toepassingen gaande. • Bv.:

De productie van recyclingasfalt (nieuw asfalt dat deels gemaakt is met asfaltpuin) steeg van ongeveer 650 000 ton in 1997 naar 1,25 miljoen ton in 2003, of van 23 naar 38 % van de totale asfaltproductie.Asfaltpuingranulaat wordt gebruikt in cementgebonden funderingen. Teervrij asfaltpuingranulaat kan ook gebruikt worden bij de aanmaak van nieuw asfalt voor onderlagen en voor de klassieke toplaag van wegen, mits het vervangingspercentage beperkt wordt.

• Hoofdstuk 4 van het VLAREA regelt het gebruik van afvalstoffen als secundaire grondstof voor het "gebruik in of als meststof of als bodemverbeterend middel, gebruik in of als bouwstof, gebruik als bodem en gebruik in of als diervoeder".Vereiste: gebruikscertificaat, aan te vragen via: www.ovam.be

Focus: afvalbeleid en samenwerking op bedrijventerreinen/interbedrijfssamenwerking

1. Gezamenlijk afvalstationCentrale voorziening voor gescheiden inzameling en afvoer (Eke)2. Collectief afvalcontract voor inzameling, afvoer en verwerking3. Biomassa-verbranding/vergistingBv.: schoon resthout, zuiveringsslib voor cementoven4. Ophaling KGA (klein gevaarlijk afval)Bv. POM West-Vlaanderen5. SensibilisatieactiesBv. zwerfvuilactie (Zaubeek), selectieve inzameling

2.2. Energie en klimaat

1. klimaatverandering en bedrijven

Filmpje op: http://www.youtube.com/watch?v=1pxFivvML_Y

2. Klimaatdoelstellingen

EU 20-20-20-strategie (december 2008):• 20% besparing op het energieverbruik tegen 2020 tegenover 1990;• 20% lagere CO2-emissie tegen 2020 tegenover 1990;• 20% aandeel van hernieuwbare energiebronnen tegen 2020.

Voorbereidingen klimaattop Kopenhagen (oktober 2009):• 80 % à 95 % minder CO2-emissie tegen 2050 tegenover 1990 (mits

gelijkaardige inspanning van andere ontwikkelde landen )• 30 % minder CO2-emissie in 2050

België

• 15% besparing op het energieverbruik tegen 2020 tov1990;• 15% lagere CO2-emissie tegen 2020 tov1990;• 13% aandeel van hernieuwbare energiebronnen tov2020.

• VBO Energy Forum (22/4/09): België zou 29 % van het voor 2030 verwachte energieverbruik kunnen terugschroeven. Het grootste verbeteringspotentieel zit bij de gebouwen (48 %), de industrie (22 %) en het wegtransport (21 %). Mits ambitieuze maatregelen kan ons land volgens tegen 2030, 5,2 miljard €/ jaar besparen (afhankelijk van de olieprijzen tussen 3,5 miljard € en 10 miljard € volgens McKinsey & Co).

3. Acties in bedrijven

3 stappen – in de juiste volgorde:

3.1. Kennen van het energieverbruik en de energiebehoefte

3.2. Vermindering van de energiebehoefte

3.3. Optimaliseren van de energievoorziening (hergebruik van energie, alternatieve energiebronnen)

3.1. Meten is weten: VEA zelfscan

www.energiesparen.be/KMOzelfscan• Voor KMO’s• Eerste inschatting of uw KMO een groot energiebesparingspotentieel heeft • Momenteel voor drie sectoren:

– dienstensector – productiesector – landbouw

• Hulpmiddelen om uw energieverbruik op de voet te volgen.– 'Targeting en monitoring‘– Energiebalans van uw belangrijkste energieverbruikers

• Verdere ondersteuning door de energieconsulenten van het Agentschap Ondernemen of een interprofessionele organisatie (VOKA, Unizo, Boerenbond).

http://www.energiesparen.be/KMOzelfscan

3.2. Vermindering van de energiebehoefte: verwarmingBv.: goede gebouwisolatie, verkleinen van te koelen of verwarmen ruimte,

niet alle ruimtes evenveel verwarmen /verkoelen; werken met schakelklok, correct inschakelen van de schakelklok (juiste temperatuur, start- en stoptijden), verbeteren/het rubber vervangen van de kierdichting van deuren, schoon houden van condensor, thermostaat 1 graad lager zetten (gemidd. 7% besparing op verbruik), goede leidingisolatie (20 mm rond een verwarmingsbuis van 22 mm diameter in onverwarmde ruimtes spaart 3 m³ gas/meter buislengte/jaar), lekken opsporen bij persluchtsystemen, jaarlijks nazicht CV-ketel, optimaliseringregeling inschakeling CV-installatie ( investering 160 € à 900 € excl. montagekosten, terugverdientijd 1-3 jaar, besparing ca. 5%-15% op het aardgasgebruik voor verwarming)

.

3.3. Optimaliseren energieomzetting

• Hergebruik van energie:Bv.: uitwisseling van restwarmte of restkoude (bv. opslag en distributie van warmte-inhoud van een stoomcondensaat), cascadegebruik van water (bv. hergebruik koelwater, gebruik regenwater en afvalwater voor koelen en schoonmaken), gebruik restproducten als grondstof/brandstof (bv. biomassa en stoom)

• Alternatieve energiebronnen (zon, wind, water)

2 voorbeelden hergebruik:

• Jaarlijks wordt in Europa voor 25 miljoen m² aan tapijttegelresten verbrand of gestort. Domo Contract Flooring en de Vanheede Environment Group lanceerden het CARE-project waarbij polyamide tapijttegels na hun levenscyclus duurzaam worden herwerkt tot secundaire brandstof voor industriële ovens. Daardoor worden veel minder fossiele brandstoffen verbruikt.

• Dankzij de Vlaamse regering zal staalreus ArcelorMittal in zijn Gentse fabriek de zgn. convertorgassen niet langer verbranden in de atmosfeer, maar ze recupereren om er groene energie van te maken. Convertorgas ontstaat in de convertor waar ruwijzer getransformeerd wordt tot staal. De fabriek zal deze gassen afleiden naar een gashouder. Samen met hoogovengas, dat reeds herwonnen wordt, zal het dienen voor de productie van elektriciteit; ArcelorMittal zal ook een deel van de gassen kunnen hergebruiken in zijn productieprocessen, waardoor de fabriek minder aardgas zal nodig hebben.

3.1. en 3.2. Verminderen en optimaliseren: verlichting

Maatregel Besparing %

Schakel het licht via het deurcontact uit 1 - 3 Verdeel de verlichting over meer groepen 5 - 20 Pas een centrale lichtbediening naar functionaliteit toe 5 - 40 Plaats reflectoren achter open TL-lampen 50 Pas een centrale lichtbron toe met gasontladingslamp met lichttransporterende kabels 20 - 50 Pas een kunststof lichttoetredingssysteem toe (reflecterende koker) 5 - 20 Maak armaturen en lichtsensoren regelmatig schoon 20 - 40 Pas schakelklokinstellingen aan 5 - 40 Regel een lager verlichtingsniveau tijdens de nacht (bijv. hal) 20 - 40 Schilder muren en plafonds in heldere kleuren (optimale weerkaatsing licht) 5 - 20 Schakel verlichting uit in ongebruikte ruimten 20 - 40 Schakel verlichting uit bij voldoende lichtinval 5 – 40

Praktijkvoorbeeld verlichting

Cera Holding uit Heverlee, een kantoorsituatie met 42 medewerkers, maakte tot voor kort gebruik van de bestaande infrastructuur, nl.een schakelsysteem van de verlichting dat niet afgestemd was op de functionele entiteiten. Bovendien bleef de verlichting gedurende de nacht branden omwille van de veiligheid. Het elektriciteitsverbruik lag vrij hoog: op jaarbasis ongeveer 155.000 kWh.

Door zonering van de verlichting (een investering van € 1.186), intensieve sensibilisatie van het personeel en een aanpassing van de fysische en elektronische beveiliging, daalde het totale elektriciteitsverbruik 67.000 kWh per jaar, een vermindering met 56 %! Het financiële resultaat was een minder uitgave van € 9.536. Rekening houdende met de investering van € 1.186, geeft dit een netto resultaat van € 8.350 op jaarbasis.

(Bron: www.steekwattinjezak.be)

http://www.steekwattinjezak.be/

Meer info over duurzame energie

www.gasinfo.be en op www.informazout.be : energiezuinige verwarmingsapparaten.

http://www.emis.vito.be/linkendb/index.asp?pageChoice=Detail&i=1062_BouwenMetFotovoltaïscheZonneEnergie.pdf

: soorten zonnepanelen, financiële aspecten, bouwtechnische aspecten, e.d.:

http://www.ode.be/: Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderenwww.energiesparen.be: Subsidies en besparingstipswww.groenlichtvlaanderen.be: energiezuinige verlichting en subsidies

http://www.gasinfo.be/

http://www.informazout.be/

http://www.emis.vito.be/linkendb/index.asp?pageChoice=Detail&i=1062_BouwenMetFotovolta%C3%AFscheZonneEnergie.pdf

http://www.emis.vito.be/linkendb/index.asp?pageChoice=Detail&i=1062_BouwenMetFotovolta%C3%AFscheZonneEnergie.pdf

http://www.ode.be/

http://www.energiesparen.be/

http://www.groenlichtvlaanderen.be/

2.3. Samenwerking op bedrijventerreinen (en interbedrijfssamenwerking

Duurzame bedrijventerreinen

“Samenwerking tussen bedrijven onderling en met overheden op bedrijventerreinen, gericht op het verbeteren van het (bedrijfs-)economisch resultaat, de vermindering van de milieubelasting en een efficiënter ruimtegebruik.”

Bron: http://www.duurzamebedrijventerreinen.nl

Bedrijfseconomische voordelen en milieuvoordelen + imago !

Bedrijfseconomie Milieu

Gemeenschappelijke nutsvoorzieningen

-spreiding van kosten-betere bezettingsgraad-betere onderhandelingspositite naar suppliers

-hoog milieurendement van installatie-duurzame energie

Cascadering en sluiten van kringlopen

-inkomsten uit reststromen-besparing op kosten grondstoffen, energie en water-lagere kosten afvalverwerking

-minder gebruik energie, grondstoffen, water, waardoor een reductie van milieudruk

Optimalisatie van vervoer

-lagere transportkosten-verbeteren vestigingsfactoren-verbeteren werkklimaat

-vermindering fossiel brandstofgebruik-vermindering congestie

Gemeenschappelijke inzameling en/of verwerking van afvalstromen

-kostenbesparing door goedkopere collectieve contracten met afvalinzamelaars-kostenbesparing door preventie van afvalstoffen (grondstoffen bijvoorbeeld)-verbeteren werkklimaat

-minder afvalstoffen

Collectieve bedrijfsgerichte voorzieningen

-verbetering vestigings- en werkklimaat-optimalisatie bedrijfsvoering (uitbesteding activiteiten die niet tot kernactiviteiten horen)-hogere kwaliteit tegen lagere kosten

-reductie mobiliteit door korte afstanden tussen werk en commerciële voorzieningen

Intensivering gebruik van ruimte

-kwalitatief goede bedrijfsruimte tegen gunstige prijs-gunstiger balanspositie door collectief ruimtegebruik-inkomsten uit verhuur leegstaande panden of grond

-efficiënter benutten schaarse ruimte-hogere energie-efficiency

www.milieuclusters.be

PROCESSEN (PS)

PRODUCTEN (PT)



PS01Afvalpreventie





PS02Luchtemissies



PS03(Afval)water





PS04Energie




PS05Geluidshinder




PS06Geurhinder




PS07Verpakkingen



PS08Transport



MT09Groen aankopen


2.5. Milieugerichte productontwikkeling

Voorbeeld 1: Eco-efficiëntere verpakking van halfvloeibaar frituurvet bij Vandemoortele

Besparingen per 1000 ton product:

Minder verpakkingen: kunststof: 13,6 ton - karton: 4,6 ton

Logistiek verpakkingen: 28 vrachtwagentransporten minder = 6.485 km = 2.270 liter diesel = 57

kg CO2

Afgewerkt product: 150 liter product meer per pallet, 222 volle paletten minder nodig, 9

transporten minder nodig

Gerecycleerd materiaal: gerecycleerd karton van 70% ⇒ 100%

Sterkere verpakking, minimaal foliegebruik, langere houdbaarheid van het product

Voorbeeld 2: Distributie van motorfietsen met een minimum aan verpakking bij Honda EuropeMilieuwinst• Minder verpakkingsafval: per jaar 1210 ton hout, 412,5 ton

karton, 5,5 ton bandlets• Minder CO2 door positieve invloed op transport: minder

vrachtwagens nodig (tot 10• meer moto’s op 1 vrachtwagen) én geen retourvrachten meer

van kratten en spanriemen

Economische winst• Besparing op de verpakkingslijn• Geen aankoop van verpakkingsmateriaal• Brandveiligheid verhogen in het magazijn• Meer moto’s per vrachtwagen (tot 10 meer) dus minder

brandstofverbuik• Geen retourvrachten nodig• Klanttevredenheid• Voor de dealers: geen ophaal- en verwerkingskosten voor afval

Meer voorbeelden productontwikkeling

www.ovam.be/voorbeeldendatabank

Het neusje van de zalm …

(Material) Life Cycle “Cradle to Cradle”

(indi

rect

e) Su

pply

Chai

n

Prod

uctie

gron

dsto

ffen

cons

truc

teur

s, in

stal

late

urs

gebr

uike

rs

dist

ributi

e

afva

llogi

stiek

Afva

l ver

wer

king

vesti

ging

(dire

cte)

leve

ranc

iers

Kwalitatief recycling

Cradle to cradle film

http://www.cradletocradle.nl/home/989_afval-is-voedsel---korte-versie.htm



Gold:

Formulatie materialen geoptimaliseerd

Uitgewerkt plan voor terugname en recyclage

>50% “solar income” productiestap

Platinum:

Terugname en hoogwaardige recyclage

> 80% nutriënten

>50% “solar incom”e productieketen

Third party CSR

Certificatie• T.o.v. Ecolabel:

– Alle producten– 4 niveaus: Basic, Silver, Gold, Platinum– Periodieke audit op uitvoeringsplannen– Strenger, dus voor “top performers”.– Niet gestuurd, gecontroleerd (bv. EU)– Internationaal. Relatief nieuw>onbekend– Tools voor marketing zijn beter uitgewerkt.

C2C CERTIFICATION CRITERIA BASIC SILVER GOLD PLATINUMAll material ingredients identified (down to the 100 ppm level) x x x xDefined as biological or technical nutrient x x x xAll materials assessed based on their intended use and impact (ABC-X) x x x xStrategy developed to optimize all remaining problematic ingredients/materials x xDefined the appropriate cycle (i.e., Technical or Biological) for the product and developing a plan for product recovery and reutilization. x x x xCharacterized energy use and source(s) for product manufacture/assembly x x x xProduct has been designed/manufactured for the technical or biological cycle and has a nutrient (re)utilization score >= 50 x x xDeveloped strategy for using current solar income for product manufacture/assembly x x xCreated or adopted water stewardship principles/guidelines x x xPublicly available corporate ethics and fair labor statement(s), adopted across entire company x x x

Het voorbeeld van Eco-Point: “de weg naar C2C certificering “

PROCESSEN (PS)

PRODUCTEN (PT)



PS01Afvalpreventie





PS02Luchtemissies



PS03(Afval)water





PS04Energie




PS05Geluidshinder




PS06Geurhinder




PS07Verpakkingen



PS08Transport



MT09Groen aankopen


2.6. Duurzaam aankopen

Duurzaam aankopen – wat is het?

“Het toepassen van milieu- en sociale/ethische aspecten in alle fasen van het aankoopproces zodat dit leidt tot de daadwerkelijke levering van producten en diensten die aan deze aspecten voldoen.”

– Verantwoordelijkheid nemen voor gevolgen van eigen handelen in keten

– Onderdeel van professionalisering van de aankoop– Duurzaam aankopen is niet altijd duurder– Duurzaam aankopen staat niet los, maar is onderdeel van het

aankoopbeleid

Prioritaire productgroepen binnen het Vlaams actieplan duurzame overheidsopdrachten• Dienstvoertuigen• Werk- en beschermkledij• Kantoormateriaal• Schoonmaakproducten• Kantoorgebouwen• duurzaam hout• Voeding• Elektriciteit• Onderhoudsdiensten• Drukwerk• Hardware• Kantoormeubilair• Schoonmaakdiensten

+ Stimuleren van voorraadgebruik en hergebruik van materiaal.

Naar het voorbeeld van Nederland?

“De ministerraad heeft ingestemd met een aantal internationale sociale criteria voor duurzaam inkopen. De sociale criteria zijn een aanvulling op de al eerder dit jaar vastgestelde milieucriteria. De rijksoverheid gaat per 1 januari 2010 voor 100 procent duurzaam inkopen.

De sociale criteria zullen bestaan uit het toepassen van de mensenrechten en de vier fundamentele normen (bv. bescherming tegen kinderarbeid en discriminatie) van de internationale arbeidsorganisatie ILO bij alle aankopen van de overheid. Aanvullende ILO-normen (redelijke werktijden, veilige werkplek, leefbaar loon) en de fair trade-norm voor een eerlijke prijs zullen voor een nader te bepalen beperkt aantal producten gaan gelden. Dit zullen producten zijn waarvoor een keteninitiatief, zoals Max Havelaar, bestaat.

Aan leveranciers zal worden gevraagd deze normen te onderschrijven en naar vermogen in de internationale productieketen te gebruiken. Transparantie van het ketenbeheer door de leverancier is het uitgangspunt. Klachten uit de maatschappij over vermeende onvoldoende inspanning bij naleving van de normen kunnen bij de opdrachtgever worden ingediend.”

Duurzaam aankopen: twee invalshoeken

1) Standpunt van de aankoper (bij een overheid of bedrijf)2) Standpunt van de (duurzame) leverancier

Stappenplan duurzaam aankopen

STAP 1: Inventariseer relevante leveranciers: kijk welke producten of diensten u duurzaam wil inkopen en prioriteer aan de hand van:

• Mate van invloed• Omvang van de aankoop (€)• Aandacht tot dusver/bedrijfsbeleid• Complexiteit• MVO-relevantie

-> Prioriteringsmatrix duurzaam aankopen


STAP 2: Stel een gedragscode of criteria op voor inkoopbeleid: aan welke criteria moeten de leveranciers van producten en diensten voldoen?

– U kunt de criteria zelf baseren op internationale normen op het gebied van milieu of arbeidsomstandigheden.

– Of u kunt aansluiten bij bestaande initiatieven.

A/ Criteria – enkele inspiratiebronnen

• Beoordelingsinstrument www.ovam.be/producttest

• Beschikbare criteria op: – www.milieukoopwijzer.be– www.gidsvoorduurzameaankopen.be– www.senternovem.nl/duurzaaminkopen– http://ec.europa.eu/environment/gpp

• Labels www.labelinfo.be

http://www.ovam.be/producttest

http://www.milieukoopwijzer.be/

http://www.gidsvoorduurzameaankopen.be/

http://www.senternovem.nl/duurzaaminkopen



http://ec.europa.eu/environment/gpp

http://www.labelinfo.be/

www.ovam.be/producttest

= berekeningsmodel in de vorm van een softwaretoepassing, waarmee een organisatie kan meten hoe goed zij presteert op het vlak van milieuverantwoorde consumptie en productgebruik



Wat heeft de gebruiker eraan?• Huidige en toekomstige aankopen beoordelen of vergelijken met

aankopen uit het verleden• Producten vergelijken - “What if”-analyses• Voorbeeld- en rapportagefunctie (grafiek en PDF-fiches)• Gebruik criteria in bestekken en bij de beoordeling van offertes• Sensibilisatie van de gebruiker: inzicht in milieucriteria en

gebruikstips• Naast productgroepen staat PDF met “overzicht vragen en

antwoorden”. Doel:– vooraf informatie verzamelen– voorleggen aan leveranciers– meesturen met bestekken en gebruiken bij beoordeling

offertes

Voor welke producten?

• Kantoormaterialen (schrijfmateriaal, papierwaren, correctiemiddelen, lijmen, plakband, inbindsystemen, mappen, archiefdozen, inktpatronen, potloodslijpers, gommen, meetlatten, rekenmachines, computers en laptops, printers, faxen, scanners, kopieer- en multifunctionele apparaten)

• Schoonmaakmiddelen (textielwasmiddelen, wasverzachters, allesreinigers, vloerreinigers, schuurmiddelen, ruitenreinigers, sanitairreinigers, vaatwasmiddelen, tapijtreinigers)

• Elektrische en elektronische apparaten (wasmachines, wasdrogers, koelkasten, koffiezetapparaten, warmedrank-automaten, drinkwaterfonteinen en waterdispersers, stofzuigers, rookmelders, individuele ventilator/airco, telefoons en GSM’s, beamers, elektrische kookplaten, handendroogsystemen, fototoestellen, waterkokers)

• Actualisatie bestaande elektrische apparaten onder de productgroep kantoorartikelen (kopieer- en multifunctionele apparaten, deskcomputers, laptops, printers/faxen/scanners)

Voorbeeld papier: aanbevelingen

23.10.2008 &

12.11.2008

Preventie / Afvalstoffenbeheer

Overzicht grafiek

www.milieukoopwijzer.be

• Wat? Website met milieusparend aankoopadviesConcrete productinformatie voor 7 productgroepen– Inhoudelijk luik: rangorde op basis van wetenschappelijke milieucriteria– Praktisch luik: verkrijgbaarheid

• Waarom? Helder, toegankelijk en vlot actualiseerbaar instrument om een milieuverantwoorde aankoop mogelijk te maken van de meest gebruikte producten

Rangorde

'GPP Training Toolkit’

• Een handleiding voor de opmaak van een actieplan milieuverantwoorde aankopen en een overzicht van de juridische context van milieuverantwoorde overheidsopdrachten.

• Productgroepfiches voor enkele productgroepen, met suggesties per productgroep welke criteria in het bestek kunnen worden opgenomen. De fiches bevatten ook een indicatie van de gevolgen die de milieuverantwoorde aankoop op de kostprijs van de opdracht kunnen hebben. Deze fiches bestaan voor de productgroepen papier, schoonmaakproducten, ICT-materiaal, bouwsector, transport, meubilair, elektriciteit, voedsel en catering, textiel, tuinonderhoud en materialen voor de medische sector.

Labels en keurmerken

• Pro’s:

Complexe info samengevat, waardoor snelle keuze mogelijk

Sommige onafhankelijk gecontroleerd

Marktonderscheiding voor de producent

• Knelpunten:

onvoldoende bekendheid, te veel logo’s en labels, beperkt aanbod, duur voor producent

Het ecolabel: 300 producten in België, 2000 in Europa

FSC (Forest Stewardship Council)

• Hout afkomstig uit duurzaam beheerde bossen en plantages

• Beantwoordend aan sociale, economische, ecologische en culturele noden van de huidige en toekomstige generaties

• Hout en behandeld hout

• Gids: www.ikzoekfsc.be

http://www.ikzoekfsc.be/

http://fsc.wwf.be/fsc.cfm

B/ GedragscodesBestaande internationale standaarden en nomen met

betrekking tot milieumanagement en arbeidsomstandigheden als ISO 14001 (milieu en duurzaamheid), ISO 26000 (MVO). Of UN Global Compact, OHSAS 18001, enz.

Of bestaande gedragscodes als BSCI (www.bsci-eu.org)

voor retailers, Fair Wear (www.fairwear.nl of www.schonekleren.be) voor de kledingindustrie, ed.

http://www.bsci-eu.org/

http://www.fairwear.nl/

http://www.schonekleren.be/


STAP 3: Check toeleveranciers: als u de criteria heeft vastgesteld, dan kunt u toeleveranciers langs de meetlat leggen. Vraag ze om uw inkoopcode te ondertekenen of te verklaren hoe ze aan uw opgelegde criteria voldoen.

STAP 4: Breng verbeteringen aan: u kunt uw toeleverancier vragen de criteria te verscherpen. Zo nodig kunt u besluiten een leveranciersonderzoek te houden met een controle op locatie.

STAP 5: Stoppen of doorgaan? Maak van tevoren afspraken over de mogelijke consequenties van uw beleid. Stimuleert u uw leveranciers zich te verbeteren of moet het contract worden beëindigd?

Duurzaam aankopen: talloze mogelijkheden

• Bv.: catering, relatiegeschenken, schoonmaakmiddelen, wagens, kantoormeubilair, kantoormateriaal, bloemen, textiel, draagtassen, bouwmaterialen, enz.

En als leverancier?

Niet wachten op de overheidscriteria voor duurzaam aankopen, maar:

a) Anticiperen op duurzaamheid; op alle niveaus!b) Marketeren van duurzaamheid; de overheidsaankopers al

informeren over uw duurzaam producten/dienstenaanbod!

Slotvraag: “does it pay to be green?”

• Geen Yes / No antwoord (want afhankelijk van diverse factoren)• Toch zijn er bewijzen van:

1) Bedrijfswinsten (nieuwe markten en besparingen)2) Fiscale winsten (green taxes)3) Reputatiewinsten (positief imago)

“ A market shift is taking place; it will change business, it will change supply chains” (Professor Hoffman, US)

Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO...

Documents

Transcript of Opleiding Duurzaam = gewoon doen! POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO...